Mann Ki Baat

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, নমস্কাৰ৷ আজিৰ ‘মন কী বাত’ আৰম্ভ কৰিবলৈ গৈ মন দুখেৰে ভৰি পৰিছে৷ ১০ দিন পূৰ্বে ভাৰত মাতাই নিজৰ বীৰ সুপুত্ৰক হেৰুৱাবলগীয়া হ’ল৷ এই পৰাক্ৰমী বীৰসকলে আমি এশ পঁচিশ কোটি ভাৰতীয়ৰ বাবে নিজৰ প্ৰাণ জলাঞ্জলি দিলে৷ দেশবাসীয়ে যাতে নিশ্চিতভাৱে নিদ্ৰামগ্ন হ’ব পাৰে তাৰ বাবে আমাৰ বীৰ সুপুত্ৰসকলে দিন-ৰাতি একাকাৰ কৰি পেলাইছিল৷ পুলৱামাৰ সন্ত্ৰাসবাদীৰ আক্ৰমণত বীৰ জোৱানসকলৰ অন্ত্যেষ্টিক্ৰিয়াৰ পিছত দেশবাসীৰ মন আঘাত আৰু আক্ৰোশে জৰ্জৰিত কৰিছে৷ শ্বহীদসকল তথা তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ প্ৰতি চাৰিওফালৰ সমবেদনা উচ্চাৰিত হৈছে৷ এই সন্ত্ৰাসবাদী হিংসাৰ বিৰুদ্ধে যি আবেগ আপোনাৰ, মোৰ মনত উদয় হৈছে, সেই একে আবেগেই প্ৰতিজন দেশবাসীৰ অন্তৰ্মন তথা মানৱতাত বিশ্বাসী বিশ্বৰ মানৱতাবাদী সমাজৰ মনতো উদয় হৈছে৷ ভাৰত মাতাৰ ৰক্ষাত নিজৰ প্ৰাণ উচৰ্গা কৰা সকলক, দেশৰ সকলো বীৰ সুপুত্ৰক মই প্ৰণাম জনাইছো৷ এই প্ৰাণত্যাগে সন্ত্ৰাসবাদক সমূলি ধ্বংস কৰাৰ বাবে আমাক অহৰহ প্ৰেৰণা যোগাব, আমাৰ সংকল্প অধিক শক্তিশালী কৰিব৷ আমি সকলোৱে জাতিবাদ, সম্প্ৰদায়বাদ, ক্ষেত্ৰবাদ আৰু বাকী সকলো মতভেদ পাহৰি দেশৰ সন্মুখত উত্থাপিত হোৱা এই প্ৰত্যাহ্বানৰ মুখামুখি হ’ব লাগিব যাতে সন্ত্ৰাসবাদৰ বিৰুদ্ধে আমাৰ পদক্ষেপ পূৰ্বতকৈও যাতে অধিক দৃঢ় হয়, অধিক শক্তিশালী হয় আৰু নিৰ্ণায়ক হয়৷ আমাৰ সশস্ত্ৰবাহিনীয়ে সদায়েই অদ্বিতীয় সাহস আৰু পৰাক্ৰমৰ পৰিচয় দি আহিছে৷ শান্তিৰ স্থাপনাৰ বাবে য’ত তেওঁলোকে অতুলনীয় ক্ষমতা প্ৰদৰ্শিত কৰিছে, ঠিক তেনেদৰেই একে পৰাক্ৰমেৰে আক্ৰমণকাৰীকো উচিত প্ৰত্যুত্তৰ দিছে৷ আপোনালোকে দেখিছে যে আক্ৰমণৰ ১০০ ঘণ্টাৰ ভিতৰতেই কি ধৰণৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হ’ল৷ সেনাসকলে সন্ত্ৰাসবাদী আৰু তেওঁলোকৰ সমৰ্থনকাৰীসকলক সমুলংশে ধ্বংস কৰাৰ সংকল্প গ্ৰহণ কৰিছে৷ বীৰ সৈনিকসকলৰ প্ৰাণত্যাগৰ পিছত সংবাদ মাধ্যমৰ জৰিয়তে তেওঁলোকৰ পৰিয়ালে যি প্ৰেৰণাদায়ী ভাষ্য প্ৰদান কৰিছে তাৰ দ্বাৰা সমগ্ৰ দেশ উৎসাহিত হৈছে৷ বিহাৰৰ ভাগলপুৰৰ শ্বহীদ ৰতন ঠাকুৰৰ পিতৃ ৰামনিৰঞ্জন জীয়ে দুখৰ এই সময়তো যি সাহসৰ পৰিচয় দিছে তাৰ দ্বাৰা আমি সকলো উৎসাহিত হৈছো৷ তেওঁ কৈছে যে তেওঁ নিজৰ দ্বিতীয়জন সন্তানকো শত্ৰুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ পঠাব আৰু প্ৰয়োজন হ’লে নিজেও যুদ্ধলৈ যাব৷ উৰিষ্যাৰ জগতসিং পুৰৰ শ্বহীদ প্ৰসন্ন চাহুৰ পত্নী মীনাজীৰ অদম্য সাহসক দেশে তবধ মানিথে৷ তেওঁ নিজৰ একমাত্ৰ পুত্ৰকো চিআৰপিএফৰ জোৱানত ভৰ্তি কৰিবলৈ প্ৰতিজ্ঞা কৰিছে৷ যেতিয়া ত্ৰিৰংগাৰে মেৰিয়াই শ্বহীদ বিজয় ছোৰেণৰ শৱদেহ ঝাৰখণ্ডৰ গুমলাত উপস্থিত হ’ল তেতিয়া তেওঁৰ ফুকলীয়া পুত্ৰই ক’লে যে তেওঁও সেনাবাহিনীত ভৰ্তি হ’ব৷ সেই সন্তানৰ সাহসে আজি ভাৰতবৰ্ষৰ সৰু-সৰু ল’ৰা-ছোৱালীবোৰ ভাৱনাক প্ৰকট কৰি তুলিছে৷ এনে ভাৱনাই আমাৰ বীৰ, পৰাক্ৰমী শ্বহীদসকলৰ ঘৰে-ঘৰে পৰিলক্ষিত হৈছে৷ আমাৰ এজনো বীৰ শ্বহীদ অপবাদ নহয়, তেওঁলোকৰ পৰিয়াল অপবাদ নহয়৷ লাগিলে সেয়া দেৱৰিয়াৰ শ্বহীদ মৌৰ্যৰ পৰিয়ালেই হওক, কাংগড়াৰ শ্বদীহ তিলকৰাজৰ পিতৃ-মাতৃয়েই হওক অথবা কোটাৰ শ্বহীদ হেমৰাজৰ ছবছৰীয়া সন্তানেই হওক- শ্বহীদৰ প্ৰতিটো পৰিয়ালৰ কাহিনী প্ৰেৰণাদায়ী৷ মই তৰুণ প্ৰজন্মক অনুৰোধ কৰিম যে এই পৰিয়ালসকলে যি সাহস প্ৰদৰ্শন কৰিছে, যি ভাৱনা প্ৰকট কৰিছে, সেয়া জনাৰ প্ৰয়াস কৰক৷ দেশভক্তি কি, ত্যাগ-তপস্যা কি-তাৰ বাবে আমি ইতিহাসৰ পুৰণি ঘটনাসমূহ জনাৰ প্ৰয়োজন নাই৷ আমাৰ চকুৰ সন্মুখতেই জীৱন্ত উদাহৰণ দেখিবলৈ পাইছো৷ এয়াই উজ্বল ভাৰতৰ ভৱিষ্যতৰ বাবে প্ৰেৰণাৰ কাৰক হৈ পৰিব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, স্বাধীনতাৰ সময়ৰ পৰা দীৰ্ঘ দিনধৰি যি সৈনিক স্মাৰকৰ আমি প্ৰতীক্ষা কৰি আছিলো সেয়া সমাপ্ত হৈছে৷ এই বিষয়ে দেশবাসীৰ জিজ্ঞাসা, উৎসুকতা অত্যন্ত স্বাভাৱিক৷ নৰেন্দ্ৰ মোদী এপত উদুপি, কৰ্ণাটকৰ শ্ৰী ঔংকাৰ শেট্টীজীয়ে ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰক প্ৰস্তুত হোৱাত নিজৰ প্ৰসন্নতা প্ৰকাশ কৰিছে৷ ভাৰতত কোনো ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰক নথকাত মই আচৰিত হোৱাৰ লগতো দুখো পাইছিলো৷ এনেকুৱা এক স্মাৰক য’ত ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে প্ৰাণ ত্যাগ কৰা বীৰ জোৱানসকলৰ শৌৰ্য-বীৰ্যৰ গাঁথা সজাই ৰাখিব পাৰি৷ মই সিদ্ধান্ত ল’লো যে দেশত এনে এক স্মাৰক নিশ্চয় থকা উচিত৷

আমি ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰক নিৰ্মাণৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিলো আৰু মই সুখী যে এই স্মাৰক অতিশয় কম সময়ৰ ভিতৰতে নিৰ্মাণ হৈ উঠিছে৷ কাইলৈ অৰ্থাৎ ২৫ ফেব্ৰুৱাৰী তাৰিথে মই দেশবাসীলৈ এই ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰকক, আমাৰ সেনালৈ উচৰ্গা কৰিম৷ দেশে নিজৰ ঋণ পৰিশোধ কৰাৰ বাবে এক সামান্য প্ৰয়াস কৰিব৷

দিল্লীৰ হৃদপিণ্ড অৰ্থাৎ সেই স্থান য’ত ইণ্ডিয়া গে’ট আৰু অমৰ যোৱান জ্যোতি আছে, তাৰে ঠিক কাষতেই এই নতুন স্মাৰক নিৰ্মাণ কৰা হৈছে৷ মোৰ বিশ্বাস যে ই দেশবাসীৰ বাবে এক তীৰ্থস্থল হিচাপে বিবেচিত হ’ব৷ ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰক হ’ল স্বাধীনতাৰ পিছত সৰ্বোচ্চ বলিদান দিয়া জোৱানসকলৰ প্ৰতি ৰাষ্ট্ৰৰ কৃতজ্ঞতাৰ প্ৰতীক৷ স্মাৰকৰ ডিজাইনে আমাৰ অমৰ সৈনিকৰ অদম্য সাহসক প্ৰদৰ্শিত কৰে৷ ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰকৰ ধাৰণা চাৰিটা ঐককেন্দ্ৰিক বৃত্ত অৰ্থাৎ চাৰিটা চক্ৰৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত হৈছে য’ত এজন সৈনিকৰ জন্মৰ পৰা আৰম্ভ কৰি প্ৰাণত্যাগলৈকে যাত্ৰাৰ চিত্ৰায়িত কৰা হৈছে৷ অমৰ চক্ৰই শ্বহীদ সৈনিকসকলৰ অমৰত্বক প্ৰদৰ্শিত কৰিছে৷ দ্বিতীয় বৃত্ত বীৰত্বৰ চক্ৰ যি সৈনিকৰ সাহস আৰু বীৰত্বক প্ৰদৰ্শিত কৰিছে৷ ইয়াত এনেকুৱা এক গেলেৰী আছে য’ত দেৱালত সৈনিকসকলৰ বীৰত্বৰ কাহিনী খোদিত কৰা হৈছে৷ ইয়াৰ পিছত ত্যাগ চক্ৰই সৈনিকসকলৰ বলিদানক প্ৰদৰ্শিত কৰিছে৷ আমাৰ দেশৰ বাবে সৰ্বোচ্চ বলিদান দিয়া সৈনিকৰ নামৰ সোণালী আখৰেৰে লিখা হৈছে৷ ইয়াৰ পিছত ৰক্ষক চক্ৰ যি সুৰক্ষাক প্ৰদৰ্শিত কৰিছে৷ এই বৃত্তত ঘন খোজৰ প্ৰতিচ্ছবি আছে৷ এই খোজ সৈনিকৰ প্ৰতীক আৰু দেশৰ নাগৰিকক এই বাৰ্তা প্ৰদান কৰা হৈছে যে সৈনিকসকলে দেশৰ সীমাত অহৰহে পহৰা দি দেশবাসীক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰিছে৷ মুঠতে ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰক দেশবাসীয়ে শ্বহীদ সৈন্যসকলৰ প্ৰতি নিজৰ কৃতজ্ঞতা প্ৰকাশ কৰিবলৈ অহা স্থান হিচাপে বিবেচিত হ’ব৷ এয়া সেই বলিদানীসকলৰ কাহিনী যিয়ে দেশৰ বাবে নিজৰ প্ৰাণ উচৰ্গা কৰিছে যাতে আমি জীৱিত থাকিব পাৰো, দেশ সুৰক্ষিত হৈ থাকিব পাৰে আৰু বিকশিত হ’ব পাৰে৷ দেশৰ বিকাশত আমাৰ সশস্ত্ৰবাহিনী, আৰক্ষী আৰু অৰ্ধসৈনিকবাহিনীয়ে যি অৱদান আগবঢ়াইছে সেয়া শব্দৰে অভিব্যক্ত কৰাটো অসম্ভৱ৷ যোৱা বছৰৰ অক্টোবৰ মাহত মই ৰাষ্ট্ৰীয় আৰক্ষী স্মাৰকক দেশলৈ উচৰ্গা কৰাৰ সৌভাগ্য লাভ কৰিছিলো৷ সেয়াও আমাৰ চিন্তাধাৰাৰেই প্ৰতিবিম্ব য’ত আমি ভাবোঁ যে দেশে সেই পুৰুষ আৰু মহিলা আৰক্ষীসকলৰো প্ৰতি কৃতজ্ঞ হ’ব লাগে যি সকলো সময়তে আমাৰ সুৰক্ষাৰ সৈতে জড়িত৷ মই আশা প্ৰকাশ কৰিছো যে আপোনালোকে ৰাষ্ট্ৰীয় সৈনিক স্মাৰক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় আৰক্ষী স্মাৰক দৰ্শন কৰিবলৈ নিশ্চয়কৈ আহিব৷ আপোনালোকে যেতিয়া ইয়ালৈ আহিব তেতিয়া ইয়াৰ আলোকচিত্ৰসমূহ ছ’চিয়েল মিডিয়াত যাতে নিশ্চয়কৈ বিনিময় কৰে যাতে অন্য লোকেও এই পবিত্ৰ স্থানলৈ অহাৰ উৎসাহ অনুভৱ কৰিব পাৰে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ‘মন কী বাত’লৈ আপোনালোকৰ পৰা হাজাৰখন পত্ৰ, মন্তব্য মই বিভিন্ন মাধ্যমেৰে লাভ কৰো৷ এইবাৰ যেতিয়া মই আপোনালোকৰ মন্তব্য পঢ়ি আছিলো তেতিয়া ‘আতীশ মুখোপধ্যায়জী’ৰ এটা আমোদজনক টিপ্পনী চকুত পৰিল৷ তেখেতে লিখিছে যে ১৯০০ চনত ৩ মাৰ্চ তাৰিথে ইংৰাজসকলে বিৰছা মুণ্ডাক গ্ৰেপ্তাৰ কৰিছিল আৰু তেতিয়া তেওঁৰ বয়স মাত্ৰ ২৫ বছৰ আছিল৷ আচৰিত কথা এয়েই যে ৩ মাৰ্চত জামছেদজী টাটাৰো জয়ন্তী৷ আৰু আগলৈ তেওঁ লিখিছে যে এই দুয়োটা ব্যক্তিত্বই হ’ল দুটা ভিন্ন পাৰিবাৰিক পৃষ্ঠভূমিৰ আৰু দুয়োগৰাকীয়ে ঝাৰখণ্ডৰ ইতিহাসক সমৃদ্ধ কৰিছে৷ ‘মন কী বাত’ত ‘বিৰচা মুণ্ডা’ আৰু ‘জামছেদজী টাটা’ক শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জনোৱাৰ জৰিয়তে ঝাৰখণ্ডৰ গৌৰৱময় ইতিহাসক প্ৰণাম কৰাৰ লেখীয়া কথা হয়৷ আতীশজী, মই আপোনাৰ সৈতে সহমত৷ এই দুই মহান বিভূতিয়ে কেৱল ঝাৰখণ্ডৰে নহয়, সমগ্ৰ দেশৰ নাম উজ্বল কৰিছে৷ সমগ্ৰ দেশ এওঁলোকৰ যোগদানৰ বাবে কৃতজ্ঞ৷ আজি যদি আমাৰ তৰুণ প্ৰজন্মৰ দিশ প্ৰদৰ্শনৰ বাবে কোনো প্ৰেৰণাদায়ী ব্যক্তিত্বৰ প্ৰয়োজন আছে তেন্তে তেওঁ হ’ল ভগৱান বিৰছা মুণ্ডা৷ ইংৰাজসকলে তেওঁ শুই থকা অৱস্থাত অতিশয় চালাকিৰে কৰায়ত্ব কৰিছিল৷ কিন্তু আপোনালোকে জানে নে ইংৰাজসকলে এনে কাপুৰুষালি কাম কিয় কৰিলে? কাৰণ ইমান ডাঙৰ সাম্ৰাজ্য থিয় কৰোৱা ইংৰাজেও তেওঁক ভয় কৰিছিল৷ ‘ভগৱান বিৰছা মুণ্ডা’ই কেৱল নিজৰ ধনু-কাঁড়ৰ জৰিয়তেই বন্দুক আৰু টোপ লোৱা ইংৰাজী শাসনক কঁপাই তুলিছিল৷ প্ৰকৃততে যেতিয়া জনতাই প্ৰেৰণাদায়ী নেতৃত্ব লাভ কৰে তেতিয়া অস্ত্ৰৰ শক্তিৰ ওপৰত জনতা শক্তি অধিক শক্তিশালী হৈ পৰে৷ ভগৱান বিৰছা মুণ্ডাই কেৱল ইংৰাজৰ সৈতে ৰাজনৈতিক স্বতন্ত্ৰতাৰ বাবে সংঘৰ্ষ কৰিছিল এনে নহয়, তেওঁ আদিবাসীসকলৰ বাবে সামাজিক আৰু আৰ্থিক অধিকাৰৰ বাবে যুঁজ কৰিছিল৷ তেওঁৰ অল্পদিনীয়া জীৱনতেই সকলোখিনি কৰি দেখুৱাইছিল৷ বঞ্চিত আৰু শোষিতৰ অন্ধকাৰ জীৱনলৈ তেওঁ সুৰুযৰ পোহৰ প্ৰদান কৰিছিল৷ ভগৱান বিৰছা মুণ্ডাই ২৫ বছৰ বয়সতেই জীৱনৰ বলিদান দিছিল৷ বিৰছা মুণ্ডাৰ দৰে ভাৰত মাতাৰ সুপুত্ৰ দেশৰ চাৰিও প্ৰান্তত আছে৷ বোধহয় ভাৰতৰ শতিকাজুৰি চলা স্বাধীনতাৰ এই আন্দোলনত অংশগ্ৰহণ নকৰা ব্যক্তি নোলাবই৷ কিন্তু দুৰ্ভাগ্যৰ কথা এয়ে যে তেওঁলোকৰ ত্যাগ, শৌৰ্য আৰু বলিদানৰ কাহিনীয়ে নতুন প্ৰজন্মক স্পৰ্শই কৰিব পৰা নাই৷ যদি ভগৱান বিৰছা মুণ্ডাৰ দৰে ব্যক্তিত্বই আমাক অস্তিত্বৰ সৈতে পৰিচিত কৰায় তেন্তে জামছেদজীৰ দৰে ব্যক্তিত্বই দেশক বৃহৎ বৃহৎ সংস্থা প্ৰদান কৰিছে৷ জামছেদজী টাটা প্ৰকৃতাৰ্থতেই দূৰদ্ৰষ্টা ব্যক্তি আছিল যিয়ে কেৱল ভাৰত ভৱিষ্যত প্ৰত্যক্ষ কৰাই নহয়, ইয়াৰ শক্তিশালী ভেঁটিটোও লক্ষ্য কৰিছিল৷ তেওঁ ভালদৰেই জানিছিল যে ভাৰতক বিজ্ঞান, প্ৰযুক্তি আৰু উদ্যোগৰ কেন্দ্ৰ হিচাপে গঢ়ি তোলাটো অতিশয় আৱশ্যক৷ এয়া তেওঁৰ বীক্ষণৰ পৰিণামস্বৰূপেই টাটা ইন্সটিটিউট অব্ ছায়েন্সৰ স্থাপন হ’ল যাক বৰ্তমানে ইণ্ডিয়ান ইন্সটিটিউট অব্ ছায়েন্স বুলি জনা যায়৷ এয়াই নহয়, তেওঁ টাটা ষ্টীলৰ দৰে বহুতো বিশ্বমানৰ সংস্থা আৰু উদ্যোগৰো স্থাপন কৰিছিল৷ জামছেদজী টাটা আৰু স্বামী বিবেকানন্দৰ সাক্ষাৎ আমেৰিকা যাত্ৰাৰ সময়ত জাহাজত হৈছিল৷ তেতিয়া তেওঁলোক দুয়োৱে ভাৰতত বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ প্ৰচাৰৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছিল৷ কোৱা হয়…এই আলোচনাৰ ফলস্বৰূপেই ইণ্ডিয়ান ইন্সটিটিউট অব্ ছায়েন্সৰ সূচনা হৈছিল৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আমাৰ দেশৰ প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী মোৰাৰজী দেশাইৰ ২৯ ফেব্ৰুৱাৰী তাৰিখে জন্ম হৈছিল৷ আমি সকলোৱে জানো যে এই দিনটো প্ৰতি চাৰি বছৰৰ মূৰে মূৰে আহে৷ সহজ, শান্তিপূৰ্ণ, ব্যক্তিত্বৰ ধনী মোৰাৰজী ভাই দেশৰ সবাতোকৈ অনুশাসিত নেতাসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল৷ স্বতন্ত্ৰ ভাৰতত সবাতোকৈ অধিক বাজেট প্ৰস্তুত কৰাৰ অভিলেখ মোৰাৰজী ভাই দেশাইৰ নামতেই আছে৷ মোৰাৰজী দেশায়ে কঠিন সময়ত ভাৰতক নেতৃত্ব প্ৰদান কৰিছিল৷ ইয়াৰ বাবে ভৱিষ্যতৰ প্ৰজন্ম তেওঁৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞ হৈ ৰ’ব৷ মোৰাৰজী ভাই দেশায়ে গণতন্ত্ৰৰ ৰক্ষাৰ বাবে জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলনত নিজকে সঁপি দিছিল৷ ইয়াৰ বাবে বৃদ্ধাৱস্থাতো তেওঁ মূল্য ভৰিবলগীয়া হ’ল৷ সেইসময়ৰ চৰকাৰে তেওঁক গ্ৰেপ্তাৰ কৰি কাৰাবাসলৈ প্ৰেৰণ কৰিলে৷ কিন্তু ১৯৭৭ চনত যেতিয়া জনতা দলে নিৰ্বাচনত জয় লাভ কৰিলে তেতিয়া তেওঁ দেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হ’ল৷ তেওঁৰ কাৰ্যকালৰ সময়চোৱাত ৪৪তম সংবিধান সংশোধনী কৰা হ’ল৷ এয়া এইবাবেই গুৰুত্বপূৰ্ণ কিয়নো জৰুৰীকালীন অৱস্থাত যি ৪২তম সংশোধনী কৰা হৈছিল, য’ত উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ শক্তিক কম কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল, যি আমাৰ গণতান্ত্ৰিক মূল্যবোধত আঘাত হানিছিল- তাক পুনৰ ওভতাই পঠিওৱা হ’ল৷ যিদৰে ৪৪তম সংশোধনীৰ জৰিয়তে সংসদ আৰু বিধানসভাৰ কাৰ্যবাহীৰ খবৰ বাতৰি কাকতৰ জৰিয়তে প্ৰকাশৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল, ইয়াৰ অধীনত উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ কিছুমান ক্ষমতা বাহাল ৰখা হ’ল৷ এই সংশোধনীত ইয়াৰো ব্যৱস্থা কৰা হ’ল যে সংবিধানৰ অনুচ্ছেদ ২০ আৰু ২১ৰ অধীনত পোৱা মৌলিক অধিকাৰসমূহ জৰুৰীকালীন অৱস্থাতো নিষেধৰ সন্মুখীন হ’ব নোৱাৰিব৷ প্ৰথমবাৰলৈ এনেকুৱা ব্যৱস্থা কৰা হ’ল যে কেবিনেটৰ লিখিত অনুমোদনৰ ভিত্তিতহে ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ কথা ঘোষণা কৰিব পাৰিব৷ লগতে ইয়াকো সিদ্ধান্ত লোৱা হ’ল যে জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ সময়সীমা ছমাহতকৈ অধিক বৃদ্ধি কৰিব নোৱাৰিব৷ এইদৰে মোৰাৰজী ভায়ে এয়া সুনিশ্চিত কৰিলে যে জৰুৰীকালীন অৱস্থা প্ৰণয়ন কৰি ১৯৭৫ চনত যিদৰে গণতন্ত্ৰৰ হত্যা কৰা হৈছিল, সেয়া ভৱিষ্যতে যাতে পুনৰ দোহৰা নহয়৷ ভাৰতীয় গণতন্ত্ৰৰ মাহাত্ম বৰ্তাই ৰখাৰ তেওঁৰ অতুলনীয় সহযোগিতাক ভৱিষ্যতৰ প্ৰজন্মই সদায়েই মনত ৰাখিব৷ পুনৰবাৰ এনে এজন মহান নেতাৰ প্ৰতি মই নিজৰ শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰিছো৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, প্ৰতিবছৰৰ দৰে এইবাৰো পদ্ম বঁটাকলৈ উৎসুকতা প্ৰকাশ হোৱা দেখা গৈছিল৷ আজি আমি নতুন ভাৰতৰ দিশত অগ্ৰসৰ হৈছো৷ ইয়াত আমি সেইসমূহ লোকক সন্মান কৰিব লাগে যি তৃণমূল পৰ্যায়ত নিজৰ কাম নিষ্ঠাৰে কৰে, নিজৰ পৰিশ্ৰমৰ বলত বিভিন্ন প্ৰকাৰে যি আনৰ জীৱনলৈ ধনাত্মক পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে৷ প্ৰকৃততে তেওঁৱেই সত্য কৰ্মযোগী যিয়ে জনসেৱা, সমাজসেৱা আৰু এই সকলোৰে ঊৰ্ধত ৰাষ্ট্ৰসেৱাৰ প্ৰতি নিঃস্বাৰ্থভাৱে জড়িত হৈ আছে৷ আপোনালোকে দেখিছে যে যেতিয়া পদ্ম বঁটাৰ ঘোষণা কৰা হয় তেতিয়া মানুহে সোধে, এওঁ কোন হয়? এক প্ৰকাৰে ইয়াক মই অধিক সফল বুলি কওঁ কাৰণ তেওঁলোকৰ বিষয়ে টিভি, আলোচনা অথবা বাতৰি-কাকতৰ প্ৰথম পৃষ্ঠাত প্ৰকাশ নহয়৷ তেওঁলোক চকমকীয়া পৃথিৱীৰ পৰা দূৰৈত, কিন্তু এওঁলোকে এনে লোক যি প্ৰচাৰবিমুখ৷ কেৱল তৃণমূল পৰ্যায়ত কাম কৰাত বিশ্বাসী৷ গীতাৰ বাণী ‘যোগঃ কৰ্মসু কৌশলম’ৰ দৰে এওঁলোকে জীৱন অতিবাহিত কৰে৷ মই এনে কিছুমান লোকৰ বিষয়ে আপোনালোকক জনাবলৈ বিচাৰিছো৷ উৰিষ্যাৰ দৈতাৰি নায়কৰ বিষয়ে আপোনালোকে নিশ্চয় শুনিছে৷ তেওঁক ‘কেনেল মেন অব্ দা উৰিষ্যা’ বুলি এনেয়ে নকয়৷ দৈতাৰি নায়কে নিজৰ গাঁৱত নিজে হাতেৰে পাহাৰ কাটি তিনি কিলোমিটাৰ পৰ্যন্ত পথ নিৰ্মাণ কৰিছে৷ নিজৰ পৰিশ্ৰমৰ দ্বাৰা সিঞ্চন আৰু পানীৰ সমস্যা তেওঁ সদায়ৰ বাবে নোহোৱা কৰি দিছে৷ গুজৰাটৰ আব্দুল গফুৰ খট্ৰিৰ কথাকেই ধৰক৷ তেওঁ কচ্চৰ পৰম্পৰাগত ৰোগন চিত্ৰকলাক পুনৰুজ্জীৱিত কৰাৰ অদ্ভুত কাম কৰিছে৷ তেওঁ এই দুৰ্লভ চিত্ৰকলাক নতুন প্ৰজন্মক প্ৰদান কৰাৰ বাবে কাম কৰি আছে৷ আব্দুল গফুৰৰ দ্বাৰা প্ৰস্তুত  ‘ট্ৰি অব্ লাইফ’ কলাকৃতিক মই আমেৰিকাৰ প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি বাৰাক ওবামাক উপহাৰ দিছিলো৷ পদ্ম পুৰষ্কাৰ প্ৰাপ্ত মাৰাঠৱাড়ৰ ছব্বীৰ চৈয়দক গো-মাতাৰ সেৱক হিচাপে জনা যায়৷ তেওঁ যিদৰে নিজৰ সমগ্ৰ জীৱন গো-মাতাৰ সেৱাত সমৰ্পিত কৰিছে সেয়া সঁচাকৈয়ে প্ৰশংসাৰ পাত্ৰ৷ মাদুৰাইৰ চিত্ৰা পিল্লাইয়ে প্ৰথমবাৰলৈ তামিলনাডুত কলঞ্জিয়াম আন্দোলনৰ জৰিয়তে পীড়িত আৰু শোষিতসকলক সৱলীকৰণ কৰাৰ দিশত প্ৰয়াস কৰিছিল৷ লগতে সম্প্ৰদায় আধাৰিত লঘূ বিত্তীয় ব্যৱস্থাৰো প্ৰণয়ন কৰিছিল৷ আমেৰিকাৰ টাও পৰ্চন-লিঞ্চৰ বিষয়ে শুনি আপুনি আচৰিত হৈ যাব৷ লিঞ্চ আজি যোগৰ এক জীৱন্ত সংস্থা হৈ পৰিছে৷ এশ বছৰ বয়সতো তেওঁ সমগ্ৰ বিশ্বৰ লোকক যোগৰ প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰি আছে আৰু এতিয়ালৈ ডেৰ হাজাৰৰ লোকক যোগ শিক্ষক হিচাপে গঢ়ি তুলিছে৷ ঝাৰখণ্ডত ‘লেডী টাৰ্জান’ হিচাপে খ্যাত যমুনা টুডুৱে টিম্বাৰ মাফিয়া আৰু নক্সালপন্থীসকলৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ ঘোষণা কৰি কেৱল সাহসিক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে৷ তেওঁ কেৱল ৫০ হেক্টৰ অৰণ্য ধ্বংস হোৱাৰ পৰা ৰক্ষা কৰাই নহয়, দহ হাজাৰ মহিলাক একত্ৰিত কৰি গছ আৰু বন্যজীৱৰ সুৰক্ষাৰ বাবেও উৎসাহিত কৰিছে৷ এয়া যমুনাজীৰ পৰিশ্ৰমৰ প্ৰতাপৰ ফলতেই আজি গাঁওবাসীয়ে প্ৰত্যেক শিশুৰ জন্মত ১৮ জোপা গছপুলি আৰু ছোৱালীৰ বিয়াত ১০ জোপা গছপুলি ৰোপণ কৰে৷ গুজৰাটৰ মুক্তাবেন পংকজকুমাৰ দগলীৰ কাহিনীয়ে আপোনাক প্ৰেৰণাৰে ভৰাই তুলিব৷ নিজে দিব্যাংগ হোৱা স্বত্বেও তেওঁ দিব্যাংগ মহিলাৰ উত্থানৰ বাবে যি কাম কৰিলে, তেনে উদাহৰণ পোৱা অতিশয় কঠিন৷ চক্ষু মহিলা সেৱাকুঞ্জ নামৰ এটা সংস্থা স্থাপন কৰি নেত্ৰহীন শিশুসকলক আত্মনিৰ্ভৰ কৰি তোলাৰ পুণ্য কৰ্মত তেওঁ ব্যস্ত৷ বিহাৰৰ মুজাফ্ফৰপুৰৰ কিসান চাচী অৰ্থাৎ ৰাজকুমাৰী দেৱীৰ কাহিনীও যথেষ্ট প্ৰেৰণাদায়ক৷ মহিলা সশক্তিকৰণ আৰু খেতিক লাভজনক কৰি তোলাৰ দিশত তেওঁ আদৰ্শ স্থাপন কৰিছে৷ কিসান চাচীয়ে নিজৰ এলেকাৰ ৩০০ গৰাকী মহিলাৰ দ্বাৰা আত্ম-সহায়ক গোট গঠন কৰি আৰ্থিকৰূপত স্বাৱলম্বী কৰি তুলিছে৷ তেওঁৰ গাঁৱৰ মহিলাসকলক খেতিৰ সৈতে কৰ্ম সংস্থাপনৰ অন্য সাধনসমূহৰো প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰিছে৷ গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা এয়ে যে তেওঁ খেতিৰ সৈতে প্ৰযুক্তি জড়িতৰ কামো কৰিছে আৰু মোৰ দেশবাসীসকল, বোধহয় এইবাৰেই প্ৰথম যে পদ্ম পুৰষ্কাৰ পোৱা ব্যক্তিসকলৰ ১২জনেই কৃষক৷ সাধাৰণতে কৃষি জগতৰ সৈতে জড়িত বহু কোম লোকে আৰু প্ৰত্যক্ষ খেতি কৰোতাসকলৰ বহু কম লোকে পদ্মশ্ৰীৰ সূচীলৈ আহে৷ এয়া নিজৰ মাজতেই, পৰিৱৰ্তিত হিন্দুস্তানৰ এক জীৱন্ত প্ৰতিচ্ছবি৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, মই আজি আপোনালোকৰ সৈতে হৃদয়স্পৰ্শী কেইটামান অভিজ্ঞতা বিনিময় কৰিবলৈ ওলাইছো৷ আজিকালি দেশৰ য’লৈ যাও তাতেই ‘আয়ুষ্মান ভাৰত’ৰ যোজনা পিএম-জেএৱাই অৰ্থাৎ প্ৰধানমন্ত্ৰী জন আৰোগ্য যোজনাৰ হিতাধিকাৰীসকলৰ সৈতে সাক্ষাৎ কৰাৰ প্ৰয়াস কৰো৷ কিছুমান লোকৰ সৈতে কথা-বাৰ্তা পতাৰ সুবিধা পাওঁ৷ অকলশৰীয়া মাকে টকাৰ অভাৱত তেওঁৰ সন্তানৰ চিকিৎসা কৰোৱাব পৰা নাছিল৷ এই যোজনাৰ দ্বাৰা তেওঁৰ চিকিৎসা হ’ল আৰু সুস্থও হ’ল৷ ঘৰৰ মুৰব্বীয়ে পৰিশ্ৰম কৰি নিজৰ পৰিয়াল চলোৱা মানুহজন দূৰ্ঘটনাগ্ৰস্ত হ’ল, কামলৈ যাব পৰা নাছিল- এই যোজনাৰ দ্বাৰা তেওঁ উপকৃত হ’ল আৰু পুনৰ সুস্থ হৈ উঠিল৷ নতুন জীৱন লাভ কৰিলে৷

ভাতৃ আৰু ভগ্নীসকল, যোৱা পাঁচ মাহত প্ৰায় বাৰ লাখ দুখীয়া পৰিয়ালে এই যোজনাৰ পৰা উপকৃত হৈছে৷ মই দেখিছো যে দুখীয়াসকলৰ জীৱনলৈ কিদৰে পৰিৱৰ্তন আহিছে৷ আপোনালোকেও যদি কোনো দুখীয়া পৰিয়ালক জানে যি টকাৰ অভাৱত চিকিৎসা কৰিব পৰা নাই, তেওঁক এই যোজনাৰ বিষয়ে অৱগত কৰাওক৷ এই যোজনা এনে দুখীয়া পৰিয়ালৰ বাবেই প্ৰণয়ন কৰা হৈছে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, বিদ্যালয়সমূহত পৰীক্ষা আৰম্ভ হ’ব৷ সমগ্ৰ দেশত বিভিন্ন শিক্ষা-ব’ৰ্ড আৰু কেইটামান দিনৰ পিছতে দশম তথা দ্বাদশ শ্ৰেণীৰ পৰীক্ষা আৰম্ভ হ’ব৷ পৰীক্ষা দিবলৈ ওলোৱা সমূহ বিদ্যাৰ্থী তথা তেওঁৰ অভিভাৱক, শিক্ষকসকলক মোৰ তৰফৰ পৰা আন্তৰিক শুভকামনা থাকিল৷

কিছুদিন পূৰ্বে দিল্লীৰ টাউন হলত ‘পৰীক্ষা পে চৰ্চা’ শীৰ্ষত এক বৃহৎ আয়োজন হৈছিল৷ এই টাউন হল কাৰ্যসূচীত প্ৰযুক্তিৰ জৰিয়তে দেশ-বিদেশৰ কোটি কোটি শিক্ষাৰ্থীৰ সৈতে, তেওঁলোকৰ অভিভাৱকৰ সৈতে, শিক্ষকৰ সৈতে কথা পতাৰ সুবিধা লাভ কৰিছিলো৷ ‘পৰীক্ষা পে চৰ্চা’ৰ বিশেষত্ব হ’ল যে পৰীক্ষাৰ সৈতে জড়িত বিভিন্ন বিষয়ৰ ওপৰত মুকলিকৈ আলোচনা হ’ল৷ বিদ্যাৰ্থী উপকৃত হ’ব পৰা বিভিন্ন বিষয় উত্থাপিত হ’ল৷ সকলো শিক্ষাৰ্থী, পিতৃ-মাতৃয়ে ইউ টিউবত এই সমগ্ৰ কাৰ্যসূচীটোৰ ভিডিঅ’ ৰেকৰ্ডিং প্ৰত্যক্ষ কৰিব পাৰিব আৰু অনাগত পৰীক্ষাৰ বাবে মোৰ সকলো এগজাম ৱাৰিয়ৰ্ছলৈ অলেখ শুভকামনা থাকিল৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ভাৰতৰ কথা ক’লে উৎসৱৰ কথা কোৱা নাযাবনে? এনেকুৱা হ’বই নোৱাৰে৷ বোধহয় আমাৰ দেশত গুৰুত্ব নথকা, উৎসৱ নথকা দিন নায়েই৷ কাৰণ সহস্ৰ বৰ্ষ পুৰণি সংস্কৃতিৰ ঐতিহ্য আমাৰ সৈতে আছে৷ কিছুদিন পিছতে মহাশিৱৰাত্ৰি অনুষ্ঠিত হ’ব আৰু এইবাৰৰ শিৱৰাত্ৰি সোমবাৰে হ’ব আৰু যেতিয়া শিৱৰাত্ৰি সোমবাৰে হ’ব তেতিয়া তাৰ এক বিশেষ গুৰুত্ব আমাৰ মন-মন্দিৰত উজ্বলি উঠে৷ এই শিৱৰাত্ৰিৰ মহান পৰ্বত মই আপোনালোকলৈ অলেখ শুভকামনা জনালো৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, কিছুদিন পূৰ্বে মই কাশীলৈ গৈছিলো৷ তাতে মই কিছু দিব্যাংগ ভাতৃ-ভগ্নীসকলৰ সৈতে সময় অতিবাহিত কৰাৰ অৱকাশ পালো৷ তেওঁলোকৰ সৈতে বহু বিষয়ৰ ওপৰত চৰ্চা হ’ল৷ তেওঁলোকৰ আত্মবিশ্বাস অতিশয় প্ৰভাৱী আছিল-উৎসাহক আছিল৷ কথা-বাৰ্তাৰ মাজতে এক প্ৰজ্ঞাচক্ষু তৰুণে ক’লে যে তেওঁ এজন মঞ্চশিল্পী৷ মই মনোৰঞ্জনৰ বিভিন্ন কাৰ্যত মিমিক্ৰি কৰো৷ মই এনেই সুধিলো যে আপুনি কাৰ মিমিক্ৰি কৰে৷ তেতিয়া তেওঁ ক’লে যে মই প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ মিমিক্ৰি কৰো৷ মই তেওঁক দেখুৱাবলৈ কোৱাত তেওঁ ‘মন কী বাত’ত মই যি ধৰণে কথা কওঁ ঠিক তেনেকৈ মিমিক্ৰি কৰি দেখুৱালে আৰু এয়া মোৰ বাবে এক আশ্বৰ্যকৰ অভিজ্ঞতা আছিল৷ ‘মন কী বাত’ কেৱল মানুহে নুশুনে, ইয়াৰ বহু উপলক্ষ মনতো ৰাখে, এই কথাই মোক প্ৰসন্ন কৰি তুলিলে৷ মই সঁচাকৈয়ে সেই দিব্যাংগ তৰুণজনৰ শক্তিত প্ৰভাৱিত হ’লো৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ‘মন কী বাত’ কাৰ্যসূচীৰ সৈতে আপোনালোকৰ সৈতে জড়িত হোৱাটো মোৰ বাবে এক অনন্য অনুভৱ৷ ৰেডিঅ’ৰ জৰিয়তে কোটি কোটি পৰিয়ালৰ মুখামুখি হওঁ৷ বহুসময়ত আপোনালোকৰ সৈতে কথা পাতোতে, আপোনালোকৰ চিঠি পঢ়োতে অথবা আপোনালোকে ফোনত প্ৰেৰণ কৰা চিন্তা-ধাৰা শুনি মোৰ এনেকুৱা অনুভৱ হয় যে আপোনালোকে মোক নিজৰ পৰিয়ালৰ অংশ বুলি মানি লৈছে৷ এয়া মোৰ বাবে এক সুখদ অনুভূতি৷

বন্ধুসকল, নিৰ্বাচন হ’ল গণতন্ত্ৰৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ উৎসৱ৷ অহা দুমাহত আমি সকলোৱে নিৰ্বাচনী কাৰ্যত ব্যস্ত হৈ পৰিম৷ মই নিজেও এই নিৰ্বাচনৰ এক প্ৰত্যাশী৷ সুস্থ গণতান্ত্ৰিক পৰম্পৰাৰ সন্মান কৰি অহা ‘মন কী বাত’ মে’ মাহৰ শেষৰটো দেওবাৰে প্ৰচাৰ হ’ব৷ অৰ্থাৎ মাৰ্চ মাহ, এপ্ৰিল মাহ আৰু মে’ মাহ, এই তিনিমাহৰ আমাৰ যি ভাৱনা মই নিৰ্বাচনৰ পিছত এক নতুন বিশ্বাসৰ সৈতে আপোনালোকৰ আশীৰ্বাদৰ সৈতে পুনৰবাৰ ‘মন কী বাত’ৰ জৰিয়তে আমাৰ কথা-বাৰ্তা আৰম্ভ কৰিম আৰু বহু বছৰলৈ আপোনালোকৰ সৈতে ‘মন কী বাত’ কৰি থাকিম৷ পুনৰবাৰ আপোনালোক সকলোকে আন্তৰিক ধন্যবাদ যাচিছো৷              

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, নমস্কাৰ৷ এই মাহৰ ২১ তাৰিখে আমি এক শোকবাৰ্তা পালো৷ কৰ্ণাটকৰ টুমকুৰ জিলাৰ শ্ৰী সিদ্ধগংগা মঠৰ চিকিৎসক শ্ৰী শ্ৰী শ্ৰী শিৱকুমাৰজীয়ে দেহত্যাগ কৰিলে৷ শিৱকুমাৰ স্বামীজীয়ে নিজৰ সম্পূৰ্ণ জীৱন সমাজ সেৱাত সমৰ্পিত কৰিছিল৷ ভগৱান বাসৱেশ্বৰে আমাক শিকাইছে- ‘‘কায়কাৱে কৈলাশ’’- অৰ্থাৎ কঠিন পৰিশ্ৰমেৰে নিজৰ দায়িত্ব পালন কৰাটো ভগৱান শিৱৰ বাসস্থান কৈলাশ ধামলৈ যোৱাৰ সমান হয়৷ শিৱকুমাৰ স্বামীজীয়ে এই দৰ্শনৰ আধাৰতে নিজৰ ১১১ বৰ্ষীয় জীৱনকালত সহস্ৰাধিক লোকৰ সামাজিক, শৈক্ষিক আৰু আৰ্থিক উত্থানৰ বাবে কাম কৰিছিল৷ তেওঁৰ খ্যাতি এনে এক বিদ্বানৰ ৰূপত আছিল যাৰ ইংৰাজী, সংস্কৃত আৰু কন্নড় এই তিনিওটা ভাষাতে সমানে বুৎপত্তি আছিল৷ তেওঁ এজন সমাজ সংস্কাৰক আছিল৷ জনসাধাৰণতে যাতে ভোজন, আশ্ৰয়, শিক্ষা আৰু আধ্যাত্মিক জ্ঞান লাভ কৰিব পাৰে, তাৰবাবে তেওঁ সমগ্ৰ জীৱন প্ৰয়াস কৰিছিল৷ কৃষকসকলৰ সকলো দিশৰ পৰা যাতে কল্যাণ হয় এয়া স্বামীজীৰ জীৱনৰ প্ৰাথমিকতা আছিল৷ সিদ্ধগংগা মঠত নিয়মিতৰূপে পশু আৰু কৃষক মেলাৰ আয়োজন কৰিছিল৷ মই বহুবাৰ পৰম পূজনীয় স্বামীজীৰ আশীৰ্বাদন লাভ কৰাৰ সৌভাগ্য লাভ কৰিছো৷ ২০০৭ চনত শ্ৰী শ্ৰী শ্ৰী শিৱকুমাৰ স্বামীজীৰ শতাব্দী বৰ্ষ উৎসৱ সমাৰোহলৈ আমাৰ ভুতপূৰ্ব ৰাষ্ট্ৰপতি ডঃ এ.পি.জে. আব্দুল কালাম গৈছিল৷ কালাম চাহাবে এই উপলক্ষে পূজ্য স্বামীজীৰ বাবে এটা কবিতা শুনাইছিল৷ তেওঁ কৈছিলঃ

“O my fellow citizens – In giving, you receive happiness,

In Body and Soul – You have everything to give.

If you have knowledge – share it

If you have resources – share them with the needy.

You, your mind and heart

To remove the pain of the suffering, And, cheer the sad hearts.

In giving, you receive happiness Almighty will bless, all your actions.”

ডঃ কালাম চাহাবৰ এই কবিতা শ্ৰী শ্ৰী শ্ৰী শিৱকুমাৰ স্বামীজীৰ জীৱন আৰু সিদ্ধগংগা মঠৰ অভিযানক সুন্দৰভাৱে চিত্ৰায়িত কৰে৷ পুনৰবাৰ মই এই মহাপুৰুষলৈ মোৰ শ্ৰদ্ধা নিবেদিছো৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল৷ ২৬ জানুৱাৰী ১৯৫০ত আমাৰ দেশত সংবিধান প্ৰণয়ন হৈছিল আৰু সেইদিন ধৰি আমাৰ দেশত গণতন্ত্ৰ স্থাপিত হৈছে আৰু কালি আমি ধুমধামেৰে গণতন্ত্ৰ দিৱস পালন কৰিলো৷ কিন্তু আজি মই কেইটামান কথা ক’বলৈ বিচাৰিছো৷ আমাৰ দেশত এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সংস্থা আছে যি আমাৰ গণতন্ত্ৰৰ অভিন্ন অংগ হোৱাৰ লগতে আমাৰ গণতন্ত্ৰতকৈও প্ৰাচীন- মই ভাৰতৰ নিৰ্বাচন আয়োগৰ বিষয়ে কৈছো৷ ২৫ জানুৱাৰীত নিৰ্বাচন আয়োগৰ প্ৰতিষ্ঠা দিৱস আছিল৷ এই দিনটোক ‘ৰাষ্ট্ৰীয় ভোটদাতা দিৱস’ হিচাপে পালন কৰা হয়৷ ভাৰতত যি পৰ্যায়ত নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয় সেয়া দেখি বিশ্বৰ অন্য প্ৰান্তৰ লোক আচৰিত হয়৷ আমাৰ নিৰ্বাচন আয়োগে যি দক্ষতাৰে ইয়াৰ আয়োজন কৰে সেয়া প্ৰত্যক্ষ কৰি প্ৰত্যেক দেশবাসীয়ে নিৰ্বাচন আয়োগক লৈ গৌৰৱ কৰাটো স্বাভাৱিক৷ আমাৰ দেশত এয়া সুনিশ্চিত কৰাৰ বাবে কোনো ক্ৰুটি ৰখা নহয় যে ভাৰতৰ প্ৰত্যেক নাগৰিক যি এক পঞ্জীকৃত ভোটদাতা- তেওঁ যাতে ভোটদান কৰাৰ অৱকাশ লাভ কৰিব পাৰে৷

যেতিয়া আমি শুনো যে হিমাচল প্ৰদেশত সমুদ্ৰপৃষ্ঠৰ পৰা ১৫,০০০ ফুট উচ্চতাত ভোটদান কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰা হৈছে, আন্দামান নিকোবৰ দ্বীপপুঞ্জত দূৰণিত দ্বীপত ভোটিঙৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে, আৰু আমাৰ গুজৰাটৰ বিষয়েতো আপোনালোকে নিশ্চয় শুনিছে যে গিৰ হাবিত, এক সুদূৰ ক্ষেত্ৰত এটা ভোটিং কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰা হৈছে য’ত কেৱল এজন ভোটদাতা আছে৷ কল্পনা কৰক…কেৱল এজন ভোটদাতাৰ বাবে৷ যেতিয়া এই কথাবোৰ শুনো তেতিয়া নিৰ্বাচন আয়োগৰ ওপৰত গৌৰৱবোধ হোৱাটো স্বাভাৱিক৷ সেই এজন ভোটদাতাক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰি, সেই ভোটদাতাই যাতে ভোটদান কৰিব পাৰে, ইয়াৰ বাবে নিৰ্বাচন আয়োগৰ কৰ্মচাৰীসকলৰ সম্পূৰ্ণ দল দূৰ-দুৰণিলৈ গৈ ভোটিঙৰ ব্যৱস্থা কৰে আৰু ইয়াতেই আমাৰ গণতন্ত্ৰৰ সৌন্দৰ্যতা প্ৰকাশ পায়৷

মই আমাৰ গণতন্ত্ৰক নিৰন্তৰভাৱে সৱলীকৰণ কৰাৰ প্ৰয়াসৰ বাবে নিৰ্বাচন আয়োগক প্ৰশংসা কৰিছো৷ মই সকলো ৰাজ্যৰ নিৰ্বাচন আয়োগৰ সকলো সুৰক্ষা কৰ্মীক, অন্য সকলো কৰ্মচাৰীকো প্ৰশংসা কৰিছো যিসকলে এই ভোটদান প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ কৰে আৰু স্বতন্ত্ৰ তথা নিৰপেক্ষ নিৰ্বাচন সুনিশ্চিত কৰে৷

এই বছৰত আমাৰ দেশত লোকসভাৰ নিৰ্বাচন হ’ব৷ এইবাৰ একবিংশ শতিকাত জন্ম হোৱা তৰুণ প্ৰজন্মই লোকসভাৰ নিৰ্বাচনত ভোটদান কৰিব৷ তেওঁলোকৰ বাবে দেশৰ দায়িত্ব নিজৰ কান্ধত লোৱাৰ সময় আহি পৰিছে৷ এতিয়া তেওঁলোকে দেশৰ নিৰ্ণয় প্ৰক্ৰিয়াৰ অংশীদাৰ হ’ব৷ নিজৰ সপোন, দেশৰ সপোনৰ সৈতে সংবদ্ধ হোৱাৰ সময় আহি পৰিছে৷ মই যুৱ প্ৰজন্মক আহ্বান জনাব খুজিছো যে যদি তেওঁলোক ভোটদানৰ বাবে যোগ্য হৈছে তেন্তে নিশ্চয়কৈ ভোটদাতাৰ ৰূপত পঞ্জীয়ন কৰক৷ আমি প্ৰত্যেকেই এয়া অনুধাৱন কৰিব লাগে যে দেশত ভোটাদন কৰা, ভোটৰ অধিকাৰ লাভ কৰা, এয়া জীৱনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ উপলব্ধিসমূহৰ মাজৰ এটা৷ ইয়াৰ লগতে ভোটদান কৰা মোৰ এক কৰ্তব্য- এই ভাব আমাৰ অন্তৰ্ভাগত থাকিব লাগে৷ জীৱনত যদি কেতিয়াবা ভোটদান কৰিবলৈ নাপায় তেন্তে তেওঁ পীড়া অনুভৱ কৰিব লাগে৷ কেতিয়াবা ক’ৰবাত দেশত বেয়া কাম হ’লে দুখ অনুভৱ কৰিব লাগে৷ হয়! মই ভোট দিয়া নাছিলো, সেইদিনা মই ভোট দিবলৈ যোৱা নাছিলো- ইয়াৰ ফল আজি দেশে ভোগ কৰিছে৷ আমি এই দায়িত্ব অনুভৱ কৰিব লাগে৷ এয়া আমাৰ বৃত্তি, এয়া আমাৰ প্ৰবৃত্তি হ’ব লাগে৷ এয়া আমাৰ সংস্কাৰ হ’ব লাগে৷ মই দেশৰ খ্যাতিমান লোকসকলক আহ্বান জনাইছো যে আমি সকলোৱে লগ হৈ ভোটাৰ পঞ্জীয়নেই হওক অথবা ভোটদানৰ দিনা ভোট প্ৰদানেই হওক, এই সন্দৰ্ভত অভিযানৰ দ্বাৰা জনসাধাৰণক সজাগ কৰিব লাগে৷ মই আশা কৰিছো যে বৃহৎ সংখ্যাত তৰুণ প্ৰজন্মই ভোটদানৰ বাবে পঞ্জীকৃত হ’ব আৰু নিজৰ অংশগ্ৰহণৰ দ্বাৰা আমাৰ গণতন্ত্ৰক শক্তিশালী কৰিব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ভাৰতৰ এই মহান ভূমিত বহু মহাপুৰুষে জন্ম লৈছে আৰু সেই মহাপুৰুষসকলে মানৱতাৰ বাবে অদ্ভুত, অবিস্মৰণীয় কাৰ্য কৰিছে৷ আমাৰ দেশ বহুৰত্না-বসুন্ধৰা৷ এনে এজন মহাপুৰুষ আছিল নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু৷ ২৩ জানুৱাৰী তাৰিখে সমগ্ৰ দেশে বিভিন্ন ধৰণে তেওঁৰ জন্ম জয়ন্তী পালন কৰিলে৷ নেতাজীৰ জন্ম জয়ন্তীত মই ভাৰতৰ স্বাধীনতা যুদ্ধত অংশগ্ৰহণ কৰা বীৰসকলৰ উদ্দেশ্যে সমৰ্পিত এক সংগ্ৰহালয় মুকলি কৰাৰ সৌভাগ্য লাভ কৰিলো৷ আপোনালোকে জানে যে লালকিল্লাৰ ভিতৰত স্বাধীনতাৰ পিছত এনেকুৱা বহু কোঠালি, ভৱন বন্ধ হৈ আছিল৷ সেই বন্ধ লালকিল্লাৰ কোঠালিসমূহক সুন্দৰ সংগ্ৰহালয়লৈ পৰিৱৰ্তন কৰা হৈছে৷ নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসু আৰু ইণ্ডিয়ান নেচনেল আৰ্মীৰ প্ৰতি সমৰ্পিত সংগ্ৰহালয়; ‘য়াদ-এ-জলিয়া’; আৰু ১৮৫৭- ভাৰতৰ প্ৰথম স্বাধীনতা যুদ্ধৰ প্ৰতি সমৰ্পিত সংগ্ৰহালয় আৰু এই সম্পূৰ্ণ পৰিসৰক ‘ক্ৰান্তি মন্দিৰ’ৰ ৰূপত দেশক সমৰ্পণ কৰা হৈছে৷ এই সংগ্ৰহালয়ৰ এটা এটা ইটাত আমাৰ গৌৰৱশালী ইতিহাসৰ সুগন্ধ বিয়পিছে৷ সংগ্ৰহালয়ৰ প্ৰতিটো কোণত আমাৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ বীৰসকলৰ গাঁথা স্মৰণ কৰা কথাই আমাক ইতিহাসৰ ভিতৰলৈ যোৱাৰ বাবে প্ৰেৰণা দিয়ে৷ এই স্থানতেই ভাৰত মাতাৰ বীৰ সন্তান- কৰ্ণেল প্ৰেম চেহগল, কৰ্ণেল গুৰবক্স সিং ঢিল্লো আৰু মেজৰ জেনেৰেন শাহনবাজ খাঁৰ ওপৰত ইংৰাজ শাসনবৰ্গই মোকৰ্দমা জাৰি কৰিছিল৷

যেতিয়া মই লালকিল্লাৰ ক্ৰান্তি মন্দিৰত নেতাজীৰ সৈতে জড়িত সোঁৱৰণসমূহ দৰ্শন কৰি আছিলো তেতিয়া মোক নেতাজীৰ পৰিয়ালৰ সদস্যই এটা বিশেষ টুপী উপহাৰ দিলে৷ নেতাজীয়ে এসময়ত সেই টুপীটো পৰিধান কৰিছিল৷ মই সেই টুপীটো সংগ্ৰহালয়তেই ৰখাৰ ব্যৱস্থা কৰিলো৷ ইয়াৰ দ্বাৰা তালৈ অহা লোকে সেই টুপীটো পৰিধান কৰি দেশভক্তিৰ প্ৰেৰণা লাভ কৰিব পাৰিব৷ দৰাচলতে আমাৰ নায়কসকলৰ শৌৰ্য আৰু দেশভক্তিক নতুন প্ৰজন্মলৈ বিশেষ বিশেধ ধৰণে নিৰন্তৰে প্ৰদান কৰাটো প্ৰয়োজন৷ যোৱা মাহৰ ৩০ ডিচেম্বৰ তাৰিখে মই আন্দামান আৰু নিকোবৰলৈ গৈছিলো৷ এটা কাৰ্যসূচীত ঠিক সেই স্থানতে ত্ৰিৰংগা উত্তোলন কৰা হ’ল য’ত নেতাজী সুভাষ বসুৱে ৭৫ বছৰ পূৰ্বে ত্ৰিৰংগা উৰুৱাইছিল৷ এইদৰে ২০১৮ চনৰ অক্টোবৰ মাহত যেতিয়া মই লালকিল্লাত ত্ৰিৰংগা উৰুৱালো তেতিয়া সকলো আচৰিত হ’ল৷ কিয়নো তাত ১৫ আগষ্টৰ দিনাহে পতাকা উৰুওৱাৰ পৰম্পৰা আছে৷ কিন্তু সিদিনা আজাদ হিন্দ চৰকাৰ গঠনৰ ৭৫ বৰ্ষ সমাপ্ত হোৱাৰ দিন আছিল৷

সুভাষ বাবুক সদায়েই এজন বীৰ সৈনিক আৰু কুশলী সংগঠনকৰ্তাৰ ৰূপত স্মৰণ কৰা হ’ব৷ এনেকুৱা এজন বীৰ যি স্বাধীনতাৰ যুদ্ধত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল৷ ‘‘দিল্লী চলো’’, ‘‘তুমি মোক তেজ দিয়া, মই তোমাক স্বাধীনতা দিম’’ আদিৰ দৰে তেজস্বী ধ্বনিৰে নেতাজীয়ে সকলো ভাৰতীয়ৰ হৃদয়ত স্থান অধিকাৰ কৰিছিল৷ বহু বছৰলৈ এই দাবী উত্থাপন হৈ আছিল যে নেতাজীৰ সৈতে জড়িত ফাইলসমূহ সাৰ্বজনিক কৰা হওক আৰু মই সুখী যে এই কাম আমি কৰিব পাৰিলো৷ মোৰ সেই দিনটো মনত আছে যেতিয়া নেতাজীৰ পৰিয়ালৰ সকলো সদস্য প্ৰধানমন্ত্ৰী ভৱনলৈ আহিছিল৷ আমি নেতাজীৰ সৈতে জড়িত বহু কথা পাতিছিলো আৰু নেতাজী সুভাষ বসুক শ্ৰদ্ধাঞ্জলি অৰ্পিত কৰিছিলো৷

মই সুখী কিয়নো ভাৰতৰ মহান নায়কসকলৰ সৈতে জড়িত বহু স্থানক দিল্লীত বিকশিত কৰাৰ প্ৰয়াস কৰা হৈছে৷ সেয়া লাগিলে বাবা চাহেব আম্বেদকাৰৰ সৈতে জড়িত ২৬, আলীপুৰ পথেই হওক অথবা চৰ্দাৰ পেটেল সংগ্ৰহালয়েই হওক অথবা ক্ৰান্তি মন্দিৰেই হওক৷ যদি আপুনি দিল্লীলৈ আহে তেতিয়াই সেই স্থানসমূহ যাতে নিশ্চয়কৈ দৰ্শন কৰে৷

মোৰ মৰহমৰ দেশবাসীসকল, আজি যেতিয়া মই নেতাজী সুভাষ চন্দ্ৰ বসুৰ বিষয়ে চৰ্চা কৰি আছো, আৰু সেয়াও ‘মন কী বাত’ত৷ মই আপোনালোকৰ সৈতে নেতাজীৰ জীৱনৰ সৈতে জড়িত এটা কাহিনী শুনাব বিচাৰিছো৷ মই জনসাধাৰণৰ সৈতে জড়িত হোৱাৰ বাবে ৰেডিঅ’ক এক বৃহৎ মাধ্যম হিচাপে গণ্য কৰি আহিছো৷ ঠিক সেইদৰে নেতাজীৰো ৰেডিঅ’ৰ সৈতে গভীৰ সম্পৰ্ক আছিল আৰু তেওঁও দেশবাসীক সম্বোধন কৰিবলৈ ৰেডিঅ’ক বাচনি কৰিছিল৷

১৯৪২ চনত সুভাষ বাবুয়ে আজাদ হিন্দ ৰেডিঅ’ৰ শুভাৰম্ভ কৰিছিল আৰু ৰেডিঅ’ৰ মাধ্যমেৰে ‘আজাদ হিন্দ ফৌজ’ৰ সৈন্যৰ দ্বাৰা দেশৰ জনতাক সম্বোধন কৰিছিল৷ সুভাষ বাবুয়ে ৰেডিঅ’ত এক ভিন্ন ধৰণতে কথা-বাৰ্তা আৰম্ভ কৰিছিল৷ তেওঁ সম্বোধন কৰাৰ পূৰ্বে কৈছিল- This is Subhash Chandra Bose speaking to you over the Azad Hind Radio আৰু এয়া শুনিয়েই শ্ৰোতাসকলৰ মনত এক নতুন উদ্দীপনা, আশাৰ সঞ্চাৰ হৈছিল৷

মোক কোৱা হৈছে যে এই ৰেডিঅ’ ষ্টেচনত সাপ্তাহিক বাতৰিও প্ৰচাৰিত হৈছিল য’ত ইংৰাজী, হিন্দী, তামিল, বাংলা, মাৰাঠী, পঞ্জাৱী, উৰ্দু আদি ভাষা ব্যৱহৃত হৈছিল৷ এই ৰেডিঅ’ ষ্টেচনৰ সঞ্চালনত গুজৰাটৰ এম.আৰ.ব্যাসজীয়ে বৃহৎ ভূমিকা পালন কৰিছিল৷ আজাদ হিন্দ ৰেডিঅ’ত প্ৰচাৰিত হোৱা কাৰ্যসূচী জনসাধাৰণৰ মাজত অতিশয় জনপ্ৰিয় হৈছিল আৰু সেই কাৰ্যসূচীৰ দ্বাৰা আমাৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ যোদ্ধাসকলে যথেষ্ট প্ৰেৰণা পাইছিল৷

এই ক্ৰান্তি মন্দিৰত এক দৃশ্যকলা সংগ্ৰহালয়ো নিৰ্মাণ কৰা হৈছে৷ ভাৰতীয় কলা আৰু সংস্কৃতিক অতিশয় আকৰ্ষণীয় ধৰণে দেখুওৱাৰ প্ৰয়াস কৰা হৈছে৷ সংগ্ৰহালয়ত ৪টা ঐতিহাসিক প্ৰদৰ্শনী আছে আৰু তাত তিনিটা শতিকা পুৰণি ৪৫০তকৈও অধিক চিত্ৰকলা আৰু শিল্পকৰ্ম অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে৷ সংগ্ৰহালয়ত অমৃতা শ্বেৰগিল, ৰাজা ৰবি বৰ্মা, অৱনীন্দ্ৰ নাথ ঠাকুৰ, গগনেন্দ্ৰ নাথ ঠাকুৰ, নন্দলাল বসু, যামিনী ৰায়, শৈলজা মুখাৰ্জীৰ দৰে মহান কলাকাৰসকলৰ উৎকৃষ্ট কৰ্মসমূহক সুন্দৰকৈ প্ৰদৰ্শন কৰা হৈছে৷ আৰু মই আপোনালোকক বিশেষভাৱে আহ্বান কৰিম যে আপোনালোক তালৈ যাওক আৰু গুৰুদেৱ ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰো কৰ্মসমূহ নিশ্চয়কৈ চাওক৷

এতিয়া হয়তো আপোনালোকে ভাবিছে যে ইয়াত কলাৰ কথা কোৱা হৈছে আৰু মই আপোনালোকক গুৰুদেৱ ঠাকুৰৰ উৎকৃষ্ট কৰ্মসমূহ প্ৰত্যক্ষ কৰাৰ কথা কৈ আছোঁ৷ আপোনালোকে এই পৰ্যন্ত গুৰুদেৱ ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰক এক লেখক আৰু সংগীতকাৰ হিচাপে জানিছিল৷ কিন্তু মই ক’ব বিচাৰিছো যে গুৰুদেৱ এজন চিত্ৰকাৰো আছিল৷ তেওঁ বহু বিষয়ত চিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল৷ তেওঁ পশু-পক্ষীৰো চিত্ৰ আঁকিছিল, তেওঁ বিভিন্ন প্ৰাকৃতিক দৃশ্যও আঁকিছিল আৰু এয়াই নহয়, তেওঁ মানৱ চৰিত্ৰকো কলাৰ মাধ্যমেৰে কেনভাছত অংকন কৰিছিল৷ গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা এয়েই যে গুৰুদেৱ ঠাকুৰে নিজৰ অধিকাংশ কৰ্মৰে নাম দিয়া নাছিল৷ তেওঁ ভাবিছিল যে তেওঁৰ চিত্ৰ প্ৰত্যক্ষ কৰা ব্যক্তিয়ে নিজেই এই চিত্ৰ বুজি পাওক, চিত্ৰৰ দ্বাৰা প্ৰদৰ্শিত বাৰ্তা নিজৰ দৃষ্টিৰে উপলব্ধি কৰক৷ তেওঁৰ চিত্ৰকলাসমূহ ইউৰোপীয় দেশ, ৰাছিয়া, আমেৰিকা আদিত প্ৰদৰ্শিত কৰা হৈছে৷

মোৰ এয়াই আশা যে আপোনালোকে ক্ৰান্তি মন্দিৰত তেওঁৰ সেই চিত্ৰকলা নিশ্চয়কৈ প্ৰত্যক্ষ কৰক৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ভাৰত সন্তৰ ভূমি৷ আমাৰ সন্তসকলে নিজৰ চিন্তাধাৰা আৰু কৰ্মৰ মাধ্যমেৰে সদ্ভাৱ, সমতা আৰু সামাজিক সৱলীকৰণৰ বাৰ্তা প্ৰদান কৰিছে৷ এনেকুৱা এজন সন্ত আছিল- সন্ত ৰবিদাস৷ ১৯ ফেব্ৰুৱাৰীত সন্ত ৰবিদাসৰ জয়ন্তী৷ সন্ত ৰবিদাসৰ দোহা অতিশয় জনপ্ৰিয়৷ সন্ত ৰবিদাসে কিছুমান দোহাৰ মাধ্যমেৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ বাৰ্তা প্ৰদান কৰিছিল৷ তেওঁ কৈছিল-

“জাতি-জাতি মে জাতি হে,

জো কেতন কে পাত,

ৰেইদাস মনুষ না জুড় সকে

জব তক জাতি ন জাত”

যিদৰে কলগছৰ বাকলি এৰালে পাতৰ তলত আৰু পাত আৰু শেষত একো পোৱা নাযায়, কিন্তু সমগ্ৰ গছডালেই শেষ হৈ যায়, ঠিক সেইদৰে মানুহকো জাতিৰ ভিত্তিত ভাগ কৰা হৈছে আৰু মানুহেই নোহোৱা হৈ গৈছে৷ তেওঁ কৈছিল যে যদি বাস্তৱত ভগৱান প্ৰতিজন মানুহৰ অন্তৰত আছে তেন্তে তেওঁক জাতি, পন্থ আৰু অন্য সামাজিক আধাৰত বিভক্ত কৰা উচিত নহয়৷

গুৰু ৰবিদাসৰ জন্ম বাৰাণসীৰ পবিত্ৰ ভূমিত হৈছিল৷ সন্ত ৰবিদাসে নিজৰ বাৰ্তাৰ মাধ্যমেৰে সমগ্ৰ জীৱনকালত শ্ৰম আৰু শ্ৰমিকৰ গুৰুত্ব বুজোৱাৰ বাবে প্ৰয়াস কৰিছিল৷ এয়া ক’লে ভুল নহ’ব যে তেওঁ বিশ্বক শ্ৰমৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ বাস্তৱিক অৰ্থ প্ৰদান কৰিছিল৷ তেওঁ কৈছিল-

‘‘মন চংগা তো কঠোতি মে গংগা’’

অৰ্থাৎ যদি আপোনাৰ মন আৰু হৃদয় পবিত্ৰ তেন্তে স্বয়ং ঈশ্বৰে আপোনাৰ হৃদয়ত বাস কৰে৷ সন্ত ৰবিদাসৰ বাৰ্তাই সকলো বৰ্গৰ লোককে প্ৰভাৱিত কৰিছে৷ চিতোড়ৰ মহাৰাজা অথবা মহাৰাণী, মীৰাবাই, এওঁলোক সকলো তেওঁৰ অনুগামী আছিল৷
মই পুনৰ বাৰ সন্ত ৰবিদাসক প্ৰণাম জনাইছো৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, কিৰণ সিদৰে মাইগভত লিখিছে মই ভাৰতৰ মহাকাশ কাৰ্যসূচী আৰু ইয়াৰ ভৱিষ্যতৰ সৈতে জড়িত পদক্ষেপসমূহক যাতে গুৰুত্ব দিওঁ৷ তেওঁ মোৰ পৰা এয়াও বিচাৰিছে যে বিদ্যাৰ্থীসকলক যাতে মহাকাশ কাৰ্যসূচীত আগ্ৰহ প্ৰকাশ কৰি আকাশতকৈও আগলৈ যোৱাৰ বাবে আহ্বান কৰো- কিৰণজী, মই আপোনাৰ এই বিচাৰ আৰু বিশেষকৈ আমাৰ ল’ৰা-ছোৱালীসকলক বাবে প্ৰদান কৰা বাৰ্তাক প্ৰশংসা কৰিছো৷

কিছুদিন পূৰ্বে মই আহমেদাবাদত আছিলো৷ তাত ডঃ বিক্ৰম সাৰাভাইৰ প্ৰতিমা অনাৱৰণ কৰাৰ মই সৌভাগ্য লাভ কৰিছিলো৷ ডঃ বিক্ৰম সাৰাভাইয়ে ভাৰতৰ মহাকাশ কাৰ্যসূচীত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আগবঢ়াইছে৷ আমাৰ মহাকাশ কাৰ্যসূতীত দেশৰ অসংখ্য যুৱ বৈজ্ঞানিকৰো অৱদান আছে৷ মই গৰ্ব কৰো যে আজি আমাৰ শিক্ষাৰ্থীসকলে নিৰ্মাণ কৰা উপগ্ৰহণ আৰু ছাউণ্ডিং ৰকেট মহাকাশলৈ উৎক্ষেপণ কৰা হৈছে৷ ২৪ জানুৱাৰীত আমাৰ শিক্ষাৰ্থীসকলে নিৰ্মাণ কৰা ‘কালাম-ছেট’ উৎক্ষেপণ কৰা হৈছে৷ দেশত স্বাধীনতাৰ সময়ৰ পৰা ২০১৪ চনলৈ যিমানবোৰ মহাকাশ অভিযান কৰা হৈছে, প্ৰায় সিমান সংখ্যক অভিযানেই বিগত চাৰিটা বৰ্ষত কৰা হৈছে৷ আমি এখন মহাকাশযানতেই ১০৪টা উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰি বিশ্ব অভিলেখৰ সৃষ্টি কৰিছিলো৷ অতি শীঘ্ৰেই চন্দ্ৰযান-২ৰ অভিযানৰ মাধ্যমৰ জৰিয়তে চন্দ্ৰতো ভাৰতৰ উপস্থিতি নিশ্চিত কৰিম৷

আমাৰ দেশ মহাকাশ প্ৰযুক্তিৰ উপযোগিতা জনসাধাৰণৰ ৰক্ষাতো ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে৷ সেয়া লাগিলে চাইক্লনেই হওক, ৰে’ল অথবা পথ সুৰক্ষাই হওক, এই সকলোতে মহাকাশ প্ৰযুক্তিৰ দ্বাৰা যথেষ্ট লাভ হৈছে৷ আমাৰ মাছমৰীয়া ভাইসকলক নাবিক ডিভাইচ প্ৰদান কৰা হৈছে৷ ইয়াৰ দ্বাৰা তেওঁলোকৰ সুৰক্ষাৰ সৈতে আৰ্থিক উন্নতিতো সহায়ক হৈছে৷ আমি মহাকাশ প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ চৰকাৰী সেৱাসমূহৰ ডেলিভাৰী আৰু হিচাপসমূহ উন্নত কৰাৰ বাবেও কৰিছো৷ ‘‘হাউচিং ফৰ অল’’ অৰ্থাৎ ‘‘সকলোৰে বাবে গৃহ’’- এই যোজনাত ২৩খন ৰাজ্যৰ প্ৰায় ৪০ লাখ গৃহক জিঅ’-টেগ কৰা হৈছে৷ ইয়াৰ সৈতে মনৰেগাৰ অধীনত প্ৰায় চাৰে তিনি কোটি সম্পত্তিকো জিঅ’-টেগ কৰা হৈছে৷ আমাৰ উপগ্ৰহ আজিৰ দেশৰ বৰ্ধিত শক্তি হিচাপে পৰিচিত হৈছে৷ বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশৰ সৈতে আমাৰ উন্নত সম্বন্ধত ইয়াৰ বৃহৎ অৱদান আছে৷ দক্ষিণ এছিয়া উপগ্ৰহ এক এনেকুৱা পদক্ষেপ যিয়ে আমাৰ চুবুৰীয়া ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বিকাশতো সহায় কৰিছে৷ আমাৰ উন্নত কম্পিটিটিভ লঞ্চ ছাৰ্ভিচৰ অধীনত ভাৰতে আজি কেৱল উন্নত দেশৰেই নহয়, উন্নয়নশীল দেশৰো উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰিবলৈ ধৰিছে৷ সৰু লৰা-ছোৱালীৰ বাবে আকাশ আৰু তৰা সদায়েই আকৰ্ষণৰ বস্তু৷ আমাৰ মহাকাশ কাৰ্যসূচীয়ে ল’ৰা-ছোৱালীবোৰত ডাঙৰ চিন্তা কৰিবলৈ আৰু সেই সীমাৰ ঊৰ্ধলৈ যাবলৈ অৱকাশ প্ৰদান কৰে৷ ই আমাৰ ল’ৰা-ছোৱালীসকলৰ বাবে তৰাবোৰ চোৱাৰ উপৰিও নতুন নতুন তৰা সন্ধান কৰাৰ বাবে প্ৰেৰণা দিয়ে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, মই সদায়েই কওঁ, যিয়ে খেলে সিয়েই প্ৰস্ফুটিত হয় আৰু এইবাৰ ‘খেলো ইণ্ডিয়া’ত বৃহৎ সংখ্যক তৰুণ খেলুৱৈৰ অভিষেক ঘটিছে৷ জানুৱাৰী মাহত পুণেত ‘খেলো ইণ্ডিয়া’ত ইয়ুথ গেমছৰ ১৮টা খেলত প্ৰায় ৬,০০০ খেলুৱৈয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিছে৷ আমাৰ ক্ৰীড়াৰ স্থানীয় পৰিবেশতন্ত্ৰ যেতিয়াই শক্তিশালী হ’ব অৰ্থাৎ আমাৰ ভেঁটি যেতিয়াই সুদৃঢ় হ’ব তেতিয়াই আমাৰ তৰুণসকলে দেশ আৰু বিশ্বত নিজৰ ক্ষমতাৰ উৎকৃষ্ট প্ৰদৰ্শন কৰিব পাৰিব৷ যেতিয়াই স্থানীয় পৰ্যায়ত খেলুৱৈসকলে উত্তম প্ৰদৰ্শন কৰিব তেতিয়াই বিশ্বজনীন পৰ্যায়তো উন্নত প্ৰদৰ্শন হ’ব৷ এইবাৰ ‘খেলো ইণ্ডিয়া’ত প্ৰতিখন ৰাজ্যৰ খেলুৱৈয়ে নিজৰ নিজৰ পৰ্যায়ত উন্নত প্ৰদৰ্শন কৰিছে৷ মেডেল বিজয়ী বহু খেলুৱৈৰ জীৱন কাহিনীয়ে সাংঘাটিক প্ৰেৰণা দিয়ে৷

মল্লযুঁজত যুৱ খেলুৱৈ আকাশ গোৰ্খাই ৰূপৰ পদক জয় কৰিছে৷ মই পঢ়িবলৈ পাইছিলো, আকাশৰ পিতৃ ৰমেশজীয়ে পুণেৰ এক কমপ্লেক্সত চকীদাৰৰ কাম কৰে৷ তেওঁ নিজৰ পৰিয়ালৰ সৈতে এক পাৰ্কিং স্থানত বাস কৰিছিল৷ মহাৰাষ্ট্ৰৰ ২১-অনুৰ্ধ মহিলা কাবাডী দলৰ কেপ্টেইন সোণালী হেলৱী সতাৰাত থাকে৷ তেওঁ অতি কম বয়সতেই পিতৃক হেৰুৱাইছিল আৰু তেওঁৰ মাতৃ তথা ভাতৃয়ে সোণালীৰ এই প্ৰতিভাক উৎসাহিত কৰিছিল৷ প্ৰায়েই দেখা যায় যে কাবাডীৰ দৰে খেলসমূহত কন্যা সন্তানসকলক অধিক উৎসাহ প্ৰদান কৰা নহয়৷ ইয়াৰ পিছতো সোণালীয়ে কাবাডীক বাচনি কৰিছিল আৰু উৎকৃষ্ট প্ৰদৰ্শন কৰিছিল৷ আচনচোলৰ ১০ বছৰীয়া অভিনৱ শ্ব’য়ে ‘খেলো ইণ্ডিয়া ইয়ুথ গেমছ’ত আটাইতকৈ কম বয়সতে সোণৰ পদক জয় কৰিছে৷ কৰ্ণাটকৰ কৃষক কন্যা অক্ষতা বাসৱানী কামতে ভাৰাত্তোলনত সোণৰ পদক জয় কৰিছে৷ তেওঁ নিজৰ জয় পিতৃলৈ উচৰ্গা কৰিছে৷ তেওঁ পিতৃ বেলগামৰ এজন কৃষক৷ যেতিয়া মই ভাৰত নিৰ্মাণৰ কথা কওঁ, দৰাচলতে সেয়া যুৱশক্তিৰ সংকল্পৰ নতুন ভাৰতৰ কথা কওঁ৷ ‘খেলো ইণ্ডিয়া’ৰ এই কাহিনীসমূহে নতুন ভাৰতৰ নিৰ্মাণত কেৱল ডাঙৰ চহৰসমূহৰ জনসাধাৰণৰ অৱদানেই নহয়, সৰু চহৰৰ, গাঁৱৰ পৰা অহা যুৱপ্ৰজন্ম, ল’ৰা-ছোৱালী, যুৱ ক্ৰীড়া প্ৰতিভা, তেওঁলোকৰো যোগদান আছে বুলি প্ৰদৰ্শিত কৰে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আপোনালোকে বহুতো জনপ্ৰিয় সৌন্দৰ্য প্ৰতিযোগিতাসমূহৰ বিষয়ে শুনিছে৷ কিন্তু টয়লেট চমকোৱাৰ প্ৰতিযোগিতাৰ বিষয়ে শুনিছে নে? যোৱা প্ৰায় এমাহৰ পৰা এই আচৰিত প্ৰতিযোগিতা ৫০লাখতকৈও অধিক শৌচালয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিছে৷ এই আচৰিত প্ৰতিযোগিতাৰ নাম হ’ল ‘‘স্বচ্ছ সুন্দৰ শৌচালয়’’৷ জনসাধাৰণে নিজৰ শৌচালয় স্বচ্ছ কৰাৰ উপৰিও চিত্ৰ অংকন কৰি সুন্দৰ কৰি তুলিচে৷ আপোনালোকে কাশ্মীৰৰ পৰা কন্যাকুমাৰলৈ, কচ্ছৰ পৰা কামৰূপলৈ ‘‘স্বচ্ছ সুন্দৰ শৌচালয়’’ৰ অলেখ চিত্ৰ ছ’চিয়েল মিডিয়াত প্ৰত্যক্ষ কৰিব পাৰিব৷ মই সকলো পঞ্চায়ত আৰু গাঁওবুঢ়াক এই অভিযানৰ নেতৃত্ব প্ৰদান কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছো৷ নিজৰ ‘‘স্বচ্ছ সুন্দৰ শৌচালয়’’ৰ আলোকচিত্ৰ #মাইইজ্জতঘৰৰ সৈতে ছ’চিয়েল মিডিয়াত নিশ্চয়কৈ বিনিময় কৰক৷

বন্ধুসকল, ২ অক্টোবৰ ২০১৪ চনত আমি দেশক স্বচ্ছ কৰি তুলিবলৈ আৰু মুক্ত স্থানত কৰা মলত্যাগৰ পৰা মুক্ত কৰিবলৈ একত্ৰিতভাৱে চিৰস্মৰণীয় যাত্ৰাৰ সূচনা কৰিছিলো৷ ভাৰতৰ জনসাধাৰণৰ সহযোগত আজি ভাৰত ২ অক্টোবৰ ২০১৯ চনৰ বহু পূৰ্বেই মুক্ত স্থানত মলত্যাগ কৰাৰ পৰা মুক্ত হোৱাৰ দিশত অগ্ৰসৰ হৈছে যাতে বাপুক তেওঁৰ ১৫০তম জয়ন্তীত শ্ৰদ্ধাঞ্জলি প্ৰদান কৰিব পাৰি৷

স্বচ্ছ ভাৰতৰ এই চিৰস্মৰণীয় যাত্ৰাত ‘মন কী বাত’ৰ শ্ৰোতাসকলৰো বৃহৎ অৱদান আছে আৰু সেইবাবে আপোনালোকৰ সৈতে এয়া বিনিময় কৰি সুখী অনুভৱ কৰিছো যে পাঁচ লাখ পঞ্চাশ হাজাৰতকৈও অধিক গাঁও আৰু ৬০০ জিলাই নিজকে মুক্ত স্থানত মলত্যাগ মুক্ত স্থান বুলি ঘোষণা কৰিছে আৰু গ্ৰামীণ ভাৰতত স্বচ্ছতা ব্যাপ্তি ৯৮% অতিক্ৰম কৰিছে৷ প্ৰায় ৯ কোটি পৰিয়ালক শৌচালয়ৰ সুবিধা উপলব্ধ কৰোৱা হৈছে৷

মোৰ সৰু সৰু বন্ধুসকল, পৰীক্ষাৰ দিন সমাগত৷ হিমাচল প্ৰদেশৰ অংশুল শৰ্মাই মাইগভত লিখিছে যে মই পৰীক্ষা আৰু এগজাম ৱাৰিয়ৰ্ছৰ সন্দৰ্ভত কথা ক’ব লাগে৷ অংশুলজী, এই বিষয় উত্থাপন কৰাৰ বাবে আপোনাক ধন্যবাদ৷ বহু পৰিয়ালৰ বাবে বছৰৰ প্ৰথম আৰম্ভণি পৰীক্ষাৰ ঋতুৰ পৰাই আৰম্ভ হয়৷ বিদ্যাৰ্থী, তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃৰ পৰা আৰম্ভ কৰি শিক্ষকলৈ সকলো লোক পৰীক্ষাৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰে৷

মই সকলো বিদ্যাৰ্থী, তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃ আৰু শিক্ষকসকলক শুভকামনা জনাইছো৷ মই এই বিষয়ত আজিৰ ‘মন কী বাত’ৰ এই কাৰ্যসূচীত চৰ্চা কৰিবলৈ নিশ্চয় বিচাৰিম৷ কিন্তু আপোনালোকে জানি সুখী হ’ব যে ২৯ জানুৱাৰীৰ ৰাতিপুৱা ১১ বজাত ‘‘পৰীক্ষা পে চৰ্চা’’ শীৰ্ষক কাৰ্যসূচীত মই দেশৰ সমগ্ৰ বিদ্যাৰ্থীসকলৰ সৈতে কথা পাতিম৷ এই বাৰ শিক্ষাৰ্থীৰ সৈতে অভিভাৱক আৰু শিক্ষকসকলেও এই কাৰ্যসূচীৰ অংশীদাৰ হ’ব৷ আৰু এইবাৰ বিভিন্ন দেশৰ শিক্ষাৰ্থীসকলেও এই কাৰ্যসূচীত অংশগ্ৰহণ কৰিব৷ এই ‘পৰীক্ষা পে চৰ্চা’ত পৰীক্ষাৰ সৈতে জড়িত সকলো পদক্ষেপ, বিশেষ ৰূপত উদ্বিগ্নমুক্ত পৰীক্ষা সন্দৰ্ভত আমাৰ যুৱ মিত্ৰসকলৰ সৈতে বহু কথা পাতিম৷ মই ইয়াৰ বাবে জনতাক ইনপুট আৰু চিন্তাধাৰা প্ৰদান কৰাৰ বাবে আহ্বান জনাইছিলো; আৰু মই সুখী যে মাইগভত বৃহৎ সংখ্যক লোকে নিজৰ চিন্তাধাৰা প্ৰকাশ কৰিছে৷ ইয়াৰে কিছুমান চিন্তাধাৰা আৰু প্ৰস্তাৱক মই নিশ্চিতভাৱে টাউন হ’লৰ কাৰ্যসূচীৰ সময়ত আপোনালোকৰ সন্মুখত প্ৰস্তুত কৰিম৷ আপোনালোক নিশ্চয় এই কাৰ্যসূচীৰ অংশীদাৰ হওক…ছ’চিয়েল মিডিয়া তথা নমো এপৰ জৰিয়তে আপোনালোকে ইয়াৰ লাইভ সম্প্ৰচাৰ প্ৰত্যক্ষ কৰিব পাৰিব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল৷ ৩০ জানুৱাৰীত পূজ্য বাপুৰ পুণ্যতিথি৷ ১১ বজাত সমগ্ৰ দেশে শ্বহীদসকলক শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰিব৷ আমিও য’তেও থাকো তাৰে পৰাই দুই মিনিটৰ বাবে শ্বহীদসকল নিশ্চিয় শ্ৰদ্ধাঞ্জলি প্ৰদান কৰিম৷ পূজ্য বাপুক স্মৰণ কৰক আৰু তেওঁৰ সপোনক বাস্তৱায়িত কৰি নতুন ভাৰত নিৰ্মাণ তথা নাগৰিক হিচাপে নিজৰ কৰ্তব্য পালন- এই সংকল্পৰ সৈতে আহক আমি আগবাঢ়োঁ৷ ২০১৯ চনৰ এই যাত্ৰাক সফলতাৰে আগুৱাই লৈ যাও৷ আপোনালোক সকলোলৈ অশেষ শুভকামনা থাকিল, বহুত বহুত ধন্যবাদ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, নমস্কাৰ৷ ২০১৮ বৰ্ষ সমাপ্তিৰ পথত৷ আমি ২০১৯ বৰ্ষৰ প্ৰৱেশৰ পথত৷ স্বাভাৱিকতে এনে সময়ত এনেকুৱা কথাৰ চৰ্চা কৰা হয়, অনাগত বৰ্ষৰ সংকল্পৰ বিষয়ে চৰ্চা কৰা হয়৷ সেয়া লাগিলে ব্যক্তিৰ জীৱনেই হওক বা ৰাষ্ট্ৰৰ জীৱনেই হওক– সকলোৱে পিছলৈ ঘূৰি চোৱাও প্ৰয়োজন আৰু আগলৈ যিমান দূৰলৈ চাব পাৰে সিমান দূৰলৈ চোৱাৰ প্ৰয়াস কৰিব লাগে আৰু তেতিয়াহে অভিজ্ঞতাৰ ফল লাভ হয় আৰু নতুন কিবা এটা কৰাৰ আত্মবিশ্বাস জাগি উঠে৷ আমি এনে কাম কৰিব লাগে যাতে নিজৰ জীৱনলৈ পৰিৱৰ্তন অহাৰ উপৰিও ই যাতে দেশ তথা সমাজক আগুৱাই লৈ যোৱাত সহায়ক হয়৷ আপোনালোক সকলোকে ২০১৯ চনৰ অশেষ শুভকামনা৷ আপোনালোক সকলোৱে ভাবিছে চাগে ২০১৮ক কিদৰে সোঁৱৰণীত ৰাখিব পৰা যায়৷ ২০১৮ক ভাৰতক এনে এক দেশৰ ৰূপত, আমাৰ এশ ত্ৰিশ কোটি জনতাৰ সামৰ্থৰ ৰূপত কিদৰে মনত ৰাখিব– এয়া স্মৰণ কৰাও অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ৷ ই আমাক গৌৰৱান্বিত কৰিব৷

২০১৮ চনত বিশ্বৰ সকলোতকৈ ডাঙৰ স্বাস্থ্য বীমা যোজনা ‘আয়ুষ্মান ভাৰত’ৰ শুভাৰম্ভ হৈছে৷ দেশৰ প্ৰতিখন গাঁৱত বিদ্যুৎ উপলব্ধ হৈছে৷ বিশ্বৰ গণ্যমান্য সংস্থাসকলে মানি লৈছে যে ভাৰতে অভিলেখ গতিত দেশত দৰিদ্ৰতাৰ পৰা মুক্তি দিছে৷ দেশবাসীৰ স্বচ্ছতা সংকল্পৰ দ্বাৰা ব্যাপ্ততা বৃদ্ধি হৈ ৯৫% অতিক্ৰম কৰাৰ দিশত আগবাঢ়িছে৷

স্বাধীনতাৰ পিছত লালকিল্লাৰ পৰা প্ৰথমবাৰলৈ আজাদ হিন্দ চৰকাৰৰ ৭৫তম বাৰ্ষিকীত ত্ৰিৰংগা উত্তোলন কৰা হৈছে৷ দেশক ঐক্যবদ্ধ কৰি ৰখা চৰ্দাৰ বল্লভভাই পেটেলৰ সন্মানত বিশ্বৰ সবাতোকৈ বৃহৎ মুৰ্তি ‘ষ্টেচু অব্ ইউনিটী’ দেশে লাভ কৰিছে৷ বিশ্বৰ দেশৰ নাম জিলিকি উঠিছে৷ দেশে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সৰ্বোচ্চ পৰিবেশ পুৰষ্কাৰ‘চেম্বিয়নছ অব্ দা আৰ্থ’ বঁটাৰে সন্মানিত হৈছে৷ সৌৰ শক্তি আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনত ভাৰতৰ প্ৰয়াসে বিশ্ব দৰবাৰত স্থান লাভ কৰিছে৷ ভাৰতত আন্তৰ্জাতিক সৌৰ সহযোগিতাৰ প্ৰথম মহাসভাৰ আয়োজন কৰা হৈছে৷ আমাৰ সামুহিক প্ৰয়াসৰ ফলত আমাৰ দেশৰ ইজ অব্ ডুয়িং বিজনেছ সূচাংকত অগ্ৰগতি হৈছে৷ দেশৰ আত্ম সুৰক্ষাৰ অধিক সৱলীকৰণ হ’ল৷ এই বৰ্ষতে আমাৰ দেশে সফলতাৰে নিউক্লিয়াৰ ট্ৰায়েড সম্পূৰ্ণ কৰিলে অৰ্থাৎ এতিয়া আমি জল, থল আৰু নভ– তিনিওটাতে পৰমাণুশক্তি সম্পন্ন হৈ উঠিলো৷ দেশৰ কন্যাই সাগৰ পৰিক্ৰমাৰে সমগ্ৰ বিশ্ব ভ্ৰমণ কৰি দেশক গৌৰৱান্বিত কৰিলে৷ বাৰাণসীত ভাৰতৰ প্ৰথমটো জলপথৰ শুভাৰম্ভ হ’ল৷ ইয়াৰ দ্বাৰা জলপথৰ ক্ষেত্ৰত এক নতুন ক্ৰান্তিৰ সৃষ্টি হ’ল৷ দেশৰ সকলোতকৈ বৃহৎ দলং বগীবিল দলঙৰ লোকাৰ্পণ কৰা হ’ল৷ ছিক্কিমত প্ৰথম আৰু দেশৰ এশতম বিমানবন্দৰ– পাকয়ং মুকলি কৰা হ’ল৷ ১৯–অনুৰ্ধ ক্ৰিকেট বিশ্বকাপ আৰু ব্লাইণ্ড ক্ৰিকেট বিশ্বকাপত ভাৰতে জয়লাভ কৰিলে৷ এইবাৰ এছিয়ান গেমছত ভাৰত বৃহৎ সংখ্যাত পদক জয় কৰিলে৷ পেৰা এছিয়ান গেমছতো ভাৰতে উন্নত প্ৰদৰ্শন কৰিলে৷ যদি মই প্ৰতিজন ভাৰতীয়ৰ পুৰুষাৰ্থৰ, আমাৰ সামুহিক প্ৰয়াসৰ কথা কওঁ তেন্তে আমাৰ ‘মন কী বাত’ ইমান দীঘলীয়া হ’ব যে ২০১৯ চনেই হয়তো আমি পাই যাম৷ এই সকলো ১৩০ কোটি দেশবাসীৰ অৰ্থৱহ প্ৰয়াসৰ দ্বাৰা সম্ভৱ হৈছে৷ মই আশা কৰিছোঁ যে ২০১৯ চনতো ভাৰতৰ উন্নতি তথা প্ৰগতিৰ এই যাত্ৰা এইদৰেই অব্যাহত থাকিব আৰু আমাৰ দেশে সৱলীকৰণৰ নতুন উচ্চতা স্পৰ্শ কৰিব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, এই ডিচেম্বৰত আমি কিছুমান অসাধাৰণ দেশবাসীক হেৰুৱালো৷ ১৯ ডিচেম্বৰ তাৰিখে ডাক্টৰ জয়াচন্দ্ৰণৰ দেহাৱসান হ’ল৷ ডাক্টৰ জয়াচন্দ্ৰণক মানুহে মৰমেৰে ‘মক্কল মাৰুথুৱৰ’ বুলি অভিহিত কৰিছিল কিয়নো তেওঁ দেশবাসীৰ হৃদয়ত আছিল৷ ডাক্টৰ জয়াচন্দ্ৰণে দুখীয়াক ব্যয়সাধ্য মূল্যৰ চিকিৎসা প্ৰদান কৰিছিল৷ মানুহে কৈছিল যে তেওঁ ৰোগীৰ চিকিৎসাৰ বাবে সদায়েই তৎপৰ হৈ আছিল৷ তেওঁৰ ওচৰলৈ অহা প্ৰৌঢ় ৰোগীক তেওঁ অহা–যোৱাৰ খৰচ পৰ্যন্ত প্ৰদান কৰিছিল৷ মই thebetterindia.com ৱেবছাইটত সমাজক উৎসাহিত কৰা তেওঁৰ এনে বহু কথা পঢ়িছোঁ৷

ঠিক সেইদৰে ২৫ ডিচেম্বৰ তাৰিখে কৰ্ণাটকৰ সুলাগিট্টি নৰসম্মাৰ দেহপ্ৰয়াণ হোৱাৰ বাৰ্তা পালো৷ সুলাগিট্টী নৰসম্মাই গৰ্ভৱতী মাতৃসকলৰ প্ৰসৱত সহায় কৰিছিল৷ তেওঁ কৰ্ণাটকত বিশেষকৈ তাৰে দুৰ্গম এলেকাৰ হাজাৰ–বাজাৰ মহিলাক সেৱা প্ৰদান কৰিছিল৷ এই বছৰৰ আৰম্ভণিতে তেওঁক ‘পদ্মশী’ বঁটাৰে সন্মালিত কৰা হৈছিল৷ ডাক্টৰ জয়াচন্দ্ৰণ আৰু সুলাগিট্টী নৰসম্মাৰ দৰে ব্যক্তিসকলে সমাজৰ কল্যাণৰ বাবে নিজৰ জীৱন উৎসৰ্গিত কৰিছিল৷ যেতিয়া মই স্বাস্থ্য সেৱাৰ কথা ক’বলৈ লৈছো তেনে ক্ষেত্ৰত মই উত্তৰ প্ৰদেশৰ বিজনোৰৰ চিকিৎসকসকলৰ সামাজিক প্ৰয়াসৰ বিষয়েও চৰ্চা কৰিব বিচাৰিছোঁ৷ কিছুদিন পূ্ৰ্বে আমাৰ দলৰ কিছুমান কাৰ্যকৰ্তাই মোক জনালে যে চহৰৰ কিছুসংখ্যক চিকিৎসকে শিবিৰ স্থাপন কৰি নিৰলসভাৱে ৰোগীক সেৱা প্ৰদান কৰি আছে৷ ইয়াৰ হাৰ্ট লাংগছ ক্ৰিটিকেল চেণ্টাৰৰ পৰা প্ৰতিমাহে এনেকুৱা চিকিৎসা শিবিৰ স্থাপন কৰা হয় য’ত বিভিন্ন ধৰণৰ ৰোগৰ বিনামূলীয়া পৰীক্ষা তথা উপচাৰ প্ৰদান কৰা হয়৷ প্ৰতিমাহে ইয়াৰ জৰিয়তে শ শ দুখীয়া ৰোগী লাভান্বিত হৈছে৷ নিস্বাৰ্থভাৱে সেৱা প্ৰদান কৰা এই চিকিৎসকৰ দলটো অৱশ্যেই প্ৰশংসাৰ পাত্ৰ৷ আজি এই কথা মই অতিশয় গৰ্বেৰে ঘোষণা কৰিছোঁ যে সামুহিক প্ৰয়াসৰ ফলত ‘স্বচ্ছ ভাৰত অভিযান’ এক সফল অভিযান হিচাপে পৰিচিত হৈছে৷ মোক কিছুমান লোকে কৈছে যে কিছুদিন পূৰ্বে মধ্যপ্ৰদেশৰ জব্বলপুৰত একেসময়তে তিনিলাখত কৈও অধিক লোকে স্বচ্ছতা অভিযানৰ সৈতে জড়িত হৈছে৷ স্বচ্ছতাৰ এই মহাযজ্ঞত নগৰ নিগম, স্বয়ং সেৱী সংগঠন, স্কুল–কলেজৰ শিক্ষাৰ্থী, জব্বলপুৰৰ জনতা জনাৰ্দন সকলোৱে অংশগ্ৰহণ কৰিছে৷ মই অলপতে thebetterindia.com ৱেবছাইটৰ কথা উল্লেখ কৰিছোঁ য’ত মই ডাঃ জয়াচন্দ্ৰণৰ বিষয়ে জনাৰ সুযোগ লাভ কৰিছো আৰু যেতিয়াই সুবিধা পাওঁ তেতিয়াই এই ৱেবছাইটত এনে উৎসাহী কামক জনাৰ বাবে প্ৰয়াস কৰোঁ৷ মই জানি সন্তোষিত হৈছোঁ যে আজিকালি এনেকুৱা বহু ৱেবছাইট আছে য’ত বিলক্ষণ লোকৰ জীৱনৰ পৰা প্ৰেৰণা পোৱা কাহিনীৰ সৈতে আমাক পৰিচিত কৰে৷ যিদৰে thepositiveindia.com য়ে সমাজত ধনাত্মক খবৰ প্ৰদান কৰি সমাজক অধিক সংবেদনশীল কৰাৰ প্ৰয়াস কৰিছে৷ ঠিক সেইদৰে yourstory.com তযুৱ উদ্যমীসকলৰ সফলতাৰ খবৰসমূহ প্ৰদান কৰা হৈছে৷ samskritabharati.in ৰ জৰিয়তে ঘৰত বহিয়েই আপুনি সংস্কৃত ভাষা শিকিব পাৰে৷ আমি এনেকুৱা কাম কৰিব নোৱাৰো নে– এনে এক ৱেবছাইটৰ বিষয়ে নিজৰ মাজত শ্বেয়াৰ কৰক৷ ধনাত্মক ভাৱক ভাইৰেল কৰক৷ মোৰ বিশ্বাস যে ইয়াত অধিক সংখ্যক লোকে সমাজলৈ পৰিৱৰ্তন কঢ়িয়াই অনা লোকৰ বিষয়ে জানিবলৈ পাব৷ নঞৰ্থক প্ৰভাৱ প্ৰচাৰ কৰিবলৈ সহজ কিন্তু আমাৰ সমাজত, আমাৰ ওচৰে–পাজৰে এনে বহু লোকে কাম কৰি আছে আৰু এয়া সকলো ১৩০ কোটি ভাৰতবাসীৰ সামুহিক প্ৰয়াসৰ ফলত হৈছে৷

প্ৰত্যেক সমাজতে ক্ৰীড়াৰ মহত্ব অধিক৷ যেতিয়া এটা খেল খেলা হয় তেতিয়া দৰ্শকৰো মন প্ৰাণৱন্ত হৈ উঠে৷ খেলুৱৈৰ নাম, সন্মানৰ দৰে বহু কথা আমি অনুভৱ কৰোঁ৷ কিন্তু কেতিয়াবা কেতিয়াবা ইয়াৰ অন্তৰালতো এনে বহু কথা থাকে যি ক্ৰীড়া বিশ্বতকৈও ডাঙৰ হৈ উঠে৷ মই কাশ্মীৰৰ এক কন্যা হানায়া নিসাৰৰ বিষয়ে ক’বলৈ ওলাইছোঁ যিয়ে কোৰিয়াত কাৰাটে চেম্পিয়নশ্বিপত সোণৰ পদক জয় কৰিছে৷ হানায়াৰ বয়স মাত্ৰ ১২ বছৰ আৰু তেওঁ কাশ্মীৰৰ অনন্তনাগৰ বাসিন্দা৷ হানায়াই পৰিশ্ৰমেৰে কাৰাটেৰ অনুশীলন কৰিছে, তাৰে কৌশলসমূহ শিকিছে আৰু নিজকে যোগ্য প্ৰতিপন্ন কৰিছে৷ মই সকলো দেশবাসীৰ তৰফৰ পৰা তেওঁৰ উজ্বল ভৱিষ্যতৰ বাবে কামনা কৰিছোঁ৷ হানায়ালৈ অশেষ শুভকামনা আৰু আশীৰ্বাদ থাকিল৷ ঠিক সেইদৰে ১৬ বছৰীয়া ৰজনীৰ বিষয়েও সংবাদ মাধ্যমত চৰ্চিত হৈছে৷ আপোনালোকেও হয়তো পঢ়িছে৷ ৰজনীয়ে জুনিয়ৰ মহিলা বক্সিং প্ৰতিযোগিতাত সোণৰ পদক জয় কৰিছে৷ ৰজনীয়ে পদক জয় কৰাৰ লগে লগে গাখীৰৰ এক ষ্টলৰ কাষলৈ গৈ এগিলাচ গাখীৰ পান কৰিলে৷ ইয়াৰ পিছত তেওঁ নিজৰ পদকটো কাপোৰেৰে সামৰি বেগত ভৰালে৷ এতিয়া আপোনালোকে ভাবিছে যে ৰজনীয়ে কিয় গাখীৰ গিলাচ খালে? এয়া তেওঁ নিজৰ পিতৃ জসমেৰ সিঙৰ সন্মানত কৰিছিল যি পানীপথৰ এক ষ্টলত দৈ বিক্ৰী কৰিছিল৷ ৰজনীৰ পিতৃয়ে তেওঁক এই স্থানলৈ উন্নীত কৰাৰ বাবে বহু কষ্ট কৰিছিল,বহু ত্যাগ কৰিছিল৷ জসমেৰ সিঙে খুব ৰাতিপুৱাই ৰজনী আৰু তেওঁৰ ভায়েক বিচনাৰ পৰা শুই উঠাৰ আগেয়েই কামলৈ গুচি যায়৷ ৰজনীয়ে যেতিয়া দেউতাকক বক্সিং শিকাৰ ইচ্ছাৰ প্ৰকাশ কৰিলে তেতিয়া দেউতাকে সকলো সম্ভৱ সাধন গোটাই ৰজনীক উৎসাহ দিলে৷ ৰজনীয়ে প্ৰথমে পুৰণি গ্ল’ভছৰ সৈতে অনুশীলন কৰিবলগীয়া হৈছিল কিয়নো সেই সময়ত তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ আৰ্থিক অৱস্থা সুচল নাছিল৷ ইমান বাধাৰ পিছতো ৰজনী নিৰুৎসাহিত নহ’ল আৰু বক্সিঙৰ প্ৰশিক্ষণ লৈ থাকিল৷ তেওঁ ছাৰ্বিয়ামতো পদক জয় কৰিছে৷ মই ৰজনীক শুভকামনা তথা আশীৰ্বাদ প্ৰদান কৰিছোঁ আৰু ৰজনীক উৎসাহ দিয়াৰ বাবে তেওঁৰ পিতৃ–মাতৃ জনমেৰ সিংজী আৰু উষাৰাণীজীক অভিনন্দন জনাইছোঁ৷ এই মাহতে পুণেৰ এগৰাকী ২০ বছৰীয়া কন্যা বেদাংগী কুলকাৰ্ণীয়ে চাইকেলেৰ বিশ্ব পৰিক্ৰমা কৰি সকলোতকৈ দ্ৰুত এছিয়ান হিচাপে পৰিচিত হৈছে৷ তেওঁ ১৫৯ দিনলৈ নিৰন্তৰভাৱে প্ৰতিদিনে প্ৰায় ৩০০ কিলোমিটাৰ চাইকেল চলাইছিল৷ আপুনি কল্পনা কৰিব পাৰে– প্ৰতিদিনে ৩০০ কিলোমিটাৰৰ চাইক্লিং! চাইকেল চলোৱাৰ তেওঁৰ এই উৎসাহ সঁচাকৈয়ে প্ৰশংসনীয়৷ এনেকুৱা সাফল্য, সিদ্ধিৰ বিষয়ে শুনি আমি উৎসাহিত নহওঁনে? বিশেষকৈ মোৰ যুৱ মিত্ৰসকলে যেতিয়াই এনে ঘটনাৰ বিষয়ে শুনে তেতিয়া কঠিনতাৰ মাজতো কিবা এটা কৰাৰ প্ৰেৰণা পায়৷ যদি সংকল্পত সামৰ্থ আছে, উৎসাহে আকাশ স্পৰ্শ কৰিছে তেন্তে বাধা স্বয়ং আঁতৰি যায়৷ কঠিনতা কেতিয়াও বাধা হ’ব নোৱাৰে৷ এনেকুৱা অনেক উদাহৰণ আছে যি শুনাৰ পিছত আমি উৎসাহিত হওঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, জানুৱাৰীত উৎসাহেৰে ভৰা বহুতো উৎসৱ উদযাপন কৰা হ’ব৷ যেনে লোহৰী,পোংগল, মকৰ সংক্ৰান্তি, উত্তৰায়ণ, মাঘ বিহু, মাঘী৷ এই উৎসৱৰ সময়চোৱাত ভাৰতত কোনো ঠাইত পাৰম্পৰিক নৃত্যৰ ৰং পৰিলক্ষিত হ’ব, কোনো ঠাইত শস্য চপোৱাৰ আনন্দত লোহৰী দাহন কৰা হ’ব, কোনো ঠাইত আকাশত ৰং–বিৰঙী চিলা দেখিবলৈ পোৱা যাব, কোনো ঠাইত খেল, কোনো ঠাইত তিল গুড় খোৱা হ’ব৷ মানুহে পৰস্পৰে পৰস্পৰক ক’ব– ‘‘তিল গুড় ঘ্যা– আণি গোড়–গোড় বোলা৷’’ এই সকলো উৎসৱৰ নাম ভিন্ন হ’লেও সকলো লোকে একে ভাৱনাৰে এই উৎসৱসমূহ পালন কৰে৷ এই উৎসৱসমূহ কোনোবা নহয় কোনোবা ফালে শস্য তথা খেতি–বাতিৰ সৈতে অথবা কৃষক, গাঁও আদিৰ সৈতে জড়িত হয়৷ এই সময়তে সুৰ্য উত্তৰায়ণৰ পৰা মকৰ ৰাশিত প্ৰৱেশ কৰে৷ ইয়াৰ পিছত ধীৰে ধীৰে দিন দীঘল হয় আৰু শীতকালীন শস্য চপোৱাৰ সময় হয়৷ আমাৰ অন্নদাতা কৃষক ভাই–ভনীসকলো অশেষ শুভকামনা যাচিছোঁ৷ ‘বিবিধতাৰ মাজত একতা’- ‘এক ভাৰত শ্ৰেষ্ঠ ভাৰত’ৰ ভাৱনাৰ সুবাস আমাৰ উৎসৱত সমাহিত৷ আমাৰ উৎসৱ প্ৰকৃতিৰ সৈতে কিদৰে জড়িত সেয়া আমি দেখিবলৈ পাওঁ৷ ভাৰতীয় সংস্কৃতিত সমাজ আৰু প্ৰকৃতিক ভিন্ন বুলি ভবা নহয়৷ ইয়াত ব্যক্তি আৰু সমষ্টি একেটাই৷ প্ৰকৃতিৰ সৈতে আমাৰ নিকট সম্বন্ধৰ এক উত্তম উদাহৰণ আছে– সেয়া হ’ল উৎসৱৰ ওপৰত আধাৰিত কেলেণ্ডাৰ৷ ইয়াত সমগ্ৰ বৰ্ষৰ পৰ্ব, উৎসৱৰ সৈতে গ্ৰহ–নক্ষত্ৰৰ লেখা–জোখা কৰা হয়৷ এই পাৰম্পৰিক কেলেণ্ডাৰৰ পৰাই গম পোৱা যায় যে প্ৰাকৃতিক আৰু গোলকীয় ঘটনাসমূহৰ সৈতে আমাৰ সম্বন্ধ কিমান প্ৰাচীন৷ চন্দ্ৰমা আৰু সূৰ্যৰ গতিৰ ওপৰত আধাৰিত চন্দ্ৰ আৰু সূৰ্য কেলেণ্ডাৰ অনুসৰি পৰ্ব আৰু উৎসৱৰ তিথি নিৰ্ধাৰিত হয়৷ এয়া ইয়াৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে যে কোনে কি কেলেণ্ডাৰ মানে৷ কোনো ক্ষেত্ৰত গ্ৰহ নক্ষত্ৰৰ স্থিতি অনুসৰিও পৰ্ব, উৎসৱ পালন কৰা হয়৷ গুড়ী পড়ৱা, চেটিচণ্ড, উগাদি আদি চন্দ্ৰ কেলেণ্ডাৰ অনুসৰি পালন কৰা হয়৷ আনহাতে তামিল পুন্থাডু, বিষু, বৈশাখ, বৈশাখী, পইলা বৈশাখ, বিহু– এই সকলোবোৰ সূৰ্য কেলেণ্ডাৰৰ আধাৰত পালন কৰা হয়৷ আমাৰ বহু উৎসৱত নদী আৰু পানী বচোৱাৰ ভাৱ বিশিষ্ট ৰূপত পৰিলক্ষিত হয়৷ ষঠ পৰ্ব– নদী,পুখুৰীত সূৰ্য উপাসনাৰ সৈতে জড়িত৷ মকৰ সংক্ৰান্তিতো লক্ষ–কোটি লোকে পবিত্ৰ নদীত ডুব মাৰে৷ আমাৰ পৰ্ব, উৎসৱসমূহে আমাক সামাজিক মূল্যৰো শিক্ষা প্ৰদান কৰে৷ এফালে পৌৰাণিক গুৰুত্ব আৰু এফালে জীৱনৰ পাঠ প্ৰদান কৰা এই উৎসৱসমূহে আমাক ভাতৃত্ববোধৰো শিক্ষা প্ৰদান কৰে৷ মই আপোনালোক সকলোকে ২০১৯ চনৰ বাবে অশেষ শুভকামনা যাচিছোঁ আৰু অনাগত উৎসৱসমূহত আপোনালোকে অনেক আনন্দ কৰক তাৰে কামনা কৰিছোঁ৷ এই উৎসৱত লোৱা আলোকচিত্ৰসমূহ সকলোৰে সৈতে বিনিময় কৰক যাতে ভাৰতৰ বৈচিত্ৰতা তথা ভাৰতীয় সংস্কৃতি সকলোৱে প্ৰত্যক্ষ কৰিব পাৰে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আমাৰ সংস্কৃতিত এনেকুৱা সম্পদ আছে যাক লৈ আমি গৌৰৱ কৰিব পাৰোঁ আৰু সমগ্ৰ বিশ্বকে স্বাভিমানৰ সৈতে প্ৰদৰ্শিত কৰিব পাৰোঁ–তাৰে ভিতৰত হ’ল কুম্ভ মেলা৷ আপোনালোকে কুম্ভ মেলাৰ বিষয়ে যথেষ্ট শুনিছে৷ চিনেমাতো কুম্ভ মেলাৰ ভব্যতা আৰু বিশালতাৰ বিষয়ে আপোনালোকে হয়তো দেখিছে আৰু এয়া সত্যও৷ কুম্ভৰ স্বৰূপ বিৰাট– যিমানেই দিব্য সিমানেই ভব্যও৷ দেশ আৰু বিশ্বৰ বিভিন্ন লোক আহি কুম্ভৰ সৈতে জড়িত হয়৷ কুম্ভ মেলাত আস্থা আৰু শ্ৰদ্ধাৰ আদান–প্ৰদান হয়৷ একে সময়তে এটা স্থানতে দেশ–বিদেশৰ লক্ষ–কোটি লোক মিলিত হয়৷ কুম্ভৰ পৰম্পৰা আমাৰ মহান সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ দ্বাৰা পুষ্পিত আৰু পল্লৱিত৷ এইবাৰ ১৫ জানুৱাৰীৰ পৰা প্ৰয়াগৰাজত বিশ্ব প্ৰসিদ্ধ কুম্ভ মেলা আৰম্ভ হ’ব৷ কুম্ভ মেলালৈ সন্ত–মহাত্মাৰ আগমন আৰম্ভ হৈছে৷ ইয়াৰ গোলকীয় মহত্ব ইয়াৰ দ্বাৰাই অনুধাৱন কৰিব পাৰি যে যোৱা বছৰ ইউনেস্ক’ই কুম্ভ মেলাক Intangible Cultural Heritage of Humanity ৰ তালিকাত তালিকাভুক্ত কৰিছে৷ কিছুদিন পূৰ্বে বিভিন্ন দেশৰ ৰাষ্ট্ৰদূতসকলে কুম্ভৰ প্ৰস্তুতি পৰিলক্ষিত কৰিছে৷ তাত একেটা সময়তে বিভিন্ন দেশৰ পতাকা উত্তোলন কৰা হৈছে৷ প্ৰয়াগৰাজত অনুষ্ঠিত হোৱা এই কুম্ভ মেলাত ১৫০ত কৈও অধিক দেশৰ লোকৰ আগমনৰ আশা কৰা হৈছে৷ কুম্ভৰ দিব্যতাৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ ভব্যতাই সমগ্ৰ বিশ্বকে আলোকিত কৰিব৷ কুম্ভ মেলা স্ব–আৱিষ্কাৰৰ এক বৃহৎ মাধ্যম য’ত আহিবলগীয়া দৰ্শনাৰ্থীসকলে বিভিন্ন অনুভূতি অনুভৱ কৰিব৷ সাংসাৰিক বস্তুসমূহক আধ্যাত্মিকৰ দৃষ্টিৰে পৰিলক্ষিত কৰিব৷ বিশেষকৈ যুৱপ্ৰজন্মৰ বাবে এই এক বৃহৎ শিক্ষণ অভিজ্ঞতা হ’ব পাৰে৷ মই নিজে কিছুদিন পূৰ্বে প্ৰয়াগৰাজলৈ গৈছিলো৷ মই দেখিলো যে কুম্ভৰ প্ৰস্তুতি তুংগত উঠিছে৷ প্ৰয়াগৰাজৰ জনতাও কুম্ভক লৈ অতি উৎসাহী হৈ পৰিছে৷ তাত মই ইণ্টিগ্ৰেটেড কমাণ্ড এণ্ড কণ্ট্ৰ’ল চেণ্টাৰৰ লোকাৰ্পণ কৰিলো৷ শ্ৰদ্ধাৱানসকলে ইয়াৰ দ্বাৰা যথেষ্ট উপকৃত হ’ব৷ এইবাৰ কুম্ভত স্বচ্ছতাৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে৷ আয়োজনত শ্ৰদ্ধাৰ সৈতে স্বচ্ছতাও বিৰাজমান হ’ব আৰু দূৰ–দুৰণিলৈ এই সুবাৰ্তা প্ৰচাৰিত হ’ব৷ এইবাৰ দৰ্শনাৰ্থীসকলে সংগমত পবিত্ৰ স্নানৰ পিছত অক্ষয়বটৰ পুণ্য দৰ্শনো কৰিব পাৰিব৷ জনতাৰ আস্থাৰ প্ৰতীক এই অক্ষয়বট বহু বছৰ জুৰি গুহাত বন্ধ হৈ আছিল আৰু সেইবাবে দৰ্শনাৰ্থীসকলে দৰ্শন কৰিব পৰা নাছিল৷ এতিয়া অক্ষয়বট সকলোৰে বাবে মুকলি কৰি দিয়া হৈছে৷ মোৰ সকলোৰে প্ৰতি আহ্বান যে যেতিয়া আপোনালোক কুম্ভলৈ আহিব তেতিয়া কুম্ভৰ বিভিন্ন আলোকচিত্ৰসমূহ ছ’চিয়েল মিডিয়াত নিশ্চিতভাৱে বিনিময় কৰিব যাতে অধিক সংখ্যক লোকে কুম্ভলৈ অহাৰ বাবে প্ৰেৰণা পায়৷

আধ্যাত্মিকতাৰ দ্বাৰা কুম্ভ ভাৰতীয় দৰ্শন মহাকুম্ভ হওক৷

আস্থাৰ দ্বাৰা কুম্ভ ৰাষ্ট্ৰীয়তাৰ মহাকুম্ভ হওক৷

ৰাষ্ট্ৰীয় একতাৰ মহাকুম্ভ হওক৷

শ্ৰদ্ধাৱান সকলৰ এই কুম্ভ বিশ্বজনীন পৰ্যটনৰ মহাকুম্ভ হওক৷

কলাত্মকতাৰ এই কুম্ভ, সৃজন শক্তিৰো মহাকুম্ভ হওক৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ২৬ জানুৱাৰীৰ গণতন্ত্ৰ দিৱস সমাৰোহক লৈ আমি দেশবাসীৰ মনত উৎসুকতাৰ সীমা নাই৷ সেইদিনা আমি সেই মহান বিভূতিসকলক স্মৰণ কৰোঁ যিয়ে আমাক সংবিধান প্ৰদান কৰিলে৷

এই বৰ্ষত আমি পূজ্য বাপুৰ ১৫০তম জয়ন্তী বৰ্ষ পালন কৰি আছোঁ৷ আমাৰ বাবে এয়া সৌভাগ্যৰ কথা যে দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি শ্ৰী চিৰিল ৰামাফ’চা এইবাৰৰ গণতন্ত্ৰ দিৱসত মুখ্য অতিথি হিচাপে ভাৰতলৈ আহিব৷ পূজ্য বাপু আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাৰ মাজত এক অটুট সম্বন্ধ আছে৷ দক্ষিণ আফ্ৰিকাতেই মোহন ‘মহাত্মা’লৈ পৰিৱৰ্তিত হৈছিল৷ দক্ষিণ আফ্ৰিকাত মহাত্মা গান্ধীয়ে নিজৰ প্ৰথম সত্যাগ্ৰহ আৰম্ভ কৰিছিল আৰু বৰ্ণ প্ৰথাৰ বিৰুদ্ধে থিয় দিছিল৷ তেওঁ ফিনিক্স আৰু টলষ্টয় ফাৰ্মছৰ স্থাপন কৰিছিল য’ৰ পৰা সমগ্ৰ বিশ্বত শান্তি আৰু ন্যায়ৰ বাবে ধ্বনি উচ্চাৰিত হৈছিল৷ ২০১৮– নেলচন মেণ্ডেলাৰ জন্ম শতাব্দী বৰ্ষ হিচাপে পালন কৰা হয়৷ তেওঁ ‘মাৰীবা’ নামেৰে প্ৰসিদ্ধি আছিল৷ আমি সকলোৱে জানো যে নেলচন মেণ্ডেলা সমগ্ৰ বিশ্বত বৰ্ণ বিদ্বেষৰ বিৰুদ্ধে সংঘৰ্ষত লিপ্ত হৈছিল আৰু এই মেণ্ডেলাৰ প্ৰেৰণাস্ৰোত কোন আছিল? তেওঁ ইমান বছৰ কাৰাবাস খটাৰ সহনশক্তি আৰু প্ৰেৰণা পূজ্য বাপুৰ পৰা পাইছিল৷ মেণ্ডেলাই বাপুৰ বিষয়ে এইদৰে কৈছিল– ‘‘মহাত্মা আমাৰ ইতিহাসৰ এক অভিন্ন অংগ কাৰণ ইয়াতেই তেওঁ সত্যৰ সৈতে নিজৰ প্ৰথমটো পৰীক্ষণ কৰিছিল; ইয়াতেই তেওঁ ন্যায়ৰ প্ৰতি নিজৰ দৃঢ়তা প্ৰদৰ্শন কৰিছিল; ইয়াতেই তেওঁ নিজৰ সত্যাগ্ৰহৰ দৰ্শন আৰু সংঘৰ্ষৰ প্ৰক্ৰিয়া বিকশিত কৰিছিল৷’’ তেওঁ বাপুক আদৰ্শ হিচাপে জ্ঞান কৰিছিল৷ বাপু আৰু মেণ্ডেলা, দুয়োৱে সমগ্ৰ বিশ্বৰ বাবে কেৱল প্ৰেৰণাৰ স্ৰোতই নহয়, তেওঁলোকৰ আদৰ্শই আমাক প্ৰেৰণা তথা কৰুণাৰে ভৰা সমাজৰ নিৰ্মাণৰ বাবে সহায়েই উৎসাহিত কৰে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, কিছুদিন পূৰ্বে গুজৰাটৰ নৰ্মদা নদীৰ তীৰত কেৱড়িয়াত ডিজিপি সন্মিলন অনুষ্ঠিত হ’ল য’ত বিশ্বৰ ভিতৰতে সকলোকৈ ওখ মূৰ্তি ‘ষ্টেচু অব্ ইউনিটী’ আছে, তাত দেশৰ শীৰ্ষ আৰক্ষী বিষয়াসকলৰ সৈতে সাৰ্থক চৰ্চা হ’ল৷ দেশ আৰু দেশবাসীৰ সুৰক্ষাক অধিক শক্তিশালী কৰাৰ বাবে কিদৰে পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হয় সেই সন্দৰ্ভত বিস্তাৰিতভাৱে আলোচনা কৰা হ’ল৷ সেই সময়তে মই ৰাষ্ট্ৰীয় একতাৰ বাবে ‘চৰ্দাৰ পেটেল পুৰস্কাৰ’ আৰম্ভ কৰাৰ ঘোষণা কৰিলো৷ এই পুৰস্কাৰ তেৱেঁই পাব যিজনে ৰাষ্ট্ৰীয় ঐক্যৰ বাবে যোগদান কৰিছে৷ চৰ্দাৰ পেটেলে নিজৰ সমগ্ৰ জীৱন দেশৰ ঐক্যৰ বাবে সমৰ্পিত কৰিছিল৷ তেওঁ সৰ্বদা ভাৰতৰ অখণ্ডতা অক্ষুণ্ণ ৰখাৰ বাবে ব্যস্ত হৈ থাকিল৷ চৰ্দাৰ চাহাবে জানিছিল যে ভাৰতৰ শক্তি ইয়াৰ বৈচিত্ৰতাতেই নিহিত আছে৷ চৰ্দাৰ পেটেলৰ সেই ভাৱনাক সন্মান কৰি এই পুৰস্কাৰৰ মাধ্যমেৰে তেওঁলৈ শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ১৩ জানুৱাৰী গুৰু গোৱিন্দ সিংজীৰো জন্ম তিথি৷ গুৰু গোৱিন্দ সিঙৰ জন্ম পাটনাত হৈছিল৷ জীৱনৰ অধিকাংশ সময়লৈ উত্তৰ ভাৰতেই তেওঁৰ কৰ্মভূমি আছিল আৰু মহাৰাষ্ট্ৰৰ নাণ্ডেড়ত তেওঁ দেহত্যাগ কৰিছিল৷ জন্ম পাটনাত, কৰ্মভূমি উত্তৰ ভাৰতত আৰু জীৱনৰ অন্তিম ক্ষণ নাণ্ডেড়ত৷ এটা দিশৰ পৰা চাবলৈ গ’লে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষই তেওঁৰ আশীৰ্বাদ লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল৷ তেওঁৰ জীৱন–কালটোত সমগ্ৰ ভাৰতৰ প্ৰতিচ্ছবি পৰিলক্ষিত হয়৷ তেওঁৰ পিতৃ শ্ৰী গুৰু টেগবাহাদুৰ শ্বহীদ হোৱাৰ পিছত গুৰু গোৱিন্দ সিংজীয়ে ৯ বছৰতে গুৰুৰ পদ লাভ কৰিছিল৷ গুৰু গোৱিন্দ সিংজীয়ে ন্যায়ৰ সপক্ষে যুঁজ দিয়াৰ প্ৰেৰমা শিখ গুৰুসকলৰ পৰা লাভ কৰিছিল৷ তেওঁ শান্ত আৰু সৰল ব্যক্তিত্বৰ অধিকাৰী আছিল কিন্তু যেতিয়াই দুখীয়া তথা দুৰ্বল শ্ৰেণীক ন্যায়ৰ প্ৰয়োজন হৈছিল তেতিয়াই গুৰুজীয়ে তেওঁলোকৰ সৈতে থিয় দিছিল আৰু সেইবাবে কোৱা হয়–

‘‘সৱা লাখ সে এক লড়াও,

চিড়িয়া সো মে বাজ তুড়াও,

তবে গোৱিন্দ সিং নাম কহাও৷’’

তেওঁ কৈছিল যে দুৰ্বলীসকলৰ সৈতে যুদ্ধ কৰি শক্তি প্ৰদৰ্শন কৰা নহয়৷ শ্ৰী গোৱিন্দ সিঙে মানৱৰ দুখ দূৰ কৰাকেই ডাঙৰ সেৱা বুলি ভাবিছিল৷ তেওঁ বীৰত্ব, শৌৰ্য, ত্যাগী মনোভাৱৰ ধৰ্মপৰায়ণ দিব্য পুৰুষ আছিল যাৰ অস্ত্ৰ আৰু শাস্ত্ৰৰ বিষয়ে অলৌকিক জ্ঞান আছিল৷ তেওঁ এক ধনুৰ্ধৰ হোৱাৰ লগতে গুৰুমুখী, ব্ৰজভাষা, সংস্কৃত,ফাৰ্চী, হিন্দী আৰু উৰ্দু ভাষাৰ বিষয়েও জানিছিল৷ মই পুনৰ বাৰ শ্ৰী গুৰু গোৱিন্দ সিঙক সেৱা জনাইছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, দেশত অনেক ভাল ব্যৱস্থা প্ৰণয়ন হৈছে যাৰ ব্যাপক চৰ্চা হোৱা নাই৷ এনেকুৱা এক প্ৰয়াস F.S.S.A.I অৰ্থাৎ Food Safety and Standard Authority of India ৰ দ্বাৰা হৈছে৷ মহাত্মা গান্ধীৰ ১৫০তম জয়ন্তী বৰ্ষত দেশজুৰি বহু কাৰ্যসূচী অনুষ্ঠিত হৈছে৷ এই উপলক্ষে F.S.S.A.Iয়ে নিৰাপদ আৰু স্বাস্থ্যকৰ সুষম খাদ্যাভ্যাসৰ দৰে ভাল অভ্যাস গঢ়াৰ দিশত অগ্ৰসৰ হৈছে৷ ‘‘ইট ৰাইট ইণ্ডিয়া’’ অভিযানৰ অধীনত সমগ্ৰ দেশত সুস্থ ভাৰত যাত্ৰাৰ পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হৈছে৷ এই অভিযান ২৭ জানুৱাৰীলৈ চলিব৷ কেতিয়াবা কেতিয়াবা চৰকাৰী সংগঠনসমূহৰ পৰিচয় এক নিয়ামকৰ দৰে হয় কিন্তু F.S.S.A.I য়ে এই ক্ষেত্ৰত এখোজ আগুৱাই জন–সজাগতা আৰু লোকশিক্ষাৰ কাম কৰি আছে৷ যেতিয়া ভাৰত স্বচ্ছ হ’ব, সুস্থ হ’ব তেতিয়াই ভাৰত সমৃদ্ধ হ’ব৷ ভাল স্বাস্থ্যৰ বাবে সকলোতকৈ অধিক আৱশ্যক হ’ল পুষ্টিযুক্ত ভোজন৷ এই সন্দৰ্ভত উক্ত পদক্ষেপৰ বাবে মই F.S.S.A.I ক অভিনন্দন জনাইছোঁ৷ মই সকলোকে আহ্বান জনাইছোঁ যে আপোনলোক এই পদক্ষেপৰ সৈতে জড়িত হওক৷ আপোনালোকে ইয়াত অংশগ্ৰহণ কৰক আৰু বিশেষকৈ আপোনাৰ সন্তানসকলক এই বিষয়ে নিশ্চিতভাৱে শিকাওক৷ খাদ্যাভ্যাসৰ গুৰুত্বৰ শিক্ষা শৈশৱতে হোৱাটো আৱশ্যক৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ২০১৮ চনৰ এয়া অন্তিমটো কাৰ্যসূচী, ২০১৯ত পুনৰ লগ পাম, পুনৰ মনৰ কথা কম৷ ব্যক্তিৰ জীৱনেই হওক, ৰাষ্ট্ৰৰ জীৱন হওক, সমাজৰ জীৱন হওক, প্ৰেৰণা প্ৰগতিৰ আধাৰস্বৰূপ৷ আহক,নতুন প্ৰেৰণা, নতুন উদ্দীপনা, নতুন সংকল্প, নতুন সিদ্ধি, নতুন উচ্চতাৰে আগুৱাই যাওঁ, নিজকো পৰিৱৰ্তন কৰোঁ, দেশকো পৰিৱৰ্তন কৰোঁ৷ বহুত বহুত ধন্যবাদ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, নমস্কাৰ৷ ৩ অক্টোবৰ ২০১৪ তাৰিখ আছিল বিজয়া দশমীৰ উৎসৱ৷ ‘মন কী বাত’ৰ জৰিয়তে আমি সকলোৱে মিলি এক যাত্ৰাৰ আৰম্ভ কৰিছিলো৷ ‘মন কী বাত’, এই যাত্ৰাৰ আজি ৫০তম খণ্ড সম্পূৰ্ণ হৈছে৷ সেই অনুসৰি আজি এয়া সোণালী জয়ন্তীৰ স্বৰ্ণিম খণ্ড৷ এইবাৰ আপোনালোকৰ যি পত্ৰ আৰু ফোন আমি লাভ কৰিছো সেয়া অধিক সংখ্যাত ৫০তম খণ্ডৰ সন্দৰ্ভতেই আহিছে৷ মাই গভত দিল্লীৰ অংশু কুমাপ,অমৰ কুমাৰ আৰু পাটনাৰ পৰা বিকাশ যাদৱ, ঠিক সেইদৰে নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ এপত দিল্লীৰ মণিকা জৈন, পশ্চিম বংগৰ বৰ্ধমানৰ প্ৰসেনজিৎ চৰকাৰ আৰু নাগপুৰৰ সংগীতা শাস্ত্ৰী, এওঁলোক সকলোৱে প্ৰায় একেধৰণৰ প্ৰশ্নই সুধিছে৷ তেওঁলোকে কৈছে যে প্ৰায়েই জনতাই আপোনাক শেহতীয়া প্ৰযুক্তি, ছ’চিয়েল মিডিয়া আৰু ম’বাইল এপৰ জৰিয়তে যোগাযোগ কৰে, কিন্তু আপুনি জনতাৰ সৈতে জড়িত হোৱাৰ বাবে ৰেডিঅ’ কিয় বাচনি কৰিলে?আপোনালোকৰ এই জিজ্ঞাসা স্বাভাৱিক৷ কিয়নো আজিৰ যুগত যিসময়ত মানুহে ৰেডিঅ’ৰ কথা পাহৰি গৈছিল সেই সময়ত মোদীয়ে এই ৰেডিঅ’ লৈ কিয় আহিল? মই আপোনালোকক এটা ঘটনাৰ বিষয়ে ক’ব বিচাৰিছো৷ এয়া ১৯৯৮ চনৰ কথা৷ মই ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টীৰ সংগঠনৰ কৰ্মী হিচাপে হিমাচল প্ৰদেশত কাম কৰিছিলো৷ মে’মাহ আছিল আৰু মই সন্ধিয়াৰ সময়ত ভ্ৰমণ কৰি কোনো এক স্থানলৈ গৈ আছিলো৷ হিমাচলৰ পাহাৰত সন্ধিয়া শীত নামে৷ সেয়ে পথৰ কাষৰ এখন ধাবাত ৰৈ চাহৰ বাবে অৰ্ডাৰ দিলো৷ সেইখন এখন সৰু ধাবা আছিল, তাত এজন ব্যক্তিয়েই নিজেই চাহ বনাই নিজেই বিক্ৰী কৰিছিল৷ গৰম কাপোৰো বিশেষ পিন্ধা নাছিল আৰু পথৰ কাষত সৰু ঠেলা এখন লগাই তেওঁ থিয় দি আছিল৷ তেওঁৰ ওচৰত থকা আইনাৰ পাত্ৰৰ পৰা লাড়ু উলিয়াই ক’লে–চাহাব, চাহ খোৱাৰ পূৰ্বে এই লাড়ুটো খাওক৷ মুখখন মিঠা কৰক৷ মইও আচৰিত হ’লো, সুধিলো, ঘৰত বিয়া–বাৰুৰ কথা চলিছে নেকি? তেওঁ ক’লে, আৰে নহয় নহয় ককাই, আপুনি গম নাপায় নেকি? তেওঁ ইমান হৰ্ষোল্লসিত হৈ আছিল, উত্তেজিত হৈ আছিল, মই সুধিলো, কি হ’ল? তেওঁ ক’লে, আজি ভাৰতে বোমা ফুটুৱালে৷ মই ক’লো,ভাৰতে বোমা ফুটুৱালে? মই একো বুজা নাই! তেতিয়া তেওঁ ক’লে– চাহাব, ৰেডিঅ’ শুনক৷ ৰেডিঅ’ত তেতিয়া এই বিষয়ে চৰ্চা হৈ আছিল৷ তেওঁ ক’লে যে সেই সময়ৰ আমাৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী অটল বিহাৰী বাজপেয়ীয়ে– সেয়া পৰমাণু পৰীক্ষণৰ দিন আছিল আৰু সংবাদ মাধ্যমৰ সন্মুখত তেওঁ ঘোষণা কৰিছিল আৰু এই ঘোষণা ৰেডিঅ’ত শুনি দোকানীজনে ফুৰ্তিত নাচি আছিল৷ মই আচৰিত হ’লো যে এই হাবিতলীয়া অঞ্চলত, বৰফৰ পাহাৰৰ মাহত এজন সাধাৰণ মানুহে যি এই চাহৰ ঠেলা লৈ নিজৰ কাম কৰি আছে আৰু দিনটো ৰেডিঅ’ শুনি আছে, আৰু সেই ৰেডিঅ’ৰ খবৰে তেওঁৰ মনত এনে প্ৰভাৱ পেলাইছিল, ইমানেই প্ৰভাৱ পেলাইছিল যে মোৰ মনত এক সাঁচ বহি গ’ল যে ৰেডিঅ’ জনসাধাৰণৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে আৰু ৰেডিঅ’ৰ এক সাংঘাটিক শক্তিশালী প্ৰভাৱ আছে৷ যোগাযোগৰ প্ৰভাৱ আৰু তাৰ গভীৰতা, বোধহয় ৰেডিঅ’ৰ সমকক্ষ আন কোনো হ’ব নোৱাৰে আৰু সেই সময়ৰ পৰাই মোৰ মন ভৰি পৰিছিল আৰু তাৰ শক্তি মই অনুধাৱন কৰিব পাৰিছিলো৷ যেতিয়া মই প্ৰধানমন্ত্ৰী হ’লো তেতিয়া সকলোতকৈ শক্তিশালী মাধ্যমৰ প্ৰতি মোৰ চকু পৰাটো স্বাভাৱিক আছিল৷ আৰু যেতিয়া মই ২০১৪ চনৰ মে’ মাহত ‘প্ৰধান সেৱক’ৰ ৰূপত কাৰ্যভাৰ গ্ৰহণ কৰিলো তেতিয়া মোৰ মনত এক ইচ্ছাৰ উদ্ৰেক হ’ল যে দেশৰ একতা, আমাৰ ভব্য ইতিহাস, ইয়াৰ শৌৰ্য, ভাৰতৰ বিবিধতা, আমাৰ সাংস্কৃতিক বিবিধতা, আমাৰ সমাজৰ শিৰাই শিৰাই প্ৰবাহিত ভাল দিশসমূহ, জনতাৰ পুৰুষাৰ্থ, ত্যাগ, তপস্যা এই সকলো কথা, ভাৰতৰ এই কাহিনীসমূহে জনতাক স্পৰ্শ কৰাটো প্ৰয়োজন৷ দেশৰ দূৰ–সুদূৰ গাঁৱৰ পৰা আৰম্ভ কৰি মেট্ৰ’ চহৰলৈ, কৃষকৰ পৰা আৰম্ভ কৰি যুৱ পেছাদাৰীলৈ আৰু সেই সময়ৰ পৰাই এই ‘মন কী বাত’ৰ যাত্ৰা প্ৰাৰম্ভ হ’ল৷ প্ৰতি মাহতে লাখৰ সংখ্যাত পত্ৰসমূহ পঢ়ি, ফোন কোন শুনি, এপ আৰু মাই গভত কমেণ্টসমূহ পঢ়ি আৰু এই সকলোবোৰ এটা সূত্ৰত বান্ধি,পাতল–ধেমেলীয়া কথা পাতি পাতি ৫০তম খণ্ডৰ এই যাত্ৰা আমি সকলোৱে মিলি অতিক্ৰম কৰিলো৷ অলপতে আকাশবাণীয়ে ‘মন কী বাত’ৰ ওপৰত এক সৰ্বেক্ষণ চলাইছিল৷ মই তাৰে কিছুমান প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰত্যক্ষ কৰিছিলো যি অতিশয় মনোৰম৷ যিসকল লোকৰ মাজত এই সৰ্বেক্ষণ চলোৱা হৈছিল তাৰে প্ৰায় ৭০%ই নিয়মিতভাৱে ‘মন কী বাত’ শুনে৷ অধিক সংখ্যক লোকৰ মতে ‘মন কী বাত’ৰ সকলোতকৈ বৃহৎ অৱদান এয়াই যে ই সমাজত ধনাত্মক প্ৰভাৱ বৃদ্ধি কৰে৷ ‘মন কী বাত’ৰ মাধ্যমৰ জৰিয়তে জন আন্দোলনত শক্তি বৃদ্ধি হৈছে৷ ইণ্ডিয়া পজিটিভক লৈ ব্যাপক চৰ্চা হৈছে৷ এয়া আমাৰ দেশবাসীৰ মনত উদ্ৰেক হোৱা ধনাত্মক প্ৰভাৱৰ ফল, সকাৰাত্মক ভাৱনা এক চমক৷ জনতাই এয়াও কৈছে যে ‘মন কী বাত’ৰ দ্বাৰা স্বেচ্ছাই কিবা এটা কৰাৰ ইচ্ছা উদ্ৰেক হয়৷ এনেকুৱা এক পৰিৱৰ্তন হৈছে য’ত সমাজৰ সেৱাৰ বাবে জনতা আগবাঢ়ি ওলাই আহিছে৷ মই এয়া প্ৰত্যক্ষ কৰি সুখী হৈছো যে ‘মন কী বাত’ৰ ফলস্বৰূপে ৰেডিঅ’ আৰু অধিক জনপ্ৰিয় হৈ উঠিছে৷ কিন্তু এয়া কেৱল ৰেডিঅ’ই নহয় যাৰ দ্বাৰা জনতা এই কাৰ্যসূচীৰ সৈতে জড়িত হ’ব পাৰিছে৷ মানুহে টিভি, এফএম ৰেডিঅ’, ম’বাইল,ইণ্টাৰনেট, ফে’চবুক লাইভ আৰু পেৰিস্কোপৰ সৈতে নৰেন্দ্ৰ মোদী এপৰ জৰিয়তেও ‘মন কী বাত’ত নিজৰ অংশগ্ৰহণ সুনিশ্চিত কৰিছে৷ মই ‘মন কী বাত’ পৰিয়ালৰ আপোনালোক সমূহ সদস্যই ইয়াৰ ওপৰত প্ৰদৰ্শন কৰা বিশ্বাস আৰু ইয়াত অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে অন্তঃকৰণে ধন্যবাদ জনাইছো৷

(ফোন কল–১)

‘‘আদৰণীয় প্ৰধানমন্ত্ৰী মহোদয়, নমস্কাৰ! মোৰ নাম শালিনী আৰু মই হায়দৰাবাদৰ পৰা কৈ আছো৷‘মন কী বাত’ কাৰ্যসূচী জনতাৰ মাজত অতিশয় জনপ্ৰিয়৷ পোনতে জনতাই ভাবিছিল যে এয়া এক ৰাজনৈতিক মঞ্চ হিচাপে পৰিচিত হ’ব আৰু সমালোচনাৰ কেন্দ্ৰবিন্দুও হৈ পৰিছিল৷ কিন্তু কাৰ্যসূচী সম্প্ৰচাৰ হোৱাৰ লগে লগে আমি প্ৰত্যক্ষ কৰিলো যে ইয়াত ৰাজনীতিৰ পৰিৱৰ্তে সামাজিক সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা হ’বলৈ ধৰিলে আৰু এইদৰে মোৰ দৰে কোটি কোটি লোক ইয়াৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিল৷ লাহে লাহে সমালোচনাও সমাপ্ত হ’ল৷ মোৰ প্ৰশ্ন হ’ল যে আপুনি এই কাৰ্যসূচীক কিদৰে ৰাজনীতিৰ পৰা দূৰত ৰখাত সফল হ’ল? কেতিয়াবা আপোনাৰ মনলৈ এই চিন্তা নাহে নে যে এই মঞ্চক ৰাজনীতিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি অথবা এই মঞ্চৰ পৰা আপুনি চৰকাৰৰ সাফল্যসমূহ ঘোষণা কৰিব পাৰে? ধন্যবাদ৷’’ (ফোন কল সমাপ্ত)

আপোনাৰ ফোন–কলৰ বাবে বহুত বহুত ধন্যবাদ৷ আপোনাৰ আশংকা সঠিক৷ দৰাচলতে নেতাসকলে মাইক পোৱা আৰু লাখ–কোটিসংখ্যক শ্ৰোতা পোৱা, তেওঁলোকক আৰু কি লাগে? কিছুসংখ্যক যুৱ মিত্ৰই ‘মন কী বাত’ৰ বিষয় সম্পৰ্কে এক অধ্যয়ন কৰিলে৷ তেওঁলোকে সকলো খণ্ডৰ এক বিশ্লেষণ কৰিলে আৰু অধ্যয়ন কৰিলে যি কোনবোৰ শব্দ কিমানবাৰ কোৱা হৈছে? কোনবোৰ শব্দ বাৰে বাৰে কোৱা হৈছে? তেওঁলোকৰ এই বিশ্লেষণ অৰাজনৈতিক আছিল৷ যেতিয়া ‘মন কী বাত’ আৰম্ভ কৰিছিলো তেতিয়া মই সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছিলো ইয়াত ৰাজনীতি নাথাকিব, ইয়াত চৰকাৰক বাহ বাহ কৰা নহ’ব, ইয়াত কোনো মোদী নাথাকিব আৰু মোৰ এই সংকল্প পালন কৰাৰ সবাতোকৈ বৃহৎ সম্বল, সকলোতকৈ অধিক প্ৰেৰণা পালো আপোনালোক সকলোৰে পৰা৷ প্ৰতিটো ‘মন কী বাত’ৰ খণ্ডৰ পূৰ্বে অহা পত্ৰ, অনলাইন কমেণ্টছ, ফোন–কল, ইয়াত শ্ৰোতাসকলৰ আশা পৰিষ্ফুট হয়৷ মোদী আহিব আৰু গুচি যাব, কিন্তু দেশ অটল হৈ থাকিব, আমাৰ সংস্কৃতি অমৰ হৈ থাকিব৷ ১৩০ কোটি দেশবাসীৰ এই সৰু সৰু কাহিনীসমূহ সদায়েই জীৱিত হৈ থাকিব৷ এই দেশক নতুন প্ৰেৰণাৰ সৈতে নতুন উচ্চতালৈ লৈ যাব৷ মই কেতিয়াবা কেতিয়াবা পিছলৈ ঘূৰি চাওঁ আৰু তেতিয়া অধিক আচৰিত হৈ পৰো৷ কেতিয়াবা দেশৰ এটা প্ৰান্তৰ পৰা পত্ৰ লিখি জনায়– আমি সৰু সৰু দোকানী, অটো চালক, শাক–পাচলি বিক্ৰেতা, এনে লোকৰ সৈতে অধিক দৰদাম কৰা উচিত নহয়৷ মই পত্ৰ পঢ়ো, এনেকুৱা চিন্তা আৰু অন্য পত্ৰতো পৰিলক্ষিত হ’লে তাক একেলগতে বান্ধি লও৷ দুটা কথা মই নিজৰ অভিজ্ঞতাৰ সৈতে বিনিময় কৰিব বিচাৰিছো,আপোনালোকৰ সন্মুখত ব্যক্ত কৰিব বিচাৰিছো আৰু কি ঠিক, এই কথা কেতিয়া ঘূৰি–পকি ঘৰ–পৰিয়াললৈ যাব,ছ’চিয়েল মিডিয়া আৰু হোৱাটছ এপত ঘূৰিব আৰু এক পৰিৱৰ্তনৰ দিশলৈ আগবাঢ়িব৷আপোনালোকে প্ৰেৰণ কৰা স্বচ্ছতাৰ কাহিনীসমূহে, জনসাধাৰণৰ উদাহৰণসমূহে ঘৰসমূহত এক স্বচ্ছতাৰ এক ব্ৰেণ্ড এম্বেচাদৰ প্ৰস্তুত কৰিছে যিয়ে পৰিয়ালৰ মানুহকো বাধা দিয়ে আৰু কেতিয়াবা ফোন কলেৰে প্ৰধানমন্ত্ৰীকো আদেশ দিয়ে৷ কেতিয়াবা কোনো চৰকাৰৰ ইমান শক্তি হ’বনে যে ছেলফি উইথ ডটাৰৰ ধাৰণা হাৰিয়াণাৰ এখন সৰু গাঁৱৰ পৰা আৰম্ভ কৰি সমগ্ৰে দেশতেই নহয় বিদেশতো ই জনপ্ৰিয় হৈছে৷ সমাজৰ প্ৰতিটো বৰ্গ, চেলিব্ৰেটি সকলো জড়িত হৈ পৰিছে আৰু সমাজৰ চিন্তা–ধাৰা পৰিৱৰ্তনৰ এক নতুন আধুনিক ভাষাত যাক আজিৰ প্ৰজন্মই বুজি পায়৷ কেতিয়াবা কেতিয়াবা ‘মন কী বাত’ক লৈ ঠাট্টা–মস্কৰা কৰাও হয় কিন্তু মোৰ মনত সদায়েই ১৩০ কোটি দেশবাসী প্ৰবাহমান হৈ আছে৷ তেওঁলোকৰ মনেই মোৰ মন৷ ‘মন কী বাত’ চৰকাৰী কথা নহয়– এয়া সমাজৰ কথা৷ ‘মন কী বাত’ এক প্ৰত্যাশী ভাৰত, মহত্বকাংক্ষী ভাৰতৰ কথা৷ ভাৰতৰ মূল–প্ৰাণ ৰাজনীতি নহয়, ভাৰতৰ মূল–প্ৰাণ ৰাজশক্তিও নহয়৷ ভাৰতৰ মূল–প্ৰাণ হ’ল সমাজনীতি আৰু সমাজশক্তি৷ সামাজিক জীৱনত সহস্ৰাধিক পদক্ষেপ থাকে, তাৰ ভিতৰত এটা পদক্ষেপ ৰাজনীতিও৷ ৰাজনীতিয়েই সৰ্বস্ব হৈ পৰাটো ভাল ব্যৱস্থাৰ লক্ষণ নহয়৷ কেতিয়াবা কেতিয়াবা ৰাজনৈতিক ঘটনাসমূহ আৰু ৰাজনৈতিক লোক ইমানেই প্ৰভাৱশালী হৈ পৰে যে সমাজৰ অন্য প্ৰতিভা তথা অন্য পুৰুষাৰ্থ তল পৰি যায়৷ ভাৰতৰ দৰে দেশৰ উজ্বল ভৱিষ্যতৰ বাবে জনসাধাৰণৰ প্ৰতিভাৰ পুৰুষাৰ্থই যাতে উচিত স্থান পায়, এয়া আমাৰ সকলোৰে এক সামূহিক দায়িত্ব আৰু ‘মন কী বাত’ত এই দিশত এক নম্ৰ আৰু সাধাৰণভাৱে প্ৰয়াস কৰা হয়৷

(ফোন কল–২)

‘‘নমস্কাৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী মহোদয়! মই মুম্বাইৰ পৰা প্ৰমিতা মুখাৰ্জীয়ে কৈ আছো৷ মহোদয়, ‘মন কী বাত’ৰ প্ৰতিটো খণ্ড গভীৰ অন্তৰ্দৃষ্টিৰে, তথ্যৰে, ধনাত্মক কাহিনীৰে, সাধাৰণ লোকৰ ভাল কামৰ কথাৰে ভৰি আছে৷ মই আপোনাক সুধিব বিচাৰিছো যে প্ৰতিটো কাৰ্যসূচীৰ পূৰ্বে আপুনি কিমান প্ৰস্তুতি কৰিবলগীয়া হয়?’’ (ফোন কল সমাপ্ত) 

ফোন কলৰ বাবে আপোনাক বহুত বহুত ধন্যবাদ! আপোনাৰ প্ৰশ্ন এক প্ৰকাৰে আন্তৰিকাৰে সোধা প্ৰশ্ন৷ মই এয়া মানো যে ‘মন কী বাত’ৰ ৫০তম খণ্ড সকলোতকৈ ডাঙৰ সিদ্ধি আৰু আপুনি প্ৰধানমন্ত্ৰীক নহয়, যেন নিকটাত্মীয় এজনক প্ৰশ্ন সুধিছে৷ এয়াই লোকতন্ত্ৰ৷ আপুনি যি প্ৰশ্ন সুধিছে তাৰ পোনপটীয়া উত্তৰ হ’ল– একো প্ৰস্তুতি নকৰো৷ দৰাচলতে ‘মন কী বাত’ মোৰ বাবে অতিশয় সাধাৰণ কাম৷ প্ৰতিবাৰে ‘মন কী বাত’ৰ পূৰ্বে জনসাধাৰণৰ পৰা অসংখ্য পত্ৰ আহে৷ মাই গভ আৰু নৰেন্দ্ৰ মোদী ম’বাইল এপত জনতাই নিজৰ চিন্তা–ধাৰা ব্যক্ত কৰে৷ এটা টোল ফ্ৰী নম্বৰো আছে– 1800117800৷ তালৈ ফোন কৰি জনতাই নিজৰ বাৰ্তা নিজৰ শব্দত ৰেকৰ্ডো কৰিব পাৰে৷ মোৰ প্ৰচেষ্টা এটাই যে ‘মন কী বাত’ৰ পূৰ্বেই অধিকতম ৰূপত পত্ৰ আৰু মন্তব্য মই নিজে পঢ়োঁ৷ মই বহুতো ফোন কলো শুনো৷ ‘মন কী বাত’ৰ খণ্ডৰ সময় যেতিয়াই কাষ চাপি আহে তেতিয়া ভ্ৰমণৰ সময়ত আপোনালোকৰ দ্বাৰা প্ৰেৰণ কৰা চিন্তা–ধাৰা আৰু ইনপুটসমূহ মই ধ্যান দি পঢ়োঁ৷

প্ৰতিটো পল দেশবাসী মোৰ মনত প্ৰবাহিত হৈ থাকে আৰু সেইবাবে যেতিয়াই কোনো পত্ৰ পঢ়োঁ তেতিয়া পত্ৰ লিখোঁতাজনৰ পৰিস্থিতি, তেওঁৰ ভাব মোৰ চিন্তাৰ অংশ হৈ পৰে৷ সেই পত্ৰখন তেতিয়া মোৰ বাবে কাগজৰ টুকুৰা হৈ নাথাকে আৰু এনেও মই প্ৰায় ৪০–৪৫ বৰ্ষ এক পৰিব্ৰাজকৰ ৰূপত জীৱন অতিবাহিত কৰিছো আৰু দেশৰ বহু জিলালৈ গৈছো আৰু দেশৰ দূৰ–দুৰণিৰ জিলাত মই বহু সময় অতিবাহিত কৰিছো৷ আৰু সেইবাবে যেতিয়াই মই পত্ৰখন পঢ়ো তেতিয়া মই সেই স্থান আৰু সন্দৰ্ভৰ দ্বাৰা সহজেই আপোনালোকৰ সৈতে সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিব পাৰোঁ৷ ইয়াৰ পিছত মই কিছুমান তথ্যভিত্তিক কথা যেনে গাঁও, ব্যক্তিৰ নাম আদি টুকি লওঁ৷ সঁচাকৈয়ে ক’বলৈ গ’লে ‘মন কী বাত’ৰ ধ্বনিটো মোৰ, কিন্তু উদাহৰণ, আবেগ আৰু আত্মা মোৰ দেশবাসীৰ৷ মই ‘মন কী বাত’ত অংশগ্ৰহণ কৰা প্ৰত্যেক ব্যক্তিক ধন্যবাদ প্ৰদান কৰিব বিচাৰিছো৷ এনেকুৱা লক্ষাধিক লোক আছে যাৰ নাম মই আজি পৰ্যন্ত ‘মন কী বাত’ত ল’ব নোৱাৰিলো কিন্তু তেওঁলোকে নিৰাশ নহৈ নিজৰ পত্ৰ, নিজৰ মন্তব্য প্ৰেৰণ কৰে–আপোনালোকৰ বিচাৰ, আপোনালোকৰ ভাৱনাৰ মোৰ জীৱনত অধিক গুৰুত্ব আছে৷ মোৰ সম্পূৰ্ণ বিশ্বাস যে আপোনালোক সকলোৰে চিন্তাধাৰাসমূহ পূৰ্বতকৈও অধিক সংখ্যাত মই পাম আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা ‘মন কী বাত’অধিক ৰুচিশীল, প্ৰভাৱী আৰু উপযোগী হৈ উঠিব৷ এয়াও এক প্ৰয়াস কৰা হয় যে যিবোৰ পত্ৰ ‘মন কী বাত’ত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা নহয়, সেই পত্ৰসমূহো ধ্যান দি পঢ়া হয়৷ মই আকাশবাণী, এফএম ৰেডিঅ’, দূৰদৰ্শন, অন্য টিভি চেনেল, ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ মোৰ সহযোগীসকলকো ধন্যবাদ প্ৰদান কৰিব বিচাৰিছো৷ তেওঁলোকৰ পৰিশ্ৰমৰ ফলতেই ‘মন কী বাত’ অধিক সংখ্যক লোকৰ কাষ চাপিবলৈ সক্ষম হৈছে৷ আকাশবাণীৰ টীমে প্ৰতিটো খণ্ড বিভিন্ন ভাষাত সম্প্ৰচাৰ কৰাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰে৷ বহুলোকে আঞ্চলিক ভাষাত মোদীৰ সৈতে প্ৰায় একে ধ্বনিৰ লোকৰ পৰা একেই আণ্ডাজত ‘মন কী বাত’ শুনে৷ এইদৰে তেওঁলোক ৩০ মিনিটৰ বাবে নৰেন্দ্ৰ মোদী হৈ পৰে৷ মই তেওঁলোকৰ প্ৰতিভা আৰু দক্ষতাৰ বাবে অভিনন্দন জনাইছো, ধন্যবাদ প্ৰদান কৰিছো৷ মই আপোনালোক সকলোৰে পৰা আগ্ৰহ  কৰিম যে আপোনালোকে যাতে এই কাৰ্যসূচী স্থানীয় ভাষাতো শুনে৷ মই সংবাদ মাধ্যমৰ সেইসকল ব্যক্তিকো হৃদয়েৰে ধন্যবাদ প্ৰদান কৰিব বিচাৰিছো যিয়ে নিজৰ চেনেলত ‘মন কী বাত’ৰ প্ৰতিটো খণ্ড নিয়মিত ৰূপত প্ৰচাৰ কৰে৷ কোনো ৰাজনৈতিক ব্যক্তিয়েই সংবাদ মাধ্যমৰ সৈতে সুখী কেতিয়াও নহয়,তেওঁলোকে ভাবে যে তেওঁলোকৰ প্ৰচাৰ কম হৈছে, আৰু যি প্ৰচাৰ পায় সেয়াও ঋণাত্মক হয়৷ কিন্তু ‘মন কী বাত’ত উত্থাপন কৰা বিষয়সমূহ সংবাদ মাধ্যমে আঁকোৱালি লৈছে৷ স্বচ্ছতা, পথ সুৰক্ষা, ড্ৰাগ মুক্ত ভাৰত, ছেলফি উইথ ডটাৰ আদিৰ দৰে বিষয়সমূহ সংবাদ মাধ্যমে উদ্ভাৱনী ৰূপ প্ৰদান কৰি এক অভিযানৰ ৰূপত আগুৱাই লৈ গৈছে৷ টিভি চেনেলে ইয়াক most watched radio programme হিচাপে ঘোষণা কৰিছে৷ মই সংবাদ মাধ্যমক হৃদয়েৰে অভিনন্দন জনাইছো৷ আপোনাৰ সহযোগিতা অবিহনে ‘মন কী বাত’ৰ এই যাত্ৰা আধৰুৱা হৈ থাকিলহেঁতেন৷

(ফোন কল–৩)

‘‘নমস্কাৰ মোদী মহোদয়! মই মছুৰী উত্তৰাখণ্ডৰ পৰা নিধি বহুগুণাই কৈ আছো৷ মই দুজন তৰুণৰ মাতৃ৷ মই প্ৰায়েই দেখিছো যে এই বয়সৰ ল’ৰা–ছোৱালীয়ে এইটো পচন্দ নকৰে যে তেওঁলোকক কোনোবাই কওক তেওঁলোকে কি কৰিব লাগে? সেয়া লাগিলে তেওঁলোকৰ শিক্ষকেই হওক অথবা পিতৃ–মাতৃয়েই হওক৷ কিন্তু যেতিয়া আপোনাৰ ‘মন কী বাত’ আৰম্ভ হয় তেতিয়া আপুনি ল’ৰা–ছোৱালীক কিবা ক’লে তেওঁলোকে হৃদয়েৰে বুজি পায় আৰু সেই কথাসমূহ পালনো কৰে– আপুনি এই ৰহস্য আমাৰ সৈতে বিনিময় কৰিব নেকি? যে যিদৰে আপুনি কথা কয় অথবা যিবোৰ বিষয় আপুনি উত্থাপন কৰে সেয়া ল’ৰা–ছোৱালীবোৰে ভালদৰে বুজি পায় আৰু পালন কৰে৷ ধন্যবাদ৷’’ (ফোন কল সমাপ্ত)

নিধি মহোদয়া, আপোনাৰ ফোন কলৰ বাবে বহুত বহুত ধন্যবাদ৷ দৰাচলতে মোৰ ওচৰত কোনো ৰহস্য নাই৷ যিবোৰ কথা মই কওঁ সেইবোৰ পৰিয়ালৰ ভিতৰতো কোৱা হয়৷ সৰল ভাষাত ক’বলৈ গ’লে মই নিজকে সেই তৰুণৰ ৰূপত তুলনা কৰোঁ, নিজকে সেই পৰিস্থিতিসমূহৰ সন্মুখীন কৰি তেওঁলোকৰ বিচাৰধাৰাৰ সৈতে এক সামঞ্জস্য ৰাখি, এক তৰংগ দৈৰ্ঘ সাদৃশ্যকৰণ কৰাৰ প্ৰয়াস কৰোঁ৷ আমাৰ নিজৰ জীৱনৰ যি পুৰণি টালি–টোপোলা আছে, যেতিয়া সেয়া মাজলৈ নাহে তেতিয়া কাৰোবাক বুজি পোৱাটো সহজ হৈ পৰে৷ কেতিয়াবা কেতিয়াবা আমাৰ পুৰ্বাগ্ৰহেই সংবাদৰ বাবে সকলোতকৈ ডাঙৰ সংকট হৈ পৰে৷ স্বীকাৰ–অস্বীকাৰ আৰু প্ৰতিক্ৰিয়াসমূহৰ পৰিৱৰ্তে কোনো এটা কথা বুজি পোৱাটো মোৰ প্ৰাথমিকতা৷ মোৰ অভিজ্ঞতা আছে যে এনেকুৱা বিষয়ত সন্মুখৰ ব্যক্তিজনেও আমাক নিশ্চিত কৰাৰ বাবে তৰ্ক অথবা বল প্ৰয়োগ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে আমাৰ তৰংগ দৈৰ্ঘত সমায়িত হোৱাৰ প্ৰয়াস কৰে৷ সেইবাবে যোগাযোগৰ ব্যৱধান নোহোৱা হৈ পৰে আৰু সেই চিন্তাধাৰাৰ সৈতে আমি দুয়ো সহযাত্ৰী হৈ পৰোঁ৷ দুয়োজনেই গমেই নাপাও যে কেতিয়া আৰু কিদৰে নিজৰ চিন্তাধাৰা ত্যাগ কৰি আনজনক স্বীকাৰ কৰি লৈছো৷ আজিৰ যুৱসমাজে এনেকুৱা কাম নকৰে যিটোৰ ওপৰত তেওঁলোকৰ বিশ্বাস নাই আৰু যেতিয়া তেওঁলোকে কোনো এটা কথাক বিশ্বাস কৰি লয় তেতিয়া সকলো এৰি সেই কথাটোৰ পিছত লাগি ধৰে৷ প্ৰায়েই মানুহে পৰিয়ালত ডাঙৰ আৰু সৰুৰ মাজত যোগাযোগৰ ব্যৱধানৰ বিষয়ে চৰ্চা কৰে৷ দৰাচলতে অধিক সংখ্যক পৰিয়ালতেই কিশোৰ–কিশোৰীসকলৰ সৈতে বাৰ্তালাপ কৰাৰ পৰিসৰ অতিশয় সীমিত হয়৷ অধিক সময়েই অধ্যয়নৰ কথা অথবা অভ্যাসসমূহৰ কথা আৰু পিছত জীৱনশৈলীক লৈ‘এনেকুৱা কৰ– এনেকুৱা নকৰ’ বিনা কোনো আশা নকৰাকৈ মুক্ত মনে কথা পতাটো ধীৰে ধীৰে পৰিয়ালতো কম হৈ পৰে আৰু এয়া চিন্তাৰ বিষয়৷

Except ৰ পৰিৱৰ্তে accept আৰু dismiss কৰাৰ পৰিৱৰ্তে discuss কৰাৰ সংবাদ প্ৰভাৱী হ’ব৷ ভিন্ন ভিন্ন কাৰ্যসূচীঅথবা ছ’চিয়েল মিডিয়াৰ জৰিয়তে যুৱসমাজৰ সৈতে নিৰন্তৰ কথা পাতিবলৈ মই প্ৰয়াস কৰোঁ৷ তেওঁলোকে যিকৰি আছে অথবা যি ভাবি আছে– সেয়া শিখাৰ বাবে মই সদায়েই প্ৰয়াস কৰোঁ৷ তেওঁলোকৰ সৈতে সদায়েইচিন্তাধাৰাৰ ভাণ্ডাৰ থাকে৷ তেওঁলোক অত্যাধিক প্ৰাণৱন্ত, উদ্ভাৱনী আৰু লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণযুক্ত বয়৷ ‘মন কী বাত’ৰজৰিয়তে মই যুৱসমাজৰ প্ৰয়াসক, তেওঁলোকৰ কথাক অধিকতম ৰূপত পালন কৰাৰ প্ৰয়াস কৰোঁ৷ প্ৰায়েইঅভিযোগ উত্থাপিত হয় যে যুৱসমাজে অধিক প্ৰশ্ন কৰে৷ মই কওঁ যে এয়াতো ভালৰেই কথা৷ এয়া ভাল কথাকাৰণ ইয়াৰ অৰ্থ এয়াই যে তেওঁলোকে সকলো কথা চালি–জাৰি চায়৷ কিছুমান লোকে কয় যে যুৱসমাজৰ ধৈৰ্যনাই৷ কিন্তু মই ভাবোঁ যে যুৱসমাজৰ সময় নষ্ট কৰাৰ বাবে সময় নাই৷ এইবাবেই আজিৰ যুৱসমাজে অধিকতমৰূপত উদ্ভাৱন কৰিবলৈ সমৰ্থ হয়, কিয়নো তেওঁলোকে কামবোৰ শীঘ্ৰে সমাপন হোৱাটো বিচাৰে৷ আমি ভাবোযে আজিৰ যুৱসমাজ অধিক উচ্চাকাংক্ষী আৰু বহুত ডাঙৰ ডাঙৰ কথা ভাবে৷ ভাল কথা, ডাঙৰ সপোন দেখকআৰু বৃহৎ সফলতা লাভ কৰক– এয়াইতো নতুন ভাৰত৷ কিছুমান লোকে কয় যে যুৱসমাজে এটা সময়তে বহুতকাম কৰিব বিচাৰে৷ মই কওঁ, ইয়াত বেয়া কি? তেওঁলোক মাল্টিটাস্কিঙত পাৰ্গত, সেয়ে এনেকুৱা কৰে৷ যদি আমিওচৰে–পাজৰে চাওঁ তেতিয়া দেখিম যে সামাজিক উদ্যমিতাই হওক, ষ্টাৰ্ট–আপেই হওক, ক্ৰীড়াই হওক অথবাঅন্য কোনো ক্ষেত্ৰই হওক–সমাজলৈ পৰিৱৰ্তন যুৱসমাজেই আনে৷ এই যুৱসমাজেই প্ৰশ্ন সুধিবলৈ আৰু ডাঙৰসপোন দেখাৰ সাহস কৰিছে৷ যদি আমি যুৱসমাজৰ চিন্তাধাৰা ধৰাতললৈ নমাই আনো, তেওঁলোকক অভিব্যক্তকৰাৰ বাবে মুক্ত বাতাৱৰণ প্ৰদান কৰোঁ তেতিয়া দেশলৈ ধনাত্মক পৰিৱৰ্তন আহিব পাৰে৷ তেওঁলোকে এনেকুৱাকৰেও৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, গুৰুগ্ৰামৰ পৰা বিনীতা মহোদয়াই মাই গভত লিখিছে যে ‘মন কী বাত’ত মইকাইলৈ অৰ্থাৎ ২৬ নৱেম্বৰৰ ‘সংবিধান দিৱস’ৰ বিষয়ে ক’ব লাগে৷ তেওঁৰ মতে এইটো এটা বিশেষ দিন কিয়নোআমি সংবিধান গ্ৰহণ কৰাৰ ৭০তম বৰ্ষত প্ৰৱেশ কৰিবলৈ ওলাইছো৷

বিনীতা মহোদয়, আপোনাৰ প্ৰস্তাৱৰ বাবে আপোনাক বহুত বহুত ধন্যবাদ৷

হয়, কাইলৈ ‘সংবিধান দিৱস’৷ সেই মহান ব্যক্তিসকলক স্মৰণ কৰাৰ দিন যিসকলে আমাৰ সংবিধান ৰচনাকৰিলে৷ ২৬ নৱেম্বৰ ১৯৪৯ চনত আমাৰ সংবিধান গৃহীত হৈছিল৷ সংবিধানৰ খচৰা প্ৰস্তুত কৰাৰ এই ঐতিহাসিককাৰ্যক সম্পূৰ্ণ কৰাৰ বাবে সংবিধান সভাক ২ বছৰ, ১১ মাহ আৰু ১৭ দিনৰ প্ৰয়োজন হৈছিল৷ কল্পনা কৰক, ৩বছৰৰ ভিতৰতেই সেই মহান ব্যক্তিসকলে আমাক ইমান ব্যাপক আৰু বিস্তৃত সংবিধান প্ৰদান কৰিলে৷তেওঁলোকে যি অসাধাৰণ গতিৰে সংবিধান প্ৰস্তুত কৰিলে আজিও এয়া সময় ব্যৱস্থাপনা আৰু উৎপাদনশীলতাৰএক অত্যুত্তম উদাহৰণ৷ ইয়াৰ দ্বাৰা আমি নিজৰ দায়িত্বক ৰেকৰ্ড সময়ৰ ভিতৰত সম্পূৰ্ণ কৰাৰ বাবে প্ৰেৰণাপাঁও৷ সংবিধান সভা দেশৰ মহান ব্যক্তিসকলৰ প্ৰতিভাৰ সংগম আছিল, তেওঁলোকৰ প্ৰত্যেকেই দেশক এনেকুৱাএক সংবিধান প্ৰদান কৰিবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ আছিল যাৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ লোক সশক্ত হ’ব পাৰে, দৰিদ্ৰতকৈওদৰিদ্ৰতম ব্যক্তি সমৰ্থ হ’ব পাৰে৷

আমাৰ সংবিধানৰ এক উল্লেখযোগ্য কথা এয়াই যে অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্য অৰ্থাৎ, ইয়াৰ বিষয়ে বিস্তাৰিতভাৱেবৰ্ণনা কৰা হৈছে৷ নাগৰিকৰ জীৱনত এই দুয়োটাৰ সামঞ্জস্যতাই দেশক আগুৱাই লৈ যাব৷ যদি আমি আনৰঅধিকাৰক সন্মান কৰিম তেতিয়া আমাৰ অধিকাৰৰ ৰক্ষা নিজেই হ’ব আৰু এইদৰেই যদি আমি সংবিধানতপ্ৰদান কৰা নিজৰ কৰ্তব্যসমূহ পালন কৰোঁ তেতিয়া আমাৰ অধিকাৰৰ ৰক্ষাও স্বয়ং হ’ব৷ মোৰ এতিয়াও মনতআছে ২০১০ চনত যেতিয়া ভাৰতৰ গণতন্ত্ৰৰ ৬০ বছৰ পূৰ্ণ হৈছিল তেতিয়া আমি গুজৰাটত হাতীৰ ওপৰতসংবিধান ৰাখি শোভাযাত্ৰা উলিয়াইছিলো৷ যুৱসমাজৰ মাজত সংবিধানৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে আৰুতেওঁলোকক সংবিধানৰ পদক্ষেপসমূহৰ সৈতে জড়িত কৰাৰ বাবে এয়া এক স্মৰণীয় প্ৰসংগ হিচাপে বিবেচিতহৈছিল৷ ২০২০ চন গণতন্ত্ৰৰ ৭০তম বৰ্ষ পূৰণ হ’ব আৰু ২০২২ চনত আমাৰ স্বাধীনতা ৭৫তম বৰ্ষ পূৰণ হ’ব৷

আহক, আমি সকলো আমাৰ সংবিধানৰ মূল্যবোধ আগুৱাই লৈ যাও আৰু নিজৰ নিজৰ শান্তি, উন্নতি আৰুসমৃদ্ধি সুনিশ্চিত কৰোঁ৷

 মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, সংবিধান সভাৰ প্ৰসংগ উত্থাপন হোৱাৰ সময়ত আমি সেইসকল মহাপুৰুষৰযোগদানৰ কথাও পাহৰিব নোৱাৰো যি সংবিধান সভাৰ কেন্দ্ৰত আছিল৷ এই মহাপুৰুষ আছিল পুজনীয় ডঃ বাবাচাহেব আম্বেদকাৰ৷ ৬ ডিচেম্বৰত তেওঁৰ মহা–পৰিনিৰ্বাণ দিবস৷ মই সকলো দেশবাসীৰ তৰফৰ পৰা বাবাচাহেবক সেৱা জনাইছো যিয়ে কোটি কোটি ভাৰতীয়ক জীৱনৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰিলে৷ লোকতন্ত্ৰ বাবা চাহেবৰজীৱনৰ অংশস্বৰূপ আছিল আৰু তেওঁ কৈছিল যে ভাৰতৰ লোকতান্ত্ৰিক মূল্যবোধ বাহিৰৰ পৰা অহা নাই৷গণতন্ত্ৰ কি আৰু সংসদীয় ব্যৱস্থা কি হয়– এয়া ভাৰত বাবে কোনো নতুন কথা নহয়৷ সংবিধান সভাত তেওঁলোকেএক অতিশয় ভাবুক আপীল কৰিছিল যে ইমান সংঘৰ্ষৰ পিছত পোৱা স্বতন্ত্ৰতাৰ ৰক্ষা আমি নিজৰ শেষ টোপালতেজ থকালৈকে ৰক্ষা কৰিব লাগিব৷ তেওঁ এয়াও কৈছিল যে আমি ভাৰতীয়সকল ভিন্ন ভিন্ন পৃষ্ঠভূমিৰ হ’ব পাৰোঁকিন্তু আমি সবাৰো ঊৰ্ধত দেশহিতক ৰাখিব লাগিব৷ ইণ্ডিয়া ফাৰ্ষ্ট– ডাঃ বাবা চাহেব আম্বেদকাৰৰ এয়াই মূলমন্ত্ৰআছিল৷ পুনৰ তেওঁলৈ বিনম্ৰ শ্ৰদ্ধাঞ্জলি যাচিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, দুদিন পূৰ্বে ২৩ নৱেম্বৰ তাৰিখে আমি সকলোৱে গুৰু নানক দেৱজীৰ জয়ন্তীপালন কৰিছো আৰু অহা বৰ্ষত অৰ্থাৎ ২০১৯ বৰ্ষত আমি তেওঁৰ ৫৫০তম প্ৰকাশ পৰ্ব পালন কৰিম৷ গুৰু নানকদেৱজীয়ে সৰ্বদা সমগ্ৰ মানৱতাৰ কল্যাণৰ বিষয়ে চিন্তা কৰিছিল৷ তেওঁ সমাজক সদায়েই সত্য, কৰ্ম, সেৱা, কৰুণাআৰু সৌহাৰ্দ্যৰ মাৰ্গ প্ৰদৰ্শিত কৰিছিল৷ দেশে অহা বৰ্ষত গুৰু নানক দেৱজীৰ ৫৫০তম জয়ন্তী ধুমধামেৰেপালন কৰিব৷ ইয়াৰ ৰং দেশতেই নহয়, সমগ্ৰ বিশ্বতে প্ৰসাৰিত হ’ব৷ ইয়াৰ সৈতে গুৰু নানক দেৱজীৰ সৈতেজড়িত পবিত্ৰস্থলৰ পথত এক ৰে’লো চলোৱা হ’ব৷ অলপতে যেতিয়া মই ইয়াৰ সৈতে জড়িত বৈঠকত ব্যস্তআছিলো তেতিয়া সেই সময়তেই মোৰ চাহিব গুৰুদ্বাৰৰ কথা মনলৈ আহিল৷ ২০০১ চনত গুজৰাটত হোৱা বৃহৎভূমিম্পৰ ফলত সেই গুৰুদ্বাৰৰ বৃহৎ ক্ষতি হৈছিল কিন্তু স্থানীয় লোকসকলৰ সৈতে ৰাজ্য চৰকাৰে লগ হৈ যিদৰেইয়াৰ পুনৰুদ্ধাৰ কৰিলে সেয়া আজিও এক উদাহৰণৰ বিষয়৷

ভাৰত চৰকাৰে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সিদ্ধান্ত লৈছে৷ এই সিদ্ধান্ত অনুসৰি কৰতাৰপুৰ কৰিডৰ নিৰ্মাণৰ জৰিয়তেআমাৰ দেশৰ তীৰ্থযাত্ৰীসকলে সহজেই পাকিস্তানৰ কৰতাৰপুৰত গুৰু নানক দেৱজীৰ সেই পবিত্ৰস্থল দৰ্শনকৰিব পাৰিব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ৫০তম খণ্ডৰ পিছত আমি পুনৰ বাৰ অহা ‘মন কী বাত’ত লগ পাম আৰু মোৰবিশ্বাস যে আজি ‘মন কী বাত’ৰ এই কাৰ্যসূচীৰ অন্তৰালৰ উদ্দেশ্য প্ৰথমবাৰলৈ মই আপোনালোকৰ সন্মুখতদাঙি ধৰিবলৈ সুযোগ পালো কিয়নো আপোনালোকে এনেকুৱা ধৰণৰেই প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিলে আৰু আমাৰ এইযাত্ৰা অব্যাহত থাকিব৷ আপোনালোকে যিমানে সংবদ্ধ হ’ব সিমানেই আমাৰ যাত্ৰা গভীৰ হ’ব আৰু সকলোৱেসন্তোষিত হ’ব৷ কেতিয়াবা কেতিয়াবা জনতাৰ মনত প্ৰশ্ন উত্থাপিত হয় যে ‘মন কী বাত’ৰ দ্বাৰা মই পালো? মইআজি ক’ব বিচাৰিম যে ‘মন কী বাত’ৰ যি প্ৰতিক্ৰিয়া পোৱা যায় সেয়াই মোৰ মন স্পৰ্শ কৰে৷ বহুতে কয় যেযেতিয়া আমি পৰিয়ালৰ সৈতে লগ হৈ ‘মন কী বাত’ শুনো তেতিয়া এনে লাগে যেন আমাৰ পৰিয়ালৰ মুখ্যব্যক্তিজনে আমাৰ মাজত বহি আমাৰ নিজৰেই কথা আমাৰ আগত কৈ আছে৷ যেতিয়া মই এই কথাষাৰ ব্যাপকৰূপত শুনিলো তেতিয়া মই অতিশয় সুখী হ’লো যে মই আপোনালোকৰ, আপোনালোকৰ পৰাই মই,আপোনালোকৰ মাজত আছো, আপোনালোকেই মোক নিৰ্মাণ কৰিছে আৰু এক প্ৰকাৰে মই আপোনালোকৰপৰিয়ালৰ সদস্যৰ ৰূপত ‘মন কী বাত’ৰ জৰিয়তে বাৰে বাৰে আহিম, আপোনালোকৰ সৈতে জড়িত হ’ম৷আপোনালোকৰ সুখ–দুখ, মোৰ সুখ–দুখ৷ আপোনালোকৰ আকাংক্ষা, মোৰ আকাংক্ষা, আপোনালোকৰমহত্বকাংক্ষা, মোৰ মহত্বকাংক্ষা৷

আহক, এই যাত্ৰাক আমি আৰু অধিক আগুৱাই লৈ যাওঁ৷

বহুত–বহুত ধন্যবাদ৷            

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল৷ আপোনালোক সকলোকে নমস্কাৰ৷ ৩১ অক্টোবৰত আমাৰ সকলোৰে প্ৰিয় চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেলৰ জয়ন্তী আৰু বিগত বৰ্ষসমূহৰ দৰে এই বৰ্ষতো ‘ৰাণ ফৰ ইউনিটী’ৰ বাবে দেশৰ যুৱ প্ৰজন্ম একতাৰ হকে দৌৰিবলৈ সাজু হৈছে৷ এতিয়া বতৰো সুন্দৰ আৰু সেইবাবে ‘ৰাণ ফৰ ইউনিটী’ৰ বাবে উৎসাহো অধিক হ’ব৷ মোৰ আহ্বান যে আপোনালোক সকলোৱে বৃহৎ সংখ্যাত এই ‘ৰাণ ফৰ ইউনিটী’ত দলেবলে অংশগ্ৰহণ কৰক৷ স্বাধীনতাৰ প্ৰায় চাৰে ছয়মাহ পূৰ্বে ২৭ জানুৱাৰী ১৯৪৭ তাৰিখে বিশ্বৰ প্ৰসিদ্ধ আন্তৰ্জাতিক আলোচনী ‘টাইম মেগাজিনে’ যি সংস্কৰণ প্ৰকাশ কৰিছিল, তাৰে মুখ্য পৃষ্ঠাত চৰ্দাৰ পেটেলৰ আলোকচিত্ৰ আছিল৷ তেওঁলোকৰ প্ৰধান খবৰত ভাৰতৰ এখন নক্সা তেওঁলোকে প্ৰকাশ কৰিছিল আৰু সেই নক্সা আজি আমি যেনে দেখোঁ তেনে নাছিল৷ সেয়া এনে এক নক্সা আছিল য’ত ভাৰতক কেইবাটাও ভাগত ভাগ কৰা হৈছিল৷ তেতিয়া ৫৫০ত কৈও অধিক দেশীয় ৰাজশাসন আছিল৷ ভাৰতৰ প্ৰতি ইংৰাজৰ ৰুচি সমাপ্ত হ’লেও তেওঁলোকে দেশখনক বহুতো ভাগত ভাগ কৰি থৈ যাব বিচাৰিছিল৷ ‘টাইম মেগাজিনে’ লিখিছিল যে ভাৰতত বিভাজন, হিংসা, খাদ্য সংকট, মূল্যবৃদ্ধি আৰু শাসনৰ ৰাজনীতিৰ দৰে বিপদে দেখা দিছে৷ ‘টাইম মেগাজিনে’ এয়াও লিখিছিল যে এই সকলোবোৰৰ মাজত দেশক একতাৰ ডোলৰে বান্ধিবলৈ তথা এই আঘাতসমূহক যদি কোনোবাই উপশম কৰিব পাৰে তেন্তে সেয়া হ’ল চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেল৷ ‘টাইম মেগাজিন’ৰ খবৰত লৌহ পুৰুষজনৰ জীৱনৰ আন এটা দিশো প্ৰকাশিত হৈছিল৷ কিদৰে তেওঁ ১৯২০ৰ দশকত আহমেদাবাদত হোৱা বানপানীত সাহাৰ্যৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল৷ কিদৰে তেওঁ বাৰডোলী সত্যাগ্ৰহক আগুৱাই নিছিল৷ দেশৰ বাবে তেওঁৰ দায়বদ্ধতা আৰু প্ৰতিশ্ৰুতি এনে আছিল যে কৃষক, শ্ৰমিকৰ পৰা আৰম্ভ কৰা উদ্যোগপতিলৈ সকলোৱে তেওঁক বিশ্বাস কৰিছিল৷ গান্ধীজীয়ে চৰ্দাৰ পেটেলক কৈছিল যে ৰাজ্যসমূহৰ সমস্যা ইমানেই যে কেৱল আপুনিহে ইয়াৰ সমাধান কৰিব পাৰিব আৰু চৰ্দাৰ পেটেলে এটা এটা কৈ সমাধান উলিয়াই দেশক একতাৰ ডোলত বান্ধি অসম্ভৱক সম্ভৱ কৰি তুলিছিল৷ তেওঁ সকলো সকলো ৰাজশাসন বিলুপ্ত কৰিছিল৷ জুনাগড়েই হওক অথবা হায়দৰাবাদ, শ্ৰাৱণকোৰেই হওক অথবা ৰাজস্থানৰ ৰাজশাসন- তেওঁ চৰ্দাৰ পেটেলেই আছিল যাৰ বিচক্ষণতা আৰু কূটনৈতিক কৌশলৰ দ্বাৰা আজি আমি একক ভাৰত দেখিবলৈ পাইছোঁ৷ একতাৰ বন্ধনত বন্ধা এই ৰাষ্ট্ৰক, আমাৰ ভাৰত মাতৃক দৰ্শন কৰি আমি স্বাভাৱিকতে চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেলৰ পুণ্য স্মৃতি স্মৰণ কৰিছোঁ৷ এই ৩১ অক্টোবৰত চৰ্দাৰ পেটেলৰ জয়ন্তী আৰু অধিক বিশেষ ৰূপত পালন কৰা হ’ব- সেইদিনা চৰ্দাৰ পেটেলক প্ৰকৃত শ্ৰদ্ধাঞ্জলী জ্ঞাপন কৰি আমি ষ্টেচু অব্ ইউনিটী ৰাষ্ট্ৰলৈ সমৰ্পিত কৰিম৷ গুজৰাটত নৰ্মদা নদীৰ তীৰত স্থাপিত এই প্ৰতিমাৰ উচ্চতা আমেৰিকাৰ ষ্টেচু অব্ লিবাৰ্টীতকৈও দুগুণ৷ এয়া বিশ্বৰ সবাতোকৈ ওখ গগনচুম্বী প্ৰতিমা৷ প্ৰতিজন ভাৰতীয়ই এতিয়া গৰ্ব কৰিব পাৰিব যে বিশ্বৰ সকলোতকৈ ওখ প্ৰতিমা ভাৰতৰ ভূমিত আছে৷ চৰ্দাৰ পেটেল যি মাটিৰ সৈতে জড়িত আছিল, তেওঁ এতিয়া আকাশৰ শোভাবৰ্ধন কৰিব৷ মই আশা প্ৰকাশ কৰিছোঁ যে দেশৰ প্ৰতিজন নাগৰিকে ‘ধৰিত্ৰী-মাতৃ’ৰ এই মহান উপলব্ধিৰ সৈতে বিশ্বৰ সন্মুখত গৰ্বৰ সৈতে বুকু ফুলাই, মূৰ থিয় কৰি ইয়াৰ গৌৰৱ গান কৰিব আৰু স্বাভাৱিকতে প্ৰত্যেকজন ভাৰতীয়ই এই ষ্টেচু অব্ ইউনিটী প্ৰত্যক্ষ কৰিবলৈ বিচাৰিব আৰু মোৰ বিশ্বাস যে ভাৰতৰ প্ৰতিটো কোণৰ লোকে এতিয়া এই স্থানকো প্ৰিয় স্থানৰ হিচাপত বাচনি কৰিব৷

মোৰ মৰমৰ ভাতৃ-ভগ্নীসকল, কালি আমি সকলো দেশবাসীয়ে ‘Infantry Day’ পালন কৰিলো৷ মই তেওঁলোক সকলোকে নমস্কাৰ জনাইছোঁ যি ভাৰতীয় সেনাৰ সৈতে জড়িত৷ মই আমাৰ সৈনিকসকলৰ পৰিয়ালকো তেওঁলোকৰ সাহসৰ বাবে ছেল্যুট প্ৰদান কৰিছোঁ, কিন্তু আপোনালোকে জানেনে যে আমি সকলো ভাৰতৰ নাগৰিকে এই ‘Infantry Day’ কিয় পালন কৰোঁ? এই দিনটোতেই ভাৰতীয় সেনাই কাশ্মীৰৰ ভূমিৰ পৰা অনুপ্ৰৱেশকাৰীসকলক উৎখাট কৰিছিল৷ এই ঐতিহাসিক ঘটনাৰ সৈতে চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেলৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষ সম্পৰ্ক আছে৷ মই ভাৰতৰ মহান সেনা বিষয়া ছেম মানেকশ্ব’ৰ এটা পুৰণি সাক্ষাৎকাৰ পঢ়ি আছিলো৷ সেই সাক্ষাৎকাৰটোত ফিল্ড মাৰ্শ্বেল মানেকশ্ব’ই সেই সময়ৰ স্মৃতি সোঁৱৰণ কৰিছিল যেতিয়া তেওঁ এজন কৰ্ণেল আছিল৷ সেই সময়ত ১৯৪৭ চনৰ অক্টোবৰত কাশ্মীৰত এক সেনা অভিযান আৰম্ভ হৈছিল৷ ফিল্ড মাৰ্শ্বেল মানেকশ্ব’ই কৈছিল যে কিদৰে এক বৈঠকৰ সময়চোৱাত কাশ্মীৰলৈ সেনা প্ৰেৰণত বিলম্ব কৰাত চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেল ক্ৰোধান্বিত হৈ উঠিছিল৷ চৰ্দাৰ পেটেলে বৈঠকৰ সময়ত নিজস্ব ভংগীমাৰে তেওঁৱৈ চাই কৈছিল যে কাশ্মীৰলৈ সেনা অভিযানত যাতে অকণো বিলম্ব নহয় আৰু অতি সোনকালে ইয়াৰ সমাধান উলিয়াব লাগে৷ ইয়াৰ পিছত কাশ্মীৰলৈ সৈন্য প্ৰেৰণ কৰা হ’ল আৰু আমি ভাৰতীয় সেনাৰ সফলতা দেখিবলৈ পালো৷ ৩১ অক্টোবৰত আমাৰ ভূতপূৰ্ব প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰীমতী ইন্দিৰা গান্ধীৰো পুণ্যতিথি৷ ইন্দিৰাজীতো আদৰৰে শ্ৰদ্ধাঞ্জলী যাচিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, খেল কোনে ভাল নাপায়৷ খেল জগতৰ spirit, strength, skill, stamina- এই সকলো কথা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ৷ এয়া কোনো খেলুৱৈৰ সফলতাৰ কাৰণ হ’ব পাৰে আৰু এই চাৰিটা গুণেই কোনো ৰাষ্ট্ৰ নিৰ্মাণৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ হ’ব পাৰে৷ কোনো দেশৰ যুৱ প্ৰজন্মৰ ভিতৰত যদি এই চাৰিটা গুণ থাকে তেন্তে দেশে কেৱল অৰ্থব্যৱস্থা, বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত উৎকৰ্ষ লাভ কৰাই নহয় ক্ৰীড়া ক্ষেত্ৰতো অগ্ৰগতি লাভ কৰিব৷ অলপতে মই দুটা স্মৰণীয় ঘটনাৰ সন্মুখীন হ’লো৷ প্ৰথমে জাকাৰ্টাত হোৱা এছিয়ান পেৰা গেমছ ২০১৮ বৰ্ষৰ আমাৰ পেৰা এথলীটসকলৰ সৈতে সাক্ষাৎ কৰাৰ সৌভাগ্য হ’ল৷ এই ক্ৰীড়াত ভাৰতে মুঠ ৭২টা পদকেৰে এক নতুন অভিলেখ ৰচনা কৰি ভাৰতৰ গৌৰৱ বৃদ্ধি কৰিছে৷ এই সকলো প্ৰতিভাৱান পেৰা এথলীটৰ সৈতে মই স্বয়ং লগ কৰাৰ সৌভাগ্য লাভ কৰিলো আৰু তেওঁলোকক অভিনন্দন জ্ঞাপন কৰিলো৷ তেওঁলোকৰ দৃঢ় ইচ্ছাশক্তি আৰু প্ৰতিটো প্ৰতিকূল পৰিস্থিতিৰ সৈতে যুঁজি আগবঢ়াৰ তেওঁলোকৰ উৎসাহে আমি দেশবাসীসকলক উৎসাহিত কৰে৷ এইদৰে আৰ্জেণ্টিনাত হোৱা ছামাৰ ইয়থ অলিম্পিকছ ২০১৮ চনৰ বিজেতাসকলৰ সৈতে সাক্ষাৎ কৰাৰ সৌভাগ্য লাভ কৰিলো৷ আপোনালোকে এয়া জানি সন্তোষ পাব যে ইয়থ অলিম্পিকছ ২০১৮ত আমাৰ খেলুৱৈসকলে এইবাৰ আগতকৈও উন্নত প্ৰদৰ্শন কৰিছে৷ এই আয়োজনত আমি ১৩টা পদকৰ উপৰিও মিক্স ইভেণ্টত ৩টা পদক অৰ্জন কৰিছোঁ৷ আপোনালোকৰ মনত আছে চাগে এইবাৰ এছিয়ান গেমছতো ভাৰতে উন্নত প্ৰদৰ্শন কৰিছে৷ চাওক, কেইমিনিটমান পূৰ্বে মই আপোনালোকৰ সন্মুখত কিমানবাৰ এই পৰ্যন্ত, উন্নত প্ৰদৰ্শন আদি শব্দৰ ব্যৱহাৰ কৰিছোঁ৷ এয়াই হ’ল আজিৰ ভাৰতীয় খেলৰ কাহিনী যি আকাশ স্পৰ্শ কৰিছে৷ ভাৰতে কেৱল খেলতেই নহয়, এনেকুৱা কিছুমান ক্ষেত্ৰতো নতুন অভিলেখ সৃষ্টি কৰিছে যাৰ বিষয়ে কেতিয়াও চিন্তা কৰা হোৱা নাছিল৷ উদাহৰণ স্বৰূপে আপোনালোকক পেৰা এথলীট নাৰায়ণ ঠাকুৰৰ বিষয়ে ক’ব খুজিছোঁ৷ তেওঁ ২০১৮ চনৰ এছিয়ান পেৰা গেমছত দেশৰ হৈ এথলীট শাখাত সোণৰ পদক জয় কৰিছে৷ তেওঁ জন্মৰ পৰাই দিব্যাংগ৷ আঠ বছৰ বয়সত তেওঁ নিজৰ পিতৃক হেৰুৱাইছিল৷ পিছৰ আঠ বছৰ তেওঁ অনাথালয়ত আছিল৷ অনাথালয় এৰাৰ পিছত জীৱনৰ গাড়ী আগুৱাই নিবলৈ তেওঁ ডিটিচিৰ বাছসমূহ পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ আৰু দিল্লীৰ ৰাস্তাৰ কাষৰ ধাবাসমূহত ৱেটাৰৰ কাম কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ আজি সেইজন নাৰায়ণেই আন্তৰ্জাতিক প্ৰতিযোগিতাত ভাৰতৰ বাবে সোণৰ পদক জয় কৰিছে৷ এয়াই নহয়, ভাৰতৰ খেলৰ উৎকৃষ্টতাৰ পৰিসীমা প্ৰত্যক্ষ কৰক, ভাৰতে জুডোত কেতিয়াও, সেয়া জ্যেষ্ঠ শাখাতেই হওক অথবা কনিষ্ঠ শাখাতেই হওক, কেতিয়াও অলিম্পিকৰ মেডেল জয় কৰিব পৰা নাই৷ কিন্তু তবাবী দেৱীয়ে ইয়থ অলিম্পিকত জুডোত ৰূপৰ পদক জয় কৰি ইতিহাস ৰচনা কৰিলে৷ ১৬ বৰ্ষীয় যুৱ খেলুৱৈ তবাবী দেৱী মণিপুৰৰ এখন গাঁৱৰ বাসিন্দা৷ তেওঁৰ পিতৃ এজন শ্ৰমিক আৰু মাকে মাছ বিক্ৰী কৰি ঘৰ চলাই৷ কিমানবাৰ এনে হৈছে যে তেওঁলোকৰ খাবলৈও টকা নাই৷ এনে পৰিস্থিতিতো তবাবী দেৱীয়ে সাহস হেৰুওৱা নাছিল৷ আৰু তেওঁ দেশৰ বাবে মেডেল জয় কৰি ইতিহাস ৰচনা কৰিলে৷ এনেকুৱা অসংখ্য কথা আছে৷ সকলোৰে জীৱন প্ৰেৰণাৰ স্ৰোতস্বৰূপ৷ সকলো যুৱ খেলুৱৈৰ উদ্দীপনা নতুন ভাৰতৰ পৰিচয়স্বৰূপ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আপোনালোকৰ মনত আছে, আমি ২০১৭ চনত ফিফা ১৭ অনুৰ্ধ বিশ্বকাপৰ সফল আয়োজন কৰিছিলো৷ সমগ্ৰ বিশ্বই ইয়াক সফল টুৰ্ণামেণ্ট হিচাপে প্ৰশংসা কৰিছিল৷ ফিফা ১৭ অনুৰ্ধ বিশ্বকাপত দৰ্শকৰ সংখ্যাইও এক অভিলেখ ৰচনা কৰিছিল৷ দেশৰ বিভিন্ন ষ্টেডিয়ামত ১২লাখতকৈও অধিক লোকে ফুটবল মেচৰ আনন্দ উপভোগ কৰিছিল আৰু যুৱ খেলুৱৈসকলৰ উৎসাহ বৃদ্ধি কৰিছিল৷ এইবাৰ ভাৰতে ভূৱনেশ্বৰত পুৰুষ হকী বিশ্বকাপ ২০১৮ৰ আয়োজন কৰাৰ সৌভাগ্য লাভ কৰিছে৷ হকী বিশ্বকাপ ২০১৮ নৱেম্বৰৰ পৰা আৰম্ভ হৈ ১৬ ডিচেম্বৰলৈ চলিব৷ প্ৰত্যেক ভাৰতীয়ৰে লাগিলে তেওঁ যি খেলকেই খেলক অথবা যি খেলতেই ৰুচি নাথাকক কিয়, হকীৰ প্ৰতি এক আকৰ্ষণ তেওঁৰ মনত অৱশ্যেই থাকে৷ ভাৰতৰ হকীৰ এক স্বৰ্ণীল ইতিহাস আছে৷ অতীতত ভাৰতে বিভিন্ন প্ৰতিযোগিতাত স্বৰ্ণ লাভ কৰিছে আৰু এবাৰ বিশ্বকাপো জয় কৰিছে৷ ভাৰতে হকীৰ কেইবাজনো মহান খেলুৱৈৰ জন্ম দিছে৷ বিশ্বত যেতিয়াই হকীৰ চৰ্চা হ’ব তেতিয়াই ভাৰতৰ এই মহান খেলুৱৈসকলৰ অবিহনে হকীৰ কাহিনী আধৰুৱা হ’ব৷ হকীৰ যাদুকৰ মেজৰ ধ্যানচাঁদৰ কথা সমগ্ৰ বিশ্বই জানে৷ তেওঁৰ পিছত বলৱিন্দৰ সিং  জ্যেষ্ঠ, লেচলী ক্ল’ডিয়াছ, মোহম্মদ শ্বাহিদ, উধম সিঙৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ধনৰাজ পিল্লাই পৰ্যন্ত হকীয়ে এক বৃহৎ পৰিক্ৰমা কৰিছে৷ আজিও টীম ইণ্ডিয়াৰ খেলুৱৈসকলে নিজৰ পৰিশ্ৰম আৰু সাধনাৰ জৰিয়তে পোৱা সাফল্যসমূহৰ দ্বাৰা হকীৰ নতুন প্ৰজন্মক উৎসাহিত কৰি আহিছে৷ ক্ৰীড়াপ্ৰেমীসকলৰ বাবে ৰোমাঞ্চক খেল উপভোগ কৰাটো এক সুন্দৰ অৱকাশ৷ ভূৱনেশ্বৰলৈ যাওক আৰু কেৱল ভাৰতীয় দলৰেই নহয়, সকলো দলৰ উৎসাহ বৃদ্ধি কৰক৷ উৰিষ্যা এনে এক ৰাজ্য যাৰ নিজৰ গৌৰৱপূৰ্ণ ইতিহাস আছে, সমৃদ্ধ, সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য আছে আৰু তাৰে বাসিন্দসকলো অতি উৎসাহীও৷ ক্ৰীড়া প্ৰেমীসকলৰ বাবে উৰিষ্য দৰ্শনো এক সুন্দৰ সুযোগ হ’ব৷ খেলৰ আনন্দৰ সৈতে কোণাৰ্কৰ সূৰ্য মন্দিৰ, পুৰীৰ ভগবান জগন্নাথৰ মন্দিৰ আৰু চিল্কা হ্ৰদৰ সৈতে বিশ্বপ্ৰসিদ্ধ দৰ্শনীয় আৰু পবিত্ৰ স্থানসমূহ নিশ্চয় দৰ্শন কৰিব৷ মই এই প্ৰতিযোগিতাৰ বাবে ভাৰতীয় পুৰুষ হকী দলক শুভকামনা জনাইছোঁ আৰু তেওঁলোকক আশ্বাস দিছোঁ যে এশ পঁচিছ কোটি ভাৰতীয় তেওঁলোকৰ সৈতে আছে, তেওঁলোকক সমৰ্থন প্ৰদান কৰিছে আৰু ভাৰতলৈ অহা বিশ্বৰ অন্য দলসমূহকো অশেষ শুভকামনা জনাইছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, সামাজিক কাৰ্যৰ বাবে যিদৰে লোকসকল ওলাই আহিছে, স্বেচ্ছাসেৱী হৈছে, সেয়া দেশৰ বাবেই প্ৰেৰণাদায়ক কাৰ্য হিচাপে বিবেচিত হৈছে৷ এনেও সেৱা পৰমো ধৰ্মঃ ভাৰতৰ ঐতিহ্য৷ ই আমাৰ শতিকা পুৰণি পৰম্পৰা আৰু সমাজৰ প্ৰতিটো কোণত, সকলো ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ সুগন্ধ আজিও আমি অনুভৱ কৰিব পাৰিছোঁ৷ কিন্তু নতুন যুগত নতুন ধৰণে নতুন প্ৰজন্ম, নতুন উৎসাহেৰে, নতুন সপোনৰ সৈতে এই কাম কৰাৰ বাবে আজি সকলো আগবাঢ়ি আহিছে৷ কেইদিনমান পূৰ্বে মই এক অনুষ্ঠানলৈ গৈ এক প’ৰ্টেল মুকলি কৰিছিলো যাৰ নাম হ’ল- ‘Self 4 Society’, মাই গ’ভ আৰু দেশৰ তথ্য প্ৰযুক্তি তথা বৈদ্যুতিক বিভাগে নিজৰ কৰ্মচাৰীসকলক সামাজিক কৰ্মৰ বাবে উৎসাহিত কৰিবলৈ তথা তেওঁলোকক এই সুবিধা প্ৰদান কৰিবলৈ এই প’ৰ্টেল মুকলি কৰিছে৷ এই কাৰ্যৰ বাবে তেওঁলোকৰ যি উৎসাহ পৰিলক্ষিত হৈছে , সেয়া প্ৰত্যক্ষ কৰি সকলো ভাৰতীয়ই গৰ্ব অনুভৱ কৰিব৷ আইটিৰ পৰা সমাজ, মইৰ পৰা আমি, অহমৰ পৰা বয়ম, স্বৰ পৰা সমষ্টিলৈ যাত্ৰা ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে৷ কোনোবাই শিশুক পঢ়ুৱাই আছে, কোনোবাই প্ৰাপ্ত বয়স্কক পঢ়ুৱই আছে, কোনোবা স্বচ্ছতা কৰ্মৰ সৈতে জড়িত, কোনোবাই কৃষকক সহায় কৰি আছে আৰু ইয়াৰ অন্তৰালত কোনো লালসা নাই, ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে ইয়াত সমৰ্পণ আৰু সংকল্পৰ এক নিঃস্বাৰ্থ ভাব আছে৷ এজন যুৱকে দিব্যাংগৰ হুইলচেয়াৰ বাস্কেটবলৰ দলক সহায় কৰিবলৈ নিজে হুইলচেয়াৰ বাস্কেটবল শিকিলে৷ এই যি উৎসাহ, এই যি সমৰ্পণ- এয়া অভিযানভিত্তিক কাৰ্যকলাপ৷ ইয়াৰ দ্বাৰা ভাৰতীয়সকলে গৰ্ব নকৰিবনে? নিশ্চয় কৰিব! ‘মই নহয় আমি’ৰ এই ভাবনাই আমাক সকলোকে প্ৰেৰণা দিব৷

মোৰ মৰমৰ ভাতৃ-ভগ্নীসকল, এইবাৰ যেতিয়া মই ‘মন কী বাত’ত আপোনালোকৰ চিন্তা-পৰামৰ্শ প্ৰত্যক্ষ কৰিছিলো তেতিয়া মই পুডুচেৰীৰ শ্ৰী মনীষ মহাপাত্ৰৰ এক ৰোমাঞ্চকৰ টিপ্পনী দেখিবলৈ পালো৷ তেওঁ মাই গ’ভত লিখিছে- ‘অনুগ্ৰহ কৰি ‘মন কী বাত’ত ভাৰতৰ জনজাতিসকলে কিদৰে তেওঁলোকৰ ৰীতি-নীতি আৰু পৰম্পৰা প্ৰকৃতিৰ সৈতে অস্তিত্বৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ উদাহৰণ দিবলৈ সমৰ্থ হৈছে এই বিষয়ে যেন চৰ্চা কৰে৷’ বহনক্ষম উন্নয়নৰ বাবে কিদৰে তেওঁলোকৰ পৰম্পৰাক আমি নিজৰ জীৱনত প্ৰয়োগ কৰিব লাগে, তেওঁলোকৰ পৰা কি কি শিকিব লাগে৷ মনীষ মহোহয়- এই বিষয়ত ‘মন কী বাত’ৰ শ্ৰোতাৰ সন্মুখত প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে আপোনাক ধন্যবাদ জনাইছোঁ৷ এয়া এনেকুৱা এক বিষয় যি আমাক আমাৰ গৌৰৱপূৰ্ণ ইতিহাস আৰু সংস্কৃতি প্ৰত্যক্ষ কৰাৰ বাবে উৎসাহিত কৰে৷ আজি সমগ্ৰ বিশ্ব বিশেষ ৰূপত পশ্চিমীয়া দেশৰ পৰিবেশ সংৰক্ষণৰ চৰ্চা কৰি আছে আৰু সন্তুলিত জীৱনশৈলী ভাৰসাম্য জীৱনৰ বাবে নতুন পথৰ সন্ধান কৰি আছে৷ অৱশ্যে আমাৰ ভাৰতবৰ্ষও এই সমস্যাৰ সন্মুখীন নোহোৱাটো নহয়, কিন্তু ইয়াৰ সমাধানৰ বাবে আমি কেৱল নিজৰ ভিতৰলৈ ভুমুকিয়াই চাব লাগিব, নিজৰ সমৃদ্ধ ইতিহাস, পৰম্পৰা প্ৰত্যক্ষ কৰিব লাগিব, বিশেষকৈ আমাৰ জনজাতি সম্প্ৰদায়ৰ জীৱন-শৈলী লক্ষ্য কৰিব লাগিব৷ প্ৰকৃতিৰ সৈতে সামঞ্জস্য বৰ্তাই ৰখাটো আমাৰ আদিবাসী সম্প্ৰদায়ৰ সংস্কৃতিৰ এক অংগ৷ আমাৰ আদিবাসী ভাই-ভনীসকলে গছ-বন আৰু ফুলৰ পূজা দেৱ-দেৱীৰ দৰে কৰে৷ মধ্য ভাৰতৰ ভীল জনজাতিৰ মাজত বিশেষকৈ মধ্য প্ৰদেশ আৰু ছট্টিশগড়ত মানুহে বট গছ আৰু অৰ্জুন গছক শ্ৰদ্ধাৰে পূজা কৰে৷ ৰাজস্থানৰ দৰে মৰুভূমিত বিষ্ণই সমাজে পৰিবেশ সংৰক্ষণৰ পথ আমাক দেখুৱাইছে৷ বিশেষকৈ বৃক্ষৰ সংৰক্ষণৰ সন্দৰ্ভত তেওঁলোকে নিজৰ জীৱন পৰিত্যাগ কৰিব কিন্তু এদাল বৃক্ষৰো লোকচান হ’বলৈ নিদিব৷ অৰুণাচলৰ মিচিমি জনজাতিয়ে বাঘৰ সৈতে নিজৰ সম্পৰ্ক দাবী কৰে৷ তেওঁলোকে বাঘক ভাই-ভনী হিচাপে স্বীকাৰ কৰে৷ নাগালেণ্ডতো বাঘক বনৰ ৰক্ষক হিচাপে স্বীকাৰ কৰা হয়৷ মহাৰাষ্ট্ৰৰ বাৰ্লি সম্প্ৰদায়ৰ লোকে বাঘক অতিথি হিচাপে মানে আৰু তেওঁলোকৰ বাবে বাঘৰ উপস্থিতিয়ে সমৃদ্ধি আনে বুলি বিশ্বাস কৰে৷ মধ্য ভাৰতৰ কোল সম্প্ৰদায়ে তেওঁলোকৰ ভাগ্য বাঘৰ সৈতে জড়িত বুলি বিশ্বাস কৰে৷ যদি বাঘে খাবলৈ নাপায় তেন্তে গাঁওবাসীয়েও নোখোৱাকৈ থাকিব- এয়া তেওঁলোকৰ শ্ৰদ্ধা৷ মধ্য ভাৰতৰ গোণ্ড জনজাতিয়ে প্ৰজনন ঋতুৰ সময়ত কেথন নদীৰ কিছু অংশত মাছ ধৰা বন্ধ কৰে৷ এই স্থানসমূহক তেওঁলোকে মাছৰ আশ্ৰয়স্থল হিচাপে মানে আৰু এই প্ৰথাৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে পিছত ভৰপূৰ মাত্ৰাত সুস্থ মাছ লাভ কৰে৷ আদিবাসী সম্প্ৰদায়ে নিজৰ বাসস্থানসমূহ প্ৰাকৃতিক সামগ্ৰীৰে নিৰ্মাণ কৰে আৰু এয়া শক্তিশালী হোৱাৰ লগতে পৰিবেশ অনুকূলো হয়৷ দক্ষিণ ভাৰতৰ নীলগিৰী পাহাৰৰ একান্ত ক্ষেত্ৰত এক সৰু সম্প্ৰদায়ে তেওঁলোকৰ ঘৰসমূহ স্থানীয় পৰ্যায়ত উপলব্ধ সামগ্ৰীৰ সহায়ত নিৰ্মাণ কৰে৷

মোৰ মৰমৰ ভাতৃ-ভগ্নীসকল, এয়া সত্য যে আদিবাসী সম্প্ৰদায়সকলে অতিশয় শান্তিপূৰ্ণ আৰু নিজৰ মাজত মিলিজুলি বাস কৰে, কিন্তু যেতিয়া কোনোবাই তেওঁলোকৰ প্ৰাকৃতিক সংসাধনৰ ক্ষতি কৰিলে তেওঁলোকেও নিজৰ অধিকাৰৰ বাবে যুদ্ধ কৰিবলৈ পিছ নোহঁহকে৷ এয়া আশ্বৰ্যৰ কথা নহয় যে আমাৰ স্বাধীনতা সেনানীসমূহৰ ভিতৰত সৰ্বপ্ৰথম সেনা এই আদিবাসী লোকসকলৰেই আছিল৷ ভগবান বীৰছা মুণ্ডাৰ কথা কোনে পাহৰিব পাৰে যিয়ে নিজৰ বন্যভূমিৰ সুৰক্ষাৰ বাবে ব্ৰিটিছ শাসনৰ বিৰুদ্ধে তুমূল সংঘৰ্ষত লিপ্ত হৈছিল৷ মই যিবোৰ কথা ক’লো তাৰে সূচী অনেক দীঘল৷ আদিবাসী সম্প্ৰদায়ৰ এনেকুৱা উদাহৰণ বহু আছে যিয়ে আমাক প্ৰকৃতিৰ সৈতে কিদৰ সামঞ্জস্য বৰ্তাই ৰাখিব লাগে সেই বিষয়ে শিক্ষা দিয়ে আৰু আজি আমাৰ ওচৰত যি বনজ সম্পদ আছে তাৰবাবে দেশ আমাৰ আদিবাসীসকলৰ ওচৰত ঋণী৷ আহক! তেওঁলোকৰ প্ৰতি আমাৰ আদৰ ভাব প্ৰদৰ্শন কৰোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ‘মন কী বাত’ত মই সেই ব্যক্তি আৰু সংস্থাসমূহৰ বিষয়ে কওঁ যি সমাজৰ বাবে অসাধাৰণ কাম কৰে৷ এনেকুৱা কাৰ্য যি দেখাত সাধাৰণ যেন লাগিলেও বাস্তৱিকতে তাৰ প্ৰভাৱ অধিক হয়৷ আমাৰ মানসিকতা পৰিৱৰ্তনত, সমাজৰ দিশ পৰিৱৰ্তন৷ কিছুদিন পূৰ্বে মই পাঞ্জাৱৰ কৃষক ভাতৃ গুৰবচন সিংজীৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰি আছিলো৷ এক সামান্য আৰু পৰিশ্ৰমী কৃষক গুৰবচন সিংজীৰ পুত্ৰৰ বিবাহ অনুষ্ঠান আছিল৷ এই বিবাহৰ পূৰ্বে গুৰবচন জীয়ে কইনাৰ পিতৃ-মাতৃক ক’লে যে আমি বিয়া সাধাৰণভাৱে অনুষ্ঠিত কৰিম৷ ইয়াত অত্যাধিক ব্যয় কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই৷ আমি ইয়াক অতি সাধাৰণভাৱে কৰিম৷ কিন্তু হঠাতে তেওঁ ক’লে যে মোৰ এটা চৰ্ত আছে আৰু সাধাৰণতে এনে হয় যে চৰ্তৰ কথা ক’লে কিবা এটা ডাঙৰ বস্তু খোজাৰ কথা কোৱা যেন হয়৷ হয়তো এনেকৱা বস্তু খুজিব যে কন্যাৰ পিতৃ-মাতৃৰ পক্ষে সেয়া অসম্ভৱ হৈ পৰে৷ কিন্তু আপুনি জানি আচৰিত হ’ব যে গুৰবচন সিং আছিল সৰল কৃষক৷ তেওঁ কইনাৰ দেউতাকক যি ক’লে, যি চৰ্তৰ কথা ক’লে সেয়াই আমাৰ সমাজৰ প্ৰকৃত শক্তি৷ গুৰবচন সিংজীয়ে তেওঁক ক’লে যে আপুনি মোক কথা দিয়ক যে এতিয়াৰে পৰা আপুনি আপোনাৰ খেতিত ‘পৰালি’ নজ্বলাব৷আপুনি কল্পনা কৰিব পাৰে ইয়াত কিমান ডাঙৰ সামাজিক শক্তি আছে৷ গুৰবচন সিংজীৰ এই কথা সাধাৰণ যেন লাগিলেও ইয়াৰ পৰা তেওঁৰ ব্যক্তিত্বৰ বিষয়ে গম পোৱা যায় আৰু আমি দেখিছোঁ যে আমাৰ সমাজত এনেকুৱা বহু পৰিয়াল আছে যি ব্যক্তিগত প্ৰসংগক সমাজৰ হিতলৈ পৰিৱৰ্তন কৰে৷ শ্ৰীমান গুৰবচন সিংজীৰ পৰিয়ালে এনে এক আদৰ্শ আমাৰ সন্মুখত দাঙি ধৰিলে৷ মই পাঞ্জাৱৰ আৰু এখন গাঁও কল্লৰ মাজৰাৰ বিষয়ে পঢ়িলো যি নাভাৰ কাষত অৱস্থিত৷ কল্লৰ মাজৰা এইবাবেই চৰ্চালৈ আহিল কাৰণ তাৰে বাসিন্দাই ধানৰ ‘পৰালি’ জ্বলাই দিয়াৰ পৰিৱৰ্তে সেইসমূহ একত্ৰ কৰি তাক মাটিৰ সৈতে মিহলাই দিয়ে আৰু তাৰ বাবে যি প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ হয় সেয়া গোটাই লয়৷ ভাই গুৰবচন সিংজীক অভিনন্দন জনাইছোঁ৷ কল্লৰ মাজৰা আৰু সেই স্থানসমূহৰ বাসিন্দাসকলকো অভিনন্দন জনাইছোঁ যিয়ে বাতাৱৰণ স্বচ্ছ কৰি ৰখাৰ বাবে নিজৰ শ্ৰেষ্ঠতম প্ৰয়াস কৰে৷ আপোনালোক সকলোৱে সুস্থ জীৱনশৈলীৰ ভাৰতীয় ঐতিহ্যক এক প্ৰকৃত উত্তৰাধিকাৰীৰ ৰূপত আগুৱাই লৈ গৈ আছে৷ যিদৰে অসংখ্য টোপালৰ পৰা সাগৰৰ সৃষ্টি হয় ঠিক সেইদৰে সৰু সৰু সজাগতা আৰু সক্ৰিয়তা তথা ধনাত্মক ক্ৰিয়াই সদায় ধনাত্মক পৰিবেশ সৃষ্টিত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আমাৰ গ্ৰন্থসমূহত উল্লেখ আছেঃ-    

ॐ द्यौः शान्तिः अन्तरिक्षं शान्तिः,

पृथिवी शान्तिः आपः शान्तिः औषधयः शान्तिः।

वनस्पतयः शान्तिः विश्वेदेवाः शान्तिः ब्रह्म शान्तिः,

सर्वं शान्तिःशान्तिरेव शान्तिः सामा शान्तिरेधि||

ॐ शान्ति: शान्ति:शान्ति:||

ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল, হে ঈশ্বৰ, তিনিও লোকত যাতে শান্তিৰ স্থাপনা হওক, জলত, পৃথিৱীত, আকাশত, মহাকাশত, অগ্নিত, বায়ুত, ঔষধিত, বনস্পতিত, উপবনত, অবচেতনত, সম্পূৰ্ণ ব্ৰক্ষ্মাণ্ডত শান্তিৰ স্থাপনা হওক৷ জীৱমাত্ৰত, হৃদয়ত, মোত, আপোনাত, জগতৰ প্ৰতিটো কোণত, সকলো স্থানতে শান্তি স্থাপিত হওক৷ ঔম শান্তিঃ শান্তিঃ শান্তিঃ৷৷

যেতিয়াই বিশ্ব শান্তিৰ কথা কোৱা হ’ব তেতিয়াই ভাৰতৰ অংশগ্ৰহণৰ কথা সোণালী আখৰেৰে লিখা ৰ’ব৷ ভাৰতৰ বাবে এই বৰ্ষৰ ১১ নৱেম্বৰৰ দিনটো অতিশয় গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰণ আজিৰ পৰা ১০০ বছৰ পূৰ্বে প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধ সমাপ্ত হৈছিল৷ সেই সমাপ্তিৰ ১০০ বৰ্ষ সম্পূৰ্ণ হ’ব অৰ্থাৎ সেইসময়ত হোৱা বিশাল পৰিমাণৰ বিনাশ আৰু জনহানিৰ এটা শতাব্দী সম্পূৰ্ণ হ’ব৷ ভাৰতৰ বাবে প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ঘটনা আছিল৷ প্ৰকৃততে ক’বলৈ গ’লে সেই যুদ্ধৰ সৈতে আমাৰ কোনো সম্পৰ্ক নাছিল৷ তথাপিও আমাৰ সৈন্যই বীৰত্বৰে যুঁজিছিল আৰু সৰ্বোচ্চ বলিদানেৰে বৃহৎ ভূমিকা পালন কৰিছিল৷ ভাৰতীয় সৈন্যই বিশ্বক দেখুৱালে যে যুদ্ধৰ সময়ত আমাৰ সৈন্যই পিছ নোহঁহকে৷ আমাৰ সৈন্যই দুৰ্গম ক্ষেত্ৰত, বিষম পৰিস্থিতিতো নিজৰ শৌৰ্য প্ৰদৰ্শন কৰিছিল৷ এই সকলোবোৰৰ অন্তৰালত এটাই উদ্দেশ্য আছিল- শান্তিৰ পুনঃ স্থাপনা৷ প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধত বিশ্বই বিনাশৰ তাণ্ডৱ প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল৷ আনুমানিক ১ কোটি সৈনিক আৰু সিমান পৰিমাণৰ নাগৰিকে নিজৰ জীৱন হেৰুৱাইছিল৷ ইয়াৰ দ্বাৰা সমগ্ৰ বিশ্বই শান্তিৰ গুৰুত্ব কি- এয়া বুজি পালে৷ বিগত ১০০টা বৰ্ষত শান্তিৰ পৰিভাষা পৰিৱৰ্তন হৈছে৷ আজি শান্তি আৰু সৌহাৰ্দৰ অৰ্থ কেৱল যুদ্ধ নোহোৱাটোৱেই নহয়৷ সন্ত্ৰাসবাদৰ পৰা আৰম্ভ কৰি জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, আৰ্থিক বিকাশৰ পৰা আৰম্ভ কৰি সামাজিক ন্যায়, এই সকলোবোৰকে ধৰি বিশ্বজনীন সহযোগিতা আৰু সমন্বয়ৰ সৈতে কাম কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আহি পৰিছে৷ দৰিদ্ৰতকৈও দৰিদ্ৰতম ব্যক্তিৰ বিকাশেই শান্তিৰ প্ৰকৃত প্ৰতীক৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আমাৰ উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ কথাই বেলেগ৷ পূৰ্বাঞ্চলৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য অনুপম আৰু ইয়াৰ লোকসকল অত্যন্ত প্ৰতিভাশালী৷ আমাৰ উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চল বিভিন্ন শ্ৰেষ্ঠ কৰ্মৰ বাবে পৰিচিত৷ উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চল এনে এক ক্ষেত্ৰ য’ত জৈৱিক কৃষিৰ উত্তৰণ হৈছে৷ কিছুদিন পূৰ্বে ছিক্কিমে বহনক্ষম খাদ্য ব্যৱস্থাপনাক উৎসাহিত কৰাৰ বাবে প্ৰখ্যাত Future Policy Gold Award 2018  লাভ কৰিছে৷ এই বঁটা সংযুক্ত ৰাষ্ট্ৰৰ সৈতে জড়িত এফ এ অ’ অৰ্থাৎ Food and Agriculture Organisationৰ তৰফৰ পৰা প্ৰদান কৰা হয়৷ আপোনালোকে জানি সুখী হ’ব, এই খণ্ডত উন্নত নীতি নিৰ্ধাৰণৰ বাবে দিয়া এই পুৰষ্কাৰ সেই ক্ষেত্ৰৰ অস্কাৰৰ সমপৰ্যায়ৰ৷ এয়াই নহয়, আমাৰ ছিক্কিমে ২৫খন দেশৰ ৫১টা মনোনীত নীতিক পিছ পেলাই এই বঁটা লাভ কৰিছে৷ ইয়াৰ বাবে মই ছিক্কিমৰ জনসাধাৰণক অশেষ অভিনন্দন জনাইছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, অক্টোবৰ মাহটো সমাপ্তিৰ পথত৷ বতৰৰো বহু পৰিৱৰ্তন অনুভূত হৈছে৷ শীতকাল আৰম্ভ হৈছে আৰু বতৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগতে উৎসৱৰ বতৰো আহিছে৷ ধনতেৰছ, দীপাৱলী, ভায়া-দুজ, ষঠ.. এক প্ৰকাৰে ক’বলৈ গ’লে এই নৱেম্বৰ মাহটো উৎসৱৰ মাহ৷ আপোনালোক সকলো দেশবাসীক এই সকলো উৎসৱৰ অশেষ শুভ কামনা যাচিলোঁ৷

মই আপোনালোক সকলোকে আহ্বান কৰিম, এই উৎসৱৰ বতৰত যাতে নিজৰ প্ৰতিও লক্ষ্য ৰাখে, নিজৰ স্বাস্থ্যৰ প্ৰতি ধ্যান ৰখাৰ লগতে সমাজৰ হিতৰ প্ৰতিও যাতে লক্ষ্য ৰাখে৷ মোৰ বিশ্বাস যে এই উৎসৱ নতুন সংকল্পৰ উৎসৱ৷ এই উৎসৱ নতুন সিদ্ধান্তৰ উৎসৱ৷ এই উৎসৱে আপোনাৰ জীৱনলৈ যাতে এক অভিযানৰ ভিত্তিত আগুৱাই যোৱাৰ, দৃঢ় সংকল্প লোৱাৰ অৱকাশ সৃষ্টি কৰে৷ আপোনালোকৰ প্ৰগতি দেশৰ প্ৰগতিৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ৷ আপোনালোকৰ যিমানেই প্ৰগতি হ’ব সিমানেই দেশৰ প্ৰগতি হ’ব৷ আপোনালোক সকলোলৈ মোৰ শুভ কামনা থাকিল৷ অশেষ ধন্যবাদ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসী সকল, নমস্কাৰ৷ বোধহয় এনেকুৱা ভাৰতীয় কমেই ওলাব যি আমাৰ সৈন্যবাহিনীক লৈ গৌৰৱ নকৰিব৷ প্ৰত্যেক ভাৰতীয়ই যিকোনো জাতি, ধৰ্ম, পন্থ অথবা ভাষা নিৰ্বিশেষে- আমাৰ সৈনিকসমূহৰ প্ৰতি নিজৰ সন্তোষ অভিব্যক্ত আৰু সমৰ্থন প্ৰদৰ্শনৰ বাবে সদায়েই তৎপৰ হৈ থাকে৷ কালি ভাৰতৰ এশ পঁচিশ কোটি দেশবাসীয়ে পৰাক্ৰম দিৱস উদযাপন কৰিলে৷ আমি ২০১৬ বৰ্ষত হোৱা ছাৰ্জিকেল ষ্ট্ৰাইকৰ কথা স্মৰণ কৰিলো৷ সন্ত্ৰাসবাদীসকলে আমাৰ দেশত সূচনা কৰা প্ৰক্সি যুদ্ধৰ প্ৰত্যুত্তৰ আমাৰ সৈন্যই দিছিল৷ দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত আমাৰ সশস্ত্ৰ বাহিনীয়ে প্ৰদৰ্শনী অনুষ্ঠিত কৰিলে যাতে দেশৰ অধিকতম নাগৰিকে বিশেষকৈ তৰুণ প্ৰজন্মই আমাৰ শক্তিৰ বিষয়ে জানিব পাৰে৷ আমি কিমান সক্ষম আৰু কিদৰে আমাৰ প্ৰাণ সংকটত পেলাই আমি দেশবাসীৰ ৰক্ষা কৰোঁ৷ পৰাক্ৰম পৰ্বৰ দৰে দিৱসে তৰুণ প্ৰজন্মক আমাৰ সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ গৌৰৱপূৰ্ণ ঐতিহ্য সোঁৱৰণ কৰায়৷ আৰু দেশৰ একতা আৰু অখণ্ডতা সুনিশ্চিত কৰাৰ বাবে আমাক প্ৰেৰণাও প্ৰদান কৰে৷ মইও বীৰৰ ভূমি ৰাজস্থানৰ যোধপুৰৰ এটা কাৰ্যসূচীত অংশগ্ৰহণ কৰিলো৷ এতিয়া সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰা হৈছে যে আমাৰ সৈন্যই সেই সকলোকে প্ৰত্যুত্তৰ দিব যিসকলে আমাৰ ৰাষ্ট্ৰৰ শান্তি আৰু উন্নতিৰ পৰিৱেশ নষ্ট কৰাৰ প্ৰয়াস কৰিব৷ আমি শান্তিত বিশ্বাসী আৰু ইয়াক উৎসাহ প্ৰদান কৰাৰ বাবে প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ৷ কিন্তু সন্মানৰ সৈতে মধ্যস্থতা কৰি আৰু ৰাষ্ট্ৰৰ সাৰ্বভৌমত্বৰ ওপৰত কেতিয়াও নহয়৷ ভাৰত সদায়েই শান্তিৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ আৰু সমৰ্পিত৷ বিংশ শতাব্দীত দুখনকৈ বিশ্বযুদ্ধত আমাৰ এক লাখতকৈও অধিক সৈন্যই শান্তিৰ প্ৰতি সৰ্বোচ্চ বলিদান দিছিল আৰু তেতিয়া, যেতিয়া আমাৰ যুদ্ধৰ সৈতে একো সম্পৰ্কই নাছিল৷ আমাৰ দৃষ্টি কাৰো ভূমিৰ ওপৰত নাছিল৷ এয়াই আমাৰ শান্তিৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতি আছিল৷ কিছুদিন পূৰ্বে ২৩ ছেপ্টেম্বৰত আমি ইজৰাইলত হাইফা যুদ্ধৰ এশ বৰ্ষ সমাপ্তিত মহীশূৰ, হায়দৰাবাদ আৰু যোধপুৰ লেঞ্চাৰৰ আমাৰ বীৰ সৈনিকসকলক সোঁৱৰণ কৰিলো যিসকলে আক্ৰমণকাৰীসকলৰ পৰা হাইফাক মুক্তি প্ৰদান কৰিছিল৷ এয়াও শান্তিৰ দিশৰ আমাৰ সৈনিকৰ দ্বাৰা সমাপন হোৱা এক পৰাক্ৰম আছিল৷ আজিও ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বিভিন্ন শান্তি প্ৰক্ৰিয়া বাহিনীত ভাৰতে সকলোতকৈ অধিক সৈন্য প্ৰেৰণ কৰে৷ দশকজুৰি আমাৰ বাহাদুৰ সৈন্যই নীলা হেলমেট পিন্ধি বিশ্বত শান্তি বৰ্তাই ৰখাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আকাশৰ কথা শুনিবলৈ শুৱলা, ইয়াত কোনো সন্দেহ নাই যে আকাশত নিজক শক্তিৰ পৰিচয় দি ভাৰতীয় বায়ুসেনাই দেশবাসীৰ মনোযোগ আকৰ্ষণ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে৷ আমাক সুৰক্ষিত অনুভৱ কৰোৱাইছে৷ গণতন্ত্ৰ দিৱসৰ সময়চোৱাত জনতাই পেৰেডৰ যিটো অংশৰ বাবে অধৈৰ্য হৈ প্ৰতীক্ষা কৰি থাকে তাৰ ভিতৰত এটা হ’ল ফ্লাই পাষ্ট য’ত আমাৰ বায়ুসৈন্যই অসাধাৰণ কাৰনামাৰ সৈতে নিজৰ শক্তি প্ৰদৰ্শন কৰে৷ ৮ অক্টোবৰ তাৰিখে আমি ‘বায়ুসেনা দিৱস’ পালন কৰোঁ৷ ১৯৩২ চনত ছয়জন পাইলট আৰু ১৯ বায়ু সৈনিকৰ এটা সৰু আৰম্ভণিৰে সৈতে আমাৰ বায়ুসেনা আজি একবিংশ শতিকাৰ সকলোতকৈ সাহসী আৰু শক্তিশালী বায়ুসেনাৰ ৰূপে চিহ্নিত হৈছে৷ এয়া নিজৰ মাজতেই এক স্মৰণীয় যাত্ৰা৷ দেশৰ বাবে নিজৰ সেৱা প্ৰদান কৰা সকলো বায়ু যোদ্ধা আৰু তেওঁলোকৰ পৰিয়ালক মই নিজৰ হৃদয়ৰ গভীৰৰ পৰা অভিনন্দন জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷ ১৯৪৭ চনত যেতিয়া পাকিস্তানৰ আক্ৰমণকাৰীয়ে এক অপ্ৰত্যাশিত আক্ৰমণ আৰম্ভ কৰিছিল তেতিয়া এই বায়ুসেনাই শ্ৰীনগৰক আক্ৰমণকাৰীৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ এয়া সুনিশ্চিত কৰিছিল যে ভাৰতীয় সৈনিক আৰু উপকৰণ যুদ্ধস্থলীলৈ যাতে সময়ত উপস্থিত হ’ব পাৰে৷ বায়ুসেনাই ১৯৬৫ চনতো আক্ৰমণকাৰীক উচিত প্ৰত্যুত্তৰ দিছিল৷ ১৯৭১ চনৰ বাংলাদেশৰ স্বতন্ত্ৰতাৰ যুদ্ধৰ বিষয়ে কোনে নাজানে? ১৯৯৯ চনত কাৰ্গিলক বহিৰাগতৰ হাতোৰাৰ পৰা মুক্ত কৰোৱাত বায়ুসেনাই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল৷ টাইগাৰ হিলত শত্ৰুৰ ঠিকনাত দিন-ৰাতি বোমাবৰ্ষণ কৰি বায়ুসেনাই তেওঁলোকৰ ধূলি উৰুৱাই দিছিল৷ সাহায্য অথবা ৰক্ষা কাৰ্যই হওক অথবা দুৰ্যোগ প্ৰৱন্ধন, আমাৰ বায়ুযোদ্ধাৰ সাহসিক কাৰ্যৰ প্ৰতি দেশ কৃতজ্ঞ৷ ধুমুহা, বানপানীৰ পৰা আৰম্ভ কৰি জংগলৰ জুইৰ দৰে প্ৰাকৃতিক বিপদ পৰ্যন্ত সমাধান কৰা আৰু দেশপবাসীক সহায় কৰাৰ তেওঁলোকৰ এক অদম্য উৎসাহ আছে৷ দেশত লিংগ সমতা অৰ্থাৎ স্ত্ৰী পুৰুষৰ সমতা সুনিশ্চিত কৰাৰ বাবে বায়ুসেনাই এক অনন্য উদাহৰণ দাঙি ধৰিছে আৰু নিজৰ বিভাগৰ প্ৰত্যেকখন দুৱাৰ দেশৰ কন্যাসকলৰ বাবে মুকলি কৰি দিছে৷ এতিয়া বায়ুসেনাই মহিলাসকলক short service commission ৰ সৈতে permanent commission ৰ বিকল্পও প্ৰদান কৰি আছে৷ এই ঘোষণা এই বৰ্ষৰ যোৱা ১৫ আগষ্টত মই লালকিল্লাৰ পৰা কৰিছিলো৷ ভাৰতে গৰ্বেৰে ক’ব পাৰে যে ভাৰতৰ সেনাত সশস্ত্ৰ বাহিনীত কেৱল পুৰুষৰ শক্তিয়েই নহয়, স্ত্ৰী শক্তিও আছে৷ নাৰী সশক্ত হোৱাৰ লগতে সশস্ত্ৰও হৈছে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, কিছুদিন পূৰ্বে নেভিৰ আমাৰ এক বিষয়া অভিলাস টোমীয়ে জীৱন-মৃত্যুৰ যুঁজ দি আছিল৷ সমগ্ৰ দেশ টোমীক কিদৰে বচোৱা যায় তাৰ বাবে উদ্বিগ্ন হৈ আছিল৷ আপোনালোকে জানে যে অভিলাস টোমী এজন সাহসী বীৰ৷ তেওঁ অকলেই কোনো আধুনিক প্ৰযুক্তি অবিহনে এখন সৰু নাৱত বিশ্ব ভ্ৰমণ কৰা প্ৰথমগৰাকী ভাৰতীয় আছিল৷ বিগত ৮০ দিনত তেওঁ দক্ষিণ ভাৰত মহাসাগৰত Golden Globe Race অংশগ্ৰহণ কৰাৰ বাবে সমুদ্ৰত নিজৰ গতিৰে আগবাঢ়ি আছিল কিন্তু ভয়ানক সামুদ্ৰিক ধুমুহাই তেওঁৰ সন্মুখত বিপত্তিৰ সৃষ্টি কৰিছিল৷ ভাৰতীয় নৌসেনাৰ এই বীৰজনে যুঁজি থাকিল, যুঁজি থাকিল৷ জীৱনত হাৰ নামানি তেওঁ পানীৰ মাজত অনাহাৰে যুঁজি থাকিল৷ সাহস, সংকল্পশক্তি, পৰাক্ৰমৰ এক অদ্ভুত উদাহৰণ- কিছুদিন পূৰ্বে অভিলাসক সমুদ্ৰৰ পৰা ৰক্ষা কৰি অনাৰ পিছত মই তেওঁৰ সৈতে ফোনত কথা পাতিলো৷ আগতেও টোমীক মই লগ পাইছিলো৷ ইমান বিপদৰ পৰা হাতসাৰি অহাৰ পিছতো তেওঁৰ যি উৎসাহ আছিল, তেওঁৰ যি উদ্দীপনা আছিল আৰু পুনৰবাৰ এনেকুৱাই এক পৰাক্ৰমী কাম কৰাৰ সংকল্পৰ কথা তেওঁ মোক যি ক’লে সেয়া দেশৰ তৰুণ প্ৰজন্মৰ বাবে প্ৰেৰণাৰ উৎস৷ মই অভিলাস টোমীৰ উত্তম স্বাস্থ্যৰ বাবে প্ৰাৰ্থনা কৰিছোঁ আৰু তেওঁৰ এই সাহস, তেওঁৰ পৰাক্ৰম, তেওঁৰ সংকল্প শক্তি- যুঁজা আৰু জিকাৰ শক্তিয়ে আমাৰ দেশৰ তৰুণ প্ৰজন্মক নিশ্চয় প্ৰেৰণা দিব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ২ অক্টোবৰ আমাৰ ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিন৷ এয়া কণ কণ শিশুসকলেও জানে৷ এই বৰ্ষৰ ২ অক্টোবৰৰ দিনটোৰ এক বিশেষ গুৰুত্ব আছে৷ এতিয়াৰে পৰা দুবছৰ পৰ্যন্ত আমি মহাত্মা গান্ধীৰ ১৫০তম জয়ন্তীৰ নিমিত্তে বিশ্বজুৰি বিভিন্ন কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰিম৷ মহাত্মা গান্ধীৰ চিন্তাধাৰাই সমগ্ৰ বিশ্বকে উৎসাহিত কৰিছে৷ ডঃ মাৰ্টিন লুথাৰ কিঙেই হওক অথবা নেলচন মেণ্ডেলাৰ দৰে মহান ব্যক্তি, সকলো গান্ধীজীৰ চিন্তাধাৰাৰ দ্বাৰা শক্তি প্ৰাপ্ত কৰিছে আৰু নিজৰ জনতাৰ সমতা আৰু সন্মানৰ অধিকাৰ প্ৰদান কৰাৰ বাবে দীঘলীয়া যুদ্ধত অৱতীৰ্ণ হ’ব পাৰিছে৷ আজিৰ ‘মন কি বাত’ত মই আপোনালোকৰ সৈতে বাপুৰ আন এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰ্যৰ চৰ্চা কৰিব বিচাৰিছোঁ যাক দেশবাসীয়ে জনাটো উচিত৷ ১৯৪১ চনত মহাত্মা গান্ধীয়ে Constructive Programme অৰ্থাৎ গঠনাত্মক কাৰ্যক্ৰমৰ ৰূপত কিছুমান চিন্তাধাৰাৰ কথা লিখা আৰম্ভ কৰিলে৷ পিছলৈ ১৯৪৫ চনত যেতিয়া স্বতন্ত্ৰতা সংগ্ৰাম অধিক শক্তিশালী হৈ পৰিল, তেতিয়া তেওঁ সেই চিন্তাধাৰাৰ সংশোধনী ৰূপ প্ৰস্তুত কৰিলে৷ পূজ্য বাপুয়ে কৃষক, গাঁও, শ্ৰমিকৰ অধিকাৰৰ ৰক্ষা, স্বচ্ছতা, শিক্ষাৰ প্ৰসাৰৰ দৰে অনেক বিষয়ত নিজৰ বিচাৰধাৰা দেশবাসীৰ সন্মুখত উত্থাপন কৰিলে৷ ইয়াক গান্ধী চাৰ্টাৰ (Gandhi Charter)বুলিও জনা যায়৷ পূজ্য বাপু লোক সংগ্ৰাহক আছিল৷ জনতাৰ সৈতে জড়িত হোৱা, তেওঁলোকক জড়িত কৰোৱাটো বাপুৰ এক বিশেষত্ব আছিল, এয়া তেওঁৰ স্বভাৱত আছিল৷ এয়া তেওঁৰ ব্যক্তিত্বৰ সকলোতকৈ অনন্য বিশেষত্বৰ ৰূপত সকলোৱে অনুভৱ কৰিছে৷ তেওঁ প্ৰত্যেক ব্যক্তিক এয়া অনুভৱ কৰাইছিল যে তেওঁ দেশৰ বাবে সকলোতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু নিতান্তই আৱশ্যক৷ স্বতন্ত্ৰতা সংগ্ৰামত তেওঁৰ সকলোতকৈ অধিক যোগদান এয়াই আছিল যে তেওঁ ইয়াক এক ব্যাপক আন্দোলনলৈ পৰিৱৰ্তন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল৷ স্বতন্ত্ৰতা সংগ্ৰামৰ আন্দোলনত মহাত্মা গান্ধীৰ আহ্বানত সমাজৰ সকলো ক্ষেত্ৰৰ, সকলো বৰ্গৰ লোকে নিজকে সমৰ্পিত কৰিছিল৷ বাপুয়ে আমাক সকলোকে এক প্ৰেৰণাদায়ক মন্ত্ৰ প্ৰদান কৰিছিল যাক প্ৰায়েই গান্ধীজীৰ তালিস্মান হিচাপে জনা যায়৷ তাত গান্ধীজীয়ে কৈছিল, ‘‘মই আপোনালোকক এটা মন্ত্ৰ দিছোঁ, যেতিয়াই আপোনালোকৰ নিজৰ ওপৰত সন্দেহ হ’ব অথবা নিজৰ ওপৰত অহংকাৰ হ’ব তেতিয়া এই কথাফাঁকি লাগু কৰিব, যি সকলোতকৈ অধিক দুখীয়া আৰু দুৰ্বল মানুহ আপুনি দেখিছে, তেওঁৰ মুখখন মনত পেলাও আৰু নিজৰ হৃদয়ক সোধক যে যি পদক্ষেপ আপুনি গ্ৰহণ কৰিবলৈ ওলাইছে, সেয়া সেই মানুহজনৰ বাবে কিমান উপযোগী৷ তাৰ পৰা কিবা লাভ হ’বনে? তাৰ পৰা তেওঁ নিজৰ জীৱন আৰু ভাগ্য কাবু কৰি ৰাখিব পাৰিব নে? অৰ্থাৎ ইয়াৰ পৰা সেই কোটি কোটি লোকে স্বৰাজ লাভ কৰিবনে নে যাৰ পেটত ভোক আছে, আত্মা অতৃপ্ত হৈ আছে৷ তেতিয়া আপুনি দেখিব যে আপোনাৰ সন্দেহৰ ডাৱৰ আঁতৰি গৈছে আৰু অহংকাৰ সমাপ্ত হৈ গৈছে৷’’

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, গান্ধীজীৰ আন এষাৰ মন্ত্ৰও আজিও সিমানেই গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ আছে৷ আজি দেশত বৃদ্ধি হোৱা মধ্যবিত্ত, তেওঁলোকৰ বৃদ্ধি হোৱা আৰ্থিক প্ৰগতি, বৃদ্ধি হোৱা ক্ৰয় ক্ষমতা, আমি কিবা ক্ৰয় কৰিবলৈ গ’লে সামান্য সময়ৰ বাবেও বাপুক স্মৰণ কৰোঁ নেকি! পূজ্য বাপুৰ সেই মন্ত্ৰফাঁকিৰ কথা স্মৰণ কৰিব পাৰে! আমি কিবা ক্ৰয় কৰাৰ সময়ত এই কথা চিন্তা কৰোঁনে ইয়াৰ পৰা দেশৰ কোনজন নাগৰিকৰ লাভ হ’ব? কাৰ চেহেৰাত সন্তোষে দেখা দিব! কোন ভাগ্যশালী হ’ব যাৰ আপোনাৰ ক্ৰয়ৰ দ্বাৰা প্ৰত্যক্ষ অথবা পৰোক্ষভাৱে লাভ হ’ব! আৰু দৰিদ্ৰতকৈ দৰিদ্ৰতমৰ লাভ হ’লে মই অধিক সুখী হ’ম৷ গান্ধীজীৰ এই মন্ত্ৰফাঁকি স্মৰণ কৰি অনাগত দিনত যেতিয়াই কিবা এটা কিনিব, গান্ধীজীৰ ১৫০তম জয়ন্তী পালনৰ অৰ্থে আমি এয়া নিশ্চয়কৈ প্ৰত্যক্ষ কৰিম যে আমাৰ প্ৰতিটো ক্ৰয়ৰ দ্বাৰা কোনোবা নহয় কোনোবা এজন দেশবাসীৰ যাতে কল্যাণ হয় আৰু যিজনে মূৰৰ ঘাম মাটিত পেলাইইছে, যিজনে নিজৰ টকা বিনিয়োগ কৰিছে, যিজনে নিজৰ প্ৰতিভা বিনিয়োগ কৰিছে সকলোৰে কিবা নহয় কিবা প্ৰকাৰে লাভ হ’ব লাগে৷ এয়াইতো গান্ধীজীৰ মূলমন্ত্ৰ, এয়াইতো গান্ধীজীৰ বাৰ্তা আৰু মোৰ বিশ্বাস যে যি সকলোতকৈ দুৰ্বল মানুহ, তেওঁৰ জীৱনত আপোনাৰ এটা সৰু পদক্ষেপে বৃহৎ পৰিণাম কঢ়িয়াই আনিব পাৰে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, যেতিয়া গান্ধীজীয়ে কৈছিল যে পৰিষ্কাৰ হৈ থাকিলে স্বতন্ত্ৰতা পাবাই৷ বোধহয় তেওঁও তেতিয়া ভবা নাছিল যে-এয়া কিদৰে হ’ব- কিন্তু এয়া হ’ল, ভাৰতে স্বতন্ত্ৰতা পালে৷ এইদৰেই আজি আমি ভাবিব পাৰো যে মোৰ এই ক্ষুদ্ৰ কাৰ্যৰ দ্বাৰা মোৰ দেশৰ আৰ্থিক উন্নতিত, আৰ্থিক সশক্তিকৰণত, দুখীয়াক দৰিদ্ৰতাৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ শক্তি প্ৰদান কৰাত মোৰ এক অৱদান থাকিব পাৰে আৰু মই জানো যে এয়াই প্ৰকৃত দেশভক্তি, এয়াই পূজ্য বাপুৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধাঞ্জলি৷ যিদৰে বিশেষ উপলক্ষসমূহত খাদী আৰু হস্ততাঁতৰ সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰাৰ বাবে চিন্তা কৰা হয়, ইয়াৰ দ্বাৰা অনেক শিপিনীয়ে সাহায্য পায়৷ কোৱা হয় যে লাল বাহাদুৰ শাস্ত্ৰীজীয়ে খাদীৰ পুৰণা অথবা ফটা-চিটা কাপোৰসমূহো ইমান ভালকৈ থৈছিল কিয়নো তাত কাৰোবাৰ শ্ৰম লুকাই আছে৷ তেওঁ কৈছিল, এই খাদীৰ কাপোৰসমূহ পৰিশ্ৰমেৰে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে- ইয়াৰ এডাল এডাল সুতা কামত আহিব লাগে৷ দেশৰ প্ৰতি প্ৰেম আৰু দেশবাসীৰ প্ৰতি প্ৰেমৰ এই ভাৱনা সৰু কান্ধৰ সেই মহামানৱৰ শিৰাই শিৰাই বৈ আছিল৷ দুদিনৰ পিছত পূজ্য বাপুৰ সৈতে আমি শাস্ত্ৰীজীৰো জয়ন্তী পালন কৰিম৷ শাস্ত্ৰীজীৰ নাম মনলৈ অহাৰ লগে লগেই ভাৰতবাসীৰ মনত এক শ্ৰদ্ধাৰ ভাৱ জাগি উঠে৷ তেওঁৰ সৌম্য ব্যক্তিত্ব প্ৰতিজন দেশবাসীক সদায়েই গৌৰম্বান্বিত কৰে৷

লাল বাহাদুৰ শাস্ত্ৰীজীৰ এই বিশেষত্ব আছিল যে বাহিৰত তেওঁ অত্যাধিক বিনয়ী হ’লেও ভিতৰৰ পৰা অতিশয় দৃঢ় আছিল৷ তেওঁৰ ‘জয় জৱান জয় কিসান’ৰ ধ্বনি তেওঁৰ বিৰাট ব্যক্তিত্বৰ পৰিচয় আছিল৷ ৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতি তেওঁৰ নিঃস্বাৰ্থ তপস্যাৰ প্ৰতিফলতেই প্ৰায় ডেৰ বছৰৰ সংক্ষিপ্ত কাৰ্যকালত তেওঁ দেশৰ সৈন্য আৰু কৃষকসকলক সফলতাৰ শিখৰলৈ লৈ যোৱাৰ মন্ত্ৰ দি থৈ গৈছিল৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আজি যেতিয়া আমি পূজ্য বাপুৰ স্মৰণ কৰি আছোঁ, এয়া স্বাভাৱিক যে স্বচ্ছতাৰ কথা আমি নোকোৱাকৈ থাকিব নোৱাৰোঁ৷ ১৫ ছেপ্টেম্বৰৰ পৰা ‘স্বচ্ছতা হি সেৱা’ অভিযানৰ শুভাৰম্ভ কৰা হৈছে৷ কোটি কোটি লোকে এই অভিযানৰ সৈতে জড়িত হৈছে আৰু মইও দিল্লীৰ আম্বেদকাৰ বিদ্যালয়ত শিক্ষাৰ্থীসকলৰ সৈতে শ্ৰমদান কৰাৰ সুযোগ লাভ কৰিলো৷ মই সেই বিদ্যালয়লৈ গ’লো যাৰ স্থাপনা স্বয়ং পূজ্য বাবা চাহেবে কৰিছিল৷ দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ লোকে ১৫ তাৰিখে এই শ্ৰমদানৰ সৈতে জড়িত হ’ল৷ সংস্থাসমূহেও ইয়াত আগবাঢ়ি আহি যোগদান কৰিলে৷ স্কুলীয়া শিক্ষাৰ্থী, কলেজৰ শিক্ষাৰ্থী, এনচিচি, এনএছএছ, যুৱ সংগঠন, সংবাদ মাধ্যম, উদ্যোগজগতৰ সকলোৱে স্বচ্ছতাৰ শ্ৰমদান প্ৰদান কৰিলে৷ মই ইয়াৰ বাবে এই সকলো স্বচ্ছতা প্ৰেমী দেশবাসীক হৃদয়েৰে অশেষ অভিনন্দন জনাইছোঁ৷ আহক এটা ফোন কল শুনো-

‘‘নমস্কাৰ৷ মোৰ নাম শৌতান সিং, জিলা-বিকানেৰ, তহচীল- পুগল, ৰাজস্থানৰ পৰা কৈ আছোঁ৷ মই দুয়োটা চকুৰে দেখা নাপাওঁ, মই সম্পূৰ্ণ অন্ধ৷ মই ক’ব বিচাৰিছোঁ যে ‘মন কি বাত’ত স্বচ্ছ ভাৰতৰ যি পদক্ষেপ মোদীজীয়ে গ্ৰহণ কৰিছে সেয়া অতিশয় সুন্দৰ৷ আমি অন্ধ লোকে মলত্যাগৰ সময়ত যথেষ্ট কষ্ট পাওঁ৷ এতিয়া প্ৰতিটো ঘৰতে শৌচালয় নিৰ্মাণ হৈছে আৰু আমাৰ সুবিধা হৈছে৷ এয়া অতিশয় সুন্দৰ পদক্ষেপ আৰু আগলৈও যাতে এই কাম চলি থাকে৷’’

বহুত বহুত ধন্যবাদ! আপুনি এক ডাঙৰ কথা ক’লে, সকলোৰে জীৱনত স্বচ্ছতাৰ এক বিশেষ স্থান আছে আৰু ‘স্বচ্ছ ভাৰত অভিযান’ৰ অধীনত আপোনাৰ ঘৰত শৌচালয় নিৰ্মাণ হ’ল আৰু তাৰ দ্বাৰা যেতিয়া আপোনাৰ সুবিধা হৈ আছে, আমাৰ বাবে ইয়াতকৈ সুখৰ কথা আৰু কি হ’ব পাৰে? আৰু বোধহয় এই অভিযানৰ সৈতে জড়িত লোকৰো এই ধাৰণা নহ’ব যে এক প্ৰজ্ঞাচক্ষুৰ দৰে আপুনি চাব নোৱাৰে, কিন্তু শৌচালয় নোহোৱাৰ পূৰ্বে আপুনি কিমান কষ্টেৰে জীৱন নিৰ্বাহ কৰিছিল আৰু শৌচালয় হোৱাৰ পিছত ই আপোনাৰ বাবে এক বৰদান হৈ পৰিল, বোধহয় আপুনিও এই পদক্ষেপৰ সৈতে জড়িত হৈ ফোন নকৰিলে স্বচ্ছতা অভিযানৰ সৈতে জড়িত লোকৰ মনলৈ এনে সংবেদনশীল পদক্ষেপ নাহিলহেঁতেন৷ মই আপোনাৰ ফোনৰ বাবে বিশেষ ৰূপত আপোনাক ধন্যবাদ প্ৰদান কৰিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, ‘স্বচ্ছ ভাৰত অভিযান’ কেৱল দেশতেই নহয়, সমগ্ৰ বিশ্বতে এক সফল কাহিনী হিচাপে প্ৰসিদ্ধ হৈছে যাৰ বিষয়ে সকলোৰে মুখে মুখে৷ এইবাৰ ভাৰতে ইতিহাসত বিশ্বৰ সকলোতকৈ ডাঙৰ সন্মিলনৰ আয়োজন কৰিছে৷ ‘মহাত্মা গান্ধী আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্বচ্ছতা সন্মিলন’ অৰ্থাৎ ‘Mahatma Gandhi International Sanitation Convention’, বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ অনাময় মন্ত্ৰী আৰু এই ক্ষেত্ৰৰ বিশেষজ্ঞসকলে একগোট হৈ স্বচ্ছতাৰ সৈতে জড়িত নিজৰ প্ৰয়োগ আৰু অনুভৱৰ বিষয়ে সদৰী কৰিব৷ ‘Mahatma Gandhi International Sanitation Convention’ৰ সমাপন ২ অক্টোবৰ ২০১৮ তাৰিখে বাপুৰ ১৫০তম জয়ন্তী সমাৰোহৰ শুভাৰম্ভৰ সৈতে আৰম্ভ হ’ব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, সংস্কৃতত এক উদ্ধৃতি আছে, ‘‘ন্যায়মুলঃ স্বৰাজ্যঃ স্বাত’’ অৰ্থাৎ স্বৰাজৰ মূলতে ন্যায় হয়৷ যেতিয়াই ন্যায়ৰ বিষয়ে আলোচনা হয় তেতিয়াই মানৱ অধিকাৰৰ ভাৱ তাত সম্পূৰ্ণৰূপে সমাহিত হয়৷ শোষিত, পীড়িত আৰু বঞ্চিতসকলৰ স্বতন্ত্ৰতা, শান্তি আৰু তেওঁলোকক ন্যায় সুনিশ্চিত কৰোৱাৰ বাবে এয়া বিশেষৰূপে অনিবাৰ্য৷ ডঃ বাবা চাহেব আম্বেদকাৰৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা সংবিধানত দুখীয় মূল অধিকাৰৰ ৰক্ষাৰ বাবে ব্যৱস্থা কৰা হৈছে৷ তেওঁৰ দৃষ্টিকোণৰ দ্বাৰাই উৎসাহিত হৈ ১২ অক্টোবৰ ১৯৯৩ চনত ‘ৰাষ্ট্ৰীয় মানৱ অধিকাৰ আয়োগ’ অৰ্থাৎ ‘National Human Rights Commission’ (NHRC) ’ৰ গঠন কৰা হৈছিল৷ কিছুদিনৰ পিছতেই এনএইচআৰচিৰ ২৫ বৰ্ষ সমাপ্ত হ’ব, এনএইচআৰচিয়ে কেৱল মানৱ অধিকাৰৰ ৰক্ষা কৰাই নহয়, মানৱীয় গৰিমা বৃদ্ধিৰো কাম কৰিছে৷ আমাৰ প্ৰাণ প্ৰিয় নেতা আমাৰ দেশৰ প্ৰাক্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰীমান অটল বিহাৰী বাজপেয়ীজীয়ে স্পষ্ট ৰূপত কৈছিল যে মানৱ অধিকাৰ আমাৰ বাবে কোনো পৰৰ অৱধাৰণা নহয়৷ আমাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় মানৱ অধিকাৰ আয়োগৰ প্ৰতীক চিহ্নত বৈদিনক যুগৰ আদৰ্শ সূত্ৰ ‘‘সৰ্বে ভৱন্তু সুখিনঃ’’ অংকিত কৰা হৈছে৷ এনএইচআৰচিয়ে মানৱ অধিকাৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ব্যাপক সজাগতাৰ সৃষ্টি কৰিছে, লগতে ইয়াৰ অপব্যৱহাৰ হোৱাও ৰোধ কৰিছে৷ ২৫ বছৰৰ এই যাত্ৰাত এই সংস্থাই দেশবাসীৰ মাজত এক আশা, এক বিশ্বাসৰ পৰিৱেশ সৃষ্টি কৰিছে৷ এক সুস্থ সমাজৰ বাবে, উত্তম লোকতান্ত্ৰিক মূল্যবোধৰ বাবে মই জানো যে এয়া এক অতিশয় আশাপ্ৰদ ঘটনা৷ আজি ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত মানৱ অধিকাৰ কামৰ সৈতে ২৬খন ৰাজ্যতো মানৱ অধিকাৰ আয়োগ গঠন কৰা হৈছে৷ এখ সমাজৰ ৰূপত আমি মানৱ অধিকাৰ গুৰুত্বক বুজি পোৱাটো আৰু আচৰণৰ অংশ কৰাটো প্ৰয়োজনীয়- এয়াই ‘সকলোৰে সৈতে-সকলোৰে বিকাশ’ৰ আধাৰ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকলস অক্টোবৰ মাহ হওক, জয় প্ৰকাশ নাৰায়ণ জীৰ জন্ম-জয়ন্তী হওক, ৰাজমাতা বিজয়াৰাজে সিন্ধিয়াজীৰ জন্ম শতাব্দী প্ৰাৰম্ভ হোৱা হওক- এই সকলো মহাপুৰুষে আমাক প্ৰেৰণা দিয়ে আৰু আমি তেওঁলোকক সেৱা জনাইছোঁ৷ ৩১ অক্টোবৰ চৰ্দাৰ চাহাবৰ জয়ন্তী, মই পৰৱৰ্তী ‘মন কি বাত’ত বিস্তাৰিত ৰূপত ইয়াৰ বিষয়ে ক’ম কিন্তু আজি মই উল্লেখ কৰিব বিচাৰিছোঁ যে কিছু বছৰৰ পৰা চৰ্দাৰ চাহাবৰ জয়ন্তীত ৩১ অক্টোবৰত ‘ৰাণ ফৰ ইউনিটী’, ভাৰতৰ সৰু-বৰ চহৰত, গাঁৱত ‘একতাৰ বাবে দৌৰ’, ইয়াৰ আয়োজন কৰা হৈছে৷ এই বৰ্ষতো আমি প্ৰত্যয়পূৰ্ব নিজৰ গাঁৱত, চহৰত, মহানগৰত ‘ৰাণ ফৰ ইউনিটী’ৰ আয়োজন কৰিম৷ ‘একতাৰ বাবে দৌৰ’ এয়াইতো চৰ্দাৰ চাহাবৰ, তেওঁক স্মৰণ কৰাৰ উত্তম পথ কাৰণ তেওঁ সমগ্ৰ জীৱন দেশৰ একতাৰ বাবে কাম কৰিলে৷ মই আপোনালোক সকলোকে আহ্বান জনাইছোঁ যে ৩১ অক্টোবৰত ‘ৰাণ ফৰ ইউনিটী’ৰ জৰিয়তে সমাজৰ প্ৰতিটো শ্ৰেণী, দেশৰ সকলো বৰ্গকে একতাৰ সূতাৰে বান্ধিবলৈ আমাৰ প্ৰয়াসক শক্তি প্ৰদান কৰক, এয়াই তেওঁৰ প্ৰতি গভীৰ শ্ৰদ্ধাঞ্জলী হ’ব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, নৱৰাত্ৰিয়েই হওক, দুৰ্গা পূজাই হওক, বিজয়া দশমীয়েই হওক, এই পৱিত্ৰ পৰ্ব উপলক্ষে মই আপোনালোক সকলোকে হৃদয়েৰে অশেষ শুভকামনা জনাইছোঁ৷ ধন্যবাদ৷   

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! নমস্কাৰ৷ আজি সমগ্ৰ দেশে ৰক্ষা বন্ধনৰ উৎসৱ পালন কৰিছে৷ সমূদ দেশবাসীক এই পবিত্ৰ উৎসৱ উপলক্ষে অশেষ শুভকামনা জনাইছোঁ৷ ৰক্ষা বন্ধন উৎসৱক ভাতৃ আৰু ভগ্নীৰ মাজত থকা প্ৰেম আৰু বিশ্বাসৰ প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰা হয়৷ এই উৎসৱ বহু অতীজৰে পৰা সামাজিক সৌহাৰ্দ্যৰ এক উদাহৰণ স্বৰূপে বিবেচিত হৈ আহিছে৷ দেশৰ ইতিহাসত এনে বহু কাহিনী আছে য’ত ৰক্ষা বন্ধনে দুখন ভিন্ন ৰাজ্য অথবা ধৰ্মৰ সৈতে জড়িত ব্যক্তিৰ বিশ্বাসক সূতাৰে বান্ধিবলৈ সমৰ্থ হৈছে৷ কিছুদিনৰ পিছতে জন্মাষ্টমীৰ উৎসৱ পালন কৰা হ’ব৷ সম্পূৰ্ণ বাতাৱৰণ হাতী, ঘোঁৰা, পাল্কী– জয় কানায়ালাল কী, গোবিন্দা গোবিন্দাৰ জয়গীতেৰে উচ্চাৰিত হ’ব৷ ভগবান কৃষ্ণৰ ৰঙত ৰঙীণ হৈ মগন হোৱাৰ আনন্দ এক পৃথক সুখানুভূতি৷ দেশৰ বিভিন্ন স্থানত বিশেষকৈ মহাৰাষ্ট্ৰত আমাৰ যুৱকসকলে হাণ্ডীৰ প্ৰস্তুতি চলাই আছে৷ সকলো দেশবাসীকে ৰক্ষাবন্ধন তথা জন্মাষ্টমীৰ অলেখ শুভকামনা জনাইছোঁ৷

‘প্ৰধানমন্ত্ৰী মহোদয়! নমস্কাৰঃ৷ অহং চিন্ময়ী, বেংগালুৰু নগৰে বিজয়ভাৰতী বিদ্যালয়ে দশম কক্ষায়াং পঠামি৷ মহোহয় অদ্য সংস্কৃত দিনমস্তি৷  সংস্কৃতংভাষাং সৰলা ইতি সৰ্বে বদন্তি৷ সংস্কৃতং ভাষা বয়মত্ৰ বহঃ বহঃ অত্ৰঃ সম্ভাষণমঅপি কুৰ্মঃ৷ অতঃ সংস্কৃতস্য মহত্বঃ–বিষয়ে ভৱতঃ গহঃ অভিপ্ৰায়ঃ ইতি ৰূপয়াবদতু৷’

ভগিনী! চিন্ময়ী!!

ভৱতী সংস্কৃত–প্ৰশ্নং পৃষ্ঠৱতী৷

বহুত্তমম! বহুত্তমম!!

অহং ভৱত্তাঃ অভিনন্দনং কৰোমি৷

সংস্কৃত–সপ্তাহ–নিমিত্তং দেশবাসিনাং

সৰ্বেষাং কৃতে মম হাৰ্দিক–শুভকামনাঃ

মই কন্যা চিন্ময়ীয়ে এই বিষয়টো উত্থাপন কৰা বাব তেওঁক অশেষ ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷ বন্ধুসকল! শাওণ পূৰ্ণিমাত ৰক্ষাবন্ধনৰ উপৰিও সংস্কৃত দিৱসো পালন কৰা হয়৷ মই সেই সকলো লোকক অভিনন্দন জনাইছোঁ যিয়ে এই মহান ধৰোহৰক প্ৰতিপালন কৰি জনসাধাৰণৰ কাষলৈ লৈ গৈছে৷ প্ৰতিটো ভাষাৰে নিজাকৈ মহত্ব থাকে৷ ভাৰতে এই কথাত গৰ্ববোধ কৰে যে তামিল ভাষা বিশ্বৰ সবাতোকৈ পুৰণি ভাষা আৰু আমি সকলো ভাৰতীয়ই এই কথাতো গৌৰৱ কৰোঁ যে বেদকালৰ পৰা বৰ্তমানলৈ সংস্কৃত ভাষাইও জ্ঞান প্ৰচাৰত বিশেষ ভূমিকা পালন কৰিছে৷

জীৱনৰ প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰৰ সৈতে জড়িত জ্ঞানৰ ভাণ্ডাৰ সংস্কৃত ভাষা আৰু ইয়াৰ সাহিত্যত আছে৷ লাগিলে সেয়া বিজ্ঞানেই হওক, অথবা তন্ত্ৰজ্ঞানেই হওক, কৃষিয়েই হওক অথবা স্বাস্থ্যই হওক, মহাকাশ বিজ্ঞানেই হওক অথবা স্থাপত্যকলাই হওক, গণিতেই হওক অথবা ব্যৱসায়েই হওক, অৰ্থশাস্ত্ৰই হওক অথবা পৰিৱেশৰ কথায়েই হওক, কোৱা হয় যে গ্লোবেল ৱাৰ্মিঙৰ প্ৰত্যাহ্বানসমূহক মোকাবিলা কৰাৰ মন্ত্ৰ আমাৰ বেদত ব্যাখ্যা কৰা আছে৷ আপোনালোকে জানি আনন্দিত হ’ব যে কৰ্ণাটক ৰাজ্যৰ শিৱমোগা জিলাত মট্টুৰ গাঁৱৰ বাসিন্দাসকলে আজিও সংস্কৃতত কথা–বতৰা পাতে৷

আপোনালোকে এটা কথা জানি আচৰিত হ’ব যে সংস্কৃত এনে এক ভাষা য’ত অনন্ত শব্দৰ নিৰ্মাণ সম্ভৱ৷ দুহেজাৰ ধাতু, ২০০ প্ৰত্যয় অৰ্থাৎ ছাফিক্স, ২২টা উপসৰ্গ অৰ্থাৎ প্ৰিফিক্স আৰু সমাজৰ অসংখ্য শব্দৰ ৰচনা সম্ভৱ আৰু সেইবাবে যিকোনো সুক্ষ্মাতিসুক্ষ্ম ভাৱ অথবা বিষয়ৰ উপযুক্তভাৱে বৰ্ণনা কৰিব পাৰি৷ সংস্কৃত ভাষাৰ বিশেষত্ব হ’ল যে আমি কেতিয়াবা নিজৰ কথাক গুৰুত্ব অধিক কৰিবলৈ ইংৰাজী উদ্ধৃতি দিওঁ কিন্তু যিসকল লোকে সংস্কৃত শুভাষিতৰ দ্বাৰা পৰিচিত তেওঁলোকে জানে যে বহু কম শব্দতেই কোনো এটা কথাৰ উপযুক্ত প্ৰকাশ সংস্কৃতৰ দ্বাৰা হয় আৰু সেয়া আমাৰ ভূমিৰ সৈতে, আমাৰ পৰম্পৰাৰ সৈতে জড়িত হোৱাৰ বাবে বুজাতো সহজ হয়৷ যিদৰে জীৱনত গুৰুৰ মহত্ব প্ৰকাশ কৰিবলৈ কোৱা হৈছে–

एकमपि अक्षरमस्तु, गुरुः शिष्यं प्रबोधयेत्।

पृथिव्यां नास्ति तद्-द्रव्यं, यद्-दत्त्वा ह्यनृणी भवेत्। |

অৰ্থাৎ কোনো গুৰুৱে শিষ্যক এটা আখৰৰ জ্ঞান প্ৰদান কৰিলেও সমগ্ৰ পৃথিৱীতে এনেকুৱা কোনো বস্তু অথবা ধন নাই যাৰ দ্বাৰা শিষ্যই নিজৰ গুৰুৰ ঋণ পৰিশোধ কৰিব পাৰিব৷ অনাগত শিক্ষক দিৱস আমি সকলোৱে এই ভাৱনাৰ সৈতে পালন কৰিম৷ জ্ঞান আৰু গুৰু অতুলনীয় হয়, অমূল্য হয়৷ মাতৃৰ বাহিৰে শিক্ষকেই একমাত্ৰ ব্যক্তি যি শিশুৰ চিন্তাধাৰাক প্ৰকৃত পথলৈ নিয়াৰ দায়িত্ব পালন কৰে আৰু তেওঁৰ সৰ্বাধিক প্ৰভাৱ জীৱনতো দেখা পোৱা যায়৷ শিক্ষক দিৱস উপলক্ষে মহান চিন্তাবিদ আৰু দেশৰ প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি ভাৰত ৰত্ন ডঃ সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণক আমি সোঁৱৰণ কৰোঁ৷ তেওঁৰ জন্ম জয়ন্তী সমগ্ৰ দেশতে শিক্ষক দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয়৷ মই দেশৰ সকলো শিক্ষকক অনাগত শিক্ষক দিৱসৰ শুভকামনা জনাইছোঁ৷ লগতে বিজ্ঞান, শিক্ষা আৰু শিক্ষাৰ্থীসকলৰ প্ৰতি আপোনালোকৰ সমৰ্পণ মনোভাৱক অভিনন্দন জনাইছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! কঠিন পৰিশ্ৰমী কৃষকসকলৰ বাবে বাৰিষাই নতুন আশাৰ কিৰণ লৈ আনিছে৷ ভীষণ গৰমত শুকাই যোৱা তৰু–তৃণ, শুকাই যোৱা জলধাৰাসমূহে সকাহ পাইছে৷ কিন্তু কেতিয়াবা অতিবৃষ্টি আৰু বিনাশকাৰী বানৰো সৃষ্টি হয়৷ প্ৰকৃতিৰ স্থিতি এনেকুৱা হয় যে কিছুমান স্থানত অন্য স্থানতকৈ অধিক বৰষুণ হয়৷ আমি সকলোৱে দেখা পাইছোঁ৷ কেৰালাত ভীষণ বানপানীয়ে জন–জীৱনক বেয়াকৈ প্ৰভাৱিত কৰিছে৷ আজি এই কঠিন পৰিস্থিতিত সমগ্ৰ দেশ কেৰালাৰ সৈতে থিয় দিছে৷ যিসকল পৰিয়ালে তেওঁলোকৰ জীৱন হেৰুৱাইছে, জীৱনৰ যি ক্ষতি হৈছে, সেয়া পূৰণ কৰাতো সম্ভৱ নহয় কিন্তু সেই শোক–সন্তপ্ত পৰিয়ালক বিশ্বাস দিব খুজিছোঁ যে এশ পঁচিশ কোটি ভাৰতীয়ই আপোনালোকৰ এই দুখৰ সময়ত আপোনালোকৰ সমভাগী হৈছে৷ মই প্ৰাৰ্থনা কৰিছোঁ যে এই প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগত আঘাত প্ৰাপ্ত হোৱা লোকসকলক সোনকালে সুস্থ হৈ উঠক৷ মোৰ বিশ্বাস যে ৰাজ্যখনৰ লোকসকলৰ অদম্য সাহসৰ বলত কেৰালা অতি শীঘ্ৰেই মূৰ দাঙি উঠিব৷

দুৰ্যোগসমূহে যিদৰে ক্ষতি কৰে ঠিক সেইদৰে সেই দুৰ্যোগত মানৱতাৰ দৰ্শনো প্ৰাপ্ত হয়৷ কচ্ছৰ পৰা কামৰূপ আৰু কাশ্মীৰৰ পৰা কন্যাকুমাৰীলৈ সকলোৱে নিজৰ পৰ্যায়ত কিবা নহয় কিবা এটা কৰিছে যাতে য’তেই বিপত্তি দেখা গৈছে, সেয়া কেৰালাই হওক অথবা হিন্দুস্তানৰ অন্য জিলাই হওক, জনসাধাৰণৰ জীৱন সাধাৰণ অৱস্থালৈ অহাৰ বাবে প্ৰয়াস কৰা হৈছে৷ সকলো বয়সৰ লোকে আৰু সকলো কৰ্মৰ সৈতে জড়িত লোকে নিজৰ যোগদান আগবঢ়াইছে৷ সকলোৱে এয়া সুনিশ্চিত কৰাৰ প্ৰয়াসত আছে যে কেৰালাৰ জনসাধাৰণৰ সমস্যা হ্ৰাস হওক, তেওঁলোকৰ দুখৰ সমভাগী হওঁ৷ আমি সকলোৱে জানো যে সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ সেনাসকলে কেৰালাত জীৱন ৰক্ষকৰ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছে৷ তেওঁলোকে বানত আৱদ্ধ হোৱা লোকক বচাবলৈ প্ৰয়াসৰ কোনো ক্ৰুটি কৰা নাই৷ এয়াৰ ফ’ৰ্চেই হওক, নেভিয়েই হওক, আৰ্মীয়েই হওক, বিএছএছ, চিআইএছএফ, আৰএফেই হওক, সকলোৱে ৰক্ষা কাৰ্যত বৃহৎ ভূমিকা পালন কৰিছে৷ মই এনডিআৰএফ বাহিনীৰ কঠোৰ পৰিশ্ৰমক বিশেষভাৱে উল্লেখ কৰিব বিচাৰিছোঁ৷ সংকটৰ এই ক্ষণত তেওঁলোকে অতি উত্তম কাম কৰিছে৷ এনডিআৰএফৰ ক্ষমতা হ’ল তেওঁলোকৰ প্ৰতিশ্ৰুতি আৰু তাৎক্ষণিক নিৰ্ণয়ৰ দ্বাৰা পৰিস্থিতি চম্ভালি লোৱাৰ প্ৰয়াস সকলো ভাৰতীয়ৰ বাবে এক শ্ৰদ্ধাৰ নতুন বিন্দু হিচাপে বিবেচিত হৈছে৷ কালি ওনমৰ উৎসৱ আছিল, মই প্ৰাৰ্থনা কৰিম যে ওনমৰ এই পৰ্বই দেশক বিশেষকৈ কেৰালাক শক্তি প্ৰদান কৰক যাতে তেওঁলোকে এই বিপদৰ পৰা সোনকালে উদ্ধাৰ হৈ বিকাশৰ যাত্ৰাত চামিল হ’ব পাৰে৷ পুনৰবাৰ সকলো দেশবাসীৰ তৰফৰ পৰা কেৰালাৰ জনসাধাৰণ আৰু দেশৰ অন্য প্ৰান্তত, য’ত য’ত বিপত্তিৰ সৃষ্টি হৈছে, মই আপোনালোকক বিশ্বাস প্ৰদান কৰিব বিচাৰিছোঁ যে সমগ্ৰ দেশবাসী বিপত্তিৰ সময়ত আপোনালোকৰ ওচৰত আছে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! এইবাৰৰ ‘মন কী বাত’লৈ অহা পৰামৰ্শসমূহৰ মই প্ৰত্যক্ষ কৰি আছিলোঁ৷ দেশৰ অধিকাংশ লোকেই এটা বিষয়ত লিখিছে– ‘আমাৰ সকলোৰে প্ৰিয় অটল বিহাৰী বাজপেয়ী’৷ গাজিয়াবাদৰ পৰা কীৰ্তি, সোনিপতৰ পৰা স্বাতি বৎস্য, কেৰালাৰ ভাতৃ প্ৰবীণ, পশ্চিম বংগৰ চিকিৎসক স্বপ্ন বেনাৰ্জী, বিহাৰৰ কাতিহাৰৰ অখিলেশ পাণ্ডে, আৰু অসংখ্য লোকে নৰেন্দ্ৰ মোদী এপত আৰু মাই গ’ভ এপত মোক অটলজীৰ জীৱনৰ বিভিন্ন দিশৰ কথা ক’বলৈ আগ্ৰহ কৰিছে৷ ১৬ আগষ্টত যেতিয়াই দেশ আৰু সমগ্ৰ বিশ্বই অটলজীৰ দেহাৱসানৰ কথা শুনিলে, সকলোৱে শোক সাগৰত ডুব গ’ল৷ এজন এনে ৰাষ্ট্ৰ নেতা যিয়ে ১৪ বৰ্ষ পূৰ্বে প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ পদ ত্যাগ কৰিছিল৷ এক প্ৰকাৰে ১০ বৰ্ষৰ পৰা সক্ৰিয় ৰাজনীতিৰ পৰা বহু দূৰলৈ গুচি গৈছিল৷ কোনো খবৰ কাগজত দেখা পোৱা নগৈছিল,সাৰ্বজনিক ৰূপত প্ৰত্যক্ষ নহৈছিল৷ ১০ বছৰৰ ব্যৱধান এক বৃহৎ সময় কিন্তু ১৬ আগষ্টৰ পিছত দেশ আৰু বিশ্বই দেখিলে যে হিন্দুস্তানৰ জনসাধাৰণৰ মনত এই দহ বছৰৰ কালখণ্ডই এটা ক্ষণৰো ব্যৱধান আনিবলৈ নিদিলে৷ অটলজীৰ বাবে যি স্নেহ, যি শ্ৰদ্ধা আৰু যি শোকৰ ভাৱনা সমগ্ৰ দেশতে দেখা গ’ল, ইয়েই তেওঁৰ ব্যক্তিত্বৰ প্ৰৱলতা প্ৰদৰ্শন কৰিছে৷ বিগত কিছুদিনৰ পৰা অটলজীৰ বিভিন্ন উত্তম কথা জনসাধাণৰ সন্মুখলৈ আহিছে৷ জনসাধাৰণে তেওঁক উত্তম সাংসদ, সংবেদনশীল লেখক, শ্ৰেষ্ঠ বক্তা, লোকপ্ৰিয় প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ ৰূপত মনত ৰাখিছে৷ সুশাসন অৰ্থাৎ ভাল শাসনক মুখ্য ধাৰালৈ অনাৰ বাবে এই দেশে সদায়েই অটলজীৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞ হৈ ৰ’ব কিন্তু আজি অটলজীৰ বিশাল ব্যক্তিত্বৰ আন এটা দিশ কেৱল স্পৰ্শ কৰিবলৈ বিচাৰিছোঁ৷ অটলজীয়ে ভাৰতক যি ৰাজনৈতিক সংস্কৃতি প্ৰদান কৰিলে, ৰাজনৈতিক সংস্কৃতিত যি পৰিৱৰ্তন কৰিবলৈ প্ৰয়াস কৰিলে, তাক প্ৰণালীৰ ভিতৰত আনিবলৈ যি প্ৰয়াস কৰিলে আৰু যাৰ বাবে ভাৰতৰ বহু লাভ হ’ল আৰু অনাগত দিনসমূহতো বহু লাভ হ’ব৷ ভাৰত সদায়েই ৯১তম সংশোধন অধিনিয়ম ২০০৩ ৰ বাবে অটলজীৰ প্ৰতি কৃতজ্ঞ হৈ ৰ’ব৷ এই পৰিৱৰ্তনে ভাৰতৰ ৰাজনীতিত দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন কঢ়িয়াই আনিলে৷

প্ৰথমটো হ’ল ৰাজ্যসমূহত মন্ত্ৰীমণ্ডলৰ আকাৰ মুঠ বিধানসভাৰ আসনৰ ১৫%লৈ সীমিত হ’ল৷ দ্বিতীয়তে দল–সলনি বিৰোধী আইনৰ অধীনত সিদ্ধান্ত সীমা এক তৃতীয়াংশৰ পৰা বৃদ্ধি কৰি দুই–তৃতীয়াংশ কৰা হ’ল৷ ইয়াৰ সৈতে দল–সলনি কৰাসকলক অযোগ্য বুলি বিবেচনা কৰিবলৈ স্পষ্ট দিশ–নিৰ্দেশো নিৰ্ধাৰিত কৰা হ’ল৷

বহু বছৰলৈ ভাৰতত বৃহৎ মন্ত্ৰীমণ্ডল গঠন কৰাৰ ৰাজনৈতিক সংস্কৃতিত বৃহৎ বৃহৎ মন্ত্ৰীমণ্ডলীয় কাৰ্য বিতৰণৰ বাবে হয়,ৰাজনেতাসকলক সন্তোষিত কৰাৰ বাবে বুলি কোৱা হৈছিল৷ অটলজীয়ে ইয়াক পৰিৱৰ্তন কৰিলে৷ তেওঁৰ এই পদক্ষেপৰ জৰিয়তে টকা আৰু সংসাধন ৰাহি হ’ল৷ ইয়াৰ লগতে কাৰ্যক্ষমতাও বৃদ্ধি হ’ল৷ এয়া অটলজীৰ দৰে দূৰদ্ৰষ্টাই আছিল যিয়ে স্থিতি পৰিৱৰ্তন কৰিলে আৰু আমাৰ ৰাজনৈতিক সংস্কৃতিত সুস্থ পৰম্পৰা স্থাপন কৰিলে৷ অটলজী এজন প্ৰকৃত দেশভক্ত আছিল৷ তেওঁৰ কাৰ্যকালত বাজেট পৰিৱেশনৰ সময় পৰিৱৰ্তন হ’ল৷ পূৰ্বতে ইংৰাজৰ পৰম্পৰা অনুসৰি সন্ধিয়া ৫ বজাত বাজেট প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল কাৰণ সেই সময়ত লণ্ডনত পাৰ্লিয়ামেণ্ট আৰম্ভ হোৱাৰ সময় হৈছিল৷ ২০০১ চনত অটলজীয়ে বাজেট প্ৰস্তুত কৰাৰ সময় সন্ধিয়া ৫ বজাৰ সলনি পুৱা ১১ বজা কৰিলে৷ অটলজীৰ কাৰ্যকালত আৰু ‘এটা স্বাধীনতা’ প্ৰাপ্ত হ’ল৷ ইণ্ডিয়ান ফ্লেগ কোড প্ৰস্তুত কৰা হ’ল আৰু ২০০২ চনত ইয়াত স্থাপিত কৰা হ’ল৷ এই কোডৰ দ্বাৰা এনেকুৱা নিয়ম প্ৰস্তুত কৰা হ’ল য’ত সাৰ্বজনিক স্থানত ত্ৰিৰংগা উৰুওৱা সম্ভৱ হ’ল৷ ইয়াৰ জৰিয়তে অধিক সংখ্যক ভাৰতীয়ই নিজৰ ৰাষ্ট্ৰধ্বজ উৰুৱাবলৈ সক্ষম হ’ল৷ এইদৰেই তেওঁ আমাৰ প্ৰাণপ্ৰিয় ত্ৰিৰংগা জনসাধাৰণৰ সমীপলৈ লৈ আনিলে৷ আপোনালোকে দেখিলে! কিদৰে অটলজীয়ে দেশত নিৰ্বাচনেই হওক আৰু জনপ্ৰতিনিধি সম্বন্ধীয় যি বিকাৰ সৃষ্টি হৈছিল, তাত সাহসিক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰি বুনিয়াদী সংশোধন কৰিলে৷ এইদৰেই আপোনালোকে দেখিছে যে দেশত একেসময়তে কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্যৰ নিৰ্বাচন প্ৰক্ৰিয়া সম্পন্ন কৰাৰ চৰ্চা কৰা হৈছে৷ এই বিষয়ত পক্ষ আৰু বিপক্ষ, দুয়োটা ফালৰ লোকে নিজৰ মতামত প্ৰদান কৰিছে৷ এয়া ভাল কথা আৰু এয়া গণতন্ত্ৰৰ বাবেও শুভ সংকেত৷ মই নিশ্চিতভাৱে ক’ম, গণতন্ত্ৰৰ বাবে, উত্তম গণতন্ত্ৰৰ বাবে, শুভ পৰম্পৰা বিকশিত কৰা, গণতন্ত্ৰ শক্তিশালী কৰাৰ বাবে অহৰহ প্ৰয়াস কৰা, আলোচনাসমূহক মুক্ত মনে আগবঢ়াই লৈ যোৱা, এয়াও অটলজীৰ প্ৰতি এক উত্তম শ্ৰদ্ধাঞ্জলি হ’ব৷ তেওঁৰ সমৃদ্ধ আৰু বিকশিত ভাৰতৰ সপোন পূৰণ কৰাৰ সংকল্প দোহাৰি মই সকলোৰে তৰফৰ পৰা অটলজীক শ্ৰদ্ধাঞ্জলি অৰ্পিত কৰিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! সংসদত আজিকালি যেতিয়া কিবা আলোচনা হয়, প্ৰায়েই এয়া বিঘ্নিত, হৈ–হাল্লা আৰু গতিৰোধৰ বিষয়ত হে হয়, কিবা ভাল আলোচনা হ’লে তাৰ চৰ্চা নহয়৷ কিছুদিন পূৰ্বে সংসদৰ বাৰিষাৰ সত্ৰ সমাপ্ত হ’ল৷ আপোনালোকে জানি সুখী হ’ব যে লোকসভাৰ উৎপাদনশীলনা ১১৮% আৰু ৰাজ্যসভাৰ উৎপাদনশীলতা ৭৪% হ’ল৷ দলহিতৰ ঊৰ্ধলৈ গৈ সকলো সাংসদে বাৰিষাৰ সত্ৰক অধিকতম উপযোগী কৰাৰ প্ৰয়াস কৰিলে আৰু ইয়াৰ পৰিণামস্বৰূপে লোকসভাত ২১টা বিধেয়ক আৰু ৰাজ্যসভাত ১৪টা বিধেয়ক গৃহীত হ’ল৷ সংসদৰ এই বাৰিষাৰ সত্ৰ সামাজিক ন্যায় আৰু তৰুণ প্ৰজন্মৰ কল্যাণৰ সত্ৰৰ ৰূপত সদায়েই স্মৰণ কৰা হ’ব৷ এই সত্ৰত যুৱ প্ৰজন্ম আৰু পিছ পৰা সম্প্ৰদায়সকলক লাভান্বিত কৰিব পৰা বহুতো গুৰুত্বপূৰ্ণ বিধেয়ক গৃহীত হ’ল৷ আপোনালোকে জানে যে এছচি/এছটি আয়োগৰ অধীনত অ’বিচি আয়োগো গঠন কৰাৰ দাবী উত্থাপিত হৈছিল৷ পিছ পৰা সম্প্ৰদায়ৰ অধিকাৰ সুনিশ্চিত কৰাৰ বাবে দেশত এইবাৰ অ’বিচি আয়োগ গঠন কৰা হ’ল আৰু ইয়াক এক সংবিধানিক অধিকাৰো প্ৰদান কৰা হ’ল৷ এই পদক্ষেপ সামাজিক ন্যায়ৰ উদ্দেশ্যক আগবঢ়াই লৈ যোৱাত উপযুক্ত বিবেচিত হ’ব৷ অনুসূচিত জাতি আৰু অনুসূচিত জনজাতিৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে সংশোধিত বিধেয়কো গৃহীত কৰাৰ কাম এই সত্ৰত কৰা হ’ল৷ এই আইন এছচি আৰু এছটি সম্প্ৰদায়ৰ হিত অধিক সুৰক্ষিত কৰিব৷ লগতে ই অপৰাধীসকলক অত্যাচাৰ কৰাৰ পৰা বাধা প্ৰদান কৰিব আৰু দলিত সম্প্ৰদায়ত বিশ্বাসৰ সৃষ্টি হ’ব৷

দেশৰ নাৰী শক্তিৰ বিৰুদ্ধে কোনো সভ্য সমাজে কোনো প্ৰকাৰৰ অন্যায় সহ্য নকৰে৷ বলাৎকাৰীসকলৰ দোষ সহ্য কৰিবলৈ দেশ প্ৰস্তুত নহয়, সেয়ে সংসদে অপৰাধী আইন সংশোধন বিধেয়কক গৃহীত কৰি কঠোৰতম শাস্তি প্ৰদানৰ ব্যৱস্থা কৰিছে৷ দুষ্কৰ্মৰ দোষীসকলৰ অতিকমেও ১০ বছৰৰ শাস্তি হ’ব, ১২ বৰ্ষতকৈ কম বয়সৰ কন্যাক ধৰ্ষণ কৰিলে ফাঁচী দিয়া হ’ব৷ কিছুদিন পূৰ্বে আপোনালোকে বাতৰি কাগজত পঢ়িছিল যে মধ্য প্ৰদেশৰ মন্দসোৰত এক ন্যায়ালয়ত কেৱল দুমাহৰ ভিতৰতে নাবালিকাক ধৰ্ষণ কৰাৰ অপৰাধত ফাঁচীৰ হুকুম শুনাইছিল৷ ইয়াৰ পূৰ্বে মধ্য প্ৰদেশৰ কটনীত এক ন্যায়ালয়ত কেৱত পাঁচ দিনৰ শুনানিৰ পিছত দোষীক ফাঁচীৰ হুকুম দিয়া হৈছিল৷ ৰাজস্থানেও তেওঁলোকৰ ন্যায়ালয়ত এনেকুৱাই তাৎক্ষণিক সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছিল৷ এই আইনে মহিলা আৰু কন্যাৰ বিৰুদ্ধে কৰা অপৰাধ বন্ধ কৰিবলৈ প্ৰভাৱী ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিব৷ সামাজিক পৰিৱৰ্তন অবিহনে আৰ্থিক প্ৰগতি আধৰুৱা হয়৷ লোকসভাত তিনি তালাক বিল গৃহীত কৰা হ’ল৷ অৱশ্যে ৰাজ্যসভাৰ এইবাৰৰ অধিৱেশনত এয়া সম্ভৱ নহ’ল৷ মই মুছলিম মহিলাসকলক বিশ্বাস দিব বিচাৰিছোঁ যে সমগ্ৰ দেশে তেওঁলোকক ন্যায় প্ৰদানৰ বাবে সম্পূৰ্ণ শক্তিৰ সৈতে থিয় হ’ব৷ যিহেতু আমি দেশৰ হিতৰ দিশে আগবাঢ়ি গৈ আছোঁ তেন্তে দুখীয়া, পিছপৰা, শোষিত আৰু বঞ্চিতসকলৰ জীৱনলৈও পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰি৷ বাৰিষাৰ সত্ৰত এইবাৰ সকলোৱে মিলি এক আদৰ্শ প্ৰস্তুত কৰিছে৷ মই দেশৰ সকলো সাংসদক সাৰ্বজনিক ৰূপত হৃদয়েৰে ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! এইকেইদিন কোটি কোটি দেশবাসীয়ে জাকাৰ্টাত অনুষ্ঠিত হোৱা এছিয়াম গেমছৰ প্ৰতি ধ্যান দিছে৷ প্ৰত্যেক দিনেই ৰাতিপুৱা প্ৰথমে জনসাধাৰণে বাতৰি কাকত, টেলিভিছনত, ছ’চিয়েল মিডিয়াত দৃষ্টি নিক্ষেপ কৰে আৰু প্ৰত্যক্ষ কৰে যে কোন ভাৰতীয় খেলুৱৈয়ে পদক লাভ কৰিছে৷ এতিয়াও এছিয়াম গেমছ চলি আছে৷ মই দেশৰ বাবে পদক বিজেতা সকলো খেলুৱৈক অভিনন্দন জনাইছোঁ৷ যিসকলৰ খেল এতিয়াও বাকী আছে তেওঁলোকলৈও শুভকামনা জনাইছোঁ৷ ভাৰতৰ খেলুৱৈ বিশেষকৈ শ্বুটিং আৰু ৰেচলিঙত উৎকৃষ্ট প্ৰদৰ্শন কৰিছে কিন্তু আমাৰ খেলুৱৈসকলে এনে কিছুমান খেলতো পদক জয় কৰিছে য’ত পূৰ্বতে আমাৰ প্ৰদৰ্শন ভাল নাছিল৷ যেনে ৱুশ্বু আৰু ৰ’য়িঙৰ দৰে খেল– এয়া কেৱল পদকেই নহয়– প্ৰমাণ হয়– ভাৰতীয় খেল আৰু খেলুৱৈৰ আকাশ স্পৰ্শ কৰাৰ উৎসাহ আৰু সপোনৰ৷ দেশ বাবে পদক বিজেতাসকলৰ ভিতৰত বৃহৎ সংখ্যাত আমাৰ কন্যাসকলো অন্তৰ্ভুক্ত আছে আৰু এয়া খুবেই ধনাত্মক সংকেত– আনকি পদক বিজেতা যুৱ খেলুৱৈসকলৰ ভিতৰত ১৫–১৬ বৰ্ষৰ যুৱ খেলুৱৈও আছে৷ এয়াও এক উত্তম সংকেত যে যিসকল খেলুৱৈয়ে পদক জয় কৰিছে তাৰে অধিকাংশই গাঁৱৰ বাসিন্দা আৰু এওঁলোকে কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ দ্বাৰা এই সাফল্য অৰ্জন কৰিছে৷

২৯ আগষ্টত আমি ‘ৰাষ্ট্ৰীয় ক্ৰীড়া দিৱস’ পালন কৰিম আৰু এই উপলক্ষে ক্ৰীড়া প্ৰেমীসকলক শুভকামনা প্ৰদান কৰিছোঁ, লগতে হকীৰ যাদুকৰ মহান খেলুৱৈ শ্ৰী ধ্যানচান্দৰ প্ৰতি মোৰ শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷

মই দেশৰ সকলো নাগৰিকক আহ্বান জনাইছোঁ যে তেওঁলোকে নিশ্চয় খেলক আৰু নিজৰ ফিটনেছৰ প্ৰতি গুৰুত্ব দিয়ক কাৰণ সুস্থ ভাৰতেহে সম্পন্ন আৰু সমৃদ্ধ ভাৰত নিৰ্মাণ কৰিব৷ যেতিয়া ভাৰত ফিট হ’ব তেতিয়াই ভাৰতৰ উজ্বল ভৱিষ্যতৰ নিৰ্মাণ হ’ব৷ পুনৰবাৰ এছিয়ান গেমছৰ পদক বিজেতাসকলক অভিনন্দন জনাইছোঁ আৰু লগতে আনবোৰ খেলুৱৈৰ পৰাও ভাল প্ৰদৰ্শন কামনা কৰিছোঁ৷ সকলোকে ৰাষ্ট্ৰীয় খেল দিৱসৰ বহুতো শুভকামনা প্ৰদান কৰিলো৷

‘‘প্ৰধানমন্ত্ৰী ডাঙৰীয়া নমস্কাৰ! মই কানপুৰৰ ভাৱনা ত্ৰিপাৰ্থী এগৰাকী ইঞ্জিনীয়াৰিঙৰ ছাত্ৰী৷ প্ৰধানমন্ত্ৰী মহোদয়, যোৱাবাৰৰ মন কী বাতত আপুনি কলেজলৈ যোৱা ছাত্ৰ–ছাত্ৰীসকলৰ কথা কৈছিল আৰু তাৰ পূৰ্বে আমি চিকিৎসক, চাৰ্টাৰ্ড একাউণ্টেণ্টৰ কথাও কৈছিল৷ মই আপোনাক নিবেদন কৰিছোঁ যে অনাগত ১৫ ছেপ্টেম্বৰত যি ইঞ্জিনীয়াৰিং ডে’ পালন কৰা হ’ব, সেই উপলক্ষে যদি আপুনি আমাৰ দৰে ইঞ্জিনীয়াৰিং শিক্ষাৰ্থীসকলৰ সৈতে কিছু কথা পাতে, যাৰ দ্বাৰা আমাৰ মনোবল বৃদ্ধি হ’ব আৰু অনাগত দিনসমূহত দেশৰ বাবে কিবা এটা কৰাৰ উৎসাহ পাম৷ ধন্যবাদ৷’’

নমস্কাৰ ভাৱনাজী, মই আপোনাৰ ভাৱনাৰ আদৰ কৰিছোঁ৷ আমি সকলোৱে ইটা–পাথৰৰ দ্বাৰা ঘৰ আৰু বিল্ডিং নিৰ্মাণ হোৱা দেখিছোঁ কিন্তু আপুনি কল্পনা কৰিব পাৰেনে যে প্ৰায় বাৰশ বছৰ পূৰ্বে এক বিশাল পাহৰ যি কেৱল এটা শিলৰ পাহাৰ আছিল, তাক এক উৎকৃষ্ট,বিশাল আৰু অদ্ভুত মন্দিৰৰ ৰূপ প্ৰদান কৰা হ’ল– কল্পনা কৰাটো অলপ অসম্ভৱ কিন্তু এনেকুৱা হৈছিল আৰু সেই মন্দিৰটো হ’ল মহাৰাষ্ট্ৰৰ ইলোৰাস্থিত কৈলাশনাথ মন্দিৰ৷ যদি কোনোবাই আপোনাক কয় যে প্ৰায় হাজাৰ বৰ্ষ পূৰ্বে গ্ৰেণাইটৰ দ্বাৰা ৬০ মিটাৰতকৈও অধিক এক ওখ স্তম্ভ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল আৰু তাৰ শিখৰত প্ৰায় ৮০ টনৰ এক শিলাখণ্ড ৰখা হৈছিল– তেন্তে আপুনি বিশ্বাল কৰিব!কিন্তু তামিলনাডুৰ তঞ্জাৱুৰ কাবৃহদেশ্বৰ মন্দিৰ হ’ল সেই স্থান য’ত স্থাপত্য কলা আৰু ইঞ্জিনীয়াৰিঙৰ এই অবিশ্বনীয় মিলাপৰ খেল দেখা যায়৷ গুজৰাটৰ পাটনত ১১শ শতাব্দীচ ৰাণীৰ বাব প্ৰত্যক্ষ কৰি সকলো আশ্বৰ্যচকিত হৈ উঠে৷ ভাৰতৰ ভূমি ইঞ্জিনীয়াৰিঙৰ প্ৰয়োগশালা৷ ভাৰতত এনেকুৱা বহু ইঞ্জিনীয়াৰ আছে যিয়ে অকল্পনীয়ক কল্পনীয় কৰিলে আৰু ইঞ্জিনীয়াৰিঙৰ পৃথিৱীত চমৎকাৰ বুলি কোৱা উদাহৰণ প্ৰস্তুত কৰিসে৷ মহান ইঞ্জিনীয়াৰৰ উত্তৰাধিকাৰৰূপে আমি এনে এক ৰত্ন পালো যাৰ কাৰ্যই আজিও জনসাধাৰণক আচৰিত কৰে আৰু তেওঁ হ’ল ডঃ এম বিশ্বশ্ৰেয়৷ কাবেৰী নদীত তেওঁ নিৰ্মাণ কৰা কৃষ্ণৰাজ বান্ধে আজিও লক্ষাধিক কৃষক আৰু জনসাধাৰণক উপকৃত কৰি আহিছে৷ দেশৰ সেই অংশত তেওঁ পূজনীয় হোৱাৰ লগতে সমগ্ৰ দেশেও তেওঁৰ বহু সন্মান আৰু আত্মীয়তাৰে সৈতে স্মৰণ কৰে৷ তেওঁৰ স্মৃতিতেই ১৫ ছেপ্টেম্বৰত ইঞ্জিনীয়াৰ দিৱস পালন কৰা হয়৷ তেওঁৰ পদচিহ্নত খোজ দিয়েই আমাৰ দেশৰ ইঞ্জিনীয়াৰে সমগ্ৰ বিশ্বতে নিজৰ পৰিচয় দাঙি ধৰিবলৈ সক্ষম হৈছে৷ ইঞ্জিনীয়াৰিঙৰ পৃথিৱীৰ চমৎকাৰৰ কথা যেতিয়া মই কওঁ, তেতিয়া ২০০১ চনত গুজৰাটৰ কচ্ছত যি ভূমিকম্প আহিছিল, তাৰে এক ঘটনা মনলৈ আহে৷ সেই সময়ত মই এক স্বেচ্ছাসেৱীৰ ৰূপত কাম কৰিছিল আৰু এখন গাঁৱলৈ গৈছিল৷ তাতে মই ১০০ত কৈও অধিক বয়সৰ এক মাতৃক লগ পালো আৰু তেওঁ মোলৈ চাই উপহাস কৰি ক’লে– চোৱা এইখন মোৰ ঘৰ– কচ্ছত ইয়াক ভুংগা বুলি কোৱা হয়– মোৰ এই ঘৰে ৩–৩টা ভূমিকম্প দেখিছে৷ মই নিজে ৩ টা ভূমিকম্প দেখিছোঁ৷ এই ঘৰতেই দেখিছোঁ৷ কিন্তু কেতিয়াও লোকচান হোৱা নাই৷ এয়া ঘৰ আমাৰ পূৰ্বজসকলে ইয়াৰ প্ৰকৃতি অনুসৰি, ইয়াৰ বাতাৱৰণ অনুসৰি নিৰ্মাণ কৰিছিল৷ তেতিয়াই মোৰ মনলৈ এক বিচাৰ আহিল যে শতিকা পূৰ্বেও আমাৰ সেই সময়ৰ ইঞ্জিনীয়াৰসকলে স্থানীয় পৰিস্থিতি অনুসৰি এনেধৰণৰ সৃষ্টি কৰ্ম কৰিছিল যে জনসাধাৰণ সুৰক্ষিত হৈ আছিল৷ এতিয়া আমি যি ইঞ্জিনীয়াৰ দিৱস পালন কৰোঁ,তাত আমি ভৱিষ্যতৰ কথা চিন্তা কৰিব লাগে৷ স্থানবিশেষে কৰ্মশালা প্ৰস্তুত কৰিব লাগে৷ পৰিৱৰ্তিত যুগত আমি কিমান নতুন কথা শিকিব লাগিব? শিকাব লাগিব? জোঁৰাব লাগিব? আজিকালি দুৰ্যোগ প্ৰশমন ব্যৱস্থাপনাও এক ডাঙৰ কাম হৈ পৰিছে৷ প্ৰাকৃতিৰ দুৰ্যোগৰ সৈতে বিশ্ব জড়িত হৈ আছে৷ এনে স্থলত গঠনাত্মক ইঞ্জিনীয়াৰিঙৰ নতুন ৰূপ কি হ’ব? তাৰ পাঠক্ৰম কি হ’ব? শিক্ষাৰ্থীক কি শিকোৱা যাব? নিৰ্মাণৰ কাম পৰিৱেশ অনুকূল্য কিদৰে হ’ব? স্থানীয় সামগ্ৰীৰ মূল্য সংযোজিত কৰি নিৰ্মাণৰ কামত কিদৰে ব্যৱহাৰ কৰা হ’ব?শূন্য বৰ্জ্য আমাৰ প্ৰাথমিকতা কিদৰে হ’ব? এনেকুৱা অনেক কথা যেতিয়া ইঞ্জিনীয়াৰিং দিৱস পালন কৰা হয় তেতিয়া চিন্তা কৰিব লাগে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! উৎসৱৰ বতৰ আৰু লগতে দিপাৱলীৰ প্ৰস্তুতিও আৰম্ভ হৈছে৷ ‘মন কী বাত’ত লগ পাই থাকিম, মনৰ কথা ক’ম আৰু মনৰ জৰিয়তে দেশক আগবঢ়াই লৈ যোৱাৰ কাৰ্যতো ব্ৰতী হ’ম৷ এই ভাৱনাৰ সৈতে আপোনালোক সকলোকে অশেষ শুভকামনা জনাইছোঁ৷ ধন্যবাদ৷ পুনৰ লগ পাম৷  

মোৰ মৰমৰ দেশবাসী, নমস্কাৰ৷ এইকেইদিনত বহু স্থানৰ পৰা বৰ্ষা ঋতুৰ ভাল খবৰ আহি আছে৷ কোনো কোনো স্থানত অধিক বৰ্ষাৰ বাবে চিন্তাজনক খবৰো আহি আছে আৰু কোনো স্থানত মানুহে বৰ্ষাৰ প্ৰতীক্ষাও কৰি আছে৷ ভাৰতৰ বিশালতা, বিবিধতা, কেতিয়াবা কেতিয়াবা বৰ্ষাইও পচন্দ–নাপচন্দৰ ৰূপো দেখুৱায়, কিন্তু আমি বৰ্ষাক কিয় দোষ দিম, মনুষ্যই কেৱল প্ৰকৃতিৰ সৈতে সংঘৰ্ষৰ পথ নিৰ্বাচন কৰি লৈছে আৰু তাৰ ফলতেই কেতিয়াবা কেতিয়াবা প্ৰকৃতি ৰোষত পৰে৷ আৰু সেইবাবে আমাৰ সকলোৰে দায়িত্ব যে–আমি প্ৰকৃতিক প্ৰেম কৰোঁ, আমি প্ৰকৃতিৰ ৰক্ষণ কৰোঁ, আমি প্ৰকৃতিৰ সংবৰ্ধক হওঁ, প্ৰকৃতিদত্ত যিসমূহ সামগ্ৰী আছে সেইসমূহৰ ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰোঁ৷

কেইদিনমানপূৰ্বে এনেকুৱা ধৰণৰ এটা প্ৰাকৃতিক বিপদে সমগ্ৰ বিশ্বৰ ধ্যান আকৰ্ষিত কৰিছিল৷ আপোনালোক সকলোৱে টিভিত দেখিছিল, থাইলেণ্ডত ১২ জন কিশোৰৰ এটা ফুটবলৰ দল আৰু তেওঁলোকৰ প্ৰশিক্ষক ফুৰিবলৈ এটা গুহালৈ গৈছিল৷ তাত সাধাৰণতে গুহালৈ যাওঁতে আৰু তাৰ পৰা বাহিৰ ওলাবলৈ কিছু ঘণ্টাৰ প্ৰয়োজন হয়৷ কিন্তু তেওঁলোকৰ ভাগ্য সুপ্ৰসন্ন নাছিল৷ যেতিয়া তেওঁলোক গুহাৰ অধিক ভিতৰলৈ সোমাই গ’ল– আচম্বিতে হোৱা ভীষণ বৰষুণৰ ফলত গুহাৰ দ্বাৰৰ মুখত পানী জমা হৈ গ’ল৷ তেওঁলোকৰ বাহিৰলৈ ওলোৱাৰ পথ বন্ধ হৈ পৰিল৷ ওলোৱাৰ কোনো পথ বিচাৰি নোপোৱাত তেওঁলোকে গুহাৰ ভিতৰৰ এটা সৰু টিলাত ৰৈ গ’ল–তাকো এদিন দুদিনৰ বাবে নহয়– সম্পূৰ্ণ ১৮ দিনলৈ৷ আপুনি কল্পনা কৰিব পাৰে, কিশোৰ অৱস্থাত যেতিয়া সন্মুখত মৃত্যু পৰিলক্ষিত হয় আৰু পলে পলে যদি সেয়া পাৰ কৰিব লাগে তেন্তে কেৰনে হ’ব পাৰে! এটা দিশৰ পৰা তেওঁলোক সংকটৰ সৈতে যুঁজি আছিল আৰু দ্বিতীয় ফালে সমগ্ৰ বিশ্বত মানৱতাই একত্ৰ হৈ ঈশ্বৰপ্ৰদত্ত মানৱীয় গুণসমূহ প্ৰকট কৰি আছিল৷ সমগ্ৰ বিশ্বৰ জনতাই এই কিশোৰকেইজনক সুৰক্ষিতভাৱে বাহিৰলৈ ওলোৱাৰ বাবে প্ৰাৰ্থনা কৰি আছিল৷ ল’ৰা কেইজন ক’ত আছিল, কেনেদৰে আছিল সেয়া গম পোৱাৰ বাবে বিভিন্ন কাৰ্য সম্পন্ন কৰা হৈছিল৷ তেওঁলোকক কিদৰে বাহিৰলৈ ওলোৱা যায়৷ যদি সুৰক্ষা কাৰ্য সময়মতে নহ’লহেঁতেন তেন্তে বাৰিষাৰ ঋতুটোত তেওঁলোকক কেইবা মাহলৈও ওলোৱাৰ বাবে সম্ভৱ নহ’লহেঁতেন৷ যি কি নহওক, ভাল খবৰ হোৱাৰ পিছত সমগ্ৰ বিশ্বই স্বস্তিৰ নিশ্বাস কাঢ়িলে, সন্তোষিত হ’ল৷ কিন্তু সমগ্ৰ ঘটনাটো মই আন এটা দৃষ্টিভংগীৰে প্ৰত্যক্ষ কৰিলোঁ যে এই সমগ্ৰ কাৰ্যট কিদৰে সম্ভৱ হ’ল৷ প্ৰতিটো পৰ্যায়ত দায়িত্বৰ অনুভূতি হোৱা প্ৰকট হ’ল৷ সকলোৱে, চৰকাৰেই হওক, সেই কিশোৰকেইজনৰ পিতৃ–মাতৃয়েই হওক, তেওঁলোকৰ পৰিয়ালেই হওক, সংবাদ মাধ্যমেই হওক, দেশৰ নাগৰিকেই হওক–সকলোৱে শান্তি আৰু ধৈৰ্যৰ অদ্ভূত আচৰণ প্ৰদৰ্শন কৰিলে৷ সকলোৱে দল গঠন কৰি নিজৰ অভিযানৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিল৷ সকলোৰে সংযমিত ব্যৱহাৰ–মই এয়া শিকিবলগীয়া বিষয় বুলি ভাবোঁ৷ এনেকুৱা নহয় যে তেওঁলোকৰ মাক–দেউতাক দুখী নাছিল, মাক–দেউতাকৰ চকুলৈ চকুলো অহা নাছিল, কিন্তু ধৈৰ্য, সংযম, সমাজৰ শান্ত ব্যৱহাৰ– এয়া নিজৰ মাজতেই সকলোৰে বাবে শিকনীয় বিষয়৷ এই সমগ্ৰ অভিযানটোত থাইলেণ্ডৰ নৌসেনাৰ এজন সৈন্যই নিজৰ জীৱনো হেৰুৱাবলগীয়া হ’ল৷ সমগ্ৰ বিশ্ব এইটো কথাতেই আশ্বৰ্যাম্বিত হ’ল যে এই কঠিন পৰিস্থিতিৰ পিছতো পানীৰ ভৰা এটা অন্ধকাৰ গুহাত ইমান সাহস আৰু ধৈৰ্যৰ সৈতে তেওঁলোকে আশা নেহেৰুৱালে৷ ই এয়াই প্ৰদৰ্শিত কৰিছে যে যেতিয়া মানৱতা একত্ৰিত হয় তেতিয়া অভূতপূৰ্ব কাৰ্য সংঘটিত হয়৷ মাত্ৰ আমি শান্ত হৈ থকাটো আৰু স্থিৰ মনেৰে নিজৰ লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰি সেই সন্দৰ্ভত কাম কৰাটো প্ৰয়োজন৷

কিছুদিন পূৰ্বে আমাৰ দেশৰ প্ৰিয় কবি নীৰজ মহোদয়ে আমাক এৰি গুচি গ’ল৷ নীৰজ মহোদয়ৰ এটা বিশেষত্ব আছিল– আশা, ভৰসা,দৃঢ়সংকল্প আৰু আত্মবিশ্বাস৷ আমি ভাৰতীয়সকলেও নীৰজ মহোদয়ৰ প্ৰতিটো কথাৰ পৰা শক্তি পাওঁ, প্ৰেৰণা পাঁও– তেওঁ লিখিছিল–

‘अँधियार ढलकर ही रहेगा,

आँधियाँ चाहे उठाओ,

बिजलियाँ चाहे गिराओ,

जल गया है दीप तो अँधियार ढलकर ही रहेगा’।

নীৰজ মহোদয়ক সাদৰেৰে শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷

“নমস্কাৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ডাঙৰীয়া, মোৰ নাম সত্যম৷ মই চলিত বৰ্ষত দিল্লী বিশ্ববিদ্যালয়ত প্ৰথম বৰ্ষত নাম ভৰ্তি কৰিছোঁ৷ আমাৰ বিদ্যালয়ৰ ব’ৰ্ডৰ পৰীক্ষাৰ সময়ত আপুনি পৰীক্ষাৰ দুঃচিন্তা আৰু শিক্ষাৰ কথা কৈছিল৷ মোৰ দৰে শিক্ষাৰ্থীৰ প্ৰতি আপোনাৰ বাৰ্তা কেনে ধৰণৰ৷’’

সাধাৰণতে জুলাই আৰু আগষ্ট মাহটো সকলো যুৱক–যুৱতীসকলৰ বাবে অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ৷ কাৰণ এইটো সময়েই মহাবিদ্যালয়ৰ প্ৰধান ঋতু৷ ‘সত্যম’ দৰে বহু যুৱকে বিদ্যালয়ৰ পৰা ওলাই মহাবিদ্যালয়লৈ যায়৷ আৰু যদি ফেব্ৰুৱাৰী তথা মাৰ্চ মাহটো পৰীক্ষাৰ পেপাৰ আৰু উত্তৰতেই পাৰ হয় তেন্তে এপ্ৰিল আৰু মে’ মাহটো ছুটি আৰু আনন্দত পাৰ হোৱাৰ লগতে পৰীক্ষাৰ ফলাফল তথা জীৱনৰ দিশ প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে, কেৰিয়াৰ বাচনি আদিত পাৰ হয়৷ জুলাই মাহত যুৱক–যুৱতীয়ে ফ’কাচ প্ৰশ্নৰ পৰা আঁতৰি কাট–অফলৈ গুচি যায়৷ শিক্ষাৰ্থীসকলৰ ধ্যান ঘৰৰ পৰা ছাত্ৰাবাসলৈ গুচি যায়৷ শিক্ষাৰ্থীসকল আভিভাৱকৰ ছত্ৰছায়াৰ পৰা অধ্যাপকৰ ছত্ৰছায়ালৈ আহি যায়৷ মোৰ সম্পূৰ্ণ বিশ্বাস যে মোৰ যুৱ মিত্ৰসকল মহাবিদ্যালয়ৰ জীৱনৰ আৰম্ভণক লৈ অত্যন্ত উৎসাহী আৰু সুখী হ’ব৷ প্ৰথম বাৰলৈ ঘৰৰ পৰা বাহিৰলৈ যোৱা, গাঁৱৰ পৰা বাহিৰলৈ যোৱা, এক সুৰক্ষিত পৰিৱেশৰ পৰা বাহিৰ ওলাই নিজেকই নিজৰ সাৰথি হিচাপে প্ৰস্তুত কৰে৷ ইমানবোৰ যুৱক প্ৰথমবাৰলৈ নিজৰ ঘৰ এৰি, নিজৰ জীৱনক এক নতুন দিশ প্ৰদান কৰাৰ বাবে ওলাই আহে৷ বহু শিক্ষাৰ্থীয়ে এই পৰ্যন্ত নিজৰ নিজৰ মহাবিদ্যালয়ত চাগে নাম ভৰ্তি কৰিছে৷ আপোনালোকক মই এয়াই ক’ম যে শান্ত হৈ নিজৰ জীৱন উপবোগ কৰক,জীৱনৰ অন্তৰ্নিহিত আনন্দসমূহ উপভোগ কৰক৷ কিতাপ অবিহনে কোনো বিকল্প নাই, অধ্যয়নতো কৰিবই লাগিব, কিন্তু নতুন নতুন বস্তু সন্ধান কৰাৰ প্ৰবৃত্তি থাকিব লাগে৷ পুৰণি বন্ধুসমূহৰ নিজা এটা মূল্য আছে৷ শৈশৱৰ বন্ধু মহা মূল্যৱান, কিন্তু নতুন বন্ধু বাচনি কৰা,বনোৱা আৰু বনাই ৰখা এয়া নিজৰ মাজতে এক বুদ্ধিদীপ্ততাৰ কাম৷ কিবা এটা নতুন শিকক, যেনে নতুন নতুন দক্ষতা, নতুন নতুন ভাষা শিকক৷ যিসকল শিক্ষাৰ্থীয়ে নিজৰ ঘৰ এৰি বাহিৰৰ কোনো স্থানলৈ পঢ়িবলৈ গৈছে সেই স্থানসমূহ আৱিষ্কাৰ কৰক৷ সেই স্থানৰ লোকসমূহ, ভাষা, সংস্কৃতিৰ বিষয়ে জানক৷ সেই স্থানৰ পৰ্যটনস্থলসমূহ দৰ্শন কৰক, সেইসমূহৰ বিষয়ে জানক৷ নতুন জীৱন আৰম্ভ কৰা যুৱক–যুৱতীসকলক মই শুভকামনা জনাইছোঁ৷ এই মহাবিদ্যালয়ৰ অধিৱেশনৰ কথা চলি থকাৰ সময়তে মই বাতৰিত দেখা পালো যে কিদৰে মধ্যপ্ৰদেশৰ এক অত্যন্ত দুখীয়া পৰিয়ালৰ এক ছাত্ৰ আশাৰাম চৌধুৰীয়ে জীৱনৰ কঠিনতম প্ৰত্যাহ্বান অতিক্ৰমি সফলতা প্ৰাপ্ত কৰিছে৷ তেওঁ যোধপুৰৰ এইমছৰ এমবিবিএছৰ পৰীক্ষাত নিজৰ প্ৰথম প্ৰয়াসতেই সফলতা প্ৰাপ্ত কৰিছে৷ তেওঁৰ পিতৃয়ে পেলনীয়া সামগ্ৰী সংগ্ৰহ কৰি নিজৰ পৰিয়াল পোহ–পাল দিয়ে৷ মই তেওঁৰ এই সফলতাৰ বাবে অভিনন্দন জনাইছোঁ৷ এনেকুৱা কিমান ছাত্ৰ আছে যি দুখীয় পৰিয়ালৰ আৰু প্ৰতিকূল পৰিস্থিতিৰ পিছতো নিজৰ পৰিশ্ৰম আৰু প্ৰয়াসৰ দ্বাৰা এনেকুৱা কাৰ্য সিদ্ধ কৰিছে যিয়ে আমাক প্ৰেৰণা দিয়ে৷ লাগিলে তেওঁ দিল্লীৰ প্ৰিন্স কুমাৰেই হওক, যাৰ পিতৃ ডিটিচিত বাচ চালক আছিল অথবা কলকাতাৰ অভয় গুপ্তা যিয়ে ফুটপাথত ষ্ট্ৰীট লাইটৰ তলত অধ্যয়ন কৰিছিল৷ আহমেদাবাদৰ ছোৱালী আফৰীণ শ্বেখ, যাৰ পিতৃয়ে অটো ৰিক্সা চলায়৷ নাগপুৰৰ ছোৱালী খুশী, যাৰ পিতৃ স্কুল বাছৰ চালক অথবা হাৰিয়াণাৰ কাৰ্তিক, যাৰ পিতৃ চকীদাৰ অথবা ঝাৰখণ্ডৰ ৰমেশ সাহু, যাৰ পিতৃ ইটা–ভাটাৰ শ্ৰমিক৷ ৰমেশে স্বয়ং মেলাত খেলা–পুতলা বিক্ৰী কৰিছিল অথবা গুড়গাঁৱৰ দিব্যাংগ কন্যা অনুষ্কা পাণ্ডা, যি জন্মতেই স্পাইনেল মাস্কুলাৰ অ’ট্ৰ’ফী নামৰ এক অনুবংশিক ৰোগৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত৷ এওঁ সকলোৱে নিজৰ দৃঢ় সংকল্পৰ আৰু উৎসাহৰ জৰিয়তে সকলো বাধা অতিক্ৰমি বিশ্বৰ চকু চমকিত কৰা সাফল্য লাভ কৰিছে৷ আমাৰ ওচৰে–পাজৰে এনে বহু উদাহৰণ আমি দেখিবলৈ পাম৷

দেশৰ কোনো প্ৰান্তত যদি এটা ভাল ঘটনা ঘটে তাৰ জৰিয়তে মনত মই বল পাওঁ, প্ৰেৰণা পাওঁ৷ যেতিয়াই মই যুৱক–যুৱতীসকলৰ কথা আপোনালোকক কওঁ তেতিয়া ইয়াৰ সৈতে মোৰ নীৰজ মহোদয়ৰ কথাও মনলৈ আহে আৰু জীৱনৰ লক্ষ্যতো সেয়াই৷ নীৰজ মহোদয়ে কয়–        

‘गीत आकाश को धरती का सुनाना है मुझे,

हर अँधेरे को उजाले में बुलाना है मुझे,

फूल की गंध से तलवार को सर करना है,

और गा–गा के पहाड़ों को जगाना है मुझे’

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, কিছুদিন পূৰ্বে মই এটা বাতৰিত প্ৰত্যক্ষ কৰিছিলো যে– ‘‘দুজন যুৱকে মোদীৰ সপোন বাস্তৱায়িত কৰিলে’’৷ যেতিয়া বাতৰিটোৰ ভিতৰ অংশ পঢ়িলো তেতিয়া গম পালো যে আমাৰ তৰুণ প্ৰজন্মই প্ৰযুক্তিৰ স্মাৰ্ট আৰু সৃজনীশীল ব্যৱহাৰ কৰি সাধাৰণ জনতাৰ জীৱনলৈ পৰিৱৰ্তন অনাৰ প্ৰয়াস কৰিছে৷ ঘটনাটো এনে আছিল, এবাৰ আমেৰিকাৰ প্ৰযুক্তিৰ চহৰ হিচাপে খ্যাত ছেন জোছ নগৰত ভাৰতীয় যুৱ প্ৰজন্মৰ সৈতে কিছু আলোচনা কৰিছিলো৷ মই তেওঁলোকক আহ্বান কৰিছিলো যে তেওঁলোকে ভাৰতৰ বাবে নিজৰ প্ৰতিভাক কিদৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে এয়া ভাবক আৰু সময় উলিয়াই কিবা এটা কৰক৷ মই ব্ৰেইন–ড্ৰেইনক ব্ৰেইন–গেইনলৈ পৰিৱৰ্তন কৰাৰ বাবে আহ্বান কৰিছিলো৷ ৰায়বৰেলীৰ দুজন তথ্য প্ৰযুক্তিৰ পেছাদাৰী যোগেশ সাহু আৰু ৰাজনীশ বাজপেয়ীয়ে মোৰ এই প্ৰত্যাহ্বান স্বীকাৰ কৰি এক অভিনৱ পৰ্য়াস কৰিলে৷ নিজৰ পেছাদাৰী দক্ষতা ব্যৱহাৰ কৰি যোগেশজী আৰু ৰাজনীশজীয়ে লগ হৈ এক স্মাৰ্ট গাঁও এপ প্ৰস্তুত কৰিলে৷ এই এপে কেৱল গাঁৱৰ লোককেই নহয়, সমগ্ৰ বিশ্বকে একত্ৰিত কৰিলে৷ ইয়াৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে যিকোনো সূচনা তথা জাননী নিজৰ ম’বাইলতেই প্ৰাপ্ত কৰিব পাৰে৷ ৰায়বৰেলীৰ এই তৌধকপুৰ গাঁৱৰ বাসিন্দাসকলে, গ্ৰাম–প্ৰধান,জিলা ন্যায়াধীশ, চিডিঅ’ সকলোৱে এই এপটো ব্যৱহাৰ কৰাৰ বাবে জনসাধাৰণক সজাগ কৰিলে৷ এই এপটোৱে গাঁৱত এক প্ৰকাৰে ডিজিটেল আন্দোলন গঢ়ি তুলিলে৷ গাঁৱত যি বিকাশমূলক কাম হয়, সেই এপটোৰ জৰিয়তে নথিভুক্ত কৰা, ট্ৰেক কৰা, নিৰীক্ষণ কৰা সহজ হৈ পৰিল৷ এই এপত গাঁৱৰ ফোন ডাইৰেক্টৰী, বাতৰি, অনুষ্ঠানৰ তালিকা, স্বাস্থ্য কেন্দ্ৰ আৰু তথ্য কেন্দ্ৰ অন্তৰ্ভুক্ত আছে৷ এই এপটো কৃষকসকলৰ বাবেও লাভজনক বিবেচিত হৈছে, এপৰ ব্যাকৰণ বৈশিষ্ট, কৃষকসকলৰ মাজত সত্যৰ হাৰ, এক প্ৰকাৰে তেওঁলোকৰ উৎপাদনৰ বাবে এক বজাৰৰ দৰে কাম কৰে৷ এই ঘটনাসমূহ যদি আপুনি ভালদৰে প্ৰত্যক্ষ কৰে তেন্তে দেখিব যে সেই যুৱকজনে আমেৰিকাৰ জীৱন–শৈলীৰ মাজেৰে জীৱন নিৰ্বাহ কৰিছে৷ বহু বছৰ পূৰ্বে তেওঁ হয়তো ভাৰতৰ পৰা গুচি গৈছিল কিন্তু তথাপিও নিজৰ গাঁওখনক ভালকৈ জানে, প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ বিষয়ে জানে আৰু গাঁৱৰ সৈতে আবেগিকভাৱে জড়িত৷ এই কাৰণতেই তেওঁ গাঁৱক যি ধৰণে আৱশ্যক সেই ধৰণে নিৰ্মাণ কৰিব পাৰিলে৷ নিজৰ গাঁও, নিজৰ ভেঁটি আৰু দেশৰ বাবে কিবা এটা কৰি দেখুওৱাৰ ভাব প্ৰতিগৰাকী ভাৰতীয়ৰ অধীনত স্বাভাৱিক ৰূপতে থাকে৷ কিন্তু কেতিয়াবা কেতিয়াবা সময়ৰ কাৰণত, কেতিয়াবা দূৰত্বৰ কাৰণত,কেতিয়াবা পৰিস্থিতিৰ কাৰণত তাৰ ওপৰত কেতিয়াবা পাতলীয়া চামনি পৰে৷ কিন্তু যদি এটা সৰু অঙঠাও তাক স্পৰ্শ কৰে যদি সি পুনৰ বাৰ উদ্ভাসিত হৈ উঠে আৰু পাৰ হৈ যোৱা দিনসমূহ নিজলৈ টানি আনে৷ আমিও অলপ গৱেষণা কৰি চোৱা উচিত যে আমাৰ ক্ষেত্ৰতো এনেকুৱা হোৱা নাইতো! স্থিতি, পৰিস্থিতি, দূৰত্বই আমাক পৃথক কৰা নাইতো, চামনি পৰা নাইতো! নিশ্চয়কৈ ভাবক৷

‘‘আদৰণীয়া প্ৰধানমন্ত্ৰী মহোদয়, নমস্কাৰ৷ মই সন্তোষ কাকড়ে, কোলহাপুৰ, মহাৰাষ্ট্ৰৰ পৰা কৈছোঁ৷ পণ্টৰপুৰৰ ‘ৱাৰী’ মহাৰাষ্ট্ৰৰ এক পুৰণি পৰম্পৰা৷ প্ৰত্যেক বৰ্ষত ইয়াক অতি উৎসাহেৰে পালন কৰা হয়৷ প্ৰায় ৭–৮ লাখ ‘ৱাৰকৰী’ ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত হয়৷ এই অতুলনীয় কাৰ্যসূচীৰ বিষয়ে দেশৰ অন্য জনতাও অৱগত হওক৷ সেইবাবে আপুনি ইয়াৰ বিষয়ে জনতাক কওক৷’’

সন্তোষ মহোদয়, আপোনাৰ ফোন কলৰ বাবে বহুত বহুত ধন্যবাদ৷

সঁচাকৈয়ে পণ্টৰপুৰৰ ‘ৱাৰী’ এক অতুলনীয় যাত্ৰা৷ বন্ধুসকল, আহাৰৰ একাদশী যি এইবাৰ ২৩ জুলাইত আছিল, সেইদিনা পণ্টৰপুৰৰ‘ৱাৰী’ পালন কৰা হয়৷ পণ্টৰপুৰ মহাৰাষ্ট্ৰ চোলাপুৰ জিলাৰ এখন পবিত্ৰ চহৰ৷ আহাৰ একাদশীৰ প্ৰায় ১৫–২০ দিন পূৰ্বৰে পৰা ‘ৱাৰকৰী’অৰ্থাৎ তীৰ্থযাত্ৰীসকলে পাল্কিৰ সৈতে পণ্টৰপুৰৰ যাত্ৰাৰ বাবে খোজকাঢ়ি যাত্ৰা কৰে৷ এই যাত্ৰা যাক ‘ৱাৰী’ বুলি কোৱা হয়, তাত লক্ষাধিক ‘ৱাৰকৰী’য়ে অংশগ্ৰহণ কৰে৷ সন্ত জ্ঞানেশ্বৰ আৰু সন্ত টুকাৰামৰ দৰে মহান সন্তৰ পাদুকা, পাল্কিত থৈ গীত গাই, নৃত্য কৰি পণ্টৰপুৰৰ দিশে যাত্ৰা কৰে৷ এই ‘ৱাৰী’ শিক্ষা, সংস্কাৰ আৰু শ্ৰদ্ধাৰ ত্ৰিৱেণী সংগম হয়৷ তীৰ্থযাত্ৰী ভগৱান বিত্থল যাক বিঠোৱা অথবা পাণ্ডুৰংগ বুলিও কোৱা হয় তেওঁৰ দৰ্শনৰ বাবে তাত উপস্থিত হয়৷ ভগৱান বিত্থলে দুখীয়া, বঞ্চিত, পীড়িতক ৰক্ষা কৰে৷ মহাৰাষ্ট্ৰ,কৰ্ণাটক, গোৱা, অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ, তেলেংগানাৰ জনতাৰ তেওঁৰ প্ৰতি অপাৰ শ্ৰদ্ধা আৰু ভক্তি আছে৷ পণ্টৰপুৰত বিত্থৱা মন্দিৰলৈ যোৱা আৰু তাৰ মহিমা, সৌন্দৰ্য, আধ্যাত্মিক আনন্দৰ এক অনন্য ৰূপ আছে৷ ‘মন কী বাত’ৰ শ্ৰোতাসকলক মই আহ্বান কৰিম যে কেতিয়াবা সুবিধা পালে পণ্টৰপুৰৰ ‘ৱাৰী’ৰ অনুভৱ নিশ্চয়কৈ লওক৷ জ্ঞানেশ্বৰ, নামদেৱ, একনাথ, ৰামদাস টুকাৰাম– এনে অসংখ্য সন্তই মহাৰাষ্ট্ৰত আজিও জনসাধাৰণক শিক্ষিত কৰে৷ ‘অন্ধ শ্ৰদ্ধা’ৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ শক্তি প্ৰদান কৰে আৰু হিন্দুস্তানৰ প্ৰতিটো প্ৰান্তত এই সন্তসকলে প্ৰেৰণা দিয়ে৷ ‘অন্ধ শ্ৰদ্ধা’ৰ বিৰুদ্ধে শ্ৰদ্ধাৰ সৈতে সমাজে যুঁজিবলৈ সমাজে শক্তি প্ৰাপ্ত কৰে৷ এওঁলোকে সময়ে সময়ে সমাজক বাৰণ কৰিছিল, দাপোণ দেখুৱাইছিল আৰু এয়া সুনিশ্চিত কৰাইছিল যে পুৰণি কুপ্ৰথা যাতে আমাৰ সমাজৰ পৰা নিঃশেষ হয় আৰু জনতাৰ মাজত যাতে কৰুণা, সমতা আৰু সুচিন্তাৰ সংস্কাৰ উৎপন্ন হয়৷ আমাৰ এই ভাৰত ভূমি বহুৰত্না বসুন্ধৰা কিয়নো সন্তসমূহৰ মহান পৰম্পৰা আমাৰ দেশত আছে, সেইদৰে সামৰ্থৱান মা–ভাৰতীক সমৰ্পিত মহাপুৰুষসকলে এই ধৰাৰ বাবে নিজৰ জীৱন আহুতি দিছে, সমৰ্পিত কৰিছে৷ এনেকুৱা এজন মহাপুৰুষ আছিল লোকমান্য তিলক যিয়ে অনেক ভাৰতীয়ৰ মনত নিজৰ ছাপ এৰি থৈ গৈছিল৷ আমি ২৩ জুলাইত তিলক জয়ন্তী আৰু ০১ আগষ্টত তেওঁৰ পুণ্যতিথিত তেওঁক স্মৰণ কৰোঁ৷ লোকমান্য তিলক সাহসী আৰু আত্মবিশ্বাসী আছিল৷ তেওঁৰ ব্ৰিটিছ শাসকক তেওঁলোকৰ ভুল–ক্ৰুটিসমূহ দেখুওৱাৰ শক্তি আৰু বুদ্ধিমত্তা আছিল৷ ইংৰাজসকলে লোকমান্য তিলকক ইমানেই ভয় খাইছিল যে তেওঁলোকে ২০ বছৰত তিলকৰ ওপৰত তিনি বাৰ ৰাজদ্ৰোহৰ দোষত অভিযুক্ত কৰোৱাৰ বাবে চেষ্টা কৰিছিল, আৰু এয়া সৰু কথা নছিল৷ মই লোকমান্য তিলক আৰু আহমেদাবাদত তেওঁৰ প্ৰতিমাৰ সৈতে জড়িত এক আমোদজনক ঘটনা আপোনালোকৰ সন্মুখত উত্থাপন কৰিব খুজিছোঁ৷ ১৯১৬ চনত অক্টোবৰ মাহত লোকমান্য তিলক যেতিয়া আহমেদাবাদলৈ আহিছিল, সেই সময়ত আজিৰ পৰা প্ৰায় এশ বছৰ পূৰ্বে ৪০,০০০ত কৈও অধিক জনতাই তেওঁক আহমেদাবাদত স্বাগতম জনাইছিল আৰু এই যাত্ৰাৰ মাজতেই চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেলে তেওঁৰ সৈতে কথা পতাৰ সুযোগ পাইছিল আৰু চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেল লোকমান্য তিলকৰ দ্বাৰা যথেষ্ট প্ৰভাৱিত হৈছিল৷ যেতিয়া ০১ আগষ্ট ১৯২০ চনত লোকমান্য তিলক স্বৰ্গগামী হ’ল তেতিয়া তেওঁ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিলে যে আহমেদাবাদত তিলকৰ এটা স্মাৰক স্থাপন কৰিব৷ চৰ্দাৰ বল্লভ ভাই পেটেল আহমেদাবাদৰ নগৰ পালিকাৰ মেয়ৰ হিচাপে নিৰ্বাচিত হ’ল আৰু তেওঁ ততালিকেই লোকমান্য তিলকৰ স্মাৰকৰ বাবে ভিক্ট’ৰিয়া গাৰ্ডেন নিৰ্বাচিত কৰিলে আৰু এই ভিক্ট’ৰিয়া গাৰ্ডেন ব্ৰিটেইনৰ মহাৰাণীৰ নামত আছিল৷ স্বাভাৱিকতে ব্ৰিটিছ তেওঁৰ ওপৰত অসন্তুষ্ট হ’ল আৰু উপায়ুক্তই ইয়াৰ বাবে অনুমতি দিয়াৰ বাবে পিছ হোঁহকি থাকিল কিন্চু চৰ্দাৰ চাহাব চৰ্দাৰেই আছিল৷ তেওঁ অটল আছিল আৰু কৈছিল যে লাগিলে তেওঁ পদত্যাগ কৰিব কিন্তু লোকমান্য তিলকৰ মূৰ্তি স্থাপন কৰিবই৷ শেষত এই মূৰ্তি প্ৰস্তুত হ’ল আৰু চৰ্দাৰ চাহাবে নহয়–২৮ ফেব্ৰুৱাৰী ১৯২৯ চনত মহাত্মা গান্ধীয়ে এই মূৰ্তিৰ উদঘাটন কৰে আৰু আমোদজনক কথা এয়ে যে সেই সমাৰোহত পূজ্য বাপুৱে ভাষণ প্ৰদান কৰি ক’লে যে চৰ্দাৰ পেটেল অহাৰ পিছত আহমেদাবাদৰ নগৰ পালিকাই কেৱল এজন ব্যক্তিয়েই নহয়, এজন সাহসী ব্যক্তি পালে যাৰ বাবে তিলকৰ মূৰ্তি স্থাপন সম্ভৱ হ’ল৷ মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, এই প্ৰতিমাৰ বৈশিষ্ট এয়ে যে তিলকৰ ই এনে এক দূৰ্লভ মূৰ্তি য’ত তেওঁ এখন আসনত বহি আছে আৰু ইয়াত লিখা আছে, ‘‘স্বৰাজ আমাৰ জন্মস্বত্ব অধিকাৰ’’৷ লোকমান্য তিলকৰৰ প্ৰয়াসতেই সাৰ্বজনিক গণেশ উৎসৱৰ পৰম্পৰা আৰম্ভ হ’ল৷ সাৰ্বজনিক গণেশ উৎসৱ পৰম্পৰাগত শ্ৰদ্ধা আৰু উৎসৱৰ সৈতে সমাজ জাগৰণ, সামুহিকতা, জনতাৰ মাজত সমতাৰ ভাৱ জাগ্ৰত কৰাৰ বাবে ই এক প্ৰভাৱী মাধ্যম হিচাপে বিবেচিত হৈছিল৷ সেই সময়খিনিত জনসাধাৰণ একগোট ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ একত্ৰ হোৱাৰ সময় আছিল, এই উৎসৱসমূহে জাতি আৰু সম্প্ৰদায়ৰ বাধাসমূহ অতিক্ৰমি সকলোকে একগোট কৰাৰ কাম কৰিছিল৷ সময়ৰ সৈতে এই আয়োজনৰ জনপ্ৰিয়তা বাঢ়ি গ’ল৷ ইয়াৰ দ্বাৰাই গম পোৱা যায় যে আমাৰ প্ৰাচীন উত্তৰাধিকাৰ আৰু ইতিহাসৰ বীৰ নায়কৰ প্ৰতি আজিও আমাৰ তৰুণ প্ৰজন্ম আগ্ৰহী৷ আজি বহু চহৰত এনেকুৱা হয় যে আপোনালোকে দেখিব, প্ৰতিটো গলিতে গণেশৰ পেণ্ডেল দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ গলিসমূহৰ পৰিয়ালসকলে মিলি এয়া অনুষ্ঠিত কৰে৷ এটা দলৰ হিচাপত কাম কৰে৷ এয়া আমাৰ যুৱপ্ৰজন্মৰ বাবে এক অতুলনীয় অৱকাশ, য’ত তেওঁলোকে নেতৃত্ব আৰু সংস্থাৰ দৰে গুণসমূহ শিকিব পাৰে, নিজৰ মাজত বিকশিত কৰিব পাৰে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল৷ মই যোৱাবাৰ আগ্ৰহ কৰিছিলোঁ আৰু লোকমান্য তিলকক স্মৰণ কৰাৰ মুহূৰ্তত পুনৰবাৰ আপোনালোকক আহ্বান কৰিম যে এইবাৰো আপোনালোকে গণেশ উৎসৱ উদযাপন কৰক, ধুমধামেৰে পালন কৰক কিন্তু পৰিৱেশ অনুকূল গণেশ উৎসৱ পালন কৰাৰ বাবে গুৰুত্ব দিয়ক৷ গণেশৰ মূৰ্তিৰ পৰা আৰম্ভ কৰি সাজ–সজ্জাৰ সামগ্ৰী সকলো পৰিৱেশ অনুকূল হওক আৰু মই বিচাৰিম যে প্ৰতিখন চহৰত পৰিৱেশ অনুকূল গণেশ উৎসৱৰ প্ৰতিযোগিতা হওক, ইয়াত পুৰষ্কাৰৰ ব্যৱস্থা কৰা হওক৷ মই বিচাৰিম যে মাই গভতো আৰু নৰেন্দ্ৰ মোদী এপতো পৰিৱেশ অনুকূল গণেশ উৎসৱ পালনৰ ব্যাপক প্ৰচাৰ হওক৷ মই নিশ্চয়কৈ আপোনালোকৰ কথা জনসাধাৰণৰ মাজত প্ৰচাৰ কৰিম৷ লোকমান্য তিলকে দেশবাসীৰ অন্তৰত আত্মবিশ্বাস জগাই ধ্বনি দিছিল– ‘স্বৰাজ আমাৰ জন্মস্বত্ব অধিকাৰ আৰু ইয়াক আমি প্ৰাপ্ত কৰিমেই’’৷ আজি এয়া কোৱাৰ সময় যে স্বৰাজ আমাৰ জন্মস্বত্ব অধিকাৰ আৰু ইয়াক আমি প্ৰাপ্ত কৰিমেই৷ প্ৰতিজন ভাৰতীয়ৰ চিন্তা সুশাসন আৰু বিকাশৰ ভাল পৰিণামৰ প্ৰতি হ’ব লাগে৷ ইয়েই নতুন ভাৰত নিৰ্মাণ কৰিব৷ তিলকৰ জন্মৰ ৫০ বৰ্ষৰ পিছত ঠিক সেইদিনই অৰ্থাৎ ২৩ জুলাই তাৰিখে ভাৰতৰ এজন সুপুত্ৰৰ জন্ম হৈছিল যিয়ে নিজৰ জীৱন দেশবাসীয়ে যাতে স্বতন্ত্ৰভাৱে জীৱন নিৰ্বাহ কৰিব পাৰে, তাৰবাবে বলিদান দিছিল৷ মই চন্দ্ৰশেখৰ আজাদৰ কথা কৈছোঁ৷ ভাৰতৰ এনেকুৱা কোন তৰুণ আছে যিয়ে এই শাৰীকেইটা শুনি প্ৰেৰণা নাপাব–         

‘सरफ़रोशी की तमन्ना अब हमारे दिल में है,

देखना है ज़ोर कितना बाज़ु–ए–कातिल में है’

এই শাৰীকেইটাই আশাফাক উল্লাহ খান, ভগৎ সিং, চন্দ্ৰশেখৰ আজাদৰে দৰে তৰুণক প্ৰেৰণা দিছিল৷ চন্দ্ৰশেখৰ আজাদৰ সাহস আৰু স্বতন্ত্ৰতাৰ বাবে তেওঁ ইচ্ছা, ইয়েই বহু তৰুণক প্ৰেৰণা দিছিল৷ আজাদে নিজৰ জীৱন বলিদান দিছিল কিন্তু বিদেশী শাসনৰ অধীনলৈ অহা নাছিল৷ এয়া মোৰ সৌভাগ্য যে মধ্যপ্ৰদেশত মই আজাদৰ গাঁও আলীৰাজপুৰলৈ যোৱাৰ সুযোগ পাইছোঁ৷ এলাহাবাদৰ চন্দ্ৰশেখৰ আজাদ উদ্যানত শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰাৰ সুযোগ পাইছোঁ আৰু চন্দ্ৰশেখৰ আজাদ এনে এজন বীৰ পুৰুষ আছিল যি বিদেশীৰ গুলীত মৃত্যুবৰণ কৰিব খোজা নাছিল– স্বতন্ত্ৰতাৰ সৈতে জীয়াই থাকিম আৰু স্বতন্ত্ৰতাৰে মৰিম– এয়াই আছিল তেওঁৰ বিশেষত্ব৷ পুনৰবাৰ ভাৰত মাতাৰ দুজন সুপুত্ৰ লোকমান্য তিলক আৰু চন্দ্ৰশেখৰ আজাদক শ্ৰদ্ধাৰে সোঁৱৰিছো৷

আজি কিছুদিনৰ পূৰ্বে ফিনলেণ্ডত অনুষ্ঠিত হোৱা জুনিয়ৰ অনুৰ্ধ–২০ বিশ্ব এথলেটিকছ চেম্পিয়নশ্বিপত ৪০০ মিটাৰ দৌৰৰ প্ৰতিযোগিতাত ভাৰতৰ সাহসী কন্যা আৰু কৃষক কন্যা হিমা দাসে সোণৰ পদক জয় কৰি ইতিহাস ৰচিলে৷ দেশৰ আৰু এগৰাকী কন্যা একতা ভয়ানে মোৰ পত্ৰৰ উত্তৰ প্ৰদান কৰি ইণ্ডোনেছিয়াৰ পৰা মোলৈ ইমেইল কৰিছে যে তেওঁ এতিয়া এচিয়ান গেমছৰ প্ৰস্তুতি কৰি আছে৷ ইমেইলত একতাই লিখিছে– ‘কোনো এজন এথলীটৰ জীৱনৰ আটাইতকৈ মহত্বপূৰ্ণ ক্ষণ সেইটোৱেই যেতিয়া তেওঁ ত্ৰিৰংগা ধাৰণ কৰে আৰু মই গৌৰৱবোধ কৰিছোঁ কিয়নো মই কৰি দেখুৱালো৷’ একতা, আমি সকলোৱে আপোনাক লৈ গৌৰৱ কৰিছোঁ৷ আপুনি দেশৰ নাম উজ্বল কৰিলে৷ টুনিশ্বাত বিশ্ব পেৰা এথলেটিকছ গ্ৰেণ্ড প্ৰিক্স ২০১৮ত একতাই সোণ আৰু ব্ৰঞ্জৰ মেডেল জয় কৰিছে৷ তেওঁৰ এই প্ৰাপ্তি এইটো কাৰণতে বিশেষ যে তেওঁ প্ৰত্যাহ্বানক নেওচিও এই পদক জয় কৰিছে৷ একতা ভয়ানৰ ২০০৩ চনত পথ দূৰ্ঘটনাত তেওঁৰ শৰীৰৰ নিম্নভাগ কাম নকৰা হৈ পৰিছিল, কিন্তু সেই কন্যাই সাহস নেহেৰুৱাই নিজকে শক্তিশালী কৰি এই ফলাফল প্ৰাপ্ত কৰিলে৷ আৰু এজন দিব্যাংগ যোগেশ কঠুনিয়াই বাৰ্লিনৰ পেৰা এথলেটিকছ গ্ৰেণ্ড প্ৰিক্সত ডিচকাছ থ্ৰ’ত সোণৰ পদক জয় কৰি বিশ্ব ৰেকৰ্ড স্থাপন কৰিলে, তেওঁৰ সৈতে সুন্দৰ সিংহ গুৰ্জৰেও জেভলিনত সোণৰ পদক জয় কৰিলে৷ মই একতা ভয়ান, যোগেশ কঠুনিয়া আৰু সুন্দৰ সিংহক তেওঁলোকৰ উৎসাহ আৰু সাহসক চালাম কৰিছোঁ, অভিনন্দন জনাইছোঁ৷ আপোনালোক আগবাঢ়ক, খেলক আৰু আনন্দত থাকক৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল, আগষ্ট মাহটো ইতিহাসৰ অনেক ঘটনা, উৎসৱৰে ভৰা৷ কিন্তু জলবায়ুৰ কাৰণত কেতিয়াবা কেতিয়াবা বেমাৰতো আক্ৰান্ত হোৱা যায়৷ মই আপোনালোক সকলোৰে উত্তম স্বাস্থ্যৰ বাবে, দেশ ভক্তিৰ প্ৰেৰণা জাগ্ৰত কৰিবলৈ, আগষ্ট মাহৰ বাবে আৰু শতিকাজুৰি চলি অহা অনেক উৎসৱৰ বাবে অনেক শুভকামনা জনাইছোঁ৷ পুনৰ বাবে ‘মন কী বাত’ত লগ হ’ম৷

বহুত বহুত ধন্যবাদ৷

নমস্কাৰ৷ মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! আজি পুনৰ ‘মন কী বাত’ৰ এই কাৰ্যসূচীত আপোনালোক সকলোৰে সৈতে সাক্ষাৎ হোৱাৰ সৌভাগ্য প্ৰাপ্তি হৈছে৷ আজি কিছু দিন পূৰ্বে বেংগালুৰুত এখন ঐতিহাসিক ক্ৰিকেট মেচ হৈছিল৷ আপোনালোকে ভালদৰেই গম পাইছে যে মই ভাৰত আৰু আফগানিস্তানৰ টেষ্ট মেচৰ কথা কৈছোঁ৷ এয়া আফগানিস্তানৰ প্ৰথম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মেচ আছিল আৰু এয়া সকলো ভাৰতীয়ৰ বাবে গৰ্বৰ কথা যে আফগানিস্তানৰ এই ঐতিহাসিক মেচ ভাৰতৰ সৈতে হৈছিল৷ এই মেচত দুয়োটা দলে উন্নত প্ৰদৰ্শন কৰিছিল আৰু দ্বিতীয়তে আফগানিস্তানৰেই এজন বলাৰ ৰশ্বিদ খানে এই বৰ্ষৰ আইপিএলতো বহু ভাল প্ৰদৰ্শন কৰিছে আৰু মোৰ মনত আছে যে আফগানিস্তানৰ ৰাষ্ট্ৰপতি শ্ৰীমান আশ্বৰফ গনীয়ে মোক টেগ কৰি নিজৰ টুইটাৰত লিখিছিল- ‘‘আফগানিস্তানবাসীয়ে নিজৰ নায়ক ৰশ্বিদ খানক লৈ অতিশয় গৌৰম্বান্বিত৷ মই আমাৰ ভাৰতীয় বন্ধুসকলৰ প্ৰতিও কৃতজ্ঞ যিয়ে আমাৰ খেলুৱৈসকলক নিজৰ দক্ষতা প্ৰদৰ্শনৰ বাবে এখন প্লেটফ’ৰ্ম প্ৰদান কৰিছে৷’’ আফগানিস্তানত যি শ্ৰেষ্ঠ, ৰশ্বিদে তেওঁক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে৷ তেওঁ ক্ৰিকেটৰ পৃথিৱীৰ সম্পদ আৰু ইয়াৰ সৈতে তেওঁ ধেমেলীয়া সুৰত এয়াও লিথিছে- ‘‘নহয়, আমি তেওঁক কালৈকো নিদিওঁ৷’’ এই মেচখন আমাৰ সকলোৰে বাবে স্মৰণীয় হৈ থাকিব৷ অৱশ্যে এয়া প্ৰথম মেচ আছিল সেয়ে স্মৰণীয় হৈ থকাটো স্বাভাৱিক৷ কিন্তু এই মেচখন মোৰ বাবে বিশেষ এটা কাৰণত স্মৰণীয় হৈ ৰ’ব৷ ভাৰতীয় দলে এনেকুৱা এটা কাম কৰিলে যি সমগ্ৰ বিশ্বৰ বাবে আদৰ্শ স্বৰূপ হ’ল৷ ভাৰতীয় দলে ট্ৰফী লোৱাৰ সময়ত, এটা বিজেতা দলে কি কৰিব পাৰে- তেওঁলোকে কি কৰিলে! ভাৰতীয় দলে ট্ৰফী লোৱাৰ সময়ত আফগানিস্তানৰ দলটো যি প্ৰথমবাৰলৈ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মেচ খেলিছে, তেওঁলোককো আমন্ত্ৰিত কৰিলে আৰু একেলগে ফটো উঠিলে৷ খেলুৱৈসূলভ মনোবৃত্তি কি হ’ব পাৰে, খেলুৱৈসূলভতা কি হয়- এই এটা ঘটনাৰ পৰা আমি অনুভৱ কৰিব পাৰোঁ৷ খেলে সমাজক একত্ৰিত কৰাত আৰু আমাৰ যুৱ সমাজৰ যি দক্ষতা আছে, যি প্ৰতিভা আছে, সেইসমূহক সন্ধান কৰাৰ এক উন্নত প্ৰক্ৰিয়া৷ ভাৰত আৰু আফগানিস্তান দুয়োটা দলৰ প্ৰতি মোৰ শুভকামনা আছে৷ মোৰ আশা, আগলৈও আমি এনেদৰে খেলুৱৈসূলভ মনোবৃত্তিৰে খেলিম৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! এই ২১ জুনত অনুষ্ঠিত হোৱা চতুৰ্থ যোগ দিৱসৰ এক অনন্য ৰূপ দেখিবলৈ পোৱা গ’ল৷ সমগ্ৰ বিশ্ব একত্ৰ হ’ল৷ পৃথিৱীবাসীয়ে সম্পূৰ্ণ উৎসাহ আৰু উদ্দীপনাৰে যোগাভ্যাস কৰিলে৷ ব্ৰাছেলছৰ ইউৰোপিয়ান পাৰ্লিয়ামেণ্টত, নিউ ইয়ৰ্কৰ সংযুক্ত ৰাষ্ট্ৰ মুখ্যালয়ত, জাপানী নৌ সেনাৰ যুঁজাৰু জাহাজ, সকলোতে মানুহবোৰে যোগাভ্যাস কৰা দেখা গ’ল৷ চৌদি আৰৱত প্ৰথমবাৰৰ বাবে যোগৰ ঐতিহাসিক কাৰ্যক্ৰম আৰম্ভ হ’ল আৰু মোক কোৱা হ’ল যে বহুতো আসনৰ প্ৰদৰ্শন মহিলাসকলেও কৰিলে৷ লাদাখৰ সুউচ্চ বৰফৰ শৃংগত ভাৰত আৰু চীনৰ সৈনিকসকলে এক লগ গৈ যোগাভ্যাস কৰিলে৷ যোগে সকলো সীমা নেওচি সংযোগৰো কাম কৰে৷ শতাধিক দেশৰ সহস্ৰাধিক উৎসাহী লোকে জাতি, ধৰ্ম, ক্ষেত্ৰ, বৰ্ণ অথবা লিংগভেদে সকলো বৈষম্য নেওচি ইয়াক এক ডাঙৰ উৎসৱলৈ পৰিৱৰ্তিত কৰিলে৷ যদি বিশ্বৰ অন্য প্ৰান্তৰ লোকে ‘যোগ দিৱস’ৰ কাৰ্যসূচীত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল তেন্তে ভাৰতত ইয়াৰ উৎসাহ কিয় দুগুণ নহ’ব?

দেশে গৰ্ব কৰে, যেতিয়া এশ পঁচিশ কোটি লোকে দেখে যে আমাৰ দেশৰ সুৰক্ষা বলৰ সেনা জল-স্থল আৰু নভ এই তিনিওটা স্থানত যোগাভ্যাস কৰিলে৷ কিছু বীৰ সৈনিকে পণ্ডুবীত যোগাভ্যাস কৰিলে আৰু কিছুমান সৈনিতে ছিয়াচিনৰ বৰফাবৃত্ত শৃংগত যোগাভ্যাস কৰিলে৷ বায়ুসেনাৰ যোদ্ধাসকলে মধ্য আকাশত পৃথিৱীৰ পৰা ১৫ হাজাৰ ফুট উচ্চতাত যোগাসন কৰি সকলোকে বাকৰুদ্ধ কৰিলে৷ এয়া চাবলগীয়া দৃশ্য আছিল কিয়নো তেওঁলোকে উৰা জাহাজত নহয়, বতাহত উৰি থকা অৱস্থাত এই যোগাভ্যাস কৰিছিল৷ বিদ্যালয়, মহাবিদ্যালয়, বিভাগীয় কাৰ্যালয়, উদ্যান, ওখ বিল্ডিং অথবা খেল পথাৰ, সকলোতে যোগাভ্যাস হ’ল৷ আহমেদাবাদৰ এটা দৃশ্যই হৃদয় স্পৰ্শ কৰি থৈ গ’ল৷ তাত প্ৰায় ৭৫০ গৰাকী দিব্যাংগ ভাই-ভনীয়ে একেটা স্থানত, একলগ হৈ যোগাভ্যাস কৰি বিশ্বক বিস্মিত কৰিলে৷ যোগে জাতি, পথ আৰু ভুগোলৰ ঊৰ্ধলৈ গৈ জনসাধাৰণক একত্ৰিত কৰাৰ কাম কৰিলে৷ ‘বসুধৈৱ কুটুম্বকম’ৰ যি ভাৱনাৰ দ্বাৰা আমি শতিকাজুৰি নিৰ্বাহ কৰি আহিছোঁ৷ আমাৰ ঋষি, মুনি, সন্তই য’ত অধিক গুৰুত্ব প্ৰদান কৰে, যোগে প্ৰকৃততেই এয়া সিদ্ধ কৰি দেখুৱাইছে৷ মই এয়া মানো যে আজি যোগে এক কল্যাণ, নৱজাগৰণৰ কাম কৰি আছে৷ মই আশা কৰোঁ যে যোগৰ দ্বাৰা কল্যাণৰ যি এক পৰিৱেশ সৃষ্ট হৈছে, সেয়া অধিক আগুৱাব৷ অধিকতম লোকে ইয়াক নিজৰ জীৱনৰ অংশীদাৰ কৰিব৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! মাই গ’ভ আৰু নৰেন্দ্ৰ মোদী এপত বহুতো লোকে মোলৈ লিখিছে যে এই বাৰৰ ‘মন কী বাত’ত ১ জুলাইত অনুষ্ঠিত হ’বলগীয়া চিকিৎসক দিৱসৰ বিষয়ে যাতে কিছু কথা কওঁ-ঠিক কথা কৈছে৷ আমি সমস্যাৰ সময়ত চিকিৎসকক মনত পেলাওঁ কিন্তু এইটো এটা এনেকুৱা দিন য’ত দেশে আমাৰ চিকিৎসকসকলৰ উপলব্ধিসমূহ উদযাপন কৰে আৰু সমাজৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ সেৱা আৰু সমৰ্পণৰ বাবে তেওঁলোকক ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰে৷ আমি স্বভাৱসিদ্ধভাৱে মাতৃক ভগৱানৰ ৰূপত পুজা কৰোঁ, ভগৱানৰ সমাৰ্থক হিচাপে জ্ঞান কৰোঁ কাৰণ মাতৃয়ে জীৱন প্ৰদান কৰে, মাতৃয়ে জন্ম দিয়ে, তেনেহ’লে চিকিৎসকেও বহুবাৰ পুনৰ জনম প্ৰদান কৰে৷ চিকিৎসকৰ ভূমিকা কেৱল ৰোগীৰ চিকিৎসাতেই সীমাৱদ্ধ নহয়৷ প্ৰায়েই চিকিৎসকসকল পৰিয়ালৰ বন্ধুস্বৰূপ হৈ পৰে৷ আমাৰ জীৱন শৈলীৰ নিৰ্দেশনা হ’ল- ‘‘তেওঁলোকে কেৱল চিকিৎসাই কৰাই নহয়, উপশমো কৰে৷’’ আজিকালি চিকিৎসকৰ ওচৰত চিকিৎসা সম্বন্ধীয় জ্ঞান থকাৰ লগতে সাধাৰণ জীৱন শৈলীৰ ধাৰাৰ বিষয়ে, আমাৰ স্বাস্থ্যত সেইসমূহৰ প্ৰভাৱ কি এই সকলোৰ বিষয়ে গভীৰ অভিজ্ঞতা থাকে৷ ভাৰতীয় চিকিৎসকে নিজৰ ক্ষমতা আৰু দক্ষতাৰ জৰিয়তে সমগ্ৰ বিশ্বতে নিজৰ পৰিচয় প্ৰকট কৰিব পাৰিছে৷ চিকিৎসা পেছাত মহাসিদ্ধি, কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ সৈতে আমাৰ চিকিৎসকে জটিল চিকিৎসা সমস্যাসমূহক সমাধান কৰাত সক্ষম হৈছে৷ ‘মন কী বাত’ৰ মাধ্যমৰ জৰিয়তে সমূহ দেশবাসীৰ তৰফৰ পৰা আমাৰ সকলো চিকিৎসক বন্ধুক অহা ১ জুলাইত অনুষ্ঠিত হ’বলগীয়া ‘চিকিৎসক দিৱস’ৰ অশেষ শুভকামনা জনালো৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! আমি এনেকুৱা ভাগ্যৱান মানুহ যাৰ জন্ম ভাৰত ভূমিত হৈছে৷ ভাৰতৰ এনেকুৱা এক সমৃদ্ধ ইতিহাস আছে যে এনেকুৱা কোনো মাহ নাই, এনেকুৱা কোনো দিন নাই, যিদিনাখনে কিবা নহয় কিবা ঐতিহাসিক ঘটনা ঘটা নাই৷ দেখা যায় যে ভাৰতৰ সকলো স্থানৰে নিজাকৈ এটা ইতিহাস আছে৷ সেই স্থানসমূহৰ সৈতে কোনোবা সন্ত জড়িত আছে, কোনোবা মহাপুৰুষ জড়িত আছে, কোনোবা প্ৰসিদ্ধ ব্যক্ত জড়িত আছে৷ সকলোৰে নিজা নিজা যোগদান আছে, নিজা মহত্ব আছে৷

‘‘প্ৰধানমন্ত্ৰী মহোদয়, নমস্কাৰ! মই ডাঃ সুৰেন্দ্ৰ মিশ্ৰই কৈ আছোঁ৷ আমি জানিবলৈ পাৰিছোঁ যে ২৮ জুন তাৰিখে আপুনি মগহৰলৈ আহি আছে৷ মই মগহৰৰ নিকটৱৰ্তী এখন সৰু গাঁও টডৱা, যি গোৰখপুৰত পৰে, তাতে থাকো৷ এই স্থানত মগহৰকবীৰৰ সমাধি আছে আৰু কবীৰৰ চিন্তা-চৰ্চাও কৰা হয়৷ আপোনাৰ কাৰ্য যোজনাৰ দ্বাৰা প্ৰতিটো দিশত সমাজৰ সকলো স্তৰতে যথেষ্ট প্ৰভাৱ পৰিব৷ আপোনাক অনুৰোধ কৰিছোঁ, কৃপা কৰি ভাৰত চৰকাৰৰ যি কাৰ্য যোজনা আছে, সেইসমূহৰ বিষয়ে অৱগত কৰোৱাৰ কৃপা কৰক৷’’

আপোনাৰ ফোন কলৰ বাবে বহুত বহুত ধন্যবাদ৷ এয়া সত্য যে ২৮ তাৰিখে মই মগহৰলৈ যাম আৰু এনেয়ো যেতিয়া মই গুজৰাটত আছিলো, গুজৰাটৰ কবীৰৱডকতো আপুনি ভালদৰে জানে৷ যেতিয়া মই তাত কাম কৰিছিলো তেতিয়া তাত সন্ত কবীৰৰ পৰম্পৰাৰ সৈতে জড়িত এক বৃহৎ, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অধিৱেশনৰ আয়োজন কৰিছিলোঁ৷ আপোনালোকে জানে যে কবীৰদাস মগহৰলৈ কিয় গৈছিল? সেই সময়ত এটা এনেকুৱা ধাৰণা আছিল যে মগহৰত যিসকল লোকৰ মৃত্যু হয়, তেওঁলোকৰ স্বৰ্গপ্ৰাপ্তি নহয়৷ ইয়াৰ বিপৰীতে যিসকলে কাশীত শৰীৰ ত্যাগ কৰে তেওঁলোকৰ স্বৰ্গ প্ৰাপ্তি হয়৷ মগহৰক অপৱিত্ৰ বুলি কোৱা হৈছিল কিন্তু সন্ত কবীৰদাসে ইয়াক বিশ্বাস কৰা নাছিল৷ নিজৰ সময়ৰ এনে কুৰীতি আৰু অন্ধবিশ্বাসক তেওঁ নিৰ্মূল কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল আৰু সেয়ে তেওঁ মগহৰলৈ গৈ দেহত্যাগ কৰিছিল৷ সন্ত কবীৰদাসে নিজৰ দোহাৰ জৰিয়তে সামাজিক সমন্বয়ত্বা, শান্তি আৰু ভাতৃত্ববোধৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিছিল৷ এয়াই তেওঁৰ আদৰ্শ আছিল৷ তেওঁৰ ৰচনাসমূহত আমি এয়াই আদৰ্শ দেখিবলৈ পাঁও আৰু অজিৰ যুগতো সেইসমূহ প্ৰাণৱন্ত হৈ আছে৷ তেওঁৰ এটা দোহা হ’ল-

“कबीर सोई पीर है, जो जाने पर पीर |

जो पर पीर न जानही, सो का पीर में पीर ||

অৰ্থাৎ তেওঁৱেই প্ৰকৃত পীৰ সন্ত যি আনৰ পীড়া বুজি পায় আৰু জানে, যি আনৰ দুখ বুজি নাপায় তেওঁ নিষ্ঠুৰ৷ কবীৰদাসে সামাজিক সমন্বয়ৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিছিল৷ তেওঁ নিজৰ সময়তকৈ বহু আগৰ কথা চিন্তা কৰিছিল৷ সেই সময়ত যেতিয়া বিশ্বত অৱনতি আৰু সংঘৰ্ষ চলি আছিল সেই সময়ত তেওঁ শান্তি আৰু সদ্ভাৱৰ বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছিল আৰু জনসাধাৰণক একত্ৰিত কৰি মতভেদ দূৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল৷

“जग में बैरी कोई नहीं, जो मन शीतल होय |

यह आपा तो डाल दे, दया करे सब कोय |।”

অন্য এটা দোহাত কবীৰে লিখিছিল-

एक अन्य दोहे में कबीर लिखते हैं -

“जहां दया तहं धर्म है, जहां लोभ तहं पाप |

जहां क्रोध तहं काल है, जहां क्षमा तहं आप |।”

তেওঁ কৈছিল-

“जाति न पूछो साधू की, पूछ लीजिये ज्ञान |

আৰু জনসাধাৰণক আহ্বান কৰিছিল যে তেওঁলোকে ধৰ্ম আৰু জাতিৰ ঊৰ্ধলৈ গৈ মানুহৰ জ্ঞানক আধাৰ হিচাপে মানি তেওঁক সন্মান কৰক৷ তেওঁৰ কথাসমূহ আজিও প্ৰাসংগিক৷ এতিয়া যিহেতু মই সন্ত কবীৰদাসৰ কথা কৈ আছোঁ, তেওঁৰ দোহা এটা মোৰ মনলৈ আহিছে৷ য’ত তেওঁ কৈছে-

“गुरु गोविन्द दोऊ खड़े, काके लागूं पांय |

बलिहारी गुरु आपने, गोविन्द दियो बताय |।”

এনেকুৱাই হয় গুৰুৰ মহানতা আৰু এনেকুৱাই এগৰাকী গুৰু আছে, জগতগুৰু- গুৰু নানক দেৱ৷ যিয়ে কোটি কোটি লোকক সৎমাৰ্গ প্ৰদৰ্শন কৰিলে, শতিকাজুৰি প্ৰেৰণা দি আহিছে৷ গুৰু নানক দেৱে সমাজত জাতিগত ভেদভাৱ নাশ কৰাৰ বাবে আৰু সমগ্ৰ মানৱজাতিক এক হিচাপে গণ্য কৰি তেওঁলোকক আঁকোৱালি লোৱাৰ শিক্ষা প্ৰদান কৰিছে৷ গুৰু নানক দেৱে কৈছিল যে দুখীয়া আৰু কিঞ্চনক সেৱা কৰাই হ’ল ভগৱান সেৱা৷ তেওঁ য’তেই গৈছিল তাতেই সমাজৰ কল্যাণৰ বাবে পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছিল৷ সামাজিক ভেদভাৱৰ পৰা মুক্ত পাকঘৰৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল য’ত সকলো জাতি, পথ, ধৰ্ম অথবা সম্প্ৰদায়ৰ ব্যক্তি আহি আহাৰ গ্ৰহণ কৰিছিল৷ গুৰু নানক দেৱেই এই লংগৰৰ ব্যৱস্থা শুভাৰম্ভ কৰিছিল৷ ২০১৯ চনত গুৰু নানক দেৱৰ ৫৫০তম প্ৰকাশ পৰ্ব পালন কৰা হ’ব৷ মই বিচাৰিছোঁ যে আমি সকলোৱে যাতে উৎসাহ আৰু উদ্দীপনাৰ সৈতে ইয়াৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰোঁ৷ আপোনালোকৰ পৰাও মই আগ্ৰহ কৰিছোঁ যে গুৰু নানক দেৱৰ ৫৫০তম প্ৰকাশ পৰ্ব সমগ্ৰ সমাজত আৰু বিশ্বত কিদৰে পালন কৰা হয়, নতুন নতুন চিন্তাধাৰা, নতুন নতুন প্ৰস্তাৱ, নতুন নতুন কল্পনা, সেই বিষয়ে আমি চিন্তা কৰোঁ, প্ৰস্তুতি চলাওঁ আৰু বৰ গৌৰৱেৰে এই প্ৰকাশ পৰ্বক প্ৰেৰণা পৰ্ব হিচাপে পালন কৰোঁ৷  

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! ভাৰতৰ স্বতন্ত্ৰতাৰ যুদ্ধ বহু দীঘলীয়া, বহু ব্যাপক, বহুত গভীৰ আৰু অসংখ্য কাহিনীৰে ভৰা৷ পঞ্জাৱৰ সৈতে জড়িত আৰু এটা ইতিহাস আছে৷ ২০১৯ চনত জালিয়ানাৱালাবাগৰ সেই ভয়াৱহ ঘটনাৰ ১০০ বছৰ সম্পূৰ্ণ হ’ব যি সমগ্ৰ মানৱতাক লজ্বাত শিৰনত কৰিবলৈ বাধ্য কৰিছিল৷ ১৯১৯ চনৰ ১৩ এপ্ৰিলৰ সেই ক’লা দিনটো কথা কোনে পাহৰিব পাৰে, যেতিয়া শক্তিৰ দুঃপ্ৰয়োগ কৰি, সকলো সীমা পাৰ কৰি, নিৰ্দোষ, অবধ্য আৰু নিষ্পাপ লোকৰ ওপৰত গুলীচালনা কৰা হৈছিল৷ এই ঘটনাৰ ১০০ বছৰ সম্পূৰ্ণ হ’বলৈ গৈ আছে৷ ইয়াক আমি কিদৰে স্মৰণ কৰোঁ, আমি এই বিষয়ে চিন্তা কৰিব পাৰোঁ, কিন্তু এই ঘটনাই যি অমৰ বাৰ্তা প্ৰদান কৰিছিল, সেয়া আমি মনত ৰাখিম৷ হিংসা আৰু ক্ৰুৰতাৰে কেতিয়াও কোনো সমস্যাৰ সমাধান নহয়৷ জয় সদায়েই শান্তি আৰু অহিংসাৰেই হয়, ত্যাগ আৰু বলিদানৰ হয়৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! দিল্লীৰ ৰোহিণীৰ শ্ৰীমান ৰমণ কুমাৰে ‘নৰেন্দ্ৰ মোদী ম’বাইল এপ’ত লিখিছে যে অনাগত ৬ জুলাইত ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ জন্মদিন আৰু এই কাৰ্যক্ৰমত ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ বিষয়ে দেশবাসীৰ সৈতে মই কথা পতাটো তেওঁ বিচাৰিছে৷ ৰমণ মহোদয়, সৰ্বপ্ৰথমে আপোনাক বহু বহু ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷ ভাৰতৰ ইতিহাসৰ প্ৰতি আপোনাৰ আগ্ৰহ দেখি মোৰ ভাল লাগিছে৷ আপুনি জানে যে কালি ২৩ জুন তাৰিখে ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ পুণ্য তিথি আছিল৷ ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জী বিভিন্ন ক্ষেত্ৰৰ সৈতে জড়িত আছিল কিন্তু শিক্ষা, প্ৰশাসন আৰু সংসদীয় পৰিক্ৰমা এইকেইটা বিষয়ৰ সৈতে তেওঁ গভীৰভাৱে জড়িত আছিল৷ বহু কম লোকে জানে যে কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ তেওঁ সকলোতকৈ কম বয়সীয়া উপাচাৰ্য আছিল৷ যেতিয়া তেওঁ উপাচাৰ্য হৈছিল তেতিয়াৰ তেওঁৰ বয়স মাত্ৰ ৩৩ বছৰ আছিল৷ বহু কম লোকে জানে যে ১৯৩৭ চনত ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ নিমন্ত্ৰণত গুৰুদেৱ শ্ৰী ৰবীন্দ্ৰ নাথ ঠাকুৰে কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অভিৱৰ্তনত বঙালী ভাষাত সম্বোধন কৰিছিল৷ এয়াই প্ৰথম পদক্ষেপ আছিল যেতিয়া ইংৰাজৰ ৰাজত্ব চলি আছিল আৰু কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অভিৱৰ্তনত বঙালী ভাষাত সম্বোধন কৰা হৈছিল৷ ১৯৪৭ চনৰ পৰা ১৯৫০ চনলৈ ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জী ভাৰত প্ৰথমজনা উদ্যোগ মন্ত্ৰী আছিল৷ ক’বলৈ গ’লে তেওঁৱেই ভাৰতৰ ঔদ্যোগিক বিকাশৰ ভেঁটি শক্তিশালী কৰিছিল, এক শক্তিশালী প্লেটফ’ৰ্মৰ সৃষ্টি কৰিছিল৷ ১৯৪৮ চনৰ স্বতন্ত্ৰ ভাৰতৰ প্ৰথম ঔদ্যোগিক নীতিত তেওঁৰ চিন্তাধাৰা আৰু দৰ্শন প্ৰতিফলিত হৈছিল৷ ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ সপোন আছিল, ভাৰত প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে ঔদ্যোগিক ৰূপত আন্তনিৰ্ভৰশীল হওক, কুশল আৰু সমৃদ্ধ হওত৷ তেওঁ বিচাৰিছিল যে ভাৰতে বৃহৎ উদ্যোগক বিকশিত কৰক আৰু লগতে এমএছএমই, হস্ততাঁত, বস্ত্ৰ আৰু কুটীৰ উদ্যোগতো সম্পূৰ্ণ গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হওক৷ কুটীৰ আৰু লঘূ উদ্যোগৰ সমুচিত বিকাশৰ বাবে তেওঁ বিত্ত আৰু সংস্থাগত ছেটআপ লাভ কৰাৰ বাবে ১৯৪৮ চনৰ পৰা ১৯৫০ চনৰ মাজত All India Handicrafts Board, All India Handloom Board আৰু  Khadi & Village Industries Boardৰ স্থাপন কৰিছিল৷ ডাঃ মুখাৰ্জীয়ে ভাৰতৰ ৰক্ষা উৎপাদনৰ স্বদেশীকৰণতো বিশেষ গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিছিল৷ চিত্তৰঞ্জনৰ ল’ক’ম’টিভ ৱৰ্কছ কাৰখানা, হিন্দুস্তান এয়াৰক্ৰাফ্ট কাৰখানা, সিন্ধ্ৰীৰ খনি কাৰখানা আৰু দামোদৰ ঘাটী নিগম, এই চাৰিটা সৰ্ববৃহৎ সফলতা আৰু বৃহৎ প্ৰকল্প তথা অন্য নদী উপত্যকা প্ৰকল্পৰ স্থাপনাত ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আছিল৷ পশ্চিম বংগৰ বিকাশক লৈ তেওঁ অত্যন্ত আগ্ৰহী আছিল৷ তেওঁৰ বিচক্ষণতা, বিবেক আৰু সক্ৰিয়চাৰ পৰিণামস্বৰূপে বংগৰ এটা অংশ ৰক্ষা কৰিব পৰা গৈছিল আৰু আজিও সি ভাৰতৰ এটা অংশ৷ ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ বাবে যি সকলোতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কথা আছিল সেয়া হ’ল- ভাৰতৰ অখণ্ডতা আৰু একতা- আৰু ইয়াৰ বাবে মাত্ৰ  ৫২ বছৰ বয়সতেই তেওঁ নিজৰ জীৱনো হেৰুৱাবলগীয়া হৈছিল৷ আহক! আমি সদায়েই ডাঃ শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীৰ একতাৰ বাণী স্মৰণ কৰোঁ, সদ্ভাৱ আৰু ভাতৃত্ববোধৰ ভাৱনাৰ সৈতে, ভাৰতৰ প্ৰগতিৰ বাবে জীৱনটো সংবদ্ধ কৰোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! বিগত কিছু সপ্তাহত ভিডিঅ’ কলৰ মাধ্যমৰ জৰিয়তে চৰকাৰৰ বিভিন্ন যোজনাৰ হিতাধিকাৰীসকলৰ সৈতে বাৰ্তালাপ কৰাৰ সুযোগ পাইছোঁ৷ ফাইলৰ ঊৰ্ধলৈ গৈ জনসাধাৰণৰ জীৱনলৈ যি পৰিৱৰ্তন আহিছে, সেই সমূহৰ বিষয়ে তেওঁলোকৰ পৰাই জানিবলৈ সুযোগ পাইছোঁ৷ জনসাধাৰণে নিজৰ সংকল্প, নিজৰ সুখ-দুখ, নিজৰ উপলব্ধিসমূহৰ বিষয়ে কৈছে৷ মই মানো যে এয়া কেৱল এক চৰকাৰী কাৰ্যক্ৰম নাছিল, এয়া এক শিক্ষণ অভিজ্ঞতা আছিল আৰু এই সময়চোৱাত জনসাধাৰণৰ মুখমণ্ডলত যি সুখৰ আাভা দেখিবলৈ পোৱা গ’ল, তাতকৈ ডাঙৰ সন্তোষ কাৰোবাৰ জীৱনৰ বাবে কি হ’ব পাৰে! যেতিয়া এজন সাধাৰণ মানুহৰ কাহিনী শুনিছিলোঁ, তেওঁৰ সৰল শব্দত প্ৰকাশ কৰা নিজৰ অনুভৱসমূহ, সেইসমূহে হৃদয় স্পৰ্শ কৰিছিল৷ দূৰৈৰ গাঁৱৰ কন্যাসকলে সাধাৰণ সেৱা কেন্দ্ৰৰ জৰিয়তে গাঁৱৰ বয়োবৃদ্ধৰ পেন্সনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি পাছপোৰ্ট বনোৱাৰ সুবিধা প্ৰদান কৰি আছে৷ ছট্টিশগড়ত কোনো ভগ্নীয়ে চিতাফল সংগ্ৰহ কৰি তাৰে আইচক্ৰীম প্ৰস্তুত কৰি ব্যৱসায় কৰি আছে৷ ঝাৰখণ্ডত অঞ্জন প্ৰকাশৰ দৰে দেশৰ লক্ষাধিক যুৱ জন ঔষধি কেন্দ্ৰ চলোৱাৰ সৈতে নিকটৱৰ্তী গাঁৱলৈ গৈ ব্যয়সাধ্য ঔষধ প্ৰদান কৰি আছে৷ পশ্চিম বংগৰ কোনো যুৱকে যি পূৰ্বে দুই-তিনি বছৰ চাকৰি বিচাৰি আছিল এতিয়া তেওঁ এজন সফল ব্যৱসায়ী হিচাপে পৰিগণিত হৈছে৷ কেৱল এয়াই নহয় দহ-পোন্ধৰজন লোকক চাকৰিও প্ৰদান কৰিছে৷ ইয়াত তামিলনাডু, পঞ্জাৱ, গোৱাৰ বিদ্যালয়ত শিক্ষাৰ্থীসকলে কম বয়সতেই বিদ্যালয়ৰ টিংকাৰিং লেবত জাৱৰ ব্যৱস্থাপনাৰ দৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়ত কাম কৰি আছে৷ এনেকুৱা অসংখ্য কাহিনী আছে৷ দেশৰ এনেকুৱা এটা প্ৰান্ত নাই য’ত লোকে নিজৰ সফলতাৰ কাহিনী বৰ্ণনা নকৰিব৷ মই এইটো কথাত সুখী হৈছোঁ এই সমগ্ৰ কাৰ্যসূচীত চৰকাৰৰ সাফল্যতকৈ অধিক জনসাধাৰণৰ সফলতাৰ কথা, দেশৰ শক্তি, নতুন ভাৰতৰ সপোনৰ শক্তি, নতুন ভাৰতৰ সংকল্পৰ শক্তি-ইয়াক মই অনুভৱ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিলোঁ৷ সমাজত কিছুমান এনে লোক আছে যিসকলে নিৰাশাৰ কথা নোকোৱা পৰ্যন্ত, হতাশাৰ কথা নোকোৱা পৰ্যন্ত, অবিশ্বাস উৎপন্নৰ কথা নোকোৱা পৰ্যন্ত, জোৰা লগোৱাৰ পৰিৱৰ্তে ভঙাৰ ৰাস্তা বিচাৰি নোপোৱা পৰ্যন্ত তেওঁলোকে শান্তি নাপায়৷ এনেকুৱা বাতাৱৰণত জনসাধাৰণে যেতিয়া নতুন আশা, নতুশ উদ্দীপনা তথা নিজৰ জীৱনত ঘটা ঘটনাৰ কথা কয় তেতিয়া সেয়া চৰকাৰৰ সাফল্য বুলি ক’ব নোৱাৰি৷ দূৰণিৰ এখন সৰু গাঁৱৰ এজনী সৰু কন্যা যেতিয়া এশ পঁচিশ কোটি দেশবাসীৰ প্ৰেৰণাৰ স্ৰোত হৈ পৰে৷ মোৰ বাবে প্ৰযুক্তিৰ সহায়ত, ভিডিঅ’ ব্ৰীজৰ মাধ্যমেৰে হিতাধিকাৰীসকলৰ সৈতে সময় অতিবাহিত কৰাৰ এই পল বহুত সুখদ, প্ৰেৰণাদায়ী হৈছে আৰু এই কাৰ্য কৰাৰ দ্বাৰা সন্তোষ প্ৰাপ্ত হোৱাৰ লগতে অধিক কাৰ্য কৰাৰ উৎসাহো প্ৰাপ্ত হয়৷ দাৰিদ্ৰতম ব্যক্তিৰ বাবে জীৱন নিৰ্বাহ কৰিবলৈ এক নতুন আনন্দ, এক নতুন প্ৰেৰণা প্ৰাপ্ত হয়৷ মই দেশবাসীৰ প্ৰতি সম্পূৰ্ণ কৃতজ্ঞ৷ ৪০-৪০, ৫০-৫০ লাখ লোক এই ভিডিঅ’ ব্ৰীজৰ কাৰ্যকৰ্মৰ সৈতে জড়িত হৈছে আৰু মোক নতুন কাম কৰিবলৈ শক্তি প্ৰদান কৰিছে৷ মই পুনৰ বাৰ আপোনালোক সকলোকে ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! মই সদায়েই অনুভৱ কৰোঁ, যদি আমাৰ ওচৰে-পাজৰে আপুনি দৃষ্টি নিক্ষেপ কৰে তেন্তে দেখা পাব যে কিব নহয় কিবা এটা ভাল হৈছে৷ ভাল কাম কৰা লোক আছে৷ ভাল কামৰ সুগন্ধ আমি অনুভৱ কৰিব পাৰোঁ৷ কিছুদিন পূৰ্বে এটা কথা মোৰ মনলৈ আহিল আৰু ই এক আচৰিত সংযোগীকৰণ৷ ইয়াত এফালে পেছাদাৰী আৰু অভিযন্তাসকল আছিল আৰু আনটো ফালে খেতিত কাম কৰা, খেতিৰ সৈতে জড়িত কৃষক ভাই-ভনীসকল আছিল৷ এতিয়া আপুনি ভাবিছে যে এয়াতো সম্পূৰ্ণ ভিন্ন ভিন্ন ব্যৱসায়-এওঁলোকৰ মাজত কি সম্বন্ধ? কিন্তু বেংগালুৰুত ঔদ্যোগিক পেছাদাৰীসকল, তথ্য প্ৰযুক্তিৰ অভিযন্তাসকল একেলগে আহি লগ হৈ ‘সমৃদ্ধি ন্যাস’ গঠন কৰিলে আৰু যাতে কৃষকসকলৰ উপাৰ্জন দুগুণ হয় তাৰবাবে ন্যাসক সক্ৰিয় কৰিলে৷ কৃষকসকলৰ সৈতে সংবদ্ধ হ’ল, যোজনা প্ৰস্তুত কৰিলে আৰু কৃষকৰ আয় বৃদ্ধিৰ বাবে সফল প্ৰয়াস কৰি থাকিল৷ খেতিৰ নতুন গুণ শিকোৱাৰ লগতে জৈৱিক কৃষি কিদৰে কৰা যায়, খেতি পথাৰ বিভিন্ন শস্য কিদৰে একেলগে কৰিব পাৰি, এইসমূহৰ বিষয়ে এই পেছাদাৰী, অভিযন্তা, প্ৰযুক্তিবিদসকলে কৃষকসকলক প্ৰশিক্ষণ দিবলৈ ধৰিলে৷ পূৰ্বতে কৃষকসকলে এবিধ শস্যৰ ওপৰতে নিৰ্ভৰ আছিল৷ শস্যও ভাল হোৱা নাছিল আৰু লাভো সিমান হোৱা নাছিল৷ আজি তেওঁলোকে শাক-পাচলি উৎপাদন কৰাই নহয়, উৎপাদিত শাক-পাচলিসমূহৰ ন্যাসৰ জৰিয়তে ভাল দামো পাবলৈ সক্ষম হৈছে৷ খাদ্য শস্য উৎপাদন কৰা কৃষকসকলো ইয়াৰ সৈতে সংবদ্ধ হৈ পৰিছে৷ শস্য উৎপাদনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি মাৰ্কেটিং পৰ্যন্ত এই সম্পূৰ্ণ শৃংখলটোত কৃষকসকলৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে৷ দ্বিতীয়তে কৃষকসকলৰ অংশীদাৰীত্ব সুনিশ্চিত কৰাৰ এয়া এক প্ৰয়াস৷ শস্য ভাল হওক, তাৰ বাবে ভাল জাতৰ বীজ হও, ইয়াৰ বাবে পৃথক বীজ বেংকৰ সৃষ্টি কৰা হৈছে৷ মহিলাসকলে এই বীজ বেংকৰ কাম চোৱাচিতা কৰে৷ মহিলাসকলো ইয়াত সংবদ্ধ হৈছে৷ মই এই যুৱ দলটোক এই অভিনৱ প্ৰয়াসৰ বাবে বহু শুভকামনা জনাইছোঁ৷ মই সুখী যে এই পেছাদাৰী, অভিযন্তা, প্ৰযুক্তিবিদসকলৰ বিশ্বৰ সৈতে সংযোজিত এই দলটোৱে নিজৰ পৰিক্ষেত্ৰৰ পৰা বাহিৰলৈ ওলাই আহি কৃষকসকলৰ সৈতে জড়িত হৈ, গাঁৱৰ সৈতে জড়িত হৈ আৰু খেতিৰ সৈতে জড়িত হৈ যি পথ গ্ৰহণ কৰিছে, মই পুনৰ বাৰ মোৰ দেশৰ যুৱ প্ৰজন্মৰ তেওঁলোকৰ এই অভিনৱ প্ৰয়োগ, যাক মই কিছু জানো, কিছু নাজানো, কিছুমান লোকে জানিব, কিছুমানে নাজানিব পাৰে কিন্তু নিৰন্তৰ কোটি কোটি লোকে কিবা নহয় কিবা এটা ভাল কাম কৰি আছে, তেওঁলোক সকলোকে মই শুভেচ্ছা যাচিছোঁ৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! জিএছটিৰ এটা বৰ্ষ সম্পূৰ্ণ হ’বলৈ গৈ আছে৷ ‘এক ৰাষ্ট্ৰ, এক কৰ’ৰ যি সপোন দেশবাসীৰ আছিল আজি সেয়া বাস্তৱায়িত হৈছে৷ এক ৰাষ্ট্ৰ, এক কৰৰ নৱজাগৰণ, ইয়াৰ বাবে মই যদি কাৰোবাক ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিব লাগে তেন্তে মই ৰাজ্যক ধন্যবাদ জ্ঞাপন কৰিম৷ জিএছটি কো-অপাৰেটিভ ফেডাৰেলিজমৰ এক অনন্য উদাহৰণ, য’ত সকলো ৰাজ্যই লগ হৈ দেশৰ হিতাৰ্থে প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰিলে আৰু তাৰপিছত ইমান ডাঙৰ কৰ নৱজাগৰণ প্ৰণয়ন সম্ভৱ হ’ল৷ এই পৰ্যন্ত জিএছটি পৰিষদৰ ২৭খন সন্মিলন গঠন হৈছে আৰু আমি গৰ্ব কৰিব পাৰোঁ যে ভিন্ন-ভিন্ন ৰাজনৈতিক বিচাৰধাৰাৰ লোক তাত বহে, ভিন্ন ৰাজ্যৰ লোক তালৈ আহে, ভিন্ন ভিন্ন অগ্ৰাধিকাৰৰ ৰাজ্য থাকে তথাপিও জিএছটি পৰিষদত এতিয়ালৈকে যিমানবোৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে এই আটাইবোৰ সৰ্বসহমতিৰ দ্বাৰা গ্ৰহণ কৰা হৈছে৷ জিএছটিৰ পূৰ্বে দেশত ১৭টা ভিন্ন ভিন্ন প্ৰকাৰৰ কৰৰ ব্যৱস্থা আছিল কিন্তু এই ব্যৱস্থাৰ জৰিয়তে এতিয়া দেশত কেৱল এটাই কৰ ব্যৱস্থা আছে৷ জিএছটিৰ সুনীতিৰ প্ৰতীক৷ প্ৰথমে দেশত বহুবাৰ কৰ সংক্ৰান্তীয় ঘটনাৰ বাবে পুলিচীৰাজৰ অভিযোগ উত্থাপিত হৈছিল৷ জিএছটিত পুলিচৰ স্থানত তথ্য-প্ৰযুক্তিয়ে স্থান ল’লে৷ ৰিটাৰ্ণৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ৰিফাণ্ডলৈ সকলো অনলাইন তথ্য প্ৰযুক্তিৰ দ্বাৰা সম্পন্ন হয়৷ জিএছটি অহাৰ ফলত চেক পোষ্ট নোহোৱা হ’ল আৰু মাল-পত্ৰৰ পৰিবহণ ক্ষীপ্ৰ হৈছে, যাৰ দ্বাৰা কেৱল সময় ৰাহি হোৱা ইনহয়, লজিষ্টিক ক্ষেত্ৰতো লাভ হৈছে৷ বোধহয় জিএছটি লবিশ্বৰ সবাতোকৈ বৃহৎ কৰৰ নৱজাগৰণ৷ ভাৰতত ইমান বৃহৎ কৰ নৱজাগৰণৰ সফল এইবাবেই হৈছে কাৰণ দেশৰ জনতাই ইয়াক গ্ৰহণ কৰিচে আৰু জন শক্তিৰ দ্বাৰাই এই জিএছটিৰ সফলতা সুনিশ্চিত হৈছে৷ সাধাৰণতে এয়া ভবা হয় যে ইমান ডাঙৰ নৱজাগৰণ, ইমান ডাঙৰ দেশ, বৃহৎসংখ্যক জনতাৰ মাজত ইয়াক পূৰ্ণ ৰূপত স্থিৰ হোৱালৈ ৫ৰ পৰা ৭ বছৰ সময়ৰ প্ৰয়োজন হয়৷ কিন্তু দেশৰ ন্যায়পৰায়ণ লোকৰ উৎসাহ, দেশৰ ন্যায়পৰায়ণ জনশক্তিৰ সহযোগিতাৰ ফলত ই ভিতৰি ভিতৰি ব্যাপক মাত্ৰাত ব্যৱস্থাৱলী নিজৰ স্থান নিৰ্ধাৰণ কৰিছে, স্থিৰ প্ৰাপ্ত কৰিছে আৰু আৱশ্যকতা অনুসৰি নিজৰ ইনবিল্ট ব্যৱস্থাৰ দ্বাৰা সংশোধনো হৈ আছে৷ এয়া নিজৰ মাজতেই এক বৃহৎ সফলতা আৰু ইয়াক এশ পঁচিশ কোটি দেশবাসীয়ে অৰ্জন কৰিছে৷

মোৰ মৰমৰ দেশবাসীসকল! পুনৰ বাৰ ‘মন কী বাত’ সম্পূৰ্ণ কৰি আপোনালোকক লগ পোৱাৰ, আপোনালোকৰ সৈতে কথা পতাৰ বাবে অনাগত ‘মন কী বাত’লৈ অপেক্ষা কৰি আছোঁ৷

বহু বহু ধন্যবাদ৷

Namaskar. Through ‘Mann Ki Baat’, I once again have been blessed with the opportunity to be face-to-face with you. I am sure you distinctly remember that for the last many months, a naval team comprising six women Commanders was on a voyage. I want to tell you something about the ‘Naavika Saagar Parikrama’. These six illustrious daughters of India circumnavigated the globe for over more than 250 days on board the INSV Tarini, returning home on the 21st of May. The entire country welcomed them with open arms, with high spirits. They traversed a multitude of oceans, many a sea, over a distance of almost twenty two thousand nautical miles. This was a first of its kind event in the entire world. Last Wednesday, I got an opportunity to meet these daughters and listen to their experiences. Once again, I congratulate these daughters and their spirit of adventure for bringing laurels to the country, for raising the glory of the Navy and significantly so, for conveying to the world that India’s daughters are no less. Who does not know of the sense of adventure? If you view the journey of human evolution, you will notice that breakthroughs in progress have taken birth in the womb of some adventure or the other. There is an umbilical link between development and adventure; the resolve to achieve something, the burning desire to do something unparalleled, the sentiment proclaiming “I too can do it”. The number of such people may be miniscule, but they turn out to be sources of inspiration for millions of others, spanning an array of eras. Recently, you must have come across quite a few notable happenings pertaining to mountaineers attempting to scale Mount Everest. For centuries, Everest has been throwing the gauntlet at humankind. And for long, brave hearts have been responding to the challenge.

On the 16th of May, a team comprising five tribal students of an Ashram School in Chandrapur, Maharashtra- Maneesha Dhurve, Pramesh Ale, Umakant Madhavi, Kavidas Katmode and Vikas Soyam- scaled the world’s highest peak. These Ashram School students began training in August, 2017, covering Wardha, Hyderabad, Darjeeling and Leh-Ladakh. These young boys & girls had been selected under ‘Mission Shaurya’. True to its name, they brought glory to the country with their brave deed of conquering the Everest. I congratulate these young friends and members of the school in Chandrapur, from the core of my heart. Just a while ago, 16 year old Shivangi Pathak became the youngest Indian woman to scale Everest from the Nepal side. Heartiest congratulations, Beti Shivangi.

Ajit Bajaj and his daughter became the first ever father-daughter duo to ascend Everest. And it’s not that only the young are climbing Everest. On the 19th of May, Sangeeta Bahal, aged more than 50, scaled the Everest. There are some mountaineers who have shown that apart from possessing skills, they are sensitive too.

A few days ago, under the ‘Clean Ganga Campaign’, a group from the BSF Scaled the Everest and while returning, removed loads of trash littered there and brought it down. This deed is commendable indeed; it also displays their commitment towards cleanliness and the environment. People have been ascending the Everest for years & many have managed to reach the peak successfully. I congratulate these daredevils, especially the daughters from the core of my heart.

My dear countrymen, especially my young friends, just a couple of months ago, when I mentioned ‘Fit India’, I did not think it would draw such a good response; that a large number of people would come forward to support it. When I say ‘Fit India’, I believe that the more we play, the more we will inspire the country to come out & play. People are sharing videos of Fitness Challenge on social media; they are tagging each other to spread the challenge. Everybody is now getting connected with this Fit India Campaign. People from the film fraternity, from the world of Sports, common citizens of the country, members of the armed forces, school teachers or even those toiling in fields and farms, their rising notes are building up a crescendo ‘Hum Fit toh India Fit’… ‘If we are fit, India is fit’. For me, it’s heartwarming that the captain of the Indian Cricket team Virat Kohli ji has included me in his challenge… and I too have accepted his challenge. I believe this is gainful and this kind of a challenge will inspire us to be fit along with others, as well.

My dear countrymen, many a time in ‘Mann Ki Baat’, you must have heard me mention a thing or two about sports & sportspersons. And in the last episode, our heroes of the Commonwealth Games shared with us their ‘Mann Ki Baat’, matters close to their hearts through this programme.

Chhavi Yadav ji, thank you very much for your phone call. It is true that sports & games that were once a part & parcel of every child’s life, in every lane in the neighbourhood, are fading into oblivion. These games used to be a special feature of summer holidays. Sometimes in scorching afternoons; at times after dinner, children used to play with exuberant abandon for hours together, leaving all worries behind. Some games saw the participation of the whole family. Aiming the ball at the crooked column of stone slats- Pitthoo, playing marbles, testing one’s agility in Kho kho, spinning the top, Lattoo, or applying skills in swiftly flicking the tapered- edged wooden peg and hitting it aloft-Gilli-Danda, innumerable games were an inseparable part of each & every child’s life from Kashmir to Kanyakumari, from Kutch to Kamrup. Of course, those games were known by different names, depending on the place. Pitthoo is one such game. Some called it Lagori, at other places it was Satoriya, Saat Pathar, Dikori, Satodiya… one game with many names! Traditional sports and games comprise both varieties… outdoor and indoor as well. The unity, intrinsic to our country’s diversity can be witnessed in these games. A single game is known by distinct names at different places. I am from Gujarat. I known of a game played in Gujarat called Chomal Isto. It is played with cowries or tamarind seeds or dice on an eight by eight square board. It used to be played in almost every state. Known as Chowkabara in Karnataka, Attoo in Madhya Pradesh, Pakidakaali in Kerala, Champal in Maharashtra, Daayaam and Thaayaam in Tamilnadu, Changaa Po in Rajasthan, it had innumerable names. One realizes after playing, despite not knowing the language of a particular state, “Oh! We used to play this game in our state as well!” Who amongst us would not have enjoyed playing Gilli-Danda in our childhood? This is a game that is played across villages and cities. It is also known by different names. In Andhra Pradesh it is called Gotibilla or Karrabilla. In Odisha it’s called Gulibadi and in Maharashtra, Vittidaaloo. Some games are seasonal. There is a season for flying kites. While flying a kite or playing a game, one freely expresses one’s inherent unique qualities. You must have seen many a child, shy by nature, leap up with zest, the moment a game begins. Even children with a seemingly serious countenance start expressing themselves; while playing, the innate child within them comes to the fore. Traditional sports and games are structured in such a manner that along with physical ability, they enhance our logical thinking, concentration, alertness and energy levels. Games are not just games; they teach us values in life, such as, setting targets, building up determination, developing team spirit and fostering mutual co-operation. I recently noticed in a training programme in Business Management, our traditional sports and games being used for improving overall personality development and interpersonal skills. These games are proving to be handy in overall development. And then, there is no prescribed age limit for participating in them. From tiny tots to Grandfather-Grandmother, when we all play these games together then the term ‘Generation Gap’ disappears on its own. At the same time, we also come to know about our culture and traditions. Many games also make us aware about our society, environment and other spheres.

It is a matter of concern, whether these sports & games will fade away to the point of extinction. It will not just be a loss of a game; it will be the loss of the spirit of childhood, something that will exist only in the verses of poetry.
Ye daulat bhi le lo
Ye shohrat bhi le lo
Bhale chheen lo mujhse meri jawani
Magar mujhko lauta do bachpan ka sawan
Wo kagaz ki kashti, wo baarish ka paani

Take away all my riches
Bereave me of all this fame
Snuff out my youth if you so wish
But do return the monsoon that drenched me as a child
The puddles & my paper boats, the magic of my rains.

And we will be forever reduced to listening to this song, hence we must keep our traditional sports alive. It is crucial that today schools, neighbourhoods and youth congregations should come forward and promote these games. Through crowd sourcing we can create a very large archive of our traditional games. The Videos of these games can be shot, outlining the way to play these games along with the mandatory rules and regulations. Animation films can also be made so that our young generations for whom these games played in our streets are something to marvel about, can see, play for themselves and thus bloom.
My dear countrymen, on the 5th of June, our nation, India will officially host the World Environment Day Celebrations. This is a very important achievement for India and it is also an acknowledgement as well as recognition of India's growing leadership in the direction of tackling climate change.

This time the theme is 'Beat Plastic Pollution'. I appeal to all of you, that while trying to understand the importance of this theme, we should all ensure that we do not use low grade polythene and low grade plastics and try to curb the negative impact of plastic pollution on our environment, on our wild life and our health. Let us all visit the World Environment Day website ‘wed-india 2018’ and try to imbibe and inculcate the many interesting suggestions given there into our everyday life.
Whenever we face a torrid summer, or floods, incessant rains or unbearable cold, everybody becomes an expert, analyzing global warming and climate change. But does empty talk bring about any solutions? Being sensitive towards nature, protecting nature, should come naturally to us; these virtues should be embedded in our sanskar.

In the past few weeks, we all witnessed that there were dust storms in the different regions of the country, along with heavy winds and unseasonal heavy rains. There was also loss of life and property. These calamities are basically the result of the change in weather patterns. Our culture, our traditions have never taught us to be at loggerheads with nature.
We have to live in harmony and in synchronicity with nature, we have to stay in touch with nature. Mahatma Gandhi had advocated this wisdom at every step of his life. Today when India speaks of climate justice or plays a major role in the Cop21 and Paris agreements or when we unite the whole world through the medium of International Solar Alliance, they all are rooted in fulfilling that very dream of Mahatma Gandhi.
On this environment day, let all of us give it a good thought as to what can we do to make our planet cleaner and greener? How can we progress in this direction? What innovative things can we do? The rainy season is fast approaching; we can set a target of achieving record plantation of trees this time and not only plant trees but also nurture and maintain the saplings till they grow.

My dear countrymen and especially my young friends, you do remember the 21st of June now; not only you and I, June 21st remains a part of the entire world’s collective consciousness. The 21st of June has been mandated and is celebrated as the International Yoga Day in the entire world and people start preparing for it months in advance. The news being received these days is that there are preparations afoot in the whole world to celebrate 21st June as International Yoga Day.
Yoga for unity and a harmonious society conveys a message that has permeated the world over. Centuries ago, the great Sanskrit Poet Bhartahari had written in his ‘Shataktrayam’.

धैर्यं यस्य पिता क्षमा च जननी शान्तिश्चिरं गेहिनी
सत्यं सूनुरयं दया च भगिनी भ्राता मनः संयमः।
शय्या भूमितलं दिशोSपि वसनं ज्ञानामृतं भोजनं
एते यस्य कुटिम्बिनः वद सखे कस्माद् भयं योगिनः।।

[A man whose father is patience, mother is forgiveness and peace as consort, Truth as his friend, compassion as his sister and restraint for brother as family members and whose bed is the great earth, is clothed by the great sky and whose food is only knowledge. Is indeed a Yogi who won't know any fear.]

This observation expressed centuries ago, straightaway implies that practicing yogic exercises on a regular basis leads to imbibing benefic attributes which stand by our side like relatives and friends. The practice of yoga leads to building up of courage, which always protects us like a father. The practice of yoga leads to germination of a sense of forgiveness in the same manner as a mother has for her children and mental peace becomes our permanent friend. Bhartahari has said that with regular yogic exercise, truth becomes our child, mercy becomes our sister, self restraint our brother, earth turns in to our bed and knowledge satiates our hunger. When so many attributes become one's partner, then that yogi conquers all forms of fear. Once again, I appeal to all the citizens to adopt their legacy of yoga and create a healthy, happy and harmonious nation.

My dear countrymen, today is the 27th of May, the death anniversary of the first Prime Minister of India, Pandit Jawaharlal Nehru ji. I render my pranam to Pandit ji. Memories of this month are also linked with Veer Savarkar. This was the very month, the month of May 1857, when Indians had displayed their strength against the British. In many parts of the country, our youth and farmers demonstrated their bravery whilst standing up against the injustice. It is indeed sad that we kept on calling the events of 1857 only as a rebellion or a soldiers’ mutiny for a very long time.
In fact, May 1857 was not only evaluated as a minor historical incident but was also an attempt to dent our self-respect. It was Veer Savarkar who boldly expostulated by writing that whatever happened in 1857 was not a revolt but was indeed the First War of Independence. Savarkar along with his band of brave hearts celebrated the 50th anniversary of the First War of Independence with great fanfare at India house in London. It is also an amazing coincidence that the month which witnessed the First Struggle for Independence was the month in which Veer Savarkar ji was born. Savarkar ji’s personality was full of special qualities; he was a worshipper of both weapons or shashtra and Knowledge or shaashtras.

Generally Veer Savarkar is renowned for his bravery and his struggle against the British Raj. But besides these sterling qualities, he was also a striking poet and a social reformer who always emphasized on goodwill and unity. A wonderful account about Savarkarji has been given by our dear honorable Atal Bihari Vajpayee Ji. Atal ji had said - Savarkar means brilliance, Savarkar means sacrifice, Savarkar means penance, Savarkar means substance, Savarkar means logic, Savarkar means youth, Savarkar means an arrow, and Savarkar means a Sword! Behold! What an accurate depiction of Savarkar by Atal ji! Savarkar marched along with both poetry and revolution. Besides being a sensitive poet, he was also a courageous revolutionary.

My dear brothers and sisters, I was watching a story on TV about our underprivileged daughters of certain slums in Sikar, Rajasthan. Our daughters, who were forced to sift through garbage and beg from home to home in order to earn a living - today they are learning sewing and stitching clothes to cover the impoverished. This is an example where the daughters are stitching ordinary to good quality clothes for themselves and other families. Along with this, they are undergoing a training course in skill development.

These daughters have become self-reliant today and are living their lives with respect and have become a strong support to their families. I wish all these daughters, brimming with hope and trust, a very bright future. They have demonstrated that if you have the desire to do something and if you are determined towards that goal then success can be achieved despite all odds! And this is not only about Sikar, but in every corner of India, you will witness something akin to this. If you observe in your neighbourhood, then you will witness for yourselves how people overcome the difficulties in their lives!

You must have realized that whenever we go to a tea shop, and enjoy tea there, a discussion with some of the customers automatically ensues. These discussions are also political and social in nature, can be about movies, sports and sportspersons or can focus even on the problems of the country – any problem with probable solutions are discussed at length – but often the problems and their solutions remain limited to such animated discussions only.

But there are some people who go ahead with their work, to bring about a change through their hard work and dedication; they make it a reality. Such is the story of D. Prakash Rao, living in the slums of Cuttack, Orissa, who gave up everything of his in order to adopt and realize the dreams of others! Just yesterday I’ve had the good fortune of meeting D. Prakash Rao.

Shriman D. Prakash Rao has been a tea vendor in the city of Cuttack for the past five decades. A meagre tea vendor; today you will be surprised to know that the lives of more than 70 children are being illuminated through education due to his efforts. He has opened a school named 'Asha Ashvaasan', spending 50% of his income for children living in slums and hutments. He ensures education, health and meals for all the children coming to this school. I congratulate D. Prakash Rao for his hard work, his persistence and for providing a new direction to the lives of those poor children attending his school. He has banished the darkness from their lives. Who amongst us does not know the Vedic shloka 'Tamso Ma Jyotirgamaya'! However, it has been put into practice by D. Prakash Rao. His life is an inspiration to us, our society and the whole country. Your surroundings too must be full of such inspiring happenings. There must be innumerable incidents. Come, let us take positivity forward.

The month of June is so hot that people anxiously wait for the rains, gazing towards the sky for the clouds to appear. People will wait for the moon in a few days from now onwards. Witnessing the moon means that the festival of Eid can be celebrated. After an entire month of fasting during Ramzan, the festival of Eid is a harbinger of celebrations.

I hope and believe that everyone will celebrate Eid with gaiety and fervor and on this occasion children will specially get a grand ‘Eidi’. I hope that the festival of Eid will further strengthen the bonds of harmony in our society. Heartiest felicitations to all of you. My dear countrymen, many thanks to you all. We shall meet once again in another episode of ‘Mann Ki Baat’ next month.
Namaskar

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, নমস্কাৰ৷ যোৱা ৪ এপ্ৰিলৰ পৰা ১৫ এপ্ৰিললৈকে অষ্ট্ৰেলিয়াত একবিংশ কমনৱেলথ ক্ৰীড়া প্ৰতিযোগিতা অনুষ্ঠিত হৈ গ’ল৷ ভাৰতৰ উপৰিও বিশ্বৰ ৭০খন দেশে ইয়াত ভাগ ল’লে৷ যেতিয়া ইমানবোৰ দেশৰ হেজাৰ-বিজাৰ খেলুৱৈয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিব, উৎসাহ, শক্তি, আবেগ, আশা-আকাংক্ষাৰ ভিৰ হ’ব, কল্পনা কৰকচোন, কেনে সুন্দৰ হ’ব সেই পৰিবেশ! এই সময়ছোৱাত দেশজুৰি মানুহে দৈনিক ভাবিছিল আজি বা কোন কোন খেলুৱৈয়ে পাৰদৰ্শিতা প্ৰদৰ্শন কৰে৷ আমাৰ দেশৰ খেলুৱৈসকলেও দেশবাসীৰ আশা-আকাংক্ষাক সঁহাৰি জনাই যথেষ্ট উন্নত প্ৰদৰ্শন কৰিলে আৰু এটাৰ পিছত আনটো পদক জয় কৰি গ’ল৷ ২৬টা স্বৰ্ণ, ২০টা ৰূপৰ আৰু ২০টা ব্ৰঞ্জৰ পদকেৰে ভাৰতে মুঠ ৬৬টা পদক জয় কৰিলে৷ এই সফলতাই প্ৰত্যেক ভাৰতীয়কে গৰ্বিত কৰিছে৷ খেল শেষ হোৱাৰ পিছত যেতিয়া পদকৰ সৈতে ভাৰতৰ ক্ৰীড়াবিদে শৰীৰত ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকা মেৰিয়াই থিয় হয়, ৰাষ্ট্ৰীয় সংগীত ধ্বনি বাজি উঠে, সেই সময়ত সেই দৃশ্য চাই থকা দেশবাসীৰ মনত যি সন্তুষ্টি, গৌৰৱ আৰু সন্মানৰ ভাৱ জাগ্ৰত হয় সি তন-মন জোকাৰি পেলায়৷ সেই ভাৱ ব্যক্ত কৰিবলৈ মোৰ ওচৰত শব্দৰ অভাৱ৷ কিন্তু মই খেলুৱৈসকলৰ পৰা যি শুনিলোঁ, মই আপোনালোকক শুনাও৷ মই খুব গৌৰৱ অনুভৱ কৰোঁ, আপোনালোকৰো গৌৰৱ অনুভৱ হ’ব৷

মই মণিকা বাট্ৰা, যি কমনৱেলথ গেমছত চাৰিটা পদক জয় কৰিছোঁ, দুটা, স্বৰ্ণৰ, এটা ৰূপৰ আৰু এটা ব্ৰঞ্জ৷ মন কী বাতৰ শ্ৰোতাসকলক মই জনাব খোজোঁ, মই অত্যন্ত আনন্দিত যে ভাৰতত টেবুল টেনিছ ইমান জনপ্ৰিয় হৈছে, য’ত মই শ্ৰেষ্ঠতম প্ৰদৰ্শন কৰিছিলোঁ৷ গোটেই জীৱনৰে শ্ৰেষ্ঠ টেবুল টেনিছ খেলিলোঁ৷ মোৰ প্ৰেকটিছৰ বিষয়ে কওঁ৷ মোৰ প্ৰশিক্ষক সন্দীপ ছাৰৰ সৈতে প্ৰেকটিছ কৰিছিলো কমনৱেলথ গেমছৰ পূৰ্বে আৰু আমাৰ কেম্প হৈছিল পৰ্তুগালত৷ মই চৰকাৰক ধন্যবাদ জনাইছোঁ কাৰণ চৰকাৰে আমাক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰেক্ষাপটলৈ পঠিয়াইছে৷ নতুন প্ৰজন্মক এষাৰেই কওঁ, নিৰাশ নহ’বা৷ নিজকে আৱিষ্কাৰ কৰা৷

মই পি গুৰুৰাজ আপোনালোকক জনাব খোজোঁ, যে কমনৱেলথ গেমছত পদক জয় কৰাৰ মোৰ দুৰ্বাৰ হেঁপাহ আছিল৷ মোৰ প্ৰথমবাৰৰ কমনৱেলথ গেমছতে ভাৰতৰ প্ৰথমটো পদক জয় কৰিবলৈ পাই মই অতিশয় আনন্দিত৷ এই পদক মই মোৰ গাঁও কুন্দাপুৰ, মোৰ ৰাজ্য কৰ্ণাটক আৰু মোৰ দেশৰ নামত উৎসৰ্গা কৰিছোঁ৷

মই মীৰাবাই চানু, মই এইবাৰৰ কমনৱেলথ গেমছত ভাৰতৰ বাবে প্ৰথমটো স্বৰ্ণ পদক আনিছিলোঁ, মণিপুৰৰ আৰু দেশৰে এগৰাকী ভাল ক্ৰীড়াবিদ হোৱাৰ স্বপ্ন আছিল মোৰ৷ মই চিনেমাবোৰ চাইছিলোঁ৷ বিশেষকৈ মণিপুৰৰ মোৰ বাইদেউৰ চিনেমাখনে মোক উৎসাহিত কৰিছিল৷ মোৰ নিয়মানুৱৰ্তিতা, একাত্মতা, নিষ্ঠা আৰু কঠোৰ শ্ৰমৰ বলত মই সফল হ’লো৷

কমনৱেলথ গেমছ ভাৰতৰ বাবে কেইবাটাও কাৰণত গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল৷ আপোনালোকে জানেনে? এইবাৰ গেমছলৈ যিমান ভাৰতীয় মল্লযুঁজাৰু গৈছিল, প্ৰত্যেকেই পদক বিজয় কৰিছে৷ মণিকা বাট্ৰাই যিমানটা ক্ৰীড়াত প্ৰতিদ্বন্ধিতা কৰিলে প্ৰত্যেকতে পদক লাভ কৰিলে৷ তেওঁ প্ৰথম ভাৰতীয় মহিলা যি একক টেবুল টেনিছত ভাৰতৰ বাবে স্বৰ্ণ পদক আনিলে৷ ভাৰতে সৰ্বাধিক পদক পালে শ্বুটিঙত৷ পোন্ধৰ বছৰীয়া ভাৰতীয় শ্বুটাৰ অনিশ ভানুৱালা ভাৰতৰ সৰ্বকনিষ্ঠ শ্বুটাৰ৷ শচীন চৌধুৰী পদক বিজয়ী একমাত্ৰ ভাৰতীয় দিব্যাংগ ভাৰত্তোলক৷ এইবাৰ সৰ্বাধিক পদক বিজয় কৰিলে মহিলাই৷ বেডমিণ্টনতো চুড়ান্ত খেলখনত ভাৰতৰেই দুগৰাকী খেলুৱৈ ছাইনা নেহৱাল আৰু পি ভি সিন্ধুৰ মাজত অনুষ্ঠিত হৈছিল৷ দুয়োটা পদক ভাৰতলৈকে আহিল৷ মই উপভোগ কৰি আনন্দিত হ’লো৷ এই ক্ৰীড়া সমাৰোহত ভাগ লোৱা খেলুৱৈসকল দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰৰ পৰা আহিছিল, সৰু সৰু চহৰবোৰৰ পৰা আহিছিল৷ অনেক বাধা-বিঘিনি পাৰ হৈ আজি তেওঁলোকে এই সাফল্য লাভ কৰিছে৷ এই ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃ, অভিভাৱক, শিক্ষক, সংগী ক্ৰীড়াবিদসকল, আটাইৰে অৰিহণা আছে৷ মই এওঁলোক সকলোলৈকে অভিনন্দন জনাইছোঁ৷

মন কী বাতৰ যোৱা অনুষ্ঠানত যোৱাটো খণ্ডত মই ফিট ইণ্ডিয়া গঢ়াৰ আহ্বান জনাইছিলোঁ৷ এই ক্ষেত্ৰত বিশেষকৈ যুৱ সম্প্ৰদায়ৰ যথেষ্ট সঁহাৰি লাভ কৰিছোঁ৷ শচীকান্ত ভোচলে নামৰ এজন ব্যক্তিয়ে ছুইমিং পুলত তেখেতৰ এখন ফটো শ্বেয়াৰ কৰি লিখিছে- দেহেই মোৰ অস্ত্ৰ, পানীয়েই মোৰ উপাদান আৰু সাঁতোৰেই মোৰ জগত৷ ৰুমা দেৱনাথে লিখিছে- প্ৰাতঃভ্ৰমণে মোক সুখী আৰু স্বাস্থ্যৱান কৰি তোলে৷ শাৰীৰিক সক্ষমতাই সুখ আনে আৰু সুখে হাঁহি বিৰিঙায়৷ দেৱনাথে কোৱাৰ দৰে নিঃসন্দেহে সুখী অৱস্থাই হৈছে সক্ষমতা৷ ধাৱল প্ৰজাপতিয়ে নিজৰ ট্ৰেকিং কৰা থকা ফটো দি লিখিছে- মোৰ বাবে ভ্ৰমণৰ ট্ৰেকিঙেই হৈছে ফিট ইণ্ডিয়াৰ মন্ত্ৰ৷ কেইবাজনো বিখ্যাত ব্যক্তিয়ে ফিট ইণ্ডিয়াৰ সৈতে জড়িত হৈ যুৱ সম্প্ৰদায়ক অনুপ্ৰেৰণা দিয়া দেখি আনন্দ পাইছোঁ৷ অভিনেতা অক্ষয় কুমাৰে টুইটাৰত এটা ভিডিঅ’ দিছে, য’ত তেওঁ পিঠি আৰু পেটৰ মাংসপেশী সবল কৰিব পৰা ব্যায়াম কৰি দেখুৱাইছে৷ ফিট ইণ্ডিয়া আন্দোলনত যোগাভ্যাসৰ যথেষ্ট গুৰুত্ব আছে৷ ২১ জুনৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় যোগদিৱসৰ বাবে আপোনাসৱ আটায়েই প্ৰস্তুতি চলাওক৷ আপোনালোকৰ লগতে আপোনাৰ অঞ্চলৰ স্ত্ৰী-পুৰুষ নিৰ্বিশেষে সকলো বয়সৰ লোকক লগত লৈ প্ৰস্তুতি আৰম্ভ কৰক৷ শাৰীৰিক তথা মানসিক স্বাস্থ্যৰ উন্নতিৰ ক্ষেত্ৰত যোগৰ গুৰুত্ব সম্পৰ্কে আজি বিশ্বত বা ভাৰতত নতুনকৈ ক’বলগীয়া একো নাই৷ এই ক্ষেত্ৰত এটা এনিমেটেড ভিডিঅ’ যথেষ্ট জনপ্ৰিয় হৈছে৷ এই এনিমেচন কৰা লোকসকলক মই অভিনন্দন জনাইছোঁ৷

যুৱ বন্ধুসকল, আপোনালোকে নিশ্চয় পৰীক্ষাৰ পৰা আজৰি পাই বন্ধৰ দিন কেনেকৈ কটাব সেই কথা চিন্তা কৰি আছে৷ কোনোৱে কোনোৱে নতুন বিষয় শিকাৰো আগ্ৰহ কৰিছে নিশ্চয়৷ এই ক্ষেত্ৰত আপোনালোকক আন এটি নিমন্ত্ৰণ জনাইছোঁ, ভাৰত চৰকাৰৰ ক্ৰীড়া, মানৱ সম্পদ বিকাশ আৰু কল্যাণ আৰু খোৱা পানী এই তিনিটা মন্ত্ৰালয়ৰ সহযোগত স্বচ্ছ ভাৰত ছামাৰ ইণ্টাৰ্ণশ্বিপ ২০১৮ আৰম্ভ কৰা হৈছে৷ মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী, এনচিচি, এনএছএছ আদিত জড়িত যুৱকসকলে ইয়াত ভাগ লৈ সমাজৰ উপকাৰ সাধন কৰিব পাৰিব৷ এই ইণ্টাৰ্ণশ্বিপ কৰা সকলক ইউজিচিয়ে ক্ৰেডিট পইণ্ট দিয়াৰ ব্যৱস্থা কৰিছে৷ অন্যান্য পুৰস্কাৰৰো ব্যৱস্থা আছে৷ আপোনালোকে মাই গভ ৱেৱছাইটৰ জৰিয়তে ইয়াত যোগদান কৰিব পাৰিব৷ মই আশা কৰিছোঁ ইয়াৰ জৰিয়তে আমাৰ যুৱ সম্প্ৰদায়ে স্বচ্ছ ভাৰত অভিযানক আৰু অলপ আগুৱাই নিব৷ আপোনালোকৰ অভিজ্ঞতা ফটো, ভিডিঅ’ আজিৰ জৰিয়তে মোলৈ পঠিয়াওক৷ ছুটিৰ দিনকেইটাত এক নতুন ধৰণৰ অভিজ্ঞতাৰ সোৱাদ লওক৷ আপোনাসৱৰ প্ৰয়াসৰ বিষয়ে জানিবলৈ মই বৰ ইচ্ছুক৷ আপোনালোকৰ মতামত আমালৈ পঠিয়াওক৷ কাহিনী প্ৰেৰণ কৰক, ভিডিঅ’ প্ৰেৰণ কৰক৷ এক নতুন অনুভৱৰ বাবে এই বন্ধৰ সময়খিনি কিবা এটা শিকাৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰক৷

প্ৰিয় দেশবাসী, সময় পালেই মই দূৰদৰ্শনত গুড নিউজ ইণ্ডিয়া নামৰ অনুষ্ঠানটি চাওঁ৷ লগতে মই দেশবাসীকো অনুৰোধ কৰোঁ গুড নিউজ ইণ্ডিয়া অনুষ্ঠানটি আমি চাব লাগে৷ এই অনুষ্ঠানৰ জৰিয়তে আমাৰ দেশৰ চুকে-কোণে হৈ থকা ভাল খবৰ, আৰু এই ভাল কামৰ সৈতে জড়িত হৈ থকা ব্যক্তিৰ বিষয়ে আমি জানিব পাৰোঁহক৷

মই বিগত সপ্তাহত দেখিছিলোঁ, যে দিল্লীৰ বহুতো যুৱক দুখীয়া ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ শিক্ষাদানৰ বাবে নিঃস্বাৰ্থভাৱে জড়িত হৈ পৰিছে৷ এই যুৱকসকলে দিল্লীৰ পদপথত বাস কৰা অথবা অস্থায়ী জুপৰীত বাস কৰা শিশুসকলৰ শিক্ষাৰ বাবে এক অভিযান আৰম্ভ কৰিছে৷ আৰম্ভণিতে ৰাস্তাত ভিক্ষা বিচৰা, বা সৰু-সুৰা কাম কৰা শিশুৰ অৱস্থাই তেওঁলোকক এনেদৰে আলোড়িত কৰিলে যে তেওঁলোকে এনেধৰণৰ ৰচনাত্মক কামৰ ভিতৰত সোমাই পৰিল৷ দিল্লীৰ গীতা ক’লনীৰ ওচৰৰ জুপুৰীত বাস কৰা পোন্ধৰ গৰাকী শিশুৰে আৰম্ভ কৰা এই অভিযানে আজি বাৰটা স্থানৰ দুহেজাৰ শিশুক সামৰি লৈছে৷ এই অভিযানৰ সৈতে জড়িত যুৱক-যুৱতীসকলক শিক্ষকসকলে নিজস্ব ব্যস্ত দিনপঞ্জীৰ পৰা দুঘণ্টা সময় উলিয়াই এই সমাজ সংশোধনৰ কামৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছে৷

ভাই-ভনীসকল, এনেদৰে উত্তৰাখণ্ডৰ পৰ্বতীয়া অঞ্চলৰ কিছু কৃষক সমগ্ৰ দেশৰ কৃষকসকলৰ বাবে প্ৰেৰণাৰ উৎস হৈ পৰিছে৷ তেওঁলোকে সংগঠিত প্ৰয়াসেৰে কেৱল নিজৰেই নহয়, নিজৰ অঞ্চলৰো ভাগ্য সলনি কৰিছে৷ উত্তৰাখণ্ডৰ বাগেশ্বৰত প্ৰধানতঃ ছোলাই, গমধান আদিৰ খেতি কৰা হয়৷ পাহাৰীয়া অঞ্চল হোৱা বাবে সেই অঞ্চলৰ কৃষকসকলে উচিত মূল্য নাপাইছিল৷ কিন্তু কপকোট অঞ্চলৰ কৃষকসকলে এই শস্য পোনে পোনে বজাৰত বিক্ৰী কৰি লোকচান হোৱাৰ পৰিৱৰ্তে অধিক মূল্য লাভ কৰাৰ পথ মুকলি কৰে৷ তেওঁলোকে কৰিলে কি, সেই উৎপাদিত শস্যৰ পৰা বিস্কুট প্ৰস্তুত কৰা আৰম্ভ কৰি সেই বিস্কুট বিক্ৰী কৰিলে৷ সেই অঞ্চলত আইৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তা সম্পৰ্কত এটা ধাৰণা আছে আৰু লৌহ পদাৰ্থসমৃদ্ধ এই বিস্কুট গৰ্ভৱতী মহিলাৰ বাবেও উপযোগী৷ এই কথা তেওঁলোকে জানে৷ এই কৃষকসকলে মুনাৰ গাঁৱত এক সমবায় ব্যৱস্থা গঠন কৰি বিস্কুট নিৰ্মাণৰ কাৰখানা স্থাপন কৰিছে৷ কৃষকসকলৰ সাহস দেখি প্ৰশাসনেও ইয়াক ৰাষ্ট্ৰীয় জীৱিকা অভিযানৰ সৈতে জড়িত কৰিছে৷ এই বিস্কুট বৰ্তমান বাগেশ্বৰ জিলাৰ প্ৰায় ৫০খন অংগনৱাড়ী কেন্দ্ৰতেই নহয়, আলমোড়া আৰু কৌছানীলৈও পঠিওৱাৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে৷ কৃষকসকলৰ কষ্টৰ বাবেই সংস্থাৰ বাৰ্ষিক আয় দহৰ পৰা পোন্ধৰ লাখ টকা বৃদ্ধি পাইছে৷ আৰু ৯০০ত কৈও অধিক পৰিয়ালৰ বাবে সংস্থাপনৰ বাট মুকলি হৈছে৷ ফলত জিলাসমূহৰ পৰা হোৱা প্ৰব্ৰজন কমি গৈছে৷

প্ৰিয় দেশবাসী, আমি শুনো যে ভৱিষ্যতে পৃথিৱীত পানীক লৈয়ে যুদ্ধ হ’ব৷ প্ৰত্যেকেই এই কথা কয়৷ কিন্তু আমাৰ দায়িত্ব নাই নে বাৰু? এনে নালাগেনে বাৰু যে জল সংৰক্ষণ সামাজিক দায়িত্ব হোৱা উচিত৷ প্ৰতিজন ব্যক্তিৰেই দায়িত্ব হোৱা উচিত৷ বৰষুণৰ প্ৰতি টোপাল পানী আমি কিদৰে সংৰক্ষণ কৰিম এই কথা আমি জনা উচিত৷ আৰু সেইমতে কামত আগবঢ়াও উচিত৷ আমি সকলোৱে জানো যে আমি প্ৰতিজন ভাৰতীয়ৰ অন্তৰত জল সংৰক্ষণ কোনো নতুন বিষয় নহয়, কিতাপৰ বিষয় নহয়, ভাষাৰ বিষয় নহয়৷ অতীজৰে পৰা আমাৰ পূৰ্বপুৰুষসকলে এয়া প্ৰমাণ কৰি আহিছে যে পানীৰ প্ৰতিটো টোপাল কিদৰে সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি৷ এই সম্পৰ্কত তেওঁলোক নতুন নতুন উপায় উদ্ভাৱনৰ দিশত আগবাঢ়িছিল৷ প্ৰতিটোপাল পানীৰ মাহাত্মক তেওঁলোকে স্বীকৃতি দিছে৷ তেওঁলোকে এনেধৰণৰ নতুন নতুন উপায় উদ্ভাৱন কৰিছে যে প্ৰতি টোপাল পানীক কিদৰে সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি৷ তামিলনাডুৰ কিছুমান মন্দিৰত জলসিঞ্চন, জন সংৰক্ষণ আৰু খৰাং নিয়ন্ত্ৰণ আদিৰ বিষয়ে মন্দিৰৰ বৃহৎ শিলাখণ্ডত খোদিত কৰা আছে৷ মনাৰকোবিল, চিৰান মহাদেৱী, কোবিলপট্টী বা পুডুকোট্টইত এনে শিলালেখ আছে৷ আজিও বিভিন্ন পুখুৰী, কুঁৱা পৰ্যটনথলী হিচাপে পৰিচিত৷ কিন্তু এয়া পাহৰিব নালাগিব এয়া জল সংৰক্ষণৰ বাবে আমাৰ পূৰ্বপুৰুষসকলৰ অভিযানৰ সাক্ষী৷ গুজৰাটৰ ওদালাজ আৰু পাটন কী ৰাণী এয়া ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ৷ এক প্ৰকাৰ এই পুখুৰী এটা জলমন্দিৰেই৷ আপুনি যদি ৰাজস্থানলৈ যায় তেনেহ’লে আপুনি যোধপুৰৰ চান্দ বাউৰীলৈ নিশ্চয় যাব৷ এয়া ভাৰতৰ সবাতোকৈ ডাঙৰ আৰু ধুনীয়া পুখুৰীবোৰৰ মাজৰ এটা৷ মন কৰিবলগীয়া কথাটো হ’ল পুখুৰীটো এনে এক স্থানত আছে য’ত আকৌ পানীৰ অভাৱ৷ এপ্ৰিল, মে’, জুন, জুলাই এই সময়ছোৱা বৰষাৰ পানী সংগ্ৰহৰ উত্তম সময়৷ যদি আমি আগতীয়াকৈ এই ব্যৱস্থা কৰোঁ তেনেহ’লে আমি অধিক সুফল লাভ কৰিম৷ মনৰেগাৰ বাজেটেও এই জল সংৰক্ষণৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট সহায়ক৷ বিগত তিনিটা বৰ্ষত জল সংৰক্ষণ আৰু জল প্ৰৱন্ধনৰ দিশত প্ৰতিজনেই নিজ নিজ ধৰণে প্ৰয়াস কৰিছে৷ প্ৰতিবছৰে মনৰেগা বাজেটৰ বাহিৰত জল সংৰক্ষণ আৰু জল প্ৰৱন্ধনৰ বাবে ৩২ হাজাৰ কোটি টকা খৰচ কৰা হৈছে৷ ২০১৭-১৮ বৰ্ষৰ কথা যদি কওঁ, এইটো বছৰত মুঠ ৬৪ হাজাৰ কোটি টকাৰ ৫৫ শতাংশ অৰ্থাৎ প্ৰায় ৩৫ হাজাৰ কোটি টকা জল সংৰক্ষণৰ নিচিনা কামতেই ব্যয় কৰা হৈছে৷ বিগত তিনিটা বছৰত জল সংৰক্ষণ আৰু জল প্ৰৱন্ধনৰ কৌশলৰ মাধ্যমেৰে প্ৰায় ১৫০ লাখ হেক্টৰ কৃষিভূমি ব্যাপক মাত্ৰাত লাভান্বিত হৈছে৷ জল সংৰক্ষণ আৰু প্ৰৱন্ধনৰ বাবে মনৰেগা আঁচনিৰ জৰিয়তে ভাৰত চৰকাৰে আগবঢ়োৱা ধনৰাশিৰ জৰিয়তে বহু লোক ভালদৰেই উপকৃত হৈছে৷ কেৰেলাৰ কুট্টুমপেৰুৰ নদীত মনৰেগাৰ কাম কৰা ৭ হাজাৰ লোকে ৭০ দিন ধৰি কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰি মৃত নদীখনক পুনৰুজ্জীৱিত কৰিলে৷ গংগা আৰু যমুনা নদীৰ পানীৰে পৰিপূৰ্ণ কিন্তু উত্তৰ প্ৰদেশত এনেকুৱা কিছুমান এলেকা আছে য’ত আকৌ পানীৰ অভাৱ৷ যেনে ফটেহপুৰ জিলাৰ চচুৰ খদেৰী নামৰ দুখন সৰু নদী একেবাৰেই শুকাই গৈছে৷ জিলা প্ৰশাসনে মনৰেগা আঁচনিৰ জৰিয়তে জল সংৰক্ষণ আৰু মাটিৰ কাম কৰি কাৰ্যটো সম্পাদন কৰিলে৷ প্ৰায় ৪০-৪৫খন গাঁৱৰ লোকৰ সহায়ত শুকাই যোৱা নদীদুখন পুনৰুজ্জীৱিত কৰি তুলিলে৷ পশুৱেই হওক, পক্ষীয়েই হওক, খেতিয়কেই হওক, কৃষিভূমিয়েই হওক, গাঁও হওক সকলোৰে বাবে এয়া এক আশীৰ্বাদ৷ মই কওঁ যে পুনৰ এবাৰ এপ্ৰিল, মে’, জুন, জুলাই মাহ আমাৰ সন্মুখলৈ আহি আছে৷ জল সঞ্চয় আৰু জল সংৰক্ষণৰ বাবেও আমি কিছু কাম কৰিব লাগে৷ আহক আমিও আঁচনি ৰূপায়ণ কৰি কিবা এটা কৰি দেখুৱাও৷

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, যেতিয়া মন কী বাত হয়, মোলৈ চাৰিওফালৰ পৰা বাৰ্তা আহে, চিঠি আহে, ফোনো আহে৷ পশ্চিম বংগৰ উত্তৰ চৌবিশ পৰগণা জিলাৰ দেৱীতোলা গাঁৱৰ অয়ন কুমাৰ বেনাৰ্জীয়ে মাই গভত লিখিছে আমি প্ৰতি বছৰে ৰবীন্দ্ৰ জয়ন্তী পালন কৰোঁ কিন্তু ৰবীন্দ্ৰ নাথৰ শান্তি, সৌন্দৰ্য আৰু সততা-নিষ্ঠাৰে ভৰা জীৱনৰ আদৰ্শৰ বিষয়ে কেইজনে জানে? অনুগ্ৰহ কৰি আপুনি মন কী বাত অনুষ্ঠানত এই বিষয়ে চৰ্চা কৰিব যাতে মানুহে এই বিষয়ে জানিব পাৰে৷

মই অয়ন মহোদয়ক ধন্যবাদ জনাইছোঁ যে আপুনি মন কী বাতৰ সমূহ শ্ৰোতাৰ মনোযোগ আকৰ্ষণ কৰিছে৷ গুৰুদেৱ ঠাকুৰৰ আছিল জ্ঞান আৰু বিবেকপূৰ্ণ ব্যক্তিত্ব৷ নিজৰ লেখনীত তেওঁ তাৰ অবিনশ্বৰতাৰ চাপ ৰাখি থৈ গৈছে৷ ৰবীন্দ্ৰনাথৰ আছিল এক প্ৰতিভাশালী, বহুদৰ্শী ব্যক্তিত্ব৷ কিন্তু তেওঁৰ অন্তৰ্নিহিত শিক্ষকৰ আত্মাই আমাক সৰ্বদা স্পৰ্শ কৰে৷ গীতাঞ্জলীত তেওঁ লিখিছে, He, who has the knowledge has the responsibility to impart it to the students. অৰ্থাৎ যাৰ জ্ঞান আছে তেওঁৰ এয়া দায়িত্ব সেই জ্ঞান পিপাসুসকলক বিলাব লাগে৷

মই বাংলা ভাষা নাজানো৷ কিন্তু সৰুকালত মোৰ খুব সোনকালে শোৱাপাটীৰ পৰা শুই উঠাৰ অভ্যাস আছিল আৰু পূব হিন্দুস্তানত ৰেডিঅ’ৰ পুৱাৰ অনুষ্ঠান আগতে আৰম্ভ হৈছিল আৰু পশ্চিম ভাৰতত কিছু পলমকৈ আৰম্ভ হৈছিল৷ মোৰ ধাৰণা পুৱা চাৰে পাঁচ বজাত ৰবীন্দ্ৰ সংগীত আৰম্ভ হৈছিল ৰেডিঅ’ত আৰু শুনাটো মোৰ অভ্যাস আছিল৷ ভাষা নাজানিছিলো কিন্তু ৰবীন্দ্ৰ সংগীত শুনাটো মোৰ অভ্যাসত পৰিণত হৈছিল৷ যেতিয়া আনন্দলোক আৰু আগুনেৰ পৰশমণি এই কবিতাবোৰ পঢ়ো বা শুনো, মনটো প্ৰফুল্লিত হৈ পৰে, জাগ্ৰত হৈ উঠে৷ আপোনালোককো ৰবীন্দ্ৰ সংগীতে কিম্বা তেওঁৰ কবিতাই প্ৰভাৱিত কৰিছে৷ কবিগুৰুলৈ মই মোৰ আন্তৰিক শ্ৰদ্ধাঞ্জলি যাচিছোঁ৷

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, আৰু কেইদিনৰ মানৰ পিছতে পবিত্ৰ ৰমজান মাহ আৰম্ভ হ’ব৷ বিশ্বজুৰি ৰমজান মাহ সম্পূৰ্ণ শ্ৰদ্ধা আৰু সন্মানেৰে পালন কৰা হয়৷ ৰোজাৰ সাৰ্বজনীন বৈশিষ্ট এয়ে যেতিয়া এজন লোকে সম্পূৰ্ণ উপবাসে থাকে তেতিয়া তেওঁ অন্য ভোকাতুৰজনৰ অৱস্থা উপলব্ধি কৰিব পাৰে৷ যেতিয়া তেওঁ তৃষ্ণাতুৰ হৈ থাকে অন্য তৃষ্ণাতুৰ মৰ্ম উপলব্ধি কৰিবলৈ সক্ষম হৈ পৰে৷ পয়গম্বৰ মহম্মদৰ শিক্ষা আৰু তেওঁৰ বাণীক সাৰোগত কৰাৰ এয়া এক সুযোগ৷ তেওঁৰ জীৱনৰ পৰা সমতা আৰু ভাতৃত্ববোধৰ আদৰ্শৰ পথ অনুসৰণ কৰাটো আমাৰ কৰ্তব্য আৰু দায়িত্ব৷ এবাৰ এজন লোকে পয়গম্বৰক সুধিলে যে ইছলাম ধৰ্মত সবাতোকৈ পবিত্ৰ কৰ্মটো কি? পয়গম্বৰ মহম্মদে ক’লে, কোনো দৰিদ্ৰ বা ভোকাতুৰজনক খুওৱা আৰু সকলোৰে সৈতে সদভাৱপূৰ্ণ ব্যৱহাৰ কৰা, লাগিলে তেওঁ অপৰিচিতই হওক, সেইটোৱেই হৈছে সবাতোকৈ পবিত্ৰ কৰ্তব্য৷ মহম্মদে জ্ঞান আৰু কৰুণাক বিশ্বাস কৰিছিল৷ কোনো ক্ষেত্ৰতেই তেখেত অহংকাৰী নাছিল৷ তেখেতে কৈছিল যে অহংকাৰে জ্ঞানক পৰাজিত কৰে৷ তেখেতে কৈছিল যদি আপোনাৰ ওচৰত প্ৰয়োজনতকৈ অধিক বস্তু থাকে তেন্তে সেয়া আপুনি অভাৱীজনক দান কৰক৷ আৰু এইকাৰণেই ৰমজান মাহত দানৰ গুৰুত্ব অপৰিসীম৷ এই পবিত্ৰ মাহত ৰাইজে অভাৱী আৰু দৰিদ্ৰজনক দান কৰে, কোনো লোকে ধন সম্পদেৰে চহকী হ’ব নোৱাৰে, কেৱল তেওঁ পবিত্ৰ আত্মাৰ বলতহে ঐশ্বৰ্যবান হ’ব পাৰে৷ মই সমূহ দেশবাসীলৈ পবিত্ৰ ৰমজান মাহৰ ওলগ জনাইছোঁ আৰু আশা কৰিছোঁ, শান্তি আৰু সদভাৱনাৰে সকলোৱে জীৱন-যাপন কৰি মহম্মদৰ বাণীসমূহ পালন কৰক৷

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, প্ৰত্যেক ভাৰতীয়ৰ বাবে বুদ্ধ পূৰ্ণিমা হৈছে এক বিশেষ দিৱস৷ আমি গৰ্ব অনুভৱ কৰা উচিত যে ভাৰতবৰ্ষ কৰুণা, সেৱা আৰু ত্যাদৰ বাৰ্তাবাহক৷ ভাৰত ভগবান বুদ্ধৰ দেশ৷ যি বিশ্বৰ লাখ লাখ লোকৰ পথ প্ৰদৰ্শক৷ বুদ্ধ পূৰ্ণিমাই আমাক ভগৱান বুদ্ধক সোঁৱৰাই দিয়াৰ লগতে তেওঁৰ পথ অনুসৰণ কৰি আগবঢ়াৰ বাবে অনুস্মৰণ কৰায়৷ ভগবান বুদ্ধ মমতা আৰু শান্তি আৰু সদভাৱ আৰু ভাতৃত্ববোধৰ প্ৰেৰণাস্ৰোত৷ এই মানৱীয় প্ৰমূল্যসমূহৰ প্ৰয়োজনীয়তা আজিৰ বিশ্বত সৰ্বাধিক৷ বাবা চাহেব আম্বেদকাৰেও সজোৰে কৈছিল যে তেওঁৰ সমাজ দৰ্শনৰ প্ৰেৰণা হ’ল ভগবান বুদ্ধ৷ তেওঁ কৈছিল, ‘মোৰ সমাজ দৰ্শন, স্বাধীনতা, সমতা আৰু ভাতৃত্ববোধৰে প্ৰোজ্বল মোৰ দৰ্শনৰ মূল ভেঁটিত বিদ্যমান৷ ৰাজনীতি বিজ্ঞানত নহয়, মই এইসমূহ গুৰু বুদ্ধৰ পৰা গ্ৰহণ কৰিছোঁ৷’

সংবিধানৰ মাধ্যমেৰে বাবা চাহেবে দলিত, পীড়িত, শোষিত আৰু বঞ্চিত আদি অৱহেলিত লোকসকলক শক্তিশালী কৰি তুলিছিল৷ কৰুণাৰ ইয়াতকৈ ডাঙৰ উদাহৰণ আৰু একো নাই৷ মানৱৰ দুখ কষ্ট আৰু কৰুণাৰ যি ভাৱ, ইয়েই হ’ল ভগবান বুদ্ধৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ গুণ৷ বৌদ্ধ ভিক্ষুসকলে বিভিন্ন দেশ ভ্ৰমণ কৰাৰ কালত ভগবান বুদ্ধৰ এই মহান গুণাৱলী প্ৰচাৰ কৰে৷ অনাদিকাল জুৰি তেওঁলোকে এই কাম কৰি আহিছে৷ সমগ্ৰ এছিয়া মহাদেশত ভগবান বুদ্ধৰ এই শিকনিসমূহ আমি উত্তৰাধিকাৰীসূত্ৰে লাভ কৰিছোঁ৷ চীন, জাপান, কোৰিয়া, থাইলেণ্ড, কম্বোডিয়া, ম্যানমাৰ আদি দেশ ভগবান বুদ্ধৰ শিকনিৰ সৈতে ওতঃপ্ৰোতঃভাৱে জড়িত হৈ আছে৷ সেয়েহে আমি বৌদ্ধিষ্ট টুৰিজিম অৰ্থাৎ বৌদ্ধৰ পৰ্যটন বিকশিত কৰিবলৈ আন্তঃগাঁথনি তৈয়াৰ কৰিছোঁ৷ এই কাৰ্যই দক্ষিণ পূব এছিয়াৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থানসমূহৰ সৈতে ভাৰতৰ বৌদ্ধস্থলীসমূহৰ যোগাযোগ ঘটাব৷ ভাৰত চৰকাৰে কেইবাটাও বৌদ্ধ মন্দিৰৰ পুনৰুদ্ধাৰ কৰা কথাটোৱে মোক আনন্দ দিছে৷ ইয়াৰ ভিতৰত ম্যানমাৰৰ কেইবা শতিকা পুৰণি বৈভৱশালী আনন্দ মন্দিৰো সন্নিৱিষ্ট হৈ আছে৷ বৰ্তমান বিশ্বৰ সকলো ঠাইতে সংঘৰ্ষ আৰু মানুহৰ পীড়া, দুখ-কষ্ট আদি দেখিবলৈ পোৱা যায়৷ ভগবান বুদ্ধৰ শিকনিয়ে ঘৃণাক দয়ালৈ পৰিৱৰ্তিত কৰাৰ পথ দেখুৱায়৷ ভগবান বুদ্ধৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধাশীল, কৰুণাৰ সিদ্ধান্তত আস্থাশীল, বিশ্বব্যাপী থকা বুদ্ধৰ অনুগামীসকলক বুদ্ধ পূৰ্ণিমাৰ মংগলময়ী শ্ৰদ্ধা জ্ঞাপন কৰিছোঁ৷ ভগবান বুদ্ধৰ ওচৰত সমগ্ৰ বিশ্বৰ বাবেই মই আশীৰ্বাদ ভিক্ষা কৰিছোঁ যাতে তেওঁৰ শিকনিৰ আধাৰত শান্তিময়, কৰুণাৰে ভৰা এখন বিশ্ব আমি নিৰ্মাণ কৰিব পাৰোঁহক৷ ভগবান বুদ্ধক স্মৰণ কৰাৰ এই মুহূৰ্তত আপোনালোকৰ নিশ্চয় লাফিং বুদ্ধৰ মূৰ্তিটোলৈ মন পৰিছে৷ লাফিং বুদ্ধ হ’ল সৌভাগ্যৰ প্ৰতীক৷ কিন্তু অতি কম সংখ্যক লোকেহে এই কথা জানে যে স্মাইলিং বুদ্ধৰ ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা ইতিহাসৰ সৈতে এক সম্পৰ্ক আছে৷ আপোনাসৱে নিশ্চয় ভাবিছে এয়া কেনেকুৱা সম্পৰ্ক? আজিৰ পৰা প্ৰায় কুৰি বছৰ পূৰ্বে ১৯৯৮ চনৰ ১১ মে’ৰ দিনা ভাৰতৰ তেতিয়াৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী অটল বিহাৰী বাজপেয়ী মহোদয়ে ৰাষ্ট্ৰক সম্বোধি এক ভাষণ প্ৰদান কৰিছিল৷ তেওঁৰ সেই ভাষণে সমগ্ৰ ৰাষ্ট্ৰক গৌৰৱ, পৰাক্ৰম আৰু আনন্দৰ ক্ষণেৰে উপচাই পেলাইছিল৷ বিশ্বব্যাপী থকা ভাৰতীয়সকলৰ মনত নতুন আত্ম প্ৰত্যয় জগাই তুলিছিল৷ সেইদিনা আছিল বুদ্ধ পূৰ্ণিমা৷ ১৯৯৮ চনত সেই ১১ মে’ৰ দিনা ৰাজস্থানৰ পোখৰাণত ভাৰতে পাৰমাণৱিক পৰীক্ষা সম্পন্ন কৰিছিল৷ আজি কুৰি বছৰ আগেয়ে ভগবান বুদ্ধৰ আশীৰ্বাদধন্য হৈ বুদ্ধ পূৰ্ণিমাৰ দিনা এই পৰীক্ষা কৰা হৈছিল৷ এক সফল পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ জগতখনত ভাৰতে নিজৰ শক্তি প্ৰদৰ্শন কৰিছিল৷ সেই দিনটো ভাৰতৰ ইতিহাসত ভাৰতীয় প্ৰতিৰক্ষা শক্তিৰ প্ৰদৰ্শনৰ দিনৰূপে আমি অভিহিত কৰিব পাৰোঁ৷ শান্তিৰ বাবে আভ্যন্তৰীণ শক্তিৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বিষয়ে ভগবান বুদ্ধই বিশ্ববাসীক পথ প্ৰদৰ্শন কৰি থৈ গ’ল৷ এখন দেশৰ ৰূপত যেতিয়া আপোনালোকে শক্তিশালী হৈ থাকিব পাৰে, শান্তিৰ বাবেও আপোনালোকে একগোট হৈ থাকিব পাৰে৷ ১৯৯৮ চনৰ মে’ মাহটো পাৰমাণৱিক পৰীক্ষাৰ বাবে কেৱল গুৰুত্বপূৰ্ণ নহয়, বৰং এই পৰীক্ষণ যিদৰে সম্পন্ন কৰা হ’ল সেই কথাটোহে গুৰুত্বপূৰ্ণ৷ এই কাৰ্যই সমগ্ৰ বিশ্বকে দেখুৱালে যে ভাৰত হৈছে বিজ্ঞানীৰ দেশ, উপযুক্ত নেতৃত্বৰ সহায়েৰে ভাৰতে তিনিটা নতুন লক্ষ্য আৰু উচ্চতা পাবলৈ সক্ষম হ’ল৷ অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ মন্ত্ৰ আছিল ‘জয় জোৱান, জয় কিষাণ, জয় বিজ্ঞান’৷ আমি আজি ১১ মে’ৰ দিনটো উদযাপিত কৰিবলৈ গৈ থকাৰ সময়ত অটল বিহাৰী বাজপেয়ী মহোদয়ৰ জয় বিজ্ঞান মন্ত্ৰফাঁকিকে সাৰোগত কৰি লৈ এখন আধুনিক ভাৰত, এখন শক্তিশালী ভাৰত, এখন সমৰ্থবান ভাৰত নিৰ্মাণৰ হকে দেশৰ যুৱচামে সংকল্প গ্ৰহণ কৰা উচিত৷ নিজৰ সামৰ্থক ভাৰতৰ সামৰ্থৰ অংশ কৰি লওক৷ অটল বিহাৰী বাজপেয়ী মহোদয়ে সূচনা কৰা যাত্ৰাক আগুৱাই নি আমিও মনত এক নতুন আনন্দ, এক নতুন সন্তোষ লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হ’ম৷

মোৰ প্ৰিয় দেশবাসী, মন কী বাতত পুনৰ লগ পাম৷ আৰু তেতিয়া কথা হ’ম৷ অশেষ ধন্যবাদ৷ 

মোৰ শ্ৰদ্ধাৰ দেশবাসী,

আজি পবিত্ৰ ৰাম নৱমী। ৰাম নৱমীৰ এই পবিত্র দিনটোত দেশবাসীক বহুত বহুত শুভেচ্ছা জনাইছো। শ্ৰদ্ধাৰ বাপুজীৰ জীৱনত ৰাম নামৰ মাহাত্ম্য কিমান আছিল, তাক আমি তেওঁৰ জীৱনৰ প্রতিটো মুহূর্ততে দেখি আহিছো। যোৱা ২৬ জানুৱাৰীৰ কাৰ্যসূচীত আছিয়ানৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ প্রতিনিধিসকলে ভাগ লৈছিল আৰু তেওঁলোকে লগত বিভিন্ন সাংস্কৃতিক দলো আনিছিল। অতি গৌৰৱৰ বিষয় এই যে তেওঁলোকৰ অধিকাংশ দেশেই আমাৰ সন্মুখত ‘ৰামায়ণ’কে উপস্থাপন কৰিছিল। অর্থাৎ কেৱল ভাৰতেই নহয়, পৃথিৱীৰ এই ভূখণ্ডত আছিয়ানৰ সদস্যভূক্ত দেশসমূহতো ৰাম আৰু ৰামায়ণৰ প্রেৰণা আৰু প্রভাৱ সমানেই আছে। মই পুনৰবাৰ আপোনালোক সকলোকে ‘ৰাম নৱমী’ৰ শুভকামনা জনাইছো!

মোৰ শ্ৰদ্ধাৰ দেশবাসী, প্রতিবাৰৰ দৰে এইবাৰো মই আপোনালোকৰ পৰা যথেষ্ট চিঠি, ই-মেইল, ফোন কল আৰু মতামত লাভ কৰিছো। মই সংস্কৃতৰ ‘অনলাইন পাঠ্যক্ৰম’ আৰম্ভ কৰাৰ বিষয়ে mygovত কোমল ঠাক্কৰে যি লিখিছিল সেয়া পঢ়িছো। তথ্যপ্রযুক্তি কর্মী হোৱাৰ সমান্তৰালভাৱে সংস্কৃতৰ প্রতি আপোনাৰ এই আগ্ৰহ দেখি মোৰ যথেষ্ট ভাল লাগিল। মই সংশ্লিষ্ট বিভাগক এই বিষয়ে আপোনাক যাৱতীয় তথ্য জনোৱাৰ বাবে আহ্বান জনাইছো। ‘মন কী বাত’ৰ যিসকল শ্রোতাই সংস্কৃতকলৈ কাম কৰিছে, মই তেওঁলোককো অনুৰোধ জনাওঁ, কোমল ঠাক্কৰেৰ এই প্রস্তাৱক কেনেদৰে আগুৱাই নিব পৰা যায়, সেই বিষয়ে চিন্তা-চৰ্চা কৰিব।

বিহাৰৰ নালন্দা জিলাৰ বৰাকৰ গাঁৱৰ শ্রী ঘণশ্যাম কুমাৰে ‘নৰেন্দ্র মোদী এপ’ত লিখা মতামত পঢ়িবলৈ পাইছো। ভূগর্ভৰ জলস্তৰ কমি যোৱাৰ প্রসংগত আপুনি যি উদ্বেগ প্রকাশ কৰিছে, সেয়া সচাই অতি চিন্তনীয়।

কর্ণাটকৰ শ্রী চকল শাস্ত্রীয়ে খুব সুন্দৰ ভাষাত লিখিছে, ‘আয়ুষ্মাণ ভাৰত’ তেতিয়াহে সম্ভৱ, যেতিয়া ‘আয়ুষ্মাণ ভূমি’ হ’ব। আৰু ‘আয়ুষ্মাণ ভূমি’ তেতিয়াহে সম্ভৱ, যেতিয়া আমি এই ভূমিত বসবাস কৰা প্রতিটো প্রাণীৰ প্ৰতি সজাগ হ’ম। আপুনি গ্রীষ্মকালত পশু-পক্ষীৰ বাবে পানীৰ ব্যৱস্থা কৰাৰ অনুৰোধ জনাইছে। চকল জী, আপোনাৰ চিন্তাধাৰাক মই সকলো শ্রোতা বন্ধুৰ ওচৰলৈ প্ৰেৰণ কৰিছো।

শ্রী যোগেশ ভদ্রেশাই মোক এইবাৰ যুবকসকলৰ স্বাস্থ্য প্রসংগত কিছু কোৱাৰ বাবে অনুৰোধ জনাইছিল। তেওঁৰ মতে অন্যান্য এছিয়া দেশসমূহৰ তুলনাত আমাৰ দেশৰ যুবকসকল শাৰীৰিকভাবে দুর্বল। যোগেশ জী, মই ভাবিলো এইবাৰ স্বাস্থ্য বিষয়ত সকলোৰে সৈতে বিশদভাৱে কথা ক’ম, ‘Fit India’ৰ কথা ক’ম আৰু আপোনালোকৰ দৰে উদীয়ামান যুবকসকলে ‘Fit India’ কার্যসূচীক আগুৱাই নিবলৈ সক্ষম হ’ব।

কিছুদিন আগতে ফ্রান্সৰ ৰাষ্ট্রপতি কাশীলৈ গৈছিল। বাৰাণসীৰ শ্রী প্রশান্ত কুমাৰ লিখিছে যে সেই যাত্রাৰ সকলো দৃশ্যই তেওঁৰ মন চুই যোৱাৰ লগতে ই অনুপ্রাণিত কৰিছে। তেওঁ আগ্রহ প্রকাশ কৰে গম পালে যে সেই ফটোবোৰ, ভিডিঅ’বোৰ ছ’চিয়েল মিডিয়াত প্রচাৰ কৰা উচিৎ। প্রশান্ত জী, ভাৰত চৰকাৰে সেই দিনাই সকলো ফটো ছ’চিয়েল মিডিয়া আৰু ‘নৰেন্দ্র মোদী এপ’ত শ্বেয়াৰ কৰিছে। আপোনালোকে সেইবোৰ ‘লাইক’ কৰি, ‘ৰি-টুইট’ কৰি আপোনালোকৰ চিনাকী লোকসকলৰ মাজত প্ৰচাৰ কৰিছে।

চেন্নাইৰ পৰা অংঘা আৰু জায়েশৰ লগতে কেইবাগৰাকী শিশুৱে ‘এক্সজাম ৱাৰিয়াৰ’ গ্ৰন্থখনিৰ শেষত যি Gratitude Cards দিয়া আছে, তাত তেওঁলোকে নিজৰ মনত যি যি ভাৱনা আহে, সেইবোৰত লিখি মোৰ ওচৰলৈ প্ৰেৰণ কৰিছে। অংঘা, জায়েশৰ দৰে সকলো শিশুক ক’ব খোজো যে তেওঁলোকে প্ৰেৰণ কৰা সকলো চিঠি পঢ়িলে মোৰ সমগ্ৰ দিনৰ ভাগৰ, পৰিশ্রম একেবাৰে ছু-মন্তৰ হৈ উৰি যায়। ইমানবোৰ চিঠি, ইমানবোৰ ফোন কল, মতামতৰ ভিতৰত যিবোৰ মই পঢ়িছো, যিবোৰ শুনিবলৈ পাইছে আৰু এইবোৰৰ মাজত বহুত বিষয় আছে, যি আমাৰ হৃদয়-মন চুঁই গৈছে। মই যদি কেৱল তেওঁলোকৰ বিষয়েই কথা কৈ থাকো, সম্ভৱতঃ কেইবা মাহ জুৰি ইয়াৰ উত্তৰকে দি থাকিব লাগিব।

এইবাৰৰ বেছিভাগ চিঠিয়েই শিশুসকলৰ পৰা লাভ কৰিছো। তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ পৰীক্ষাৰ কথা লিখিছে, ছুটীৰ পৰিকল্পনা বিনিময় কৰিছে, এই গৰমত পশু-পক্ষীৰ পানীৰ ক্ষেত্ৰত হোৱা কষ্টৰ কথাও চিন্তা কৰিছে। ‘কিষাণ মেলা’ আৰু সমাৰোহক লৈ সমগ্ৰ দেশতে যি কাম-কাজ চলি আছে সেই বিষয়ে মোলৈ আমাৰ কৃষক ভাই-ভনীসকলে চিঠি প্ৰেৰণ কৰিছে। জলসংৰক্ষণৰ বিষয়ে একাংশ সচেতন নাগৰিকে মোলৈ পৰামর্শ প্ৰেৰণ কৰিছে। যেতিয়াৰ পৰা আকাশবাণীৰ জৰিয়তে মই এই জনপ্রিয় অনুষ্ঠান ‘মন কী বাত’ প্রচাৰ কৰিছো, তেতিয়াৰ পৰাই মই লক্ষ্য কৰিছো, এই গ্রীষ্মকাল আৰু গৰমৰ সংকটক লৈ অধিক হাৰত চিঠি আহে। পৰীক্ষাৰ আগতে পৰীক্ষার্থীসকলৰ পৰাও তেওঁলোকৰ পৰীক্ষাৰ দুশ্চিন্তাৰ চিঠিও মই লাভ কৰিছো। উৎসৱৰ বতৰত আমাৰ নানান উৎসৱ, আমাৰ সংস্কৃতি আৰু পৰম্পৰা সন্দৰ্ভত অনেক চিঠি আহিছে। অর্থাৎ এই ‘মন কী বাত’ বতৰ পৰিৱর্তনৰ সমান্তৰালভাৱে সলনি হৈছে। যি কি নহওঁক এই ‘মন কী বাতে’ একাংশ লোকৰ জীৱনৰ বতৰো সলনি কৰিছে। তদুপৰি, সলনি নহ’বই কিয়, আপোনালোকে পঠোৱা এই সকলো চিঠিৰ পাতে পাতে আপোনালোকৰ অনুভৱৰ কথা, আপোনালোকৰ প্রেৰণা, আপোনজনৰ ভাষা আৰু তাৰ লগতে নিজৰ মাতৃভূমিৰ প্রতি দায়বদ্ধতাৰ কথাও বাৰে বাৰে উচ্চাৰিত হৈছে। এই সকলো ভাৱনাই দেশৰ আমূল পৰিৱর্তনৰ শক্তি। যেতিয়া আপোনালোকে পঠোৱা চিঠি পঢ়ি মই জানিব পাৰো যে অসমৰ কৰিমগঞ্জ জিলাৰ আহমদ আলি নামৰ এগৰাকী ৰিক্সাচালকে নিজৰ ইচ্ছাশক্তিৰ বলত দুখীয়া শিশুসকলৰ বাবে নখন স্কুল গঢ়ি দিছে, তেতিয়াই এই দেশৰ অদম্য ইচ্ছাশক্তিৰ পৰিচয় পালো। যেতিয়া মই কানপুৰৰ ডা: অজিত মোহন চৌধুৰীৰ কাহিনী শুনো যে তেওঁ পদপথে পদপথে ঘুৰি পদপথৰ বসবাস কৰা ভাই-ভনীসকলৰ চিকিৎসা কৰে আৰু বিনামূলীয়াকৈ ঔষুধো দিয়ে-তেতিয়াই এই দেশৰ সহমর্মিতা আৰু মনুষ্যত্বক লৈ গৌৰৱ বোধ হয়। ১৩ বছৰ মান আগতে চিকিৎসাৰ অভাৱত কলকাতাৰ টেক্সীচালক ছাইদুল লস্কৰৰ ভনীয়েকৰ মৃত্যু হৈছিল। ছাইদুলে তেতিয়াই হাস্পতাল নিৰ্মাণৰ শপত লৈছিল, যাতে চিকিৎসাৰ অভাৱত কোনো দুখীয়া লোকে মৃত্যুক সাৱটিব লগা নহয়। এই প্রতিজ্ঞাৰ বাবে ছাইদুলে নিজৰ ঘৰৰ গহনা বিক্ৰী কৰাৰ লগতে মানুহৰ পৰা দান সংগ্রহ কৰে, আৰু টেক্সী আৰোহীসকলেও তেওঁক আর্থিক সাহায্য আগবঢ়ায়। এগৰাকী যুৱতী অভিযন্তাই তেওঁৰ প্রথম মাহৰ দৰমহা ছাইদুলৰ সৎ কামৰ বাবে প্ৰদান কৰে। এইদৰে অলপ অলপকৈ অর্থ সংগ্রহ কৰি ১২ বছৰ পাছত অসম্ভৱকো সম্ভৱ কৰি ছাইদুলে কলকাতাৰ সমীপৱৰ্তী পুনৰি গাঁৱত ৩০খন বিচনাযুক্ত এখন হাস্পতাল নির্মাণ কৰে। ইয়েই হ’ল ‘New India’ৰ শক্তি। যেতিয়া উত্তৰ প্রদেশৰ এগৰাকী মহিলাই নিজা অদম্য প্ৰচেষ্টাৰে ১২৫টা শৌচালয় নির্মাণ কৰে, তেতিয়া ওচৰ-পাজৰৰ অন্যান্য মহিলাইও অতিকে উৎসাহিত হয়। ইয়ে নতুন মাতৃশক্তিৰ প্রকাশ। এনেধৰণ বহুতো প্রেৰণাদায়ক ঘটনাই আমাৰ দেশৰ পৰিচয় বহন কৰে। আজি সমগ্ৰ বিশ্বই ভাৰতবর্ষক অন্য চকুৰে চায়। আজি যেতিয়া ভাৰতবর্ষৰ নাম অত্যন্ত সম্মানেৰে উচ্চাৰিত হয়, তেতিয়া ইয়াৰ অন্তৰালত এই দেশৰ সন্তান-সন্ততিসকলৰ উদ্যম লুকাই থাকে। আজি সমগ্ৰ দেশৰ যুৱক-যুৱতী, মহিলা, পিছপৰা শ্ৰেণীৰ লোক, দুখীয়া, মধ্যবিত্ত—সকলো শ্ৰেণীৰ লোকৰ মাজত এইটো বিশ্বাস জন্মিছে যে হয় আমি উন্নতিৰ পথত আগুৱাই যাব পাৰিম। আমাৰ দেশো প্রগতিৰ পথত আগুৱাই যাব পাৰে। দেশত আজি আশা-আকাংক্ষাৰে ভৰা আত্মবিশ্বাসৰ এক ইতিবাচক পৰিবেশ গঢ় লৈছে। এই আত্মবিশ্বাস, ইতিবাচক মানসিকতাই ‘New India’ৰ সংকল্পক বাস্তবায়িত কৰিব, ফলত সপোন সার্থক হ’ব।

মোৰ শ্ৰ্দ্বাৰ দেশবাসী, অহা কেইটামান মাহ কৃষক ভাই-ভনীসকলৰ বাবে যথেষ্ট গুৰুত্বপূর্ণ হৈ উঠিব। সেইকাৰণে কৃষি সম্পর্কীয় চিঠি প্রচুৰ পৰিমানে আহিছে। এই বাৰ মই দূৰদর্শনেৰ ‘ডি ডি কিষাণ’ চেনেলত কৃষক বন্ধুসকলৰ সৈতে যে আলোচনা কৰিছিলো, সেই অনুষ্ঠানৰ ভিডিঅ’ত মই দেখিছো, আৰু মোৰ বিশ্বাস এই যে দূৰদর্শনেৰ এই ‘ডি ডি কিষাণ’ চেনেল সকলো কৃষকেই চোৱা উচিৎ। তাত প্ৰদান কৰা কৃষি সম্পৰ্কীয় পৰামর্শসমূহ নিজৰ নিজৰ ক্ষেত্ৰত প্রয়োগ কৰা উচিৎ।

মহাত্মা গান্ধীৰ কথাই যদি ধৰা যায় বা লাল বাহাদুৰ শাস্ত্রী জী, লোহিয়া জী বা চৌধুৰী চৰণ সিং বা চৌধুৰী দেবীলাল জী—এওঁলোকৰ প্রত্যেকেই কৃষি আৰু কৃষক ভাই-ভনীসকলৰ এই দেশৰ অর্থ ব্যৱস্থা আৰু জনজীৱনৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ অংশ বুলি ধাৰণা কৰিছিল। মাটি, খেতি-খোলা আৰু কৃষক ভাইসকলৰ প্রতি মহাত্মা গান্ধীৰ কিমান আগ্ৰহ আছিল, সেয়া তেওঁৰ বক্তব্যত জলজল পটপটকৈ ধৰা দিয়ে। তেওঁ কৈছিল, “To forget how to dig the Earth and to tend the soil is to forget ourselves” অৰ্থাৎ পৃথিৱীক কর্ষণ কৰা আৰ ভূমিৰ যত্ন ৰখা যদি আমি পাহৰি যাও, তেতিয়াহ’লে, এয়া নিজে নিজক পাহৰি যোৱাৰ দৰে হ’ব। শ্রী লালবাহাদুৰ শাস্ত্রীয়ে বৃক্ষ, উদ্ভিদ, অৰণ্য ইত্যাদিৰ সংৰক্ষণ আৰু উন্নত মানৰ কৃষি-পদ্ধতিৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত সদায় গুৰুত্ব দিছিল। ডঃ ৰাম মনোহৰ লোহিয়াই আমাৰ কৃষকসকলৰ বাবে উন্নতমানৰ উপার্জন, উন্নতমানৰ জলসিঞ্চন ব্যৱস্থা আৰু এই সকলো বিষয়ক সুনিশ্চিত কৰাৰ বাবে তথা খাদ্য আৰু দুগ্ধ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ সন্দৰ্ভত সার্বিক জনজাগৰণৰ কথা কৈছিল। ১৯৭৯ চনত চৌধুৰী চৰণ সিঙে তেওঁৰ ভাষণত কৃষকসকলৰ নতুন প্রযুক্তিৰ প্রয়োগ আৰু নতুন আৱিষ্কাৰ কৰাৰ বাবে আবেদন জনাইছিল তথা ইয়াৰ আৱশ্যকতাৰ ওপৰত জোৰ দিছিল। মই কিছুদিন আগতে দিল্লীত আয়োজিত কৃষি উন্নতি মেলাত অংশ লৈছিলো। তাত কৃষক ভাই-ভনী আৰু বৈজ্ঞানিকসকলৰ সৈতে মই আলোচনা মিলিত হৈছিলো। কৃষি সংক্রান্তীয় বহু অভিজ্ঞতা জনা, বুজি উঠা, কৃষি সংক্রান্তীয় নতুন আৱিষ্কাৰৰ বিষয়ে জনা ইত্যাদি সকলো দিশেই মোৰ বাবে এক আনন্দদায়ক অনুভূতি প্ৰদান কৰিছিল। তদুপৰি, মেঘালয়ৰ কৃষকসকলৰ পৰিশ্রমৰ কাহিনীয়ে মোক আটাইতকৈ বেছি প্রভাৱিত কৰিছিল। কম পৰিসৰৰ ভূমিৰ ৰাজ্যখনত এক বিশাল কাম কৰি দেখুৱাইছে। আমাৰ মেঘালয়ৰ কৃষকসকলে ২০১৫-১৬ বর্ষত বিগত পাঁচ বছৰৰ তুলনাত অভিলেখ পৰিমাণ উৎপাদন কৰিছে। তেওঁলোক দেখুৱাইছে, যদি লক্ষ্য স্থিৰ থাকে, পূর্ণ আত্মবিশ্বাস থাকে, মনত প্রতিজ্ঞা থাকে, তেতিয়াহ’লে সকলো কামেই সম্ভৱ হয়। আজি কৃষকসকলৰ পৰিশ্রমৰ লগতে প্রযুক্তিৰ মিলন হৈছে। যাৰফলত কৃষি উৎপাদকসকলৰ যথেষ্ট শক্তি লাভ হৈছে। মোলৈ যি চিঠি আহিছে, সেইবোৰৰ ভিতৰত মই দেখিছো, বহু কৃষক বন্ধুৱে ন্যূনতম সমৰ্থিত মূল্য(MSP)ৰ বিষয়ে লিখিছিল আৰু মই এই বিষয়ত তেওঁলোকৰ সৈতে বিস্তাৰিতভাৱে আলোচনা কৰাটো বিচাৰে।

ভাই-ভনীসকল, এই বছৰৰ বাজেটত কৃষকসকলৰ শস্যৰ উচিৎ মূল্য দিয়াৰ বাবে এক ডাঙৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে। বাজেটত এইটো ঠিক কৰা হৈছে যে নির্দিষ্ট শস্যৰ বাবে MSP অতি কমেও ব্যয়ৰ ডেৰ গুণ কৰা হ’ব। যদি মই বিস্তৃতভাৱে কওঁ তেতিয়াহ’লে MSPৰ বাবে যি ব্যয় কৰা হ’ব, তাত অন্য শ্রমিক যিসকলে পৰিশ্রম কৰে, তেওঁলোকৰ পৰিশ্রম, পোহনীয়া জন্তুৰ ব্যয়, যন্ত্ৰ-পাতিৰ খৰচ অথবা ভাড়াত লোৱা যন্ত্ৰ, জন্তুৰ ব্যয়, বীজৰ মূল্য, ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে এনে সকলো ধৰণৰ সাৰৰ দাম, জলসিঞ্চনৰ খৰচ, ৰাজ্য চৰকাৰক দিয়া ৰাজহ, কার্যকৰী মূলধনৰ ওপৰত দিয়া সুদ, যদি ভূমি লিজত লোৱা হয়, তেতিয়া হ’লে তাৰ ভাড়া ইত্যাদি। কেৱল ইমানেই নহয়, কৃষকে নিজে যি পৰিশ্রম কৰে, যদি তাৰ পৰিয়ালৰ কোনো কৃষিকাৰ্যত শ্রম দান কৰে, তাৰ মূল্যও উৎপাদন ব্যয় অন্তৰ্ভূক্ত কৰা হ’ব। তদুপৰি, কৃষকসকলক ফচলৰ উচিৎ দাম যাতে দিয়া হয়, তাৰ বাবে দেশত ‘Agriculture Marketing Reform’ৰ ওপৰত আৰু অধিক বিস্তাৰিতভাৱে কাম কৰা হৈছে। গাঁৱৰ স্থানীয় বজাৰ, পাইকাৰী বজাৰ যাতে বিশ্ব বজাৰৰ সৈতে সংযুক্ত হয়, তাৰো চেষ্টা চলিছে। কৃষকসকলৰ নিজৰ উৎপাদিত শস্য বিক্রী কৰাৰ বাবে যাতে বহু দূৰ যাবলগা নহয়-তাৰ বাবে দেশৰ ২২,০০০ গ্রামীণ হাটৰ ক্ষীপ্ৰ পৰিকাঠামোৰ সৈতে আপগ্ৰেড কৰি এপিএমচি আৰ ই-নাম মঞ্চৰ সৈতে সংযুক্ত কৰা হ’ব। অৰ্থাৎ ইয়াৰদ্বাৰা একপ্রকাৰ খেতিপথাৰৰ পৰাই দেশৰ যি কোনো বজাৰৰ সৈতে যাতে সংযোগ কৰিব পৰা যায়, তেনে এক ব্যৱস্থা গঢ়ি তোলা হৈছে।

মোৰ শ্ৰ্দ্বাৰ দেশবাসী, এইবছৰ মহাত্মা গান্ধীৰ ডেৰশ বছৰীয়া জয়ন্তীৰ শুভাৰম্ভ হৈছে। দেশবাসীয়ে কেনেদৰে এই জয়ন্তী উদ্‌যাপন কৰিব? আমাৰ ‘স্বচ্ছ ভাৰত’ৰ সংকল্পৰ উপৰি ১২৫ কোটি ভাৰতীয়ই একেলগে কিদৰে গান্ধীজীক সৰ্বোচ্চ শ্রদ্ধাঞ্জলি জ্ঞাপন কৰিব পাৰি, কি কি নতুন কার্যসূচী প্ৰস্তুত কৰিব পাৰি? কি কি নতুন উপায় ভাবিব পৰা যায়? আপোনালোকৰ ওচৰত অনুৰোধ, আপোনালোকে mygovৰ জৰিয়তে আপোনালোকৰ চিন্তা-ভাৱনাবোৰ বিনিময় কৰক। ‘গান্ধী ১৫০’ৰ ল’গ’ কি হ’ব পাৰে? শ্লোগান কি হ’ব পাৰে, এই সকলো বিষয়ত আপোনালোকৰ কি পৰামর্শ সেয়া জনাওক। আমি সকলোৱে মিলি বাপুজীৰ এক স্মৰণীয় শ্রদ্ধাঞ্জলিৰ আয়োজন কৰো আৰু বাপুজীৰ পৰা প্রেৰণা লৈ আমাৰ দেশক উন্নতিৰ শিখৰত উপনীত কৰো।

নমস্কাৰ, মাননীয় প্রধানমন্ত্রী ডাঙৰীয়া! মই গুৰগাঁৱৰ পৰা প্রীতি চতুর্বেদীয়ে কৈছো। আপুনি ‘স্বচ্ছ ভাৰত’ অভিযানক এক সফল অভিযানত পৰিণত কৰিছে। এতিয়া সময় হৈছে যে আমি ‘সুস্থ ভাৰত’ অভিযান’কো একেদৰেই সফল কৰি তুলিব। এই অভিযানৰ বাবে আপুনি মানুহ, চৰকাৰ, প্রতিষ্ঠানক কিদৰে উজ্জীৱিত কৰিছে, এই বিষয়ে আপুনি আমাক কিছু ক’ব, ধন্যবাদ!

ধন্যবাদ! আপুনি সঠিক কথা কৈছে। মই ‘স্বচ্ছ ভাৰত’ আৰ ‘সুস্থ ভাৰত’ দুয়োকে এটা আনটোৰ পৰিপূৰক বুলি বিশ্বাস কৰো। স্বাস্থ্যৰ ক্ষেত্রত আজি দেশে প্রচলিত পদ্ধতিক পাছ পেলাই আগুৱাই গৈছে। স্বাস্থ্যৰ সৈতে জড়িত সকলো কাম আগতে স্বাস্থ্য মন্ত্রালয়ৰ দায়িত্বত আছিল। এতিয়া সকলো বিভাগ আৰু মন্ত্রালয়—সেয়া স্বচ্ছতা মন্ত্রালয় হওঁক বা আয়ুষ মন্ত্রালয়েই হওঁক, ৰাসায়ণিক আৰু সাৰ মন্ত্রালয় হওঁক বা উপভোক্তা মন্ত্রালয়, মহিলা আৰু শিশুবিকাশ মন্ত্রালয়েই হওঁক অথবা বিভিন্ন ৰাজ্য চৰকাৰ—সকলোৱে ইয়াৰ সৈতে ‘সুস্থ ভাৰত’ৰ বাবে কাম কৰিছে। ‘প্ৰতিষেধকজনিত স্বাস্থ্য(Preventive Health)’ৰ সমান্তৰালভাৱে ‘সুলভ স্বাস্থ্য(Affordable Health)’ৰ ওপৰতো যথেষ্ট জোৰ দিয়া হৈছে। প্ৰতিষেধকজনিত চিকিৎসা যথেষ্ট সস্তীয়া আৰু সহজলভ্য। আমি প্ৰতিষেধকজনিত চিকিৎসাৰ সন্দৰ্ভত যিমান সচেতন হ’ব, ব্যক্তি, পৰিয়াল আৰু সমাজ—সকলোৱে ইয়াৰ দ্বাৰা লাভান্বিত হ’ব। জীৱন সুস্থ ৰখাৰ প্রথম চর্তই হৈছে পৰিচ্ছন্নতা। আমি সকলো এই ক্ষেত্ৰত বদ্ধপৰিকৰ। ফলস্বৰূপে বিগত চাৰি বছৰত ‘স্বচ্ছতা অভিযান’ দুগুণ হৈ ৮০ শতাংশ কাম প্রায় সম্পন্ন হৈছে। তদুপৰি, সমগ্ৰ দেশত ‘স্বাস্থ্যৰ আৰোগ্য কেন্দ্ৰ’ স্থাপন কৰাৰ দিশত জোৰদাৰ গতি কাম কৰা হৈছে। ‘Preventive Health Care’ হিচাপে যোগ চৰ্চাই বিশ্বত নতুনকৈ নিজৰ এটা চিনাকী বহন কৰিছে। যোগে সুস্থ আৰু সক্ষম, দুয়োটাই হোৱাৰ প্রতিশ্রুতি দিয়ে। সেয়েহে আমাৰ সকলোৰে দায়ৱদ্ধতাৰ ফলত যোগ চৰ্চাই আজি এক গণ আন্দোলন হিচাবে গঢ় লৈ উঠিছে আৰু ঘৰে ঘৰে পাইছেগৈ। এই বছৰ ২১ জুনৰ ‘আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় যোগ দিৱস’লৈ আৰু ১০০ দিনো নাই। বিগত তিনিটা ‘আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় যোগ দিৱস’ত দেশ-বিদেশৰ প্রতিটো স্থানতে সকলো লোকে অতি উৎসাহেৰে অংশগ্রহণ কৰিছিল। এইবাৰো আমাৰ এইটো সুনিশ্চিত কৰিব লাগিব যে আমি নিজেই যোগ কৰিম আৰু পৰিয়াল-বন্ধু সকলোকে যোগ কৰাৰ বাবে উৎসাহ যোগাম। নতুন আৰু অভিনব ৰূপত শিশু, যুৱক আৰু বয়স্ক লোকসকলৰ ভিতৰত পুৰুষ হওঁক বা মহিলা—যোগক জনপ্রিয় কৰি তুলিব লাগিব। দেশৰ টিভি আৰু ইলেক্ট্রনিক মিডিয়াই যোগক লৈ বেলেগে বেলেগে অনুষ্ঠান আয়োজন কৰি থাকে। কিন্তু এতিয়াৰে পৰা ‘যোগ দিৱস’ পর্যন্ত এক অভিযান হিচাপে লৈ যোগৰ প্রতি সজাগতা সৃষ্টি কৰিব পৰা নাযায় নে?

মোৰ শ্ৰ্দ্বাৰ দেশবাসী, মই যোগৰ শিক্ষক নহয়। কিন্তু মই ‘যোগাভ্যাসী’, একাংশ লোকে তেওঁলোকৰ নিজা সৃষ্টিশীলতাৰে মোক যোগাসনৰ শিক্ষক হিচাপে প্ৰস্তুত কৰি মোৰ যোগাভ্যাসক থ্রি-ডি এনিমেটেড ভিডিঅ’ বনাইছে। মই আপোনালোকৰ সৈতে এই ভিডিঅ’ শ্বেয়াৰ কৰিব বিচাৰিছো, যাতে আমি একেলগে আসন আৰু প্রাণায়ামৰ অভ্যাস কৰিব পাৰো। স্বাস্থ্য সেৱা অবাধ হওঁক, সকলোৰে সহজলভ্য হওঁক, জনসাধাৰণৰ বাবে সস্তীয়া আৰ সুলভ হওঁক–তাৰ বাবে পর্যাপ্ত চেষ্টা কৰা হৈছে। আজি সমগ্র দেশত তিন হাজাৰতকৈ অধিক জন-ঔষধি কেন্দ্র খোলা হৈছে, য’ত ৮০০তকৈও অধিক ঔষুধ কম দামত বিক্রীৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। এনে আৰু কেইবাটাও নতুন কেন্দ্র খোলা হৈছে। ‘মন কী বাত’ অনুষ্ঠানৰ শ্রোতাসকলৰ প্ৰতি মোৰ অনুৰোধ, দুখীয়া লোকসকলক জন-ঔষধি কেন্দ্রৰ কথা জনাই দিয়ক, তেওঁলোকৰ ঔষুধৰ খৰচ বহুত কমি যাব। তেওঁলোকৰ যথেষ্ট উপকাৰ হ’ব। হৃদৰোগীসকলৰ বাবে Heart Stentৰ দাম ৮৫% পর্যন্ত কম কৰা হৈছে। কৃত্রিম আঠুৰ খৰচো নিয়ন্ত্রণ কৰি ৫০ৰ পৰা ৭০% পর্যন্ত কম কৰা হৈছে। ‘আয়ুষ্মান ভাৰত’ যোজনাৰ অন্তর্গত প্রায় ১০ কোটি পৰিয়াল অর্থাৎ প্ৰায় ৫০ কোটি লোকৰ চিকিৎসাৰ বাবে এবছৰত ৫ লাখ টকাৰ খৰচ ভাৰত চৰকাৰ আৰু বীমা কোম্পানী মিলি বহন কৰিব। দেশত বর্তমান ৪৭৯খন মেডিকেল কলেজত প্রায় ৬৮ হাজাৰ MBBSৰ আসন সংখ্যা বৃদ্ধি কৰা হৈছে। সমগ্র দেশৰ জনসাধাৰণৰ বাবে বিভিন্ন ৰাজ্যত নতুন এইমছ স্থাপন কৰি উন্নত চিকিৎসা আৰু স্বাস্থ্য–সেৱা আগবঢ়োৱাৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। প্রতি তিনিখন জিলাৰ মাজত এখনকৈ নতুন মেডিকেল কলেজ খোলা হ’ব। ২০২৫ চনৰ ভিতৰত দেশক যক্ষ্মা-মুক্ত কৰাৰ লক্ষ্য লোৱা হৈছে। এয়া যথেষ্ট কঠিন কাম। প্রত্যেক মানুহৰ মাজত এই সজাগতা জাগ্ৰত কৰাৰ বাবে আপোনাৰ সাহায্য খুবেই দৰকাৰ। যক্ষ্মাৰ পৰা মুক্তি পোৱাৰ বাবে আমি সকলোৱে একেলগে চেষ্টা কৰিব লাগিব।

মোৰ শ্ৰ্দ্বাৰ দেশবাসী, ১৪ এপ্রিলত ড0 বাবাছাহেব আম্বেদকৰৰ জন্ম-জয়ন্তী। বহু বছৰৰ আগতে আম্বেদকাৰে ভাৰতত উদ্যোগীকৰণৰ কথা কৈছিল। তেওঁৰ চিন্তাত উদ্যোগ ইমানেই এক শক্তিশালী মাধ্যম, যাৰ প্রভাৱত দেশৰ দৰিদ্রতম লোকসকলৰ আয়ৰ ব্যৱস্থা সম্ভৱ হ’ব। আজি যেতিয়া সমগ্ৰ দেশে ‘মেক ইন ইণ্ডিয়া’ প্রকল্পৰ সাফল্যৰ সৈতে অগ্রসৰ হৈছে, তেতিয়া তেওঁৰ সেই স্বপ্নদর্শীতাই আমাৰ বাবে প্রেৰণা। বিশ্ব অর্থনীতিতে ভাৰতৰ অৱস্থান এক উজ্জ্বল নক্ষত্রৰ দৰে। আটাইতকৈ বেছি বিদেশী বিনিয়োগ ভাৰতবর্ষতে হৈছে। সমগ্ৰ বিশ্ব বাণিজ্যই এতিয়া ভাৰতৰ প্ৰতি নজৰ ৰাখিছে কাৰণ আমিয়েই এতিয়া বিনিয়োগ আৰ নতুন উদ্ভাৱনাৰ কেন্দ্র হৈ উঠিছো। উদ্যোগীকৰণৰ এই জোৱাৰ চহৰৰ পৰাই উঠিববে বুলি আম্বেদকাৰে বিশ্বাস কৰিছিল আৰু সেই দেশৰ নগৰীকৰণৰ ওপৰত বিশেষ কৈ ভৰসা কৰিছে। তেওঁৰ এই সপোনকে পাথেয় হিচাপে লৈ আজি দেশত ‘স্মার্ট চিটী অভিযান’ আৰু ‘নগৰীকৰণ অভিযান’ আঁচনি শুবাৰম্ভ কৰা হৈছে।

কেৱল ডাঙৰ চহৰ নহয়, আজি দেশৰ সৰু সৰু চহৰতো সকলো ধৰণৰ আধুনিক সুযোগ-সুবিধাৰ যেনে মসৃণ ৰাস্তা-ঘাট, ৰাজপথৰ পৰা পৰিষ্কাৰ খোৱা পানী, স্বাস্থ্য আৰু শিক্ষাৰ পৰা ডিজিটেল সংযোগ ইত্যাদি উপলব্ধ হৈছে। ড০ আম্বেদকাৰে স্বয়ংসম্পূর্ণতা আৰু আত্মনির্ভৰতাত গভীৰভাবে বিশ্বাস কৰিছিল। দেশৰ কোনো লোক যাতে দৰিদ্ৰ জীৱন নাথাকে, সেই বিষয়েও আম্বেদকাৰে চিন্তা কৰিছিল। দৰিদ্র লোকসকলক দান দিয়েই দাৰিদ্র্যতাৰ পৰা মুক্ত কৰা অসম্ভৱ, সেয়াও তেওঁ দৃঢ়ভাৱে বিশ্বাস কৰিছিল। আজি ‘মুদ্রা যোজনা’, ‘ষ্টার্ট-আপ ইণ্ডিয়া’, ‘ষ্টেণ্ড-আপ ইণ্ডিয়া’ৰ দৰে প্রকল্পসমূহে আমাৰ দেশত যুৱ-উদ্যোগী, যুব-উদ্ভাৱক সৃষ্টি কৰিছে। ১৯৩০ আৰু ১৯৪০ৰ দশকসমূহত যেতিয়া কেৱল পথ, ৰাজপথ আৰু ৰে’ল সম্প্রসাৰণৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছিল, সেইসময়তো ড০ আম্বেদকাৰে বন্দৰ আৰু জলপথ গঢ় দিয়াৰ কথা কৈছিল। বাবাচাহেব আম্বেদকাৰ জলশক্তিকে ৰাষ্ট্র-শক্তিৰ সমার্থক বুলি বিশ্বাস কৰিছিল। দেশৰ উন্নতি তেতিয়াই হ’ব, যেতিয়া পানীৰ ব্যৱহাৰ সঠিকভাৱে হ’ব। তেওঁৰ দৰে দূৰদর্শী ব্যক্তিয়ে সেইসময়তেই নদী আৰু উপত্যকা পৰিচালন সংসদৰ কথা কৈছিল। জলসংৰক্ষণ আৰু ব্যৱহাৰৰ বাবে নানান কার্যকৰী সমিতিৰ কথা কল্পনা কৰিছিল। আজি দেশত জলপথ আৰু বন্দৰৰ সম্প্রসাৰণৰ ঐতিহাসিক কাম-কাজ আৰম্ভ হৈছে। ভাৰতৰ বিভিন্ন সমুদ্রতীৰত নতুন নতুন বন্দৰ গঢ় দিয়া লগতে পুৰণি বন্দৰসমূহৰ শক্তিশালীকৰণৰ কামো কৰি থকা হৈছে।

৪০ৰ দশকত যেতিয়া সমগ্ৰ পৃথিৱীত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ, দুই শক্তিশালী ক্ষমতাৰ মাজত শীতলযুদ্ধ আৰু দেশভাগৰ দুশ্চিন্তাত উদ্বিগ্ন হৈ আছিল, ঠিক সেই সময়ত ড০ আম্বেদকাৰে ‘টীম ইণ্ডিয়া’ অথবা ভাৰতৰ আত্মাৰ কল্পনা কৰিছিল। তেওঁ যুক্তৰাষ্ট্ৰীয়বাদ বা মৈত্রীতন্ত্রৰ গুৰুত্ব বুজিব পাৰিছিল আৰু সেয়েহে ভাবিছিল যে দেশৰ উন্নতিৰ বাবে কেন্দ্র আৰু ৰাজ্যসমূহক একেলগে হাতে হাত মিলাই কাম কৰিব লাগিব। আজি আমি দেশ-শাসনৰ প্রত্যেকটো স্তৰত সহযোগিতামূলক যুক্তৰাষ্ট্র বা cooperative federalism লগতে এঢাপ আগুৱাই প্রতিযোগিতামূলক সহযোগিতাসম্পন্ন যুক্তৰাষ্ট্রৰ মন্ত্রৰে দীক্ষিত হৈছো। আটাইতকৈ গুৰুত্বপূর্ণ কথাটো হ’ল, দেশৰ পিছপৰা সম্প্রদায়ভুক্ত আমাৰ দৰে অসংখ্য লোকৰ বাবে ড০ আম্বেদকাৰ এক প্রেৰণা। এটি দুখীয়া পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰিও যে নিজৰ সপোনক বাস্তৱ কৰিব পৰা যায়, তাৰ উদাহৰণো তেওঁ নিজেই। এনে সময়ত ড০ আম্বেদকাৰকলৈ বিদ্রুপ আৰু ঠাট্টা কৰা পৰিলক্ষিত হৈছে। বহুবাৰ হতাশ কৰাৰ চেষ্টা হৈছে, যাতে দুখীয়া পৰিয়ালৰ এটি ল’ৰাই জীৱন সফল হ’ব নোৱাৰে। কিন্তু‘ New India’ৰ ছবিখন একেবাৰেই পৃথক।

এইখন আম্বেদকাৰ, দুখীয়া লোক আৰু সকলো পিছপৰা লোকৰ ভাৰতবর্ষ। ড০ আম্বেদকাৰৰ জন্মজয়ন্তীক লৈ ১৪ এপ্রিলৰ পৰা ৫মে’লৈ সমগ্ৰ দেশতে ‘গ্রাম স্বৰাজ অভিযান’ৰ আয়োজন কৰা হৈছে। দেশজুৰি এই অভিযানত থাকিব গ্রামোন্নয়ন, দৰিদ্রকল্যাণ আৰু সামাজিক ন্যায়ৰ বিভিন্ন কার্যসূচী। আপোনালোকৰ প্রতি মোৰ অনুৰোধ এই যে এই ৰাষ্ট্ৰীয় অভিযানত সকলোৱে স্বতঃস্ফূর্তভাবে অংশ লওঁক।

মোৰ শ্ৰদ্ধাৰ দেশবাসী, কিছুদিনৰ ভিতৰতে ইটোৰ পিছত সিটোকৈ কেইবাটাও উৎসৱ-পার্বন আহিছে। সেইবোৰ হৈছে-মহাবীৰ জয়ন্তী, হনুমান জয়ন্তী, ইষ্টাৰ আৰু বৈশাখী। মহাবীৰ জয়ন্তী ভগবান মহাবীৰৰ ত্যাগ আৰু তপস্যাক স্মৰণ কৰাৰ দিন। অহিংসাৰ প্রচাৰক ভগবান মহাবীৰৰ জীৱন আৰু দর্শন আমাৰ বাবে প্রেৰণা। সকলো দেশবাসীকে মই মহাবীৰ জয়ন্তীৰ শুভেচ্ছা জনাইছো। ইষ্টাৰ আহিলেই আমাক যীশুখ্রীষ্টৰ কথা মনত পেলায়, যিগৰাকীয়ে মানৱতাৰ প্ৰতি শান্তি, সদ্ভাৱ, ন্যায়, দয়া আৰু কৰুণাৰ বাণী প্ৰেৰণ কৰিছিল। এপ্রিল মাহত পঞ্জাৱ আৰ পশ্চিম ভাৰতত বৈশাখীৰ উৎসৱ পালন কৰা হ’ব আৰু একে সময়তে বিহাৰত জুডশীতল আৰু সেতুৱাইন, অসমত বিহু আৰু পশ্চিমবংগত পহিলা বৈশাখৰ আনন্দ-উল্লাসত মতলীয়া হৈ থাকিব। এই সকলো উৎসৱ পার্বণ কিবা নহয় কিবা প্ৰকাৰে আমাৰ কৃষি-কাৰ্য আৰু অন্নদাতাসকলৰ সৈতে জডিত হৈ আছে। এই সকলো উৎসৱৰ জৰিয়তে আমি ফচল হিচাপে পোৱা অমূল্য উপহাৰৰ বাবে প্রকৃতিক ধন্যবাদ দিছো। পুনৰবাৰ আপোনালোকৰ সকলোকে আগন্তুক সকলো উৎসৱৰ বহুত বহুত শুভকামনা জনাইছো! বহুত বহুত ধন্যবাদ!

My dear countrymen, Namaskar.

Let us begin today’s Mann Ki Baat with a phone call.]

Phone Call...

Thank you very much for your phone call. My young friends have asked me many questions related to Science; they keep writing on quite a few points. All of us have seen that the sea appears blue, but we know from routine life experiences that water has no colour at all. Have we ever thought why water acquires colour in rivers and seas? The same thought occurred to a young man in the 1920s. The same question gave rise to a great scientist of modern India. When we talk about Science, the first name that strikes us is that of Bharat Ratna Sir C.V.Raman. He was awarded the Nobel Prize for his outstanding work on light scattering. One of his discoveries is famous as the Raman Effect.

We celebrate the 28th of February as National Science Day since on this very day, he is said to have discovered the phenomenon of light scattering, for which the Nobel Prize was conferred upon him. This land has given birth to many a great scientist. On the one hand, there has been a tradition of great Mathematicians like Bodhayan, Bhaskar, Brahmagupt and Aryabhatt; on the other, in the field of medicine, Sushrut & Charak have bestowed upon us a place of pride. Right from Sir Jagdish Chandra Bose and Hargobind Khurana to Satyendranath Bose have brought laurels to India. The famous particle BOSON has been named after Satyendranath Bose. Recently I got an opportunity to take part in a programme in Mumbai – the inauguration of the Wadhwani Institute for Artificial Intelligence. It was interesting to know about the ongoing miraculous accomplishments in the field of Science. Artificial Intelligence aids in making robots, Bots and other machines meant for specific tasks. Through self learning, machines today can enhance their intelligence to a smarter level. This technology can be harnessed to better the lives of the underprivileged, the marginalized and the needy. In that programme on Artificial Intelligence, I urged the scientific community to deliberate on how Artificial Intelligence could help us make life easier for our divyang brothers & sisters. Can we make better predictions of natural disasters using Artificial Intelligence? Can we use it to provide assistance to farmers on crop yield? Can Artificial Intelligence be used as tool to simplify the outreach of health services and modernize medical treatment?

A few days ago, I got an opportunity to accompany the Prime Minister of Israel to Ahmedabad, Gujarat for the inauguration of ‘I create’. There a young person referred to developing a digital instrument that converts the written word into voice. This is to aid those who are incapable of speech to converse normally like any other person. I feel we can harness Artificial Intelligence in many such fields.

Science and Technology are value neutral. They don’t possess any value in themselves. Any machine will work the way we want it to. It entirely depends on us what task we want it to perform. Here human objectives assume significance; the use of Science for the sole purpose of human welfare, with the endeavour to assist human lives touch the greatest heights.

Thomas Alva Edison, the inventor of the light bulb, failed many a time in his experiments. Once, on being asked about it, he quipped, “I have devised ten thousand ways of how NOT to make a light bulb”. What I mean to say is, Edison transformed even his failures into his own strength. Coincidentally, I am fortunate today to be in Auroville, the land, the karmabhoomi of Maharshi Arvind. As a revolutionary, he challenged British rule, fought against them and questioned subjugation. Thus, as a great sage, he questioned every facet of life. Extracting answers, he showed the right path to humanity. The relentless quest to ask questions for knowing the truth is very important. And this is the very essence, the real inspiration behind scientific inventions and discoveries. Never rest till every ‘why’, ‘what’ & ‘how’ are answered. I congratulate our scientists, and all those connected with Science on the occasion of National Science Day. May our young generation be inspired for the quest of truth & knowledge; may they be motivated to serve society through Science. I wish them the best.

Friends, safety in the times of crises, disasters are topics on which many messages keep coming in- people keep writing to me. In a comment posted on Narendra Modi Mobile App, Shriman Ravindra Singh from Pune has referred to occupational safety. He writes that in our country, safety standards at factories and construction sites are not upto the mark. Since the 4th of March is National Safety Day, the Prime Minister should include safety in the Mann Ki Baat programme in order to raise awareness on safety. When we refer to public safety, two aspects are very important- proactiveness and preparedness. Safety is of two kinds – one is safety during disasters and the other is safety in everyday life. If we are not aware of safety in daily life, if we are not able to attain a certain level, it will get extremely difficult during the time of disasters. We often read signboards on streets bearing lines such as – ‘सतर्कता हटी – दुर्घटना घटी’ – ‘Lose alertness – invite mishaps’ or ‘एक भूल करे नुकसान, छीने खुशियां और मुस्कान’ – ‘One mistake can cost you dear- rob you of your joy & smile’ or इतनी जल्दी न दुनिया छोड़ो, सुरक्षा से अब नाता जोड़ो – ‘Don’t be in a hurry to leave this world – embrace the culture of safety’ or सुरक्षा से न करो कोई मस्ती वर्ना जिन्दगी होगी सस्ती – ‘Don’t play around with safety, your life will be treated cheap’. Beyond that, these sentences serve no purpose in our lives. Leave aside natural disasters; most of the mishaps are a consequence of some mistake or the other on our part. If we stay alert, abide by the prescribed rules & regulations, we shall not only be able to save our own lives but we can prevent catastrophes harming society. There are times when we come across many slogans on safety at the work place but none following their letter and spirit. I urge the fire brigade under corporations and municipalities to visit school children once a week or once a month and perform mock drills for them. This will have a dual benefit – the fire brigade will undergo an exercise in readiness and the new generation will get lessons in alertness. And all this at no added cost. In a way it will a natural part of the overall learning curve. India is a land of geographic and climatic diversities. As far as disasters are concerned, this country has borne the brunt of many a natural as well as man made disaster, such as chemical & industrial mishaps. Today, the National Disaster Management Authority, NDMA is the vanguard when it comes to dealing with disasters in the country. During earthquakes, floods, cyclones, landslides, NDMA reaches the area within no time. They have issued guidelines; simultaneously they keep imparting training on a regular basis for capacity building. In Districts prone to floods and cyclones, an initiative names ‘Aapada Mitra’ has been launched for training Volunteers. Training and awareness have a very important role to play. Two- three years ago, thousands of people would lose their lives every year due to heat-wave. After that, NDMA organized workshops on heat wave management as part of a campaign to raise awareness in people. Mass participation led to good results. In 2017, the death toll on account of heat wave remarkably came down to around 220 or so. This proves that if we accord priority to safety, we can actually attain safety. I laud the role played by innumerable individuals, citizens who immediately embark upon rescue and relief operations wherever a disaster strikes. And there are numerous such unnamed, unsung heroes. Our Fire & Rescue services, National Disaster Response Forces Armed Forces, Paramilitary Forces… these brave hearts go beyond the call of duty to help people in distress, often risking their own lives. Organisations like NCC and Scouts are also contributing in this task; they are getting trained too. Recently we have made an attempt to have joint exercise for disaster management between countries on the lines of joint military exercise involving different countries of the world. India has made a pioneering effort – BIMSTEC, Bangladesh, India, Myanmar, Sri Lanka, Thailand, Bhutan & Nepal – a joint disaster management exercise involving these countries was undertaken. It was a novel humanitarian experiment on a large scale. We’ll have to turn ourselves into a risk conscious society. In our culture, we often talk of safety of values; we now need to realize the values of safety. We’ll have to make it part of our life, our being. In day to day life, during air travel, we must have frequently come across air hostesses giving out a rather longish speech, safety instructions at the beginning of a flight. We must have heard it hundreds of times. But today if one of us is taken inside an aircraft and asked about the location of equipments, say life jackets, and how to use them, I can say for sure that none of us will be able to give the right answer. So, was there a provision for giving our information? Yes, there was. Was there a scope of direct visibility when the information was given? Of course there was. But we did not respond actively. WHY? Because by nature, we are not conscious. And that is why our ears hear when we sit in the aircraft, but no one realizes that ‘these instructions are for me’. We experience this in all walks of life. Let us not think that safety is only meant for someone else. If all of us become conscious and aware of our own safety, the essence of safety of society will be inbuilt.

My dear countrymen, in the current budget, emphasis has been laid on turning ‘waste to wealth’ and ‘waste to energy’ through Bio gas, under the Swachch Bharat Campaign. An effort was initiated which was named GOBAR-Dhan - Galvanizing Organic Bio Agro Resources. The aim of this GOBAR- DHAN scheme is ensuring cleanliness in villages and generating wealth and energy by converting cattle dung and solid agricultural waste into Compost and Bio Gas. India is home to the highest cattle population in the world, close to 300 million in number, with a daily output of 3 million tonnes of dung. Some European countries and China use animal dung and other Bio-waste to produce energy. But India was lacking full capacity utilization. Under the Swachch Bharat Mission (Rural), we are taking rapid strides in this direction.

A target has been set to use cattle dung, agricultural waste, kitchen waste to produce Bio gas based energy. Under the Gobardhan Scheme our farmer brothers & sisters in rural India will be encouraged to consider dung and other waste not just as a waste but as a source of income. Under the aegis of 'GobarDhanYojana', many benefits will accrue to rural areas. It will be easier to keep the village clean and sanitized, livestock health will improve and farm yields will increase. Biogas generation will increase self-reliance in energy utilized for cooking and lighting. Farmers and cattle herders will be helped in augmenting their income. There will be novel opportunities for newer jobs linked to waste collection, transportation, biogas sales etc. An online trading platform will be created for better implementation of 'Gobar Dhan Yojana', it will connect farmers to buyers so that farmers can get the right price for dung and agricultural waste. I urge entrepreneurs, especially our sisters residing in rural India, to step forward, and through creation of self-help groups and cooperative societies extract full advantage from this opportunity. I invite you to become part of the movement comprising clean energy and green jobs, to become a part of the initiative to convert waste in your village to wealth and by converting dung into ‘Gobar dhan.’

My dear countrymen, till date, we have been hearing about the myriad types of festivals - be it music festivals, food festivals, film festivals and many other kinds of festivals. But in a unique endeavor in Raipur, Chhattisgarh, the state's first 'Trash Mahotsav' was organized. The objective behind this festival sponsored by Raipur Municipal Corporation was to generate awareness about cleanliness and the methods using which city's waste can be creatively used and inculcate awareness about various ways to recycle the garbage. A plethora of activities were organized during this festival, which found full participation of students and adults. Different types of artifacts were made utilizing garbage. Many Workshops were organized to inform people on the entire aspects of waste management. Music performances linked to the theme of hygiene were held and art works were created. Raipur inspired various types of such garbage or trash festivals in other districts too. Many individuals taking initiative on their own behalf shared innovative ideas, held discussions, conducted poetry recitals. A festive atmosphere regarding cleanliness got geared up. The way the school children took part in the entire endeavor was amazing. For the innovative manner in which importance of waste management and cleanliness were displayed in this festival, I congratulate the people of Raipur Municipal Corporation, the entire populace of Chhattisgarh, its government and administration.

Every year on March 8, 'International Women's Day' is celebrated. There are many programs that are held in our country and the world. On this day, women are also felicitated with 'Nari Shakti Puraskar' who have performed exemplary tasks in different sectors in the past. Today the country is moving forward from the path of Women development to women-led development. On this occasion, I remember the words of Swami Vivekananda. He’d said 'The idea of ​​perfect womanhood is perfect independence' - This idea of ​​Swami ji about one hundred and twenty five years ago expresses the contemplation of woman power in Indian culture. Today, it is our duty to ensure the participation of women in every field of life, be it social or economic life, it is our fundamental duty. We are part of a tradition where men were identified due to women-Yashoda-Nandan, Kaushalya-Nandan, Gandhari-Putra, these were identities of a son. Today our woman power has shown inner fortitude and self-confidence, has made herself self-reliant. Not only has she advanced herself but has carried forward the country and society to newer heights.

After all, our dream of 'New India' is the one where women are strong and empowered and are equal partners in the development of the country. A few days ago, a gentleman had given me a very sound proposition. He had suggested that on 8th March myriad events herald 'Women's Day' Why cannot we felicitate mothers and sisters who have completed 100 years in every Indian village or city,? Can a program of paying respect for such centenarians be held and cannot we reflect upon a life lived long? I liked the idea and I’m bouncing it with you will find many examples of what woman power can achieve, If you look around near yourself many such inspiring stories will appear. I just received news from Jharkhand wherein under the 'Swachh Bharat Abhiyan', about 1.5 million women in Jharkhand – and this figure is not a small one organized a hygiene campaign for an entire month! Under the auspices of this campaign starting from January 26, 2018, these women constructed 1 lakh 70 thousand toilets in just 20 days and made a record of sorts. There were about one lakh ‘Sakhi Mandals,’ 14 lakh women, 2 thousand women Panchayat representatives, 29 thousand water carriers, 10 thousand female cleaners and 50 thousand women masons were involved in this campaign. You can imagine what a mammoth undertaking it was! These women of Jharkhand have shown that women power is an integral component of ‘Swachh Bharat Abhiyan’, which will change the course of the campaign of cleanliness in general life, the effective role of hygiene in the nature of the people ingeneral.

My dear Brothers and sisters, I was just watching the TV news two days ago that electricity has reached three villages of the Elephanta island after 70 years of independence, and this has led to much joy and enthusiasm among the people there. You all know very well, that Elephanta is located 10 kms by the sea from Mumbai. It is a very important tourist destination. The caves of Elephanta are marked as the World Heritage sites by UNESCO and draw tourists from all over the country and abroad. I was surprised to know that despite being such a prominent center of tourism its close proximity from Mumbai, electricity hadn’t reached Elephanta after so many years of independence. For 70 years, the lives of the denizens of three villages of the Elephanta Island, Rajbunder, Morbandar and Centabandar, were engulfed by darkness, which has got dispelled now and there is brightness in their lives. I congratulate the administration and the populace there. I am glad that now the villages of Elephanta and the caves of Elephanta will be lighted due to electrification. This is not just electricity, but a new beginning of a period of development. There is no greater contentment and joy than the fact that the lives of the countrymen be full of shine and there be happiness in their lives.

My dear brothers and sisters, we just celebrated the festival of Shivaratri. And now the month of March beckons us with ripe crops in the fields, playful golden earrings of wheat and the captivating blossom of mango pleasing to the mind are the highlights of this month. But this month is also very special to all of us because of the festival of Holi. On 2nd March the entire country immersed in joy will celebrate the festival of Holi. In The festival of Holi, the importance of colors is as important as the ceremony of 'HolikaDahan' because it is the day when we burn our inherent vices in the fire. Holi makes us forget our rancours and gives us an opportunity to be a part of each other's happiness and glad tidings, and it conveys the message of love, unity and brotherhood. I wish a very joyous festival of Holi to all my countrymen, I further wish you colour laden felicitations. I wish and hope that this festival forever remains a festival of colourful cheer in the lives of all the countrymen- this is my wish. My dear countrymen, thank you very much

My dear countrymen, Namaskar. This is the first episode of ‘Mann Ki Baat’ in the year 2018. Just a couple of days ago, we celebrated our Republic Day festival with gaiety & fervour. This is the very first time in history that heads of 10 Nations attended the ceremony.

My dear countrymen, Shriman Prakash Tripathi has written a rather long letter on the Narendra Modi App, urging me to touch upon the subjects he has referred to. He writes, “The 1^st of February is the death anniversary of astronaut Kalpana Chawla. She left us in the Columbia space shuttle mishap, but not without becoming a source of inspiration for millions of young people the world over”. I am thankful to Bhai Prakash ji for beginning his long letter with the sad departure of Kalpana Chawla. It’s a matter of sorrow for all of us that we lost Kalpana Chawla at that early age, but her life, her work is a message to young women across the world, especially to those in India, that there are no upper limits for Nari Shakti …. the power of women.  If one possesses the will & the determination, a firm resolve to achieve something, nothing is impossible. It’s a matter of joy that women in India are taking rapid strides of advancement in all fields, bringing glory to the Nation.

In our country, respect for women, their status in society and their contribution has proved to be awe inspiring to the entire world, since ancient times. There has been a long tradition of Vidushis… women exponents or women champions. Many Vidushis of India have contributed in composing the verses of the Vedas. Lopamudra, Gargi, Maitreyee…it’s a long list of names. Today, we talk about ‘Beti Bachao, Beti Padhao’, ‘save the girl child, educate her’. But centuries ago, it has been mentioned in our ancient texts, in the Skand Puran :

दशपुत्र-समाकन्या, दशपुत्रान् प्रवर्धयन्

यत फलम्  लभते मRर्य:, तत् लभ्यम् कन्यकैकया ॥

This means, a daughter is the equivalent of ten sons. The ‘Punya’ that you earn through ten sons amounts to the same earned through just one daughter. This underscores the importance that has been given to women in our society. And that is why, in our society, women have been accorded the status of ‘Shakti’. This woman power binds closely together society as a whole, the family as a whole, on the axis of unity & oneness. Be it the erudition of the Vidushis of the Vedic Period… Lopamudra, Gargi, Maitreyee; be it the learning & devotion of Akka Mahadevi or Meerabai, be it the governance of Ahilyabai Holkar or the valour of Rani Lakshmibai, woman power has always inspired us. They have always brought glory to the Nation.

Shriman Prakash Tripathi has further cited some examples. He writes that the flight of our courageous Defence Minister Nirmala Seetharaman in a Sukhoi 30 fighter plane is inspirational for him. He also refers to INSV Tarini, with an all women crew on board under the command of Vartika Joshi, which is currently circumnavigating the globe. Three braveheart women Bhavna Kanth, Mohana Singh and Avani Chaturvedi have become fighter pilots and are undergoing training on the Sukhoi- 30. An Air India Boeing jet with an all woman crew led by Kshamata Vajpayee flew from Delhi to San Francisco, USA and back. These are all women achievers. You are absolutely right. Today women are not just advancing in myriad fields; they are leaders. Today there are many sectors where our woman power is playing a pioneering role, establishing milestones. A few days ago, Hon’ble President took an initiative. He met a group of extraordinary women who have achieved something significanty new in their respective fields. Women achievers of our country… the first female Merchant Navy Captain, the first female passenger train driver, the first female fire fighter, the first female Bus Driver, the first woman to set foot on Antarctica, the first woman to reach Mount Everest… ‘First Ladies’ in every field. Our woman power achieved extraordinary feats, breaking the age old shackles of social mores, creating new records. They proved that through perseverance, grit and a firm resolve, all kinds of obstacles and barriers can be broken & crossed, to chart out an all new path… a path that could act as a beacon of inspiration not just to their contemporaries, but for generations to come. It will infuse a fresh energy, newer enthusiasm into them. A book has been compiled on these women achievers, first ladies, so that, the entire country comes to know about the power of these women and derive inspiration from their life & work. This is also available as an e-book on the Narendra Modi Website.

The country’s woman power has contributed a lot in the positive transformation being witnessed in our country & society these days. Today, as we speak of women empowerment, I would like to refer to a railway station. You must be wondering what a railway station has got to do with women empowerment. Matunga station in Mumbai is the first station in India which is run by an all woman staff. All departments have women performing duties… the commercial department, Railway  Police, Ticket checking, Announcing, Point persons, it’s a staff  comprising over 40 women. This time, after watching the Republic Day Parade, many people wrote on Twitter and other social media that a major highlight of the parade was the BSF biker contingent comprising women participants. Daredevil stunts performed by them was awe inspiring for our foreign guests. Empowerment is another form of self reliance. Today our Nari Shakti is assuming leadership roles. It is becoming self reliant. By the way, this also reminds me of tribal women of Chattisgarh, who have done something extraordinary and set a remarkable example. When we refer to Adivasi women, a stereotypical image comes to our minds, comprising jungles, pathways in the woods and women carrying kindlewood on their heads.But the woman power of Chattisgarh, the tribal women there broke this stereotype & presented an all new picture of themselves. Dantewada in Chattisgarh is a Maoist infested region. Violence, torture, explosives, guns, pistols… the Maoists have created a scary reign of terror. In this dangerous atmosphere, Adivasi women are becoming self reliant by driving e-rickshaws. In a short span of time, a number of women have become part of this phenomenon. This has three benefits- on the one hand self-employment has empowered them; on the other, the Maoist infested region is witnessing a transformation. And simultaneously as a consequence, it is strengthening efforts towards protecting the environment. I laud the efforts of the District Administration which has played a significant role in the successful endeavour of these women by ensuring availability of grants & imparting training to them.

Time and again we keep hearing people utter ‘There is something special that we as a people possess… no threat is big enough to annihilate our existence’. What is that ‘Special Something’? That ‘Something’ is flexibility, the ability of transformation. Leaving out things that are beyond the constraints of time and accepting betterment in things wherever necessary. And this is a salient feature of our society… relentless efforts towards self-improvement, self correction. We have inherited this Indian tradition as a cultural legacy. The benchmark of any living society is its self correcting mechanism. In our country, there have been unending endeavours against social ills and evil practices, both individually & collectively. Just a while ago, Bihar launched an interesting initiative. In order to uproot social ills in the state, the world’s longest human chain spanning over thirteen thousand kilometers was formed.

This campaign made people aware of social maladies such as child-marriage and the dowry system. The entire state thus resolved to fight against these social evils. Children, the elderly, the youth full of energy and enthusiasm, women, girls turned out to participate in this battle. The human chain that commenced formation from Gandhi Maidan in Patna gained momentum, touching the state borders. In order to ensure that the fruits of progress rightly reach all sections of society, it is imperative that our society is freed of these ills. Come, let us pledge to come together to wipe out these evil customs from our social fabric… let us build an empowered, capable New India. I appreciate the people of Bihar, the Chief Minister, the administration, in fact every member of the human chain for this massive, special initiative towards social welfare.

My dear countrymen, Shriman Darshan from Mysore, Karnataka has written on My gov. He was undergoing an expenditure of six thousand rupees a month on medicines alone for the treatment of his father. Earlier, he wasn’t aware of the Pradhan Mantri Jan Aushadhi Yojana. But now that he’s come to know of the Jan Aushadhi Kendra, he has begun purchasing medicines from there and his expenses have been reduced by about 75%. He has expressed his wish that I mention this in ‘Mann Ki Baat’, so that it reaches the maximum number of people and they can benefit from it. Over some time lately, many have written on this subject; many of them have been telling me about it. I too have seen videos put up on social media by beneficiaries of this scheme. It is a matter of joy learning about happenings like these. It gives you inner satisfaction. I felt good to see Shriman Darshan ji think about sharing with others what he gained from it. The motive behind this scheme is making healthcare affordable and encouraging Ease of Living. Medicines available at the Jan Aushadhi Centres are 50% to 90% cheaper than branded drugs available in the market. This is great help for the common man, especially for senior citizens who require medicines on a daily basis and results in a lot of savings. Generic medicines sold under this scheme strictly conform to prescribed standards set by the World Health Organisation. That is why good quality medicines are made available at affordable prices. Today, over three thousand Jan Aushadhi Kendras have been set up across the country. This has led to not only availability of cheaper medicines, but also new employment opportunities for individual entrepreneurs. Affordable medicines are now available at ‘Amrit Stores’ at Pradhan Mantri Bharatiya Jan Aushadhi Centres & at hospitals. The sole aim behind this step is ensuring availability of Quality & affordable health service to the poorest of the poor, so that a healthy & prosperous India comes into being.

My dear countrymen, Shri Mangesh from Maharashtra has shared a photo on the Narendra Modi Mobile App. It was such a striking photo that my attention was magnetically drawn towards it. The photo showed that a grandson was participating in the 'Clean Morna River' along with his grandfather. I came to know that the citizens of Akola had organized a cleanliness campaign to clean the Morna river under the 'Swachh Bharat Abhiyan'. The Morna river was a perennial river flowing throughout the twelve months of the year but now it has become seasonal. The second painful fact was that the river was completely filled with wild grass and hyacinth. A lot of garbage was being dumped into the river and along its banks. An action plan was chalked out and on January 13^th a day before Makar-Sankranti, in the first phase of 'Mission Clean Morna' sanitation of the two sides of the bank of the Morna river at fourteen places spread over an area of ​​four kilometers, was carried out.

This noble and grand task named 'Mission Clean Morna', involved more than six thousand denizens of Akola, more than 100 NGOs, Colleges, Students, children, the elderly, mothers, sisters, almost everybody participated in this task. On January 20^th, 2018, this Sanitation Campaign continued in the same vein and I’ve been told that this campaign will continue every Saturday morning till the Morna river is completely cleaned. 'Mission Clean Morna' shows that if a person is determined to do something, then nothing is impossible. Huge social reforms can be brought about through mass movements. I congratulate the people of Akola, the district and the municipal corporation’s administration, all the citizens who were associated with this mass movement, I laud your efforts which are not only very much appreciated but this will inspire the other citizens of the country.

        My dear countrymen, these days you must be hearing a lot about the Padma Awards. These awards also attract attention in newspapers and television also. But if you scrutinize, then you will be proud of the fact that there many loftier personalities amidst us and you will naturally be proud of the very fact that today the common man is being cited for Padma awards without any recommendations. There was a certain methodology of awarding Padma Awards every year, but this entire process has been changed for the past three years. Now any citizen can nominate any person in our country. Transparency has been brought about in the entire process by making it operable online. In a way, the selection of these awards has been transformed completely. You may have noticed that many ordinary people not visible in big cities, in newspapers or on TV are being awarded with Padma citations. Now the identity of the awardee is not the deciding factor of the award, rather the importance of his work is increasing. You must have heard the name of Arvind Gupta ji. It will gladden your heart to know, that Arvind ji, a student of IIT Kanpur, spent all his life creating toys for children. He has been making toys from garbage for over four decades so that children can increase their curiosity towards science.

He has been trying to get children inspired to conduct scientific experiments using waste; towards this end he has been encouraging children by showing them films made in 18 languages in three thousand schools across the country. What a wonderful life, what a dedicated mission! A similar story is that of Sitavaa Jodatti from Karnataka. She has not been hailed as 'Goddess of women empowerment' just for nothing! For the past three decades, in Belagavi, she has made a great contribution towards changing the lives of countless women. At the age of seven she had dedicated herself as a Devadasi but in a turnaround, for the welfare of the Devdasis, she has spent her entire life. Not only this, she has done unprecedented work for the welfare of Dalit women too. You must have heard the name of Bhajju Shyam of Madhya Pradesh, Shri Bhajju Shyam was born in a very poor tribal family. He was employed in a small job for eking out his living, but he was also fond of painting in the traditional tribal art form. Today, due to this hobby, he garnered respect not only in India but the entire world. He has exhibited his paintings in many countries like Netherlands, Germany, England and Italy. The talent of Bhajju Shyam ji, who made India proud in many nations abroad, was also recognized and he was awarded the Padma Shri.

You will be pleasantly surprised listening to the story of Kerala's tribal lady Lakshmikutti. Laxmikutty is a teacher in Kallar and still resides in a hut made of palm leaves in a tribal tract amidst dense forests. She has created five hundred herbal medicines relying solely on her memory. She has mastery in synthesizing medicines used for treatment of snake bites. Lakshmi Ji is continuously serving society with her knowledge of herbal medicines. Identifying her anonymous persona, she has been honoured with the Padma Shri for her contribution to society. I would like to mention another name today, that of 75 year old Subhasini Mistri, hailing from West Bengal, who was selected for the award. Subhasini Mistri is a woman who, in order to construct a hospital, cleaned utensils in the homes of others and also sold vegetables. At the age of 23 she lost her husband due to lack of proper treatment, and this incident inspired her to build a hospital for the poor. Today, thousands of poor people are treated free of cost in this hospital that has come up through hard-work. I am convinced that there are many men and women in our land filled with gems, Bahuratna-Vasundhara, many gifted women and men who remain faceless or unknown. The failure to identify such people is also a loss to the society, the Padma awards are only a medium of acknowledgement, but I would also like to tell the countrymen that people serving the society around us, people giving up all that they have got for the sake of society, millions of people who have worked for a life time for us bestowed with one or the other useful attribute should be acknowledged in our midst. They do not labour for any honor, but their work inspires us. These people should be invited to schools and colleges to share their experiences. Beyond awards, there should be some more efforts from our society in acknowledging their contribution.

    My dear countrymen, we celebrate Pravasi Bharatiya Divas on January 9^th every year. It was on the 9^th of January, when our revered Mahatma Gandhi returned to India from South Africa. On this day, we celebrate the unbreakable bond that exists between Indians in India and Indians living around the globe. This year we organized a program on Pravasi Bharatiya Divas, where all MPs and Mayors of Indian origin were invited. You will be pleased to know that in this programme, Malaysia, New Zealand, Switzerland, Portugal, Mauritius, Fiji, Tanzania, Kenya, Canada, Britain, Surinam, South Africa and America, and many other countries wherever our Mayors or MPs of Indian Origin exist, all of them participated. I am happy that the people of Indian origin who live in different countries continue to serve those countries and at the same time they have maintained their strong relationship with India as well

This time, the European Union, has sent me a calendar, in which they have displayed the contributions by Indians in various fields of life living in different countries of Europe; whether working in the field of cyber security, or dedicated to Ayurveda, entertaining the society through music, or through poetry; someone researching on climate change or working on ancient Indian texts, someone driving a truck for livelihood, who went on to construct a Gurudwara or has built a mosque – wherever our people are, they have in their own way embellished or adorned the land of their adoption. I would thus like to thank the European Union, for recognizing the people of Indian origin and through them in making people in India and people the world over aware of their exemplary work.

The 30^th of January is the death anniversary of our revered Bapu, who showed us a new path. On that day we also observe 'martyrs day' in solemn memory of the great martyrs who sacrificed their lives for the defense of the country and pay our homage at 11 in the morning. The path of peace and non-violence, is the path of Bapu and this is applicable not only for India or the world, but also for a person or a family or a society. The ideals which Bapu practiced in his life, things that he imparted are relevant even today. They were not just mere theories. At present we witness at every step how accurate Bapu's words were. What can be a bigger tribute than taking a vow that we shall tread the path of Bapu - and walk, as far as possible?

     My dear countrymen, with my best wishes to all of you for 2018, my speech draws to a close. Thank you very much. Namaskar.

My dear countrymen, Namaskar. This is the last edition of ‘Mann Ki Baat’ this year and it’s a coincidence that this day happens to be the last day of the year of 2017. You and I shared many thoughts and ideas the entire year. Your steady stream of letters to ‘Mann Ki Baat’, your comments, this exchange between minds always infuses new energy in me. A few hours later, the year will change, but this sequence of our conversation will go on, just the way it is. We will renew this exchange of thoughts on newer topics in the year to come, we’ll share new experiences. Heartiest New Year greetings to all of you. Over the last few days, the festival of Christmas was celebrated across the world with gaiety and fervor. People in India too celebrated Christmas with warmth and cheer. The pious occasion of Christmas reminds us of the great teachings of Jesus Christ who laid much emphasis on the spirit of service, ‘Sewa bhaav’. The essence of the spirit of service can be felt in the Bible too.

The Son of Man has come, not to be served

But to serve’

And to give his life, as blessing

To all humankind.

This conveys the immense significance attached to the sanctity of service. Be it any religion, caste or creed, tradition or colour in this world; the spirit of service is an invaluable hallmark of the highest human values. In our country we refer to ‘NishKaam Karma’, selfless deeds, meaning a service done without any expectations. It is mentioned in our land ‘Sewa Parmo Dharmah’… service is the noblest way of life, ‘Jeev Seva hi Shiv Seva’… Service to living beings is service to god. Gurudev Ramkrishna Paramhans used to cite, ‘serve living beings as if worshipping the almighty. The inference is that the world over, these are shared, common human values. Come, let us remember great men & their ideals; let us be reminded of the essence of holy occasions; let us infuse a new awakening, a new drive into our great value system. Let us try & live, abiding by them.

My dear countrymen, this year was also the 350th ‘Prakash Parv’ of Guru Gobind Singh ji. The illustrious life of Guru Gobind Singh ji, full of instances of courage & sacrifice is a source of inspiration to all of us. Guru Gobind Singh ji preached the virtues of sublime human values and at the same time, practiced them in his own life in letter & spirit. A guru, a poet, a philosopher, a great warrior, Guru Gobind Singh ji, in all these roles, performed the great task of inspiring people. He fought against oppression & injustice. His teachings to people focused on breaking the cordons of caste and religion. In this endeavour, he stood to lose a lot on his personal front. But he never let antagonism raise its ugly head in his path. In every moment of his life, the message of love, sacrifice & peace was palpable. His personality was filled to the brim with the greatest of virtues. I’m fortunate that at the beginning of this year, I got an opportunity to participate in the 350th birth anniversary celebration organized at Patna Sahib. Come, let us all resolve to imbibe & abide by lessons from his great teachings & exemplary life and mould our own life in accordance with them.

The 1st of January, 2018, i.e. tomorrow, in my view, is a special day. You’ll be surprised, since the New Year comes every year, the 1st of January arrives every year! But, when I refer to it as special, I really mean it as special. People born in the year 2000 or later; those born in the 21st century will gradually begin to become eligible voters from the 1st of January, 2018. The Indian Democracy welcomes the voters of the 21st century, the ‘New India Voters’. I congratulate our youth & urge them to register themselves as voters. The entire nation is eager to welcome you as voters of the 21st century. As voters of this century, you too must be feeling proud. Your vote will prove to be the bedrock of New India. The power of the vote is the greatest strength of a democracy. The vote is the most effective tool in bringing about a positive change in the lives of millions of people. And it’s not just about you acquiring the right to Vote. It’s about you determining & deciding the course of the nation in the 21st century, your dreams in the India of the 21st century. You too can be the makers of 21st century India and this opportunity comes into being, very specially, on the 1st of January. And today, in this edition of Mann Ki Baat, I wish to speak to our successful young men & women between 18 & 25, all infused with energy and resolve.

I consider them ‘New India Youth’, ‘New India Youth’ stands for aspirations, enthusiasm & energy. I firmly believe that the dream of our ‘New India’ will be realized through the skill & fortitude of these energetic youth.

When we talk of new India then that new India will be free from the poison of casteism, communalism, terrorism and corruption; free from filth and poverty. In the New India everyone will have equal opportunity and aspirations and wishes of everyone will be fulfilled. New India will be a place where peace, unity and amity will be our guiding force. My New India Youth should come forward and deliberate on how this New India would be formed. One should decide one’s own path and also decide a way for connecting along those attached to one and the Caravan should get going. You should move forward and thus should the country move ahead. Right now, while taking to you I got an idea whether we could organize a mock parliament in every district of India? Where the youth between 18 and 25 could sit together and brain storm about new India, find ways and chalk our plans. How could we realize our resolves before 2022? How could we build an India of the dreams of our freedom fighters? Mahatma Gandhi had transformed the freedom movement into a mass movement. My young friends, the need of the hour is that we build up a mass movement for making a magnificent- glorious 21st century India; a mass movement of development, a mass movement to build a capable and strong India.

I propose that a mock Parliament be organized around 15th August in Delhi comprising one young person selected from each district who would participate and deliberate on how a new India could be formed in the next five years. How can resolve be transformed into reality? Today, a lot of new opportunities have been created for the youth. Our youth are coming forward in areas like skill development, innovation and entrepreneurship and are achieving success. I wish that the New India Youth get information and details of all these new opportunities and plans at one place and a system be created so that every young person on turning 18 should automatically get to know all this and benefit from it.

My dear countrymen, I had talked about positivity during the previous episode of Mann Ki Baat. I am being reminded of one Sanskrit Shloka-

Utsaaho balwaanarya, Naastyutsaahaatparam balam |

Sotsaahasya cha lokeshu na kinchidapi durlabham ||

This means that a man full of enthusiasm is very strong since there is nothing more powerful than zest. Nothing is impossible for a man having positivity and zeal. In English too, it is said, ‘Pessimism leads to weakness, optimism to power’. During the previous episode of Mann Ki Baat, I had appealed to the countrymen to share their positive moments of 2017 and to welcome 2018 in a positive atmosphere.

I am very glad that a large number of people gave positive responses on social media platform, MyGov and the Narendra Modi App and shared their experiences. Lakhs of tweets were posted on Positive India hashtag (#), which reached out to more than nearly 150 crore people. In a way, a wave of positivity which emanated from India spread all over the world. All tweets and responses received were really inspiring. It was indeed a delightful experience. Some countrymen shared those incidents of this year which left a special impact on their minds, a very positive one at that. Some people even shared their personal achievements.

# SOUND BITE #

# My name is Meenu Bhatia. I reside in Mayur Vihar, Pocket-1, Phase- I, Delhi. My daughter wanted to do M.B.A. I needed to take a bank loan which I got very easily and my daughter was able to continue her studies.

# My name is Jyoti Rajendra Waade. I am speaking from Bodal. One rupee per month was being deducted towards insurance premium which my husband had subscribed to.  He died in an accident. Only we know of the situation we faced at that time. Assistance from the government helped us a lot and I could gather the strength to stand myself.

# My name is Santosh Jadhav. A national highway has been constructed in 2017 through our village Bhinnar. As a result of this, our roads have improved a lot and business there will surely get a boost.

# My name is Deepanshu Ahuja. I live in Mohalla Saadatganj, district Saharanpur, Uttar Pradesh. Two actions taken by our Indian soldiers deserve a special mention – one was the Surgical Strike carried out in Pakistan which destroyed launching pads of  terrorists and the second was the unique valour displayed by Indian soldiers in Doklam. These are without parallel.

# My name is Satish Bewani. We had a problem of water scarcity in our area and we used to depend on an army pipeline for the last forty years. Now an Independent pipeline has been constructed. So, this is our achievement in 2017.

There are a large number of such persons who have brought in positive transformation in the lives of many people through endeavour at their own level. In fact, this is the New India which we are all collectively building. Let us enter into the New Year with such little achievements, begin our New Year and take a concrete steps in the journey from ‘Positive India’ to ‘Progressive India’. When we all talk of positivity, I also feel like sharing one experience. Recently, I came to know about the inspiring story of Anjum Bashir Khan Khattak who is a topper in Kashmir Administrative Service Examination. He actually extricated himself from the sting of terrorism and hatred and topped in the Kashmir Administrative Examination. You will be surprised to know that terrorists had set his ancestral home on fire in 1990.

Terrorism and violence were so widespread there that his family had to leave their ancestral land and flee from there. For a young child, such an atmosphere of violence could easily create darkness and bitterness in the heart, but Anjum did not let it be so. He never gave up hope. He chose a different path for himself – a path of serving the people. He overcame the adverse situation and scripted his own success story. Today, he has become a source of inspiration not only in Jammu & Kashmir but for the youth of the whole country. Anjum has proved that however adverse the circumstances be, the clouds of despair and disappointment can easily be cleared by taking positive steps.

Just last week, I had a chance of meeting some daughters of Jammu & Kashmir. I was amazed at the spirit that they had, the enthusiasm that was there in their hearts and the dreams they nurtured. I was listening to them on how they wanted to make progress in various facets of life and, how their lives were filled with hope. I talked to them, there was no sign of despair; there was only enthusiasm, optimism, energy, dreams and a sense of resolve. Whatever little time I spent with these daughters, I got inspired myself. These are the strength of our nation, they are my youth, they are the future of my country.

My dear countrymen, whenever there is a reference to famous religious places, not only of India but of the whole world, it is very natural to mention about the Sabrimala temple of Kerala. Millions of devotees come to this world famous temple, seeking blessings of Lord Ayyappa Swami. It is a huge challenge maintaining cleanliness around such a large religious place where devotees in such huge number come. And especially, since this place is situated in the midst of hills and forests. But, Sabrimala temple in itself is an example to show how this challenge could be converted into a sanskar, a habit and what a tremendous strength public participation has! One police officer P. Vijayan initiated a programme Punyam Poonkavanam and commenced a voluntary campaign of creating awareness on cleanliness. And, he began a tradition that the yatra of devotees will remain incomplete if they do not contribute by performing some physical labour or the other in the cleanliness programme. No one is big or small in this campaign. Every devotee considers doing physical labour in the cleanliness drive as a part of the Lord’s worship. Every morning, there is a uniquely pleasant scene of cleanliness here when all devotees join in the drive. However big a celebrity be, or however rich one might be or however high an official be – each one contributes as an ordinary devotee in this Punyan Poonkavanam programme and becomes a part of this cleanliness drive.

There are many such examples before us. This cleanliness drive in Sabrimala and the contribution of Punyan Poonkavanam in this are so immense that each devotee contributes and participates in it.

Here, a strong resolve of maintaining cleanliness also is as important as the strict discipline observed during worship.

My dear countrymen, all of us made a resolve on Bapu’s birth anniversary on October 2, 2014 to take forward Bapu’s unfinished task of building a ‘Clean India’ and ‘a filth- free India’. Revered Bapu fought for this cause all through his life and made all out efforts. And, all of us took a resolve that on the 150th birth anniversary of revered Bapu, we shall make some contribution in the direction of making Clean India which he had dreamt of. Efforts in the direction of cleanliness are being widely taken across the whole country. A change can now be seen in the form of public participation in rural and urban areas alike. Cleanliness Survey 2018, the largest in the world, will be conducted from the 4th of January to 10th of March, 2018 to evaluate achievements in cleanliness level of our urban areas. This survey will cover a population of more than 40 crores in more than four thousand cities.

During this survey, the matters to be surveyed include freedom from defecation in the open in cities, collection of garbage, transport facilities to lift garbage, processing of garbage using scientific methods, efforts to usher in behavioural changes, innovative steps taken for capacity building to maintain cleanliness and public participation in this campaign. Separate teams will go to cities for inspection. They will talk to the people there and gather their reactions. They will analyse the use of the Cleanliness App and also about bringing reforms and improvements in various kinds of service centres. It will also be observed whether the cities have created a system wherein cleanliness of cities will became public habit, or the city’s habit for that matter. It is not for the government alone to maintain cleanliness. Every citizen and people’s organizations have a big responsibility. And I appeal to every citizen to actively participate in the Cleanliness Survey to be undertaken in the coming days. And take the full onus to ensure that your city should not lag behind and your street or mohalla should not look to be wanting. I am very sure that using blue and green dustbins to collect dry and wet garbage respectively must have become your habit by now.

For waste- collection the principle of reduce, reuse and re-cycle is very effective. Now ranking of cities will be done on the basis of this survey- if your city has a population of more than one lakh, ranking will be done on the national level and if the population of your city is less than one lakh than it will be ranked on regional level. Achieving the highest ranking must be your dream and you should put all out efforts in this direction. Be sure that you do not remain lagging behind in the Cleanliness Survey to be conducted from 4th January to 10th March, 2018. This should become the talking point in every city. And all of you must have a dream – ‘Our city – our efforts’, ‘Our progress – country’s progress’. Let us all, once again remembering revered Bapu and taking a resolve to build a Clean India, put in our best endeavours.

My dear countrymen, there are a few things which appear small but they have a far reaching impact on our image as a society. Today, in this episode of Mann Ki Baat, I want to share one such thing with you. It has come to our notice that if a Muslim woman wants to go on Haj Pilgrimage, she must have a ‘Mehram’ or a male guardian, otherwise she cannot travel.     

When I first heard about it, I wondered how it could be possible! Who would have drafted such rules? Why this discrimination? And when I went into the depth of the matter I was surprised to find that - even after seventy years of our independence, we were the ones who had imposed these restrictions. For decades, injustice was being rendered to Muslim women but there was no discussion on it. Even in many Islamic countries this practice does not exist. But Muslim women in India did not have this right. And I'm glad that our government paid heed to this matter.

Our Ministry of Minority Affairs issued corrective measures and we ameliorated this restriction by phasing out a tradition that had been in practice for the past seventy years. Today, Muslim women can perform Haj without 'mahram' or male Guardian and I am happy to note that this time about thirteen hundred Muslim women have applied to perform Haj without 'mahram' and women from different parts of the country from Kerala to North India, have expressed their wish to go for the Haj pilgrimage. I have suggested to the Ministry of Minority Affairs that they should ensure that all women who have applied to travel alone be allowed to perform Haj. Usually there is a lottery system for selection of Haj pilgrims but I would like that single women pilgrims should be excluded from this lottery system and they should be given a chance as a special category. I not only reiterate this wholeheartedly but it is my firm belief that the journey of India’s progress has been possible due to women-power and on the basis of their talent and we will continue to march onwards on this path of progress. It should be our constant endeavor that our women also get equal rights and equal opportunities just like men get so that they can proceed simultaneously on the path of progress.

My dear countrymen, 26th January is a historic festival for all of us. But 26th January, 2018, will especially be remembered through the ages. The Republic Day will be celebrated with leaders of all ten ASEAN countries coming to India as Chief Guests.

This time, not one but Ten chief guests would grace the Republic Day. This is unprecedented in India's history. The year 2017 has been special for both ASEAN and India. ASEAN completed its 50 years of formation in 2017 and in 2017 25 years of India's partnership with ASEAN were completed. On 26th January the arrival of great leaders of 10 nations of the world as a unit is a matter of pride for all Indians.

My Dear countrymen, this is the season of festivals, by the way our country is a country of festivals. There is hardly a day which does not have a festival ascribed to it. All of us have just celebrated Christmas and the New Year is on its way. May the New Year bring greater happiness, glad tidings and prosperity for all of you. Let us move forward with all renewed zeal, enthusiasm, fervor and new resolve. The month of January is the period of the northward movement of the Earth on the celestial orbit around sun and in this month Makar-Sankranti is also celebrated. This is a festival linked with nature. Though all of our festivals are associated with nature in one way or the other, but in our country blessed with the bounty of cultural diversity, there are different ways to celebrate this wonderful episode of nature in different forms. Lohdi is celebrated in Punjab and North-India, while UP-Bihar eagerly await for Khichdi and Til-Sankranti. In Rajasthan, it is called Sankrant, Magh-bihu in Assam and Pongal in Tamil Nadu - all these festivals are special in their own right and they have their own importance. All of these festivals are usually celebrated between 13th and 17thJanuary.

These festivals may have different names, but their origins stems from attachment to nature and agriculture. Felicitations to all of you on the occasion of these festivals. And once again, best wishes for the New Year 2018 to all of you.

I Thank you my dear countrymen. We shall converse again in 2018.

Thank you

My dear countrymen, namaskar! A while ago, I had a chance to have an indirect dialogue, with young friends from Karnataka. The Times Group Newspaper “Vijaya Karnataka” started a new initiative urging the children to write a letter to the Prime Minister of the country. And, then they published some selected letters. I read those letters and liked the initiative. Even these little children are conversant with problems confronting the nation; aware of the deliberations going on in the country. Kirti Hegde from North Kannada had appreciated Digital India and Smart City schemes and she put forth a suggestion that we need to transform our education system and said that the present-day children do not like classroom reading, they love to know more and more about nature. And if we impart knowledge about nature to our children then in future they may prove very useful in protecting the environment.

A child Reeda Nadaf from Laxmeshwara has written that she is the daughter of an army man and feels proud of being so. Which Indian would not be proud of our soldiers?  And, you being a soldier’ daughter should naturally take pride in that. Irfana Begum from Kalburgi has written that her school is 5 Kilometres away from her village and she has to start early in the morning and it gets quite late in the evening by the time she returns home. She says that as such she does not find time to spend with her friends and has suggested that there should be a school nearby. But, my countrymen, I liked this initiative taken by a newspaper that helped these letters reach me and I got an opportunity to go through these. This was a very good experience for me.

My dear countrymen, today is 26/11. The 26^th of November is our Constitution Day. The Constitution of India was adopted by the Constituent Assembly on this day in the year nineteen forty-nine. Our constitution was implemented on the 26^th of January, 1950 which we celebrate as our Republic Day. The Constitution of India is the spirit of our democracy. This is the day to remember the members of the Constituent Assembly. They all worked hard for about three years to draft the Constitution. And, whoever reads that debate will feel proud about what actually the vision of a life dedicated to the nation is. Can you imagine how hard their task would have been to frame the Constitution of our country which has such big diversities? They must have shown a great sense of understanding and farsightedness and that too at a juncture when the country was getting rid of the bondage of slavery. Now, this is the responsibility of all of us to make a New India in the light of the thinking of the makers of our Constitution. Our Constitution is all encompassing. There probably is no area, no aspect of nature which remained untouched.

Equality for all and sensitivity towards all is the unique characteristic of our Constitution. It guarantees fundamental rights to each & every citizen, whether underprivileged or oppressed, backward or deprived, a tribal or a woman. It protects their fundamental rights and safeguards their interests. It is our duty that we abide by our Constitution in letter and spirit. Citizens and administrators alike must move ahead in accordance with the spirit of our Constitution. The message that our Constitution conveys is that no one should be harmed in any way. It is but natural to remember Dr. Babasaheb Ambedkar on the Constitution Day today. Seventeen separate committees were constituted by the Constituent Assembly on various important issues. One of most significant of these was the drafting committee and Dr. Babasaheb Ambedkar was the Chairman of this drafting committee. He was playing a pivotal role in it. The Constitution of India, which we feel so very proud of, bears an indelible stamp of his able leadership. He ensured the welfare of every section of society. We remember him and bow before him on his Mahaparinirvan Diwas on 6^th of December. Babasaheb’s contribution in making the country prosperous and strong can never be forgotten. 15^th of December is the death anniversary of Sardar Vallabh Bhai Patel. Sardar Patel rose from being a farmer’s son to be known as the Iron Man of the country, undertaking the extraordinary task of uniting India into one nation. Sardar Saheb was also a member of the constituent Assembly. He was also the Chairman of the Advisory Committee on fundamental rights, minorities and tribals.  

26/11 is our Constitution Day but how can the nation forget that on this very day nine years ago, terrorists had launched an attack on Mumbai. The country remembers and bows to those brave citizens, policemen, security men and each one who lost their lives then. This country can never forget their sacrifice. Terrorism has taken an ugly shape and has become a global threat almost as a daily routine. We, in India, are facing to lot for the last 40 years on account of terrorism. Thousands of our innocent people have lost their lives. But, a few years ago, when India used to talk about the severe threats of terrorism many people in the world were not ready to take it seriously, Now that, terrorism is knocking at their doors, every Government in the world, those who believe in humanity, Governments having faith in democracy are seeing this as one of the biggest challenges. Terrorism has threatened humanity across the globe. Terrorism has challenged humanity. It is bent upon destroying the humanitarian forces. So, not only India but all humanitarian forces will have to keep fighting unitedly to defeat the menace of terrorism. Lord Budha, Lord Mahavir, Guru Nanak, Mahatma Gandhi – this is the land which gave the message of love and non-violence to the world.

Terrorism and extremism are trying to weaken and destroy our social fabric. That is why, the need of the hour is that humanitarian forces should become more alert and cautious.

My dear countrymen, we shall observe Navy Day on the 4^th of December. Indian Navy secures and protects our maritime boundaries. I congratulate all those who belong to the Navy. All of you must be knowing that our civilization developed along river banks. Be it the Indus, the Ganges, the Yamuna or the Saraswati – our rivers and seas are both economically and strategically important. These are our gateway to the whole world. This country, our land has an unbreakable bond with oceans. And as we peep into our history, we come to know that about 800 to 900 (eight to nine hundred) years ago, during the rule of the Cholas, the Chola Navy was considered one of the strongest navies. This navy had a big role in the expansion of the Chola-rule and in making it an economic super power. Numerous references of voyages and expeditions of the Chola-Navy are found even today in “Sangam - literature”. Very few people might be aware that most navies of the world allowed women on their warships pretty later. But in the Chola Navy, a large number of women played leading roles and that too about eight to nine hundred years ago; to the extent that women actively took part in battles. The Chola rulers possessed a very rich and sound knowledge of ship building. When we talk of navy, who can ignore Chhatrapati Shivaji Maharaj and the capabilities & might of his navy. Konkan coast, where the sea has a significant role, was under Shivaji Maharaj’s realm. Many forts associated with Shivaji Maharaj like Sindhu Durg, Murud Janjira, Swarn Durg, etc were either situated on the sea coast or were encircled by sea. The security of these forts was the responsibility of the Maratha Navy. There was a combination of large ships and small boats in the Maratha Navy. His naval forces were very efficient and skilled in attacking the enemy and in defending their attacks. And how can we refer to the Maratha Navy and not remember Kanhoji Aangre! He took the Maratha Navy to newer heights and established Maratha Naval Bases at a number of places. After Independence, our Indian Navy showed its valour on various occasions; be it the liberation struggle of Goa or the Indo-Pak war. When we talk of the Navy, we see only war but the Indian Navy has come forward in humanitarian ventures as well. In June this year when Cyclone Mora hit Bangladesh and Myanmar, our naval ship INS SUMITRA rendered a big help in rescue operations; many fishermen were rescued from the sea and handed over to Bangladesh.    

In May-June this year when there was a severe flood in Sri Lanka, three ships of our navy reached there immediately and helped the government and the people there. In September, during the Rohingya crisis in Bangladesh, our naval ship INS GHADIYAL delivered humanitarian assistance there. The Government of Papua New Guinea sent an SOS-message to us in June and our navy rendered help in saving the fishermen of a fishing boat. On 21^st November, during an incident of piracy in a merchant vessel in the Western Gulf, our naval ship INS TRIKAND reached there to help them. Carrying medical services to FIJI, sending urgent relief, or delivering humanitarian aid during crisis to a neighbouring country – our navy has always rendered glorious service. We Indians, always nurture a feeling of pride and respect towards our security forces- be it the army, the navy or the air force and every countryman salutes the courage, bravery, valour, chivalry and sacrifice of our soldiers. They sacrifice their youth for the country so that 125 crore countrymen may live in peace. We observe ARMED FORCES FLAG DAY every year on 7^th December. This is a day to feel proud of and show respect to our country’s armed forces.

I am happy that the Ministry of Defence has decided to run a campaign from December 1 to December 7 during which they will reach out to the people of the country to disseminate information about our ARMED FORCES and to make them aware. Throughout the week every one, old or young, should wear the flag. A movement to instill respect for our forces will come into being in the country. We can distribute ARMED FORCES FLAGS on this occasion. Experiences and acts of valour of those from the armed forces who are our neighbours or acquaintances and related videos and pictures can be posted on hash-tag armed forces flag day (#armedforcesflagday). People from the forces could be invited to schools and colleges to share information about the forces. Our new generation can get a good opportunity to get information about the forces. This is also an occasion to collect funds for the welfare of the jawans of our armed forces. This amount is spent through the Sainik Kalyan Board on the dependents of those who lost their lives and also for those who got injured during wars, for their rehabilitation. More information about sending in monetary contributions can be had on kbs.gov.in. You can also make cashless payment for this. Come, let us do something on this occasion which may raise the morale of our armed forces. We should also contribute towards their welfare.     

My dear countrymen, World Soil Day is on the 5^th of December. I want to tell something to my farmer brothers and sisters. An important component of the Earth is “soil”. Whatever we eat is linked only to this soil. In a way, the complete food chain is connected to soil. Just imagine, what will happen if there is no fertile soil in the world? The very thought is dreadful. There will be no soil, no plants and trees will grow; how will  human life be possible? How will animals and birds survive? This concern was touched upon a long time ago in our culture and that is why we are aware of the significance of soil since ancient times. In our culture, there has been efforts to foster a feeling of devotion and gratitude towards our farms, our soil among the people and at the same time scientific farming methods and techniques have been adopted which provide nutrients to the soil. In the life of the farmer of this country both aspects have been important- reverence to his soil and preserving & nurturing it scientifically. We all feel proud of the fact that the farmers of our country are rooted to traditions and also take interest in modern science, they keep trying and resolve. I had heard about the farmers, of Tohoo village in Bhoranj block of Hamirpur district in Himachal Pradesh.

Farmers here were earlier using chemical fertilizers indiscriminately which deteriorated the soil-health. Produce reduced which resulted in lower income and gradually the productivity of the soil also was going down. Some enlightened and alert farmers in the village noticed and understood the gravity of the situation, and after that got their soil tested on time and followed the advice about the quantity of fertilizers, micro-nutrients and organic fertilizers to be used. And, you will be surprised to know about the results achieved after the farmers received the information and guidelines about soil health. In the Rabi season of 2016-17, wheat production per acre increased three to four times and their income also increased by four to six thousand rupees per acre. Besides, the soil quality also improved. Cut in fertilizer usage resulted in monetary saving. I am very glad to see that my farmer brothers have come forward to implement the suggestions made in the soil health card and as better results are showing, they are getting more and more inspired. And, now the farmer also realizes that proper soil care is needed if production is to be increased and that if we take care of our soil, it will also care for all of us.

Our farmers across the country have got more than 10 crore soil health cards made so that they may understand their soil better and accordingly sow the crop.  

We worship mother Earth but have we ever thought as to how much damage is caused to the health of our mother- Earth because of the usage of fertilizers like Urea? This has been proved by all scientific methods that a serious damage is caused because of an excessive use of urea. The Farmer is the son of the soil, how can a farmer see the mother Earth falling sick? The need of the hour is to revive the mother-son relationship. Can our farmers, the sons of our soil make a resolve that by the year 2022, when we complete 75 year of our independence, they will cut down the urea usage to half of what is being used presently? If this son of the soil, my farmer brother once make this resolve then we will see the health of mother Earth improve and production will increase. A transformation shall start to usher into the life of the farmer.

All of us are experiencing Global warming, climate change now. There was a time when winter would set in even before Diwali. And now, December is knocking on our doors, yet winter is advancing at a leisurely pace. But the moment winter sets in, we all have experienced that we don’t like coming out of our quilts one bit. Despite such inclement weather there are some extraordinarily aware people who deliver results that are exemplary and inspiring for all of us. You will be amazed to learn that Tushar, an eight year old differently - abled, divyang lad from Madhya Pradesh had taken a firm resolve to make his village Open defecation free. It was a young boy vis-à-vis an enormous task at hand. But his grit and determination were exponentially greater and mightier. The eight year old is speech impaired, but he used a whistle as an armament. He would wake up at 5 in the morning, visit households one by one, awaken them and used gesticulations to wean them away from Open defecation. Covering 30 to 40 homes everyday, spreading the message of cleanliness, this boy transformed the village into Open defecation free. Promoting the virtues of cleanliness, this little lad has done inspiring work. This proves that cleanliness suffers from no barriers of age; there are no boundaries. A child or an elderly person, a woman or a man, everyone needs cleanliness. And everyone should contribute towards the cause of cleanliness. Our Divyang brothers and sisters are firm in their resolve; they are competent, capable, courageous and determined.

We get to learn something or the other every moment. They are performing well in every walk of life. Whether it be the field of sports, any kind of competition or a social initiative, our Divyang brethren are second to none. You must be aware that our Divyang sportspersons won 4 medals in the Rio Olympics through their stellar performances. They also emerged champions in the T-20 Cricket World Cup for the Visually Challenged. Myriad competitions take place all over the country. Recently, the 17^th National Para-Swimming Competition was held in Udaipur. Divyang brothers & sisters from different parts of the country participated & displayed their stellar skills. One of them happens to be 19 year old Jigar Thakkar from Gujarat, whose body suffers from 80% muscle atrophy. 

Just look at his fortitude, resolve & perseverance. Despite his 80% muscle atrophy, the 19 year old Jigar Thakkar won 11 medals in the National Para Swimming Competition. It is on account of this feat that he has been chosen as one of the 32 Para Swimmers for the 20-20 Paralympics by the Sports Authority of India. They will be imparted training at the Centre for excellence at Gandhinagar in Gujarat. I salute the spirit of the young Jigar Thakkar & wish him the best. These days special emphasis is being laid on accessibilities & opportunities for persons with disabilities, our Divyang brethren. Our endeavour is to ensure that each & every person in the country is empowered. Let the essence of ‘Sama’ & ‘Mama’, that is a confluence of collective & the individual, foster a sense of syncretic harmony in our society; let us move forward with each other, together.

A few days from now, the pious occasion of Id-e-milad-un-nabi will be observed. Paighambar Hazrat Mohammad Sahab was born on this day. I extend best wishes to all countrymen. And I hope that this holy occasion of Id gives us new inspiration, fresh energy and the strength to resolve anew, to foster peace & communal amity.

(Phone call)

'Hello Mr. Prime Minister, I am Neerja Singh calling from Kanpur. I request you that out of the entire gamut of your thoughts reflected during the programme ‘Mann Ki Baat’ throughout the year, if you could share ten of your best thoughts, so that we all remember these opinions and we get to learn something from them. Thank you

(End of phone call)

You are quite right that 2017 is near completion, and the year 2018 is knocking on the door. And you have given some sound advice. But continuing from your point of view I feel like adding something more to it and modifying it a bit. And as in our villages, our elders, the old people of the village are always reminding us - forget the sorrow but also do not forget the joy. You too forget your sorrow and also do not forget the joy. I think we should propagate this wisdom. We must usher in the auspicious in 2018, enter the New Year with the resolution of the auspicious

We know that in our part of the world, and probably all around the world around the ending of the year we take a stock, contemplate, and draw plans for the next year. In our media many interesting events of the year gone by are broadcast again to reflect on the previous year. The previous year is both a mixture of both positive and negative memories. But don’t you think that we should enter into the year 2018, remembering the positive events, to do some good?

I suggest to all of you that of all the 5-10 positive things that you might have heard, seen or would have had experienced were to be disseminated, so that other people would get to know of them and this would lead to a spirit of benevolence. Can we not contribute in this endeavour? Can’t we share 5 of our positive life experiences of the past year? Whether they be conveyed through photographs, in the form of a small story, or as a small video, I invite all of you to welcome the year 2018 in a benefic atmosphere, with positive memories, with positive thinking and with positive tidings.

Come, let us share our positive experiences with #PositiveIndia (Hashtag Positive India) on the Narendra Modi App or MyGov portal. Remember to recollect the incidents that inspire others. If you remember positive events, then you will be in a mood to do good around you. Positive events provide energy to do good. Positive thoughts beget positive resolve, positive resolve takes you forward towards auspicious results. 

Let all of us together witness the strength of this collective momentum and its impact. And I will definitely share the positive thoughts that arrive on #positiveindia (hashtag positive India) with the rest of our denizens in the next episode of ‘Mann Ki Baat.’ 

My dear countrymen, I will be back amidst you next month, with another episode of ‘Mann Ki Baat.’ We will have another opportunity to talk a lot.  Many - Many thanks!

My dear countrymen, Namaskar. The mega festival of Chatth, celebrated 6 days after Diwali, is one of those festivals which are celebrated in accordance with strict rituals & regimen. In everything associated with it like cuisine or attire, traditional norms are adhered to. The unique festival Chhath Pooja is deeply linked with nature & worshipping nature. Surya & Jal –The Sun & Water are central to the veneration in Chhath, whereas utensils made of bamboo & clay and tubers are an essential part of the Pooja articles. In this mega festival of faith, veneration of the rising sun and worship of the setting sun convey a message that is replete with unparalleled Sanskar. The world respects & venerates those who rise; the Chatth Pooja bestows upon us the sanskaar to respect & revere those whose setting, whose dusk is imminent. The expression of the significance of cleanliness in our lives is intrinsic to this festival. Before the advent of Chatth, people come together to clean up their homes, and along with that cleansing of rivers, lakes, pond banks and pooja locations, that is ghats, with utmost enthusiasm & fervour. Sun worship or Chhath Pooja is a festival of protecting the environment, ushering in wellness and discipline.

Usually, people shy away from borrowing from others. But in Chhath Pooja, it is specially customary to ask for Prasad after the morning Arghya ritual. It is believed that the rationale behind this tradition is that, it destroys his ego that proves to be an impediment in one’s path of progress. It is natural for each one of us to feel proud of this great tradition of India.

My dear countrymen, ‘Mann - Ki - Baat’ has garnered accolades; it has also attracted criticism. But whenever I look at the overall outcome of ‘Mann Ki Baat’, it reinforces my belief, that it is intrinsically, inseparably woven into the warp & weft of our common citizens’ lives, cent per cent. Take the examples of Khadi and handloom. On Gandhi Jayanti I have always advocated the use of handloom and Khadi. What has it led to?  You will be glad to know that on the 17^th of this month on the day of Dhanteras, the Khadi Gramodyog Bhavan store in Delhi witnessed a record sale of Rupees one crore, twenty lakhs. You too must be feeling happy with a sense of satisfaction at this mega sale in just one Khadi & Handloom store. During Diwali, Khadi gift coupon sales recorded an overwhelming 680 per cent rise. Compared to last year, the total sales of Khadi & Handicrafts have risen almost by 90%.  One can clearly see that today, the youth, the elderly, women, in fact every age group is taking to Khadi & handloom.

I can imagine how many weaver families, poor families, and the families working on handlooms must have benefitted from this. Khadi was Khadi foundation earlier and we talked of Khadi fashion but with my recent experience I can say that after Khadi for nation and Khadi for fashion now, it is becoming Khadi for transformation. Khadi and handloom have transformed the lives of the poorest of the poor and are emerging as a powerful means of empowering them. It is playing a very important role for gramodaya.

Shriman Rajan Bhatt has written on NarendramodiApp that he wants to know about my experience of celebrating Diwali with security forces and he also wants to know how the security forces celebrate Diwali. Shriman Tejas Gaikwad has also written on NarendramodiApp whether there could be an arrangement to send our homemade sweets to the security forces. We also remember our brave security forces. We also feel that our homemade sweets must reach our country’s soldiers. All of you must have celebrated Deepawali with traditional fervour. To me, Diwali brought a special experience. Luckily I got another chance to celebrate Deepawali with our courageous and brave heart security personnel. Memories of Diwali celebrations with our security forces in Gurez sector of Jammu & Kashmir will stay long cherished in my heart. On behalf of all our countrymen, I salute every soldier of our security forces who guard the country’s borders with utmost dedication and a spirit of sacrifice, braving all odds. Whenever we get a chance or whenever there is an opportunity we must try to know the experiences of our soldiers and listen to their tales of valour. Many of us may not be aware that the jawans of our security forces play an important role not only on our borders but they play a very vital role in establishing peace the world over. As UN Peacekeepers, they are bringing glory to the nation in the comity of nations. United Nations Day was observed recently all over the world on the 24^th of October.

Everybody recalls the efforts and constructive role of the UN in establishing peace throughout the world. And, we are believers in “Vasudhaiv Kutumbakam” which means the whole world is our family. And with this belief, India has been cooperating very actively in various important initiatives   taken by the UN. You may be aware that the preface of the Indian Constitution and the preface of the UN Charter; both start with the words ‘We the people’. India has always stressed on the importance of equality for women and the UN Declaration of Human Rights is a living example of this.

In its initial phrase, it was proposed as ‘all men are born free and equal’ which was amended and adopted as ‘all human beings are born free and equal’ with the efforts of the Indian representative Hansa Mehta. It appears to be a minor change but it reflects a vision of a healthy thought. India’s most important contribution under the UN umbrella is its role in UN Peacekeeping Operations. India has always been extending active support to UN Peace Missions.

Many of you may be getting to know this for the first time. More than 18 thousand Indian security personnel have lent their services in UN Peacekeeping Operations. Presently, about seven thousand Indian soldiers are associated with UN Peacekeeping initiatives which is the third highest number of soldiers from any country. Till August 2017, Indian soldiers had lent their services in about 50 of the total of 71 Peacekeeping operations undertaken by the UN the world over. These operations have been carried out in Korea, Cambodia, Laos, Vietnam, Congo, Cyprus, Liberia, Lebanon, Sudan and many other parts of the world. In Congo and Southern Sudan more than twenty thousand patients were treated in hospitals of the Indian army and countless lives were saved.

Indian security forces have not only saved people in various countries but also won their hearts with their people friendly operations. Indian women have played a leading role in peace keeping efforts. Very few people may know that India was the first country which sent a female police unit to Liberia for the United Nations Peace Mission. And see how this initiative from India became a big source of motivation for other countries too. Later, all countries started sending their women police units. You will surely feel proud to know that India’s contribution is not limited to just peacekeeping operations but it is also providing training to peacekeepers from about eighty five countries. The brave peacekeepers from this land of Mahatma Gandhi and Gautam Budha have sent a message of peace and amity around the world. Peacekeeping operation is not an easy task. Jawans from our security forces have to perform duties in difficult and remote areas. They have to live amongst many different people. They need to know and adapt to various situations and different cultures. They have to mould themselves according to the local needs and environment. While remembering our brave UN Peacekeepers today, who can forget the sacrifice of Captain Gurbachan Singh Salaria who laid down his life while fighting in Congo in Africa?

Every Indian feels proud while remembering him. He was the only UN peacekeeper, a brave-heart, who was awarded the Param Veer Chakra. Lieutenant General Prem Chand ji is one among those Indian Peacekeepers who carved a special niche for themselves in Cyprus. In 1989, at the age of 72, he was appointed the Force Commander for an operation in Namibia and he gave his services to ensure the Independence of that country. General Thimaiyya, who had been India’s army chief, lead the UN Peacekeeping force in Cyprus and sacrificed everything for those peace efforts. India has always been giving a message of peace, unity and harmony to the world. We believe that everyone must live in peace and harmony and move ahead to carve a better and peaceful tomorrow.

My dear countrymen, our holy land has given great souls who selflessly served humanity. Sister Nivedita, whom we also know as Bhagini Nivedita, was one such extraordinary person. She was born in Ireland as Margret Elizabeth Noble but Swami Vivekanand gave her the name NIVEDITA. And Nivedita means the one who is fully dedicated. She later proved herself true to her name. Yesterday was the 150^th birth anniversary of Sister Nivedita.

She was so impressed by Swami Vivekanand that she renounced her happy- prosperous life and dedicated herself to the service of the poor. Sister Nivedita felt very hurt by the atrocities of the British rule. The Britishers not only made us slaves but they tried to enslave us mentally as well. Constant efforts to belittle our culture and make us feel inferior were on. Bhagini Nivedita ji revived the dignity and pride of Indian culture. She brought the people together by infusing a sense of national-awakening. She travelled to various countries and raised her voice against the mischievous propaganda against Sanatan Dharma and ideology. Renowned nationalist and Tamil poet Subramanya Bharati is well known for his revolutionary poem Pudhumai Penn or New woman and is renowned for his efforts for Women empowerment.

It is said that Bhagini Nivedita was the inspiration. Bhagini Nivedita ji also helped the great scientist Jagdish Chandra Basu. She helped publication of Basu’s research and publicity through her articles and conferences.

This is India’s unique beauty that spirituality and science complement each other in our culture. 

Sister Nivedita and Scientist Jagdish Chandra Basu are a powerful testimony to this. In 1899, plague broke out in Calcutta and hundreds of people lost their lives in no time. Sister Nivedita, without caring for her health, started cleaning drains and roads. She was a woman who could live a luxurious life but she dedicatedly worked for the poor. Getting inspiration from her sacrifice, people came forward and joined her.

Through her work, she spread the message of the importance of cleanliness and service to mankind. And, it is inscribed on her grave – “Here reposes Sister Nivedita who gave her all to India”. Undoubtedly, she did so. There cannot be any other befitting tribute to this great soul than every Indian taking a lesson from her life and emulating her.   

Thank you for your phone call. First of all, many felicitations to all the children on the occasion of Children's Day celebrated on the birthday of our first Prime Minister Jawaharlal Nehru ji. Children are the emerging heroes in the creation of new India. Your concern is correct that the diseases which surfaced in old age, or emerged around the last lap of life - have started to appear in children nowadays. It is indeed surprising today, when we hear that children are suffering from diabetes.

In earlier times, such diseases were known as 'Raj-Rog' which means diseases that used to afflict only the rich or those who lived a life of luxury. Such diseases were very rare in young people. But our lifestyle has changed. Today these diseases are known as ‘lifestyle disorders.’ One of the main reasons for being afflicted with such diseases at a young age is the lack of physical activity in our lifestyle and the changes in our eating habits.

Society and the family need to pay attention towards this crisis. If you’ll start paying attention to it, you will see that there is no need to do anything extraordinary. You just need to make small regular changes in order to transform your habits, making them a part of your way of life. I would like the family to consciously try to inculcate in children the habit of playing in open grounds. If possible, we can make the elder family members accompany these children to the playground and play with them.

The children can be made to take the stairs instead of taking the lift. After dinner, the entire family can go for a walk with the children. Yoga for Young India. Yoga will be helpful for especially our young friends, in maintaining a healthy lifestyle and protecting them from lifestyle disorders. The practice of Yoga 30 minutes before school can impart much benefit. It can also be practised at home and the specialty of Yoga is that it is easy, simple and accessible to all. I am saying this because a person of any age can easily practise it. It is simple because it can be easily learned and it is accessible, since it can be done anywhere.

No special tools or fields are needed. There are several studies being conducted on how Yoga is effective in curbing diabetes. These studies are being carried out in AIIMS too and the results that have emerged so far are very encouraging. Do not look at Ayurveda and Yoga as a means of medical treatment only; instead of this we should make them a part of our life.

My dear countrymen, especially my young friends, we have been getting glad tidings from the field of sports. In different games, our athletes have made the country proud. In hockey, India has won the Asia Cup hockey title through its dazzling performance. Our players performed magnificently and on the basis of their sterling efforts, India has become the Asia Cup champion after an interval of ten years. India had earlier won the Asia Cup in Hockey in the years 2003 and 2007. I extend felicitations on behalf of the entire nation to the entire team and support staff.

After hockey, good news for India also came in badminton. Badminton star Kidambi Srikanth has filled every Indian’s heart with pride by clinching the Denmark Open title with his excellent performance. After Indonesia Open and Australia Open, this win has completed the triad of the super series premiere title. I congratulate our young friend, Kidambi Srikanth for this feat and enhancing the prestige of India.

Friends, the FIFA Under-17 World Cup was organized this month. Teams from all over the world came to India and all of them exhibited their skills on the football field. I also got an opportunity to go and watch a match. There was a lot of enthusiasm among the players and the spectators. This world cup was a super event where the whole world was watching you. Such a big spectacle, I was astounded to see the energy, enthusiasm, and zeal of all the young players. The world cup was successfully organized and all the teams performed their best.

Regardless of the fact that India could not win the title, the young players of India won the hearts of everyone. The whole world including India enjoyed this mega festival of sports and this whole tournament was both full of interest and entertainment for football lovers. The signs that the future of football is very bright have started to appear. I extend my congratulations and good wishes to all the players, their colleagues, and all the sports lovers once again.

My dear countrymen, a multitude of people write to me about ‘Swachch Bharat’, I feel that if I have to do justice to their feelings then I will have to do the program ‘Mann Ki Baat’ every day and every day ‘Mann Ki Baat’ will be dedicated solely to the subject of cleanliness. Some listeners send photo graphs of the efforts undertaken by children whereas others mention the role of youth in these efforts. Sometimes there is a story of an innovation to bring about cleanliness or winds of change that get ushered due to an official’s zeal.

A few days ago I received a very detailed report highlighting the story of transformation of Chandrapur Fort in Maharashtra. An NGO called Ecological Protection Organization launched a cleanliness campaign in Chandrapur Fort. In this campaign lasting for two hundred days, people performed the task of cleaning the fort, non-stop, without any fatigue and with team-work. Just think Two-hundred-days of continuous labour! They sent me photographs with a caption- ‘Before and After’! I was overwhelmed on seeing these and whoever will see these photographs, no matter how upset he is on witnessing the filth around him, and wondering how the mission of cleanliness will be fulfilled - then I have to tell such people that you can see for yourself the toil, resolve and determination of the members of the Ecological Protection Organization, in these living pictures.

Just on seeing these pictures, your disappointment will transform into hope. This mammoth effort of bringing about cleanliness is a wonderful example of fostering aesthetics, co-operation and continuum. Forts are symbols of our heritage. And it is the duty of all countrymen to keep our historical heritage safe and clean. I congratulate Ecological Protection Organization, their entire team and the people of Chandrapur.

My dear countrymen, we’ll celebrate Guru Nanak Jayanti on the 4^th of November. Guru Nanak Dev ji is not only the first guru of Sikhs; he’s guru to the entire world. He envisioned the welfare of all humanity and considered all castes to be equal. He stressed on women empowerment and respect for women. Guru Nanak Dev ji undertook a 28 thousand kilometre journey on foot and throughout the journey spread the message of true humanity. He entered into a dialogue with people and showed them the path of truth, sacrifice & dedication. He advocated the message of equality in society, not through mere words but through concrete endeavour. He ran a LANGAR which sowed the seeds of the spirit of service amongst fellow beings. Partaking of LANGAR together created a feeling of unity & oneness in people. Guru Nanak Dev ji voiced three messages for a meaningful, fulfilling life- Chant the name of the Almighty, work hard and help the needy. In order to convey his ideals, Guru Nanak Dev ji composed the Gurbani. Come 2019, we are going to celebrate the 550^th PRAKASH VARSH of Guru Nanak Dev ji. Come, let us try & advance on the path of his ideals & teachings.

My dear countrymen, we shall celebrate the birth anniversary of Sardar Vallabhbhai Patel ji, two days from now, on the 31^st of October. All of us know that he was the one who laid the foundation stone of modern, unified India. We can learn a lot from the unparalleled saga of this great son of Mother India. The 31^st of October was also the day on which Smt. Indira Gandhi left this world. Sardar Vallabhbhai Patel’s speciality was that he not only put forth revolutionary ideas; he was immensely capable of devising practical solutions to the most complicated problems in the way. Translating a thought into reality was his forte’. Sardar Vallabhbhai Patel took on the reins of weaving a unified India. He ensured that millions of Indians were brought under the ambit of one nation & one constitution. His decision making ability infused in him the strength to overcome all obstacles. Wherever respectful coercion was needed, he proceeded gently. Wherever the use of force was imperative, he did not hesitate. He set a definite goal and moved forward on its path with grit & determination. It was only he who could achieve this task of uniting India. He conceived a nation where everyone was equal. One ideal of Sardar Vallabhbhai Patel will always be inspiring to all of us. He had said “No division of caste or creed should be able to stop us, all are the sons & daughters of India, all of us should love our country and we should carve out our destiny on the foundation of mutual love & harmony.

These lofty ideals of Sardar Sahab are relevant to and inspiring for our vision for a New India, even today. And that is why his birthday is celebrated as National Unity Day. His contribution in giving a unified texture to the nation is without parallel. On the occasion of the birth anniversary of Sardar Sahab, Run for Unity will be organized throughout the country, which will see the participation of children, youth, women, in fact people of all age groups. I urge you to participate in Run for Unity, the festival of mutual harmony.

My dear countrymen, you must’ve returned to your respective routines after the Diwali vacation, with a new resolve, with a new determination. May all your dreams come true, my best wishes to you.

Many many Thanks.

My dear countrymen, Namaskar to all of you! It is now a full three years since I started speaking to you over “Mann Ki Baat”. This is the 36th episode today. “Mann Ki Baat” has provided me with a unique opportunity to get connected with various feelings and positive energy of the country; emotions of our people which include their desires, expectations and at times, even grievances, which come to their minds. And I have never said that these are the expressions of my mind; Mann Ki Baat reflects our countrymen’s minds, their expressions, their expectations. And when I say things in Mann Ki Baat, people from across the country send their ideas, experiences and feelings to me. I am probably not able to convey all these to you but still I get a treasure-full of ideas over e-mail, over telephone, over mygov. or over Narendra Modi App. I receive a multitude of such ideas and suggestions. Most of these are inspiring to me.

A large number of these ideas are regarding improvements in the functioning of our government. There are personal grievances and complaints and sometimes attention is drawn to community problems. I just take half an hour of your time in a month but people keep sending suggestions, ideas and other material over Mann Ki Baat during all 30 days of the month. And, the result of this whole exercise is that the government has started realizing the sensitivities and powerful ideas of the people of far off places. And, this is why the three-year journey of Mann Ki Baat is in fact a journey of our countrymen, their emotions and their feelings. I am thankful to our countrymen for having provided me an opportunity to understand the feelings of the common man. In Mann Ki Baat, I have always remembered one sentence of Acharya Vinoba Bhave. He always used to say ‘A- sarkari, Asarkari’, meaning non government is effective. I have also tried to focus on the people of the country in Mann Ki Baat, have kept it away from political hues & tried to remain connected with you with a stable mind rather than being diverted by the heat of the moment or anguish.

I surely believe and feel that now after three years, social scientists, universities, research scholars, media experts would undertake its analysis and highlight its every aspect, positive as well as negative. And I am sure that this brainstorming could be useful for Mann Ki Baat in future and will infuse a new energy into it. And, in one episode of Mann Ki Baat I had said that while having our food, we must also be conscious of consuming only as much as we need and see to it that there is no wastage. But, later, I received letters from all corners of the country. Many social organizations and many youth are already observing this in practice. I come to know about a lot many people who were involved in ensuring that leftover food was best utilized. I derived much satisfaction and joy to learn this.

Once, in Mann Ki Baat, I had mentioned about a retired teacher from Maharashtra Shriman Chandrakant Kulkarni who donated 51 post - dated cheques of Rs. 5,000/- each for the cleanliness drive out of his total monthly pension of Rs. 16,000/-. And then I saw that a lot many people came forward to donate for this cause.

Once, I saw a selfie of a sarpanch with a daughter and referred to the same in Mann Ki Baat. In no time, “Selfie with Daughter” became a big campaign not only in India but across the whole world. This is not only an issue of social media. It became an incident to create a new self-confidence and a feeling of self pride in every daughter. Every parent started feeling that they should take a selfie with their daughter. Every daughter started regaining her own self confidence & self esteem.

I was in a meeting with the Tourism Department recently. I asked people  who were planning to go travelling that where-ever they visit ‘Incredible India’, they must send photographs of those places. Lakhs of photographs from every corner of India were received which actually became a treasure for those working in the tourism sector. I’ve experienced through ‘Mann Ki Baat’ that even a tiny incident can launch a massive campaign. Today I felt like sharing it, since I thought that it has been three years, and events & incidents over those three years ran across my mind. The nation is always ready to move in the right direction. Every citizen of the country wants to do something for the benefit of others, for social good, for the country’s progress. This is what I gathered, learnt and understood from our countrymen during three years of the Mann Ki Baat campaign. This is the most valuable capital and enormous strength for any country. I heartily bow to my countrymen.

In one episode of Mann Ki Baat I had discussed about Khadi and Khadi is not a fabric but an idea, a principle. I have noticed that these days interest in Khadi has increased very much and I had just said that I was not asking people to makeover into wearing Khadi permanently; rather, since there are a number of fabrics then why not Khadi also be one of the fabrics of your choice? May be a bed-sheet in the house, a handkerchief or a curtain, it has been felt that the younger generation has got interested in Khadi. Sale of Khadi has increased and as a result of this, the poor man’s household has directly got connected to employment. Discount is offered on Khadi from 2nd October and people get quite a good rebate. I once again urge that we should try and take forward the Khadi movement. We should follow the spirit of helping the poor to be able to light a Diwali lamp. The poor of our country will derive strength from this and we must do it. The increasing interest in Khadi has infused a new thinking in those working in the Khadi sector as well as those connected, in any way, with Khadi. How do we bring in new technology, how do we increase productivity, how do we introduce looms driven by solar power? How do we rejuvenate our traditional heritage which was lying inactive for 20, 25 or 30 years?

Sewapuri Khadi Ashram at Varanasi in Uttar Pradesh was lying closed for 26 years but has got a fresh lease of life now. A number of thoughts were implemented. New employment opportunities were created for a number of people. Khadi Gramodyog revived its training centre at Pampore in Kashmir and in this sector Kashmir has so much to offer. With the reopening of this training centre, the new generation will get a boost in jobs in  manufacturing , in weaving, in creating new things and it feels so good to see that even big corporate Houses have started including Khadi items as Diwali gifts. Even people have started exchanging Khadi items as gifts. We now experience how something grows naturally.

My dear countrymen, we had taken a resolve in last month’s Mann Ki Baat and had decided to observe a 15-day Cleanliness Festival before Gandhi Jayanti. We shall connect people through cleanliness. Our Honourable President inaugurated this programme and the country got connected. The old or the young, men or women, city or village everyone has become a part of this Cleanliness campaign now. And when I say “Sankalp Se Siddhi”, we can see for ourselves as to how a Cleanliness Campagin is advancing towards Sankalp Siddhi, that is Attainment through Reslove.  Everyone accepts this, co-operates in this and makes a contribution in realizing this. I am grateful to our Honourable President. But, every section of society has taken this as its own campaign, everyone has got connected to this. Whether it be people from the sports world, academicians, schools, colleges, universities, farmers, workers, officers, government employees, police, or army jawans – every one has got connected with this. A kind of a  pressure has been created in public places and now people resist if someone tries to spoil or to make a public place dirty in any way and even those spoiling public places are also feeling this pressure. It is a good thing and I am pleased to know that just in the first four days of “Swachhata Hi Sewa Abhiyan” more than 75 lakh people joined these activities with more than 40 thousand initiatives..

I have seen that some people are continuously working and are determined to bring out results. I noticed something else this time – one is that we clean up a place, and the second is that we become aware and do not spread filth; but if we have to inculcate cleanliness as a habit, we must start an idea- based movement also. This time a number of competitions were organized on the theme “Cleanliness is Service”. More than two and a half crore children took part in an Essay Competition on cleanliness. Thousands of children made paintings. They drew pictures based on their own imaginations. Many people wrote poems and these days I post drawings made by our young children on social media and praise their efforts. Whenever there is a reference to cleanliness, I do not forget to express my gratitude to media persons. They have taken this campaign in a religious manner. They have made a big contribution in creating a positive environment and are leading the Cleanliness Campaign in their own ways.

We can see in “Swachhata Hi Sewa” movement as to how the electronic media and the print media in our country can render a big service to the country. Just a few days ago some one drew my attention towards Bilal Dar, a young man of 18 years from Srinagar. And you will be glad to know that Srinagar Municipal Corporation has made him their brand ambassador and when there is a talk of brand ambassador, there is a general feeling that he/she must be a Cine artist or a sports-personality. But not in this case. Bilal Dar got connected to the ‘Swachhata Abhiyan’ or Cleanliness Campaign since the age of 12-13 years and has been working for the last 5 to 6 years. He clears plastic, polythene, used bottles, dry or wet waste – every piece of dirt from Aisa’s biggest lake near Srinagar. He also earns from this activity. His father had died of cancer at a very young age but he connected his livelihood with cleanliness. I congratulate Srinagar Municipal Corporation for taking this initiative towards sanitation and for their imagination to appoint an ambassador for this cause of cleanliness because Srinagar is a tourist destination and every Indian wants to go there; and if such attention is given to Cleanliness it is a very big achievement in itself. And I am glad that they have not only appointed Bilal as their ambassador but also given him a vehicle, and also a uniform and he goes to other areas and educates people about cleanliness and inspires them and keeps tracking them till results are achieved. Bilal is very young age wise but is a source of inspiration for all of us who are interested in cleanliness.

I congratulate Bilal Dar.

My dear countrymen, we will have to accept the fact that history begets history and when there is a reference to history, it is but natural to recall our great men. The month of October is a month to remember so many of our titans. From Mahatma Gandhi to Sardar Patel, there are many great leaders who gave us the direction towards the 20th and 21st century, led us, guided us and faced so many hardships for the country. 2nd October is the birth anniversary of Mahatma Gandhi and Lal Bahadur Shastri, 11th October is the birth anniversary of Jai Prakash Narain and Nanaji Deshmukh and Pandit Deen Dayal Upadhyay’s birth anniversary falls on 25th September. This is the centenary year of Nanaji and Deen Dayal ji. And, what was the main focus of all these great men? One thing was common and that was to live for the country, do something for the nation; they led the people not by mere sermons but by their actions. Gandhiji, Jai Prakashji, Deen Dayalji were such great personalities who remained far away from the corridors of power but lived every moment for the people, kept fighting all odds following the principle “Sarv Jan Hitay – Sarv Jan Sukhay”, they kept endeavouring tirelessly. Nanaji Deshmukh left politics and joined the Gramodaya Movement and while celebrating his Centenary year, it is but natural to honour his contribution towards Gramodaya.

India’s former President Shriman Abdul Kalamji used to speak of Nanaji’s contribution in rural development while talking to the youth. He used to mention Nanaji’s contribution with great respect and he even went to a village to see Nanaji’s work there.

Like Gandhiji, Deen Dayal Upadhyayji also talked about the last person at the farthest fringes. Deen Dayalji talked about the poorest of the poor the deprived, distressed ones and spoke of how, through education, employment or otherwise his life could be transformed. We are not obliging these great men by remembering them but we remember them so that we may be able to foresee our forays into the future and the direction we choose.

In the next Mann Ki Baat, I will surely mention Sardar Vallabh Bhai Patel but on 31st October, Run for Unity - Ek Bharat Shreshth Bharat -  will be organized throughout the country. There should be a number of Run for Unity programmes in every city, every town and the weather is also such that one would enjoy running – It is essential for developing a will power of steel, like that of Sardar Saheb. Sardar Saheb unified the country. We also have to run for unity in order to promote the mantra of unity.

The element of Unity in diversity being India’s speciality comes naturally to us. We feel proud of diversity but have you ever tried to feel this diversity? I would like to re-iterate to my countrymen, and specially to my young friends that we are alive & aware beings. We should feel India’s diversity, touch it, feel its fragrance. You may see for yourself, that for your inner development also, these diversities of our country work as a big teaching tool. There are vacations, Diwali is drawing near, all around in our country, there is an inclination to travel to some place or the other; people go as tourists and it is very natural. But, it is a matter of concern when we do not see our own country, we do not know about its diversities nor do we understand them. Impressed by mere superficial glitter we have started enjoying touring foreign countries only. You travel around the world, I have no issues but have a look at your own country too. People of North India may not be knowing what all is there in the South! People of West India may not be knowing what all is there in the East! Our country is full of such myriad diversities.

If you refer to Mahatma Gandhi, Lokmanya Tilak, Swami Vivekanand, our former President Abdul Kalamji then you will notice that when they toured around India, they got to see and understand India and they got inspired to do and die for the country. All these great men travelled widely in India. At the beginning of their endeavour, they tried to know and understand India; tried to live India within themselves. Can we make an effort as a student to learn, understand and try to live as per the traditions, culture, attire, eating habits and beliefs of different states, different societies, different groups of our country?

There will be a value addition in tourism only when we travel not only as a visitor but also like a student and make efforts to assimilate, understand & adapt. This is my personal experience, I had a chance of visiting more than five hundred districts of India. In more than four hundred & fifty districts, I had a night stay too. And now, when I am shouldering this responsibility in India, that travel is coming in very handy and proving to be very useful. That helps me a lot in understanding things. I request you too, to feel the “Unity in Diversity” which is not a mere slogan but is a storehouse of enormous energy. The dream of “Ek Bharat – Shreshtha Bharat” is inherent in this. How many varieties of cuisines there are ! If we eat a new dish every day, we won’t have to repeat any variety throughout our life. This is the power of our tourism. I would request that during these vacations do not go out just for a change but leave with the intention to know, understand –& gain something. Internalize India within yourselves. Internalize the diversities of millions of denizens of India within you. These experiences will enrich your lives. Your vision will expand. And, who can be a better teacher than experience!

Generally, October to March is the suitable time for tourism. People travel. I am sure that even this time if you go, you will lend further fillip to my campaign. Wherever you go, share your experiences, share photographs. You must send photographs on # incredibleindia. If you happen to meet people there, send their photos too. Write not only about architecture or natural beauty but write something about their daily life too. Write good travelogues. Send on Mygov. And on Narendra Modi App. A thought comes to my mind, that in order to promote tourism in India what could be the seven best tourist destinations in your state – every Indian must know about these seven tourist spots of his state. If possible, one must visit these seven places. Can you provide some information about that? Can you post on Narendra Modi App? Can you post on #incredibleindia? You see, if all the people of one state will do this, then I will ask the government to do a scrutiny of it and prepare publicity material based on seven common things received from each state. In other words, how can tourist destination be developed keeping public aspirations in mind? Similarly, whatever you have seen throughout India and whichever seven out of these you liked the best and you wish that someone should see these things, or should go there, should get information about them, then you must send photos and information of seven such tourist spots on Mygov. Or on Narendra Modi App. The Government of India will work on that. The government will accept suggestions about making films, videos or preparing publicity material and about promoting that destination. Come, get connected with me. You can also act as a major catalyst in promoting the tourism of our country by utilizing the time from this October to March. I invite you.

My dear countrymen, being a human being, there are many things that touch me too. They agitate my heart. They leave a deep impression on my heart. After all I am also a human being just like you. You might have noticed one recent incident, a unique example of grit, determination and patriotism that was witnessed by all countrymen. The Indian Army has got two extraordinary brave women officers; they are Lieutenant Swati and Nidhi. Their husbands laid down their lives in the service of mother India. One can imagine  one’s agonizing mental state if her world gets shattered at such a early age! But Swati Mahadik, the wife of martyr colonel Santosh Mahadik – resolved to face the difficult situations and she joined the Indian Army. She received training for 11 months putting in great efforts and she put her life at stake to fulfill her husband’s dreams. Similarly, Nidhi Dubey’s husband Mukesh Dubey was a Naik in the army and attained martyrdom while fighting for his country. His wife Nidhi also took a resolve and joined the army. It is very natural for every countryman to have a deep sense of respect for these two bravehearts, our Matri Shakti. I convey my heartiest congratulations to both of them. They have evoked a new inspiration and a new awakening among millions of our countrymen. Many congratulation to these two sisters.

My dear countrymen, there is a big opportunity for our younger generation between Navratra festivities and Diwali. FIFA under- 17 world cup is being organized in our country. I am sure reverberations of the spirit of football will be heard all around. It will evince more interest in Football in every generation. There should not be a single school-college ground in India where we will not see our youngsters at play. Come on, the whole world is coming to play on Indian soil, let us make sports a part of our lives.

My dear countrymen, Navratras are going on. It is a time for praying to Ma Durga. The whole environment is filled with sacred fragrance. All around there is an atmosphere of spirituality, an air of festivities, an atmosphere of bhakti, of reverence. This is revered as a festival of Shakti Sadhana. This is also known as Sharadiya Navratri, the beginning of autumn. On this pious occasion of Navratri, I convey my best wishes to our countrymen and pray to Ma Shakti to let our country attain newer heights so that the desires and expectations of all our countrymen get fulfilled. May our nation be blessed with the strength to face any challenge.

May the nation move forward and may the year two thousand twenty two- 75 years of India’s Independence be an attempt to realize the dreams of our freedom fighters, the resolve of 125 crore countrymen, with their tremendous hard work, courage and determination to fulfill our resolve and prepare a roadmap for five years. We have moved on; may ma-shakti shower her blessings upon us. My good wishes to all of you. Celebrate festivities, enjoy with enthusiasm.

Many Many thanks.

My dear countrymen, Saadar Namaskar. When on the one hand, a sense of festivity pervades the land, and on the other, news of violence comes in, from one part of the country, it is only natural of be concerned. Ours is the country of Buddha and Gandhi, it is the land of Sardar Patel who gave up his all for the unity of the nation. For centuries, our forefathers have imbibed community values, nonviolence, mutual respect – these are inherent to us. We have been hearing and saying Ahimsa ParmoDharmah from our childhood. In my address from the ramparts of the Red Fort, I had said that violence in the name of faith will not be tolerated, whether it is communal belief systems, whether it is subscribing to political ideologies, whether it is allegiance to a person or customs and traditions. No one has the right to take the law into one’s own hands in the name of one’s beliefs. In the Constitution given to us by Dr. Baba Saheb Ambedkar there is every provision for ensuring justice for each and every person. I want to assure my countrymen that people who take the law into their own handsand are on the path of violent suppression – whether it is a person or a group –neither this country nor any government will tolerate it. Each and every person will have to abide by the law; the law will fix accountability and the guilty will unquestionably be punished.

My dear countrymen,our country is a land of diversities – these diversities are not limited to our cuisine, life style and attire.  We observe diversity in every walk of life. Even our festivals are replete with diversity. Ours is arich cultural heritage, spanning thousands of years – when we look at our cultural traditions, social customs, historical events, there would hardly be a day left in the year which is not connected with a festival. You would have noticed, that all our festivals follow the almanac of nature. There is a direct connect with nature. Many of our festivals are linked straightaway with farmers and fishermen.

Speaking about festivals today, I would first like to wish you all michhamidukkadam. The Jain community celebrated the SamvatsariParva yesterday. In the month of Bhadra, ParyushanParva is celebrated by the Jain Community. The last day of ParyushanParva is observed as Samvatsari. This is indeed a remarkable tradition. The festival of Samvatsari is symbolic of forgiveness, non-violence and brotherhood. It is also known as the KshamavaniParva, and on this day, people traditionally greet each other with, ‘michhamidukkadam.’ We have been hearing in our shaastras, our holy texts, “KshamaVeerasya Bhushanam”, that is, forgiveness is the adornment of the brave. The one who forgives is valiant. And Mahatma Gandhi always said, that forgiveness is the quality of great men.

Shakespeare in his play, “The Merchant of Venice”, while explaining the importance of forgiveness, has written, “Mercy is twice blest, It blesseth him that gives and him that takes,” meaning, the forgiver and the forgiven both stand to receive divine blessing.

My dear countrymen, Ganesh Chaturthi is being celebrated with great fervor all across the country. When we speak of Ganesh Chaturthi, it is but natural to talk about SarvajanikGaneshotsav, that is, community celebrations of the Ganesh Festival. This tradition was established by Bal Gangadhar Tilak 125 years ago, and it was 125 years ago thatSarvajanikGaneshotsav became a symbol of India’s struggle for freedom. And after Independence, this festival has become a vehicle of raising social and educational awareness. Ganesh Chaturthi is a ten-day festival. This Mahaparva, mega-festival stands for unity, equality, integrity and honesty. My heartiest greetings to all of you on the occasion of Ganeshotsav.

The festival of Onam is being celebrated in Kerela. Of the numerous colourful festivals of India, Onam is a prime festival of Kerela. This festival is known for its social and cultural significance. This festival showcases the rich cultural heritage of Kerala. It gives the message of love and harmony -  awakens new hopes and aspirations, and gives new confidence to the people. Our festivals are now becoming great attractions for tourism. And I would like to mention to my countrymen, that festivals like Navaratri in Gujarat, or Durga Utsav in Bengal are tremendous tourist attractions. Other festivals of our country too, provide an opportunity to attract foreign visitors. We should think about what more can be done in this direction.

In this series of festivals, Eid-ul-Zuha will be celebrated in a few days from now. Heartiest felicitations and best wishes to all countrymen on the occasion of Eid-ul-Zuha. Festivals are of course symbols of faith and belief; in the New India, we should transform them into symbols of cleanliness as well. In individual households, festivals and cleanliness are linked together. In fact, preparationsfor festivals always begin with cleaning. This is nothing new for us, but it is important to convert it into a social character.  Public cleanliness must be insisted upon not just in our homes but in our villages, towns, cities, states and in our entire country – Cleanliness has to be inextricably linked to our festivals.

My dear countrymen, definitions of being modern are perpetually changing. These days, a new measure to gauge a new dimension, a new parameter, has come in to being. It determines what your upbringing has been, how modern you are, how modern your thinking is. And that measure is your level of environment consciousness. Are your activities ecofriendly, environment friendly or otherwise?It is considered to be unacceptable in society today, of you are not environment friendly. And as a result of this I find that, the ecofriendly Ganpati, in this Ganesh Festival has turned into a huge campaign.If you go on YouTube, you will see that children in every home are making earthen Ganesh idols and are colouring them. Some are using vegetable colours, while some are pasting bits and pieces of paper. All sorts of experiments are being carried out in every family. This is probably the first of its kind, the most widespread experiment in environment consciousness. Media houses too, are making a great effort in training people, inspiring them and guiding them towards ecofriendly Ganesh idols. What a massive transformation this has been; a pleasant one at that. And as I mentioned, our country is blessed with millions and millions of the brightest of brains. And it is nice to see all sorts of new innovations. Someone told me about a gentleman who is an engineer and who has collected and combined special varieties of clay, to give training in making Ganesh idols. The Ganesh Visarjan or immersion is done in a small bucket of water, where the idol dissolves within no time. And he didn’t stop there. A tulsi, Holy Basil, sapling was sowed in it. The campaign for Cleanliness which was initiated three years ago will be marking its third anniversary on the 2nd of October. And the positive results are now being seen. Toilets have increased from 39% to almost 67% of the population? More than two lakh thirty thousand villages have declared themselves open defecation free.

Gujarat saw devastating floods recently.  Many people lost their lives. When the waters receded, there was so much filth everywhere. That is when, in Dhanera in the Banaskantha District of Gujarat, volunteers of Jamiat-Ulema-e-Hind cleaned twenty-two affected temples and two mosques in a phased manner. They came together and toiled collectively. The volunteers of Jamiat-Ulema-e-Hindset a fine, inspiring example of unity for cleanliness. If this committed effort towards cleanliness become inherent to us, our country will certainly take our nation to greater heights.

My dear countrymen, I call upon you to begin a campaign, Swachchata Hi Sewa, Cleanliness is Service, at least fifteen-twenty days prior to Gandhi Jayanti on 2nd October – on the lines of the age-old belief, Jal SevaYahiPrabhuSeva, Service to Water is Service to God. Let’s create an environment of cleanliness in the entire country. Whenever and wherever possible, let’s look for the opportunity. But we must all come together. We could look at this as preparations for Diwali, preparations for Navaratri, preparations for Durga Puja. Do Shramdan, Donate through labor.  Come together on Sundaysand Holidays. Go to settlements in your neighborhood, go to nearby villages, but do this in the form of a movement. I urge all NGOs, schools, colleges, social, cultural and political leaders, people in the government, collectors and sarpanches, to begin creating an environment of cleanliness at least fifteen days ahead of Gandhi Jayanti on the 2nd of October so that it turns out to be the 2nd October of Gandhi’s dreams. The Ministry of Drinking Water and Sanitation has created a section on MyGov.in where after constructing a toilet you can register your name and the name of the beneficiary family, who you helped. My friends from the social media can run a few creative campaigns and thus become a source of inspiration in the virtual world, to see results in the real world. The Ministry of Drinking Water and Sanitation has organized, the Swachch Sankalp se Swachcha Siddhi Pratiyogita, From the resolve of Cleanliness to attaining Cleanliness Competition comprising an essay competition, a short film making competition and a painting competition. You can write essays in various languages and there is no age limit. You can make a short film even with your mobile phone. You can film a two-three-minute movie that inspires cleanliness. It can be in any language; it could be silent too. The best three participants – three at the district level, three at the state level will be given prizes. I invite one and all – Come, join the Cleanliness Campaign in this manner as well.

I would like to reiterate, let’s resolve to celebrate, 2nd October Gandhi Jayanti this year as Swachch Do Aktoobar, Clean 2nd October. And to this end beginning 15th September let us take the mantra, the message, Swachchata Hi Seva, Cleanliness is Service to each and every home. Take one or another step towards cleanliness. Make your effort to be a part of it. You will see how the Gandhi Jayanti of this 2nd October shines. You can imagine the inner bliss of paying homage to our revered Bapu, with fifteen days of this cleanliness campaign, Swachchata Hi Seva, when we celebrate Gandhi Jayanti on the 2nd of October.   

My dear countrymen, I want to specially express my indebtedness to you. I want to thank you from the core of my heart, not because you have been connected with Mann Ki Baat, for such a long time – I want to express my gratitude and indebtedness as millions of people from across the country come together with Mann kiBaat. The number of listeners are in crores out of which lakhs of people write letters to me, send messages, and get their messages recorded on phone, which is a huge treasure for me. This has become a great opportunity for me to understand the hearts and minds of one and all. Much as you wait for Mann ki Baat, I await your messages with greater eagerness. I always look forward with anticipation, because I find so much to learn from all that you share. It is an opportunity to test my endeavors on this touchstone. Even the smallest of your suggestions help me in thinking anew on a wide variety of subjects. I therefore express my heartfelt gratitude for your contributions and also my indebtedness to you. My endeavor always is to see for myself, hear, read and understand your thoughts. All sorts of things come to me. Now take this phone call for example. You will be able to correlate with it. You too would feel that, you would’ve committed the same mistake. Sometimes certain things become a part of our habits, that we don’t even realize that we are doing something wrong.

“Pradhan Mantri ji, I am Aparna from Pune. I want to tell you about a friend of mine. She always tries to help others, but one habit of hers amazes me. I went for shopping with her at a mall. She coolly spent two thousand rupees on a sari, and four hundred and fifty rupees on a pizza. Whereas, she haggled for a long time, over merely five rupees, with the auto driver, who took us to the mall. On the way back, we stopped to buy vegetables, and again she haggled with the vendors to save 4-5 rupees. I feel very bad. We spend extravagantly in high places, without a single thought, but when it comes to our hardworking brethren, we quarrel with them over small amounts. We don’t trust them. Please speak about this on Mann kiBaat.”

Now after listening to this phone call, I am certain that you would have been shocked and awakened and would probably have resolved not to repeat such a mistake. Don’t you feel that whenever a vendor comes to your door to sell something, on his rounds, when we come into contact with small shopkeepers, vegetable sellers, auto rickshaw drivers - in fact any person who earns through sheer hard work – we start bargaining with him, haggling with him: “No not so much, make it two rupees less, five rupees less!” And it is us, the same people, who go to dine at a fine restaurant, we don’t even bother to check the bill, we just go ahead and pay the money, without thinking twice. Not just this, when we go to a showroom to buy a saree, we don’t bargain, but when it comes to someone poor, we just cannot resist bargaining. Have you ever wondered what a poor man goes through? It is not a matter of two or five rupees, it hurts him deeply, when he feels that you are questioning his honesty. Two or five rupees make no difference to your life, but have you thought how much heartache this petty habit of yours can cause him. Madam I am grateful to you for calling me with this touching message. I am certain that my countrymen, if they are in the habit of behaving in this way with the poor will now stop doing so.

My dear young friends, the country celebrates National Sports Day on the 29th of August. This is the birth anniversary of the great hockey player, hockey wizard, Major Dhyan Chand ji. His contribution to hockey was unparalleled. I am reminding you of this because I want the younger generation of our country to take part in sports. Sports should become a part of our lives. If we are a young nation, our youth should get manifested in the field sports as well. Sports means, physical fitness, mental alertness and personality enhancement. What else does one need? Sports, in a way, is a recipe that brings people together. The young generation of our country should come forward in the world of sports – and in today’s computer era I would like to alert you to the fact that the playing field is far more important than the play station. Play FIFA on the computer, but sometimes show your skills with the football out in the field. You must be playing cricket on the computer but the pleasure of actually playing cricket in an open field under the sky is something else. There was a time when the children in the family went out to play, the mother would first ask, “When will you come back home?” Now the times are such that children, when they come home, they either start watching cartoons in a corner, or are glued to mobile games. And the mother has to shout, “When will you go out?” How times have changed! There was a time when the mother would demand to know when her son would be back. And today, she demands to know when he will go out.

Young friends, the Sports Ministry is launching a Sports Talent Search Portal to search for sporting talent and to groom them. Any talented child who has an achievement in sports, can upload his biodata or video on this portal. The Ministry of Sports will impart training to selected emerging players. The Ministry is launching the portal tomorrow. The good news for our young friends is that the FIFA Under 17 World Cup is being organized in India, from the 6th to the 28th of October.  Twenty-four teams from all over the world will be making India their home.

Come, let’s welcome the young visitors from all across the world with the festival of Sports, let’s enjoy the sport, and create a conducive sporting atmosphere in the country. I speak about sports today, and just last week, a heartwarming incident took place, which I would like to share with my countrymen.  I had the opportunity to meet some young daughters, some of who, were born in the Himalayas, who had absolutely no connection with the sea. Six of these young daughters are in the Navy. Their grit and zeal, is inspiring for all of us. These six young women will embark on a voyage across the seas, in a small boat, INS Tarini. The expedition has been named, NavikaSagar Parikrama. They will circumnavigate the globe and return home, after many months. Sometimes they will spend 40 days on the seas in one go; at times, thirty. Our six daughters riding the waves of the high seas, with courage, is the first instance of its kind in the world. Each and every Indian would be proud of these daughters. I salute their valour and I have asked them to share their experiences with the entire country. I too am making a separate arrangement for their experiences on the NarendraModiApp to ensure that you can read it. For this is a tale of heroism, a tale of personal experiences, and I would be happy to bring you the stories of these daughters. My best wishes and blessings to these daughters.

My dear countrymen, we celebrate 5th September as Teacher’s Day. It is the birthday of our former President, Dr. Radhakrishnan ji. He was the President, but all through his life, he saw himself as a teacher. He preferred to live a teacher’s life. He was committed to being a teacher. He was a scholar, a diplomat, the President of India and yet, quintessentially a teacher. I salute him.

The great scientist Albert Einstein said, “It is the supreme art of the teacher to awaken joy in creative expression and knowledge.” The most important quality of a teacher, is to awaken in his students, a sense of creativity and the joy of learning. As we celebrate Teacher’s Day this year can we come together and take a resolve? Can we run a campaign in mission mode? Teach to Transform, Educate to Empower, Learn to Lead.  Can we move ahead with this resolve?  Get someone committed to a five-year resolve. Show him the path of attainment, which he can achieve in five years - so that he can experience the joy of success in life. Such an atmosphere can be created by our schools, our colleges, our teachers, our educational institutions. When we speak about transformation in our country, we must think of our teachers as we do of our mothers. The teacher plays a vital role in transformation. In the life of every teacher, there are incidents of simple efforts that succeeded in bringing about a transformation in somebody’s life. We will play a big role in the transformation of the nation, if we make a collective effort. Come, let’s move forward with the mantra, Teach to Transform.

“Pranam Pradhan Mantri ji, I am Dr. Ananya Awasthi. I am a resident of Mumbai and work for the India Research Centre of Harvard University.  As a researcher, I have been specially interested in Financial Inclusion. With reference to the social schemes related to Financial Inclusion, my question to you is: In the backdrop of the Jan DhanYojna launched in 2014, can you say that, do the statistics show thattoday, three years later, India is financially more secure and stronger, and whether this empowerment and benefits have percolated down to our women, farmers and workers, in villages and small towns. Thank you.”

My dear countrymen, the Pradhan Mantri Jan DhanYojna, financial inclusion, had been a point of discussion amongst Financial Pundits, not just in India, but all over the world. On the 28th of August 2014, we had launched this campaign with a dream in our hearts. Tomorrow on the 28th of August, the Pradhan Mantri Jan DhanYojna will complete three years. Thirty crore new families have been linked to this scheme, bank accounts have been opened. This number is larger than the population of many countries of the world. And today I feel a great sense of fulfilment, that within three years, the last man on the fringes of society has become a part of the mainstream economy of the country. His ways have changed, he has now started going to the bank. He has started saving his money. He feels financially secure. When there is cash in the hand, or in the pocket or at home, one is tempted to indulge in wasteful expenditure. There is now an air of prudence. He is now beginning to understand that the money can be of use for his children. The money can be used productively in the days to come. Not just this, when a poor person sees a RuPay Card, in his pocket, he finds himself to be equal to the privileged – that if they have a credit card in their pockets, I too have a RuPay Card in mind. He feels a sense of dignity.

In the Pradhan Mantri Jan DhanYojna, almost 65 thousand crore rupees have deposited in banks by our underprivileged brethren. In a way, this is a saving for the poor, this is his empowerment for the future. And those who opened their accounts under the Pradhan Mantri Jan DhanYojna, have received the benefit of insurance as well. Schemes like, Pradhan Mantri Jeewan Jyoti BimaYojna, Pradhan Mantri Suraksha BimaYojna, with a small premium of one rupee or thirty rupees, are giving a new sense of confidence to the poor. For many families, in times of adversity, or on the demise of the head of the family, through the one-rupeeinsurance,they received two lakh rupees in a matter of days. Pradhan Mantri Mudra Yojna, Start Up Yojna, Stand Up Yojna – for Dalits, Adivasis, women, educated youth, youth who want to stand on their own feet - for millions and millions through Pradhan Mantri Mudra Yojna, they have been able to get loans from banks without any guarantee. They have been able to stand on their own feet and have succeeded in giving employment to one or two other people as well. Banks have conducted surveys about how the common man has benefitted from Jan DhanYojna, from Insurance Schemes, from RuPay Card and Pradhan Mantri Mudra Yojna. I recently met a few bankers, who shared inspiring stories from their survey. There isn’t enough time today, but I would certainly like request the bankers to upload these inspiring stories, on MyGov.in, so that people can read them and be inspired by how a scheme can bring about transformation in the life of a person, how it can bring a new energy, a new confidence – hundreds of examples have come before me. I will try my best to bring these to you; and the media can also take advantage of these inspiring stories.  They too, can interview such people, and inspire the young generation.

My dear countrymen, once again, I wish you “michchamidukkadm.” Thank you very much.

My dear countrymen, Namaskar. We human beings have a natural inclination to be enchanted by the delights of the rainy season. Animals, birds, flora – nature in its entirety, is filled with the joys of the season. But sometimes, when the rain unleashes full force of its fury, we come to realise the extent of the destructive might of water. Mother Nature gives us life and nurtures us, but at times natural catastrophes such as floods and earthquakes wreak havoc on a massive scale. Climate change, altered weather cycles, and transformations in the environment, are also having a big negative impact.

Recently, in certain parts of India, particularly, Assam, North-East, Gujarat, Rajasthan and some areas of Bengal, have had to bear the brunt of natural disasters, caused by excessive rains. Flood affected areas are being closely monitored. Relief efforts have been undertaken on an extensive cale. Wherever possible, my colleagues in the Council of Ministers are also personally visiting affected areas. The state governments too are making maximum possible efforts on their part to provide relief to the flood affected people. Social organisations, cultural organizations and common citizens charged with the spirit of service are also making their utmost efforts to help the affected people in this situation. The Government of India, Army personnel, Air Force personnel, NDRF personnel, Paramilitary forces – everybody does his or her best in providing succour to the disaster stricken people.

Life goes completely topsy-turvy as a result of the floods. Crops, livestock, infrastructure, roads, electricity, communication links – everything gets affected. In particular, our Farmer brethren have to bear a lot of losses because of the damage to their crops and fields. Therefore, we have formulated a scheme for the insurance companies, especially crop insurance companies, to make them more proactive, to ensure quick settlements of claims for farmers.

A 24×7 control room helpline number 1078 is functioning continuously to deal with the flood situation. People are also voicing their difficulties. Before the monsoons, the entire government machinery was brought into a state of preparedness through mock drills undertaken at most of the places. NDRF teams were deployed. Aapada Mitra, or Friends during Disaster were identified at various places and these were then trained in the Do’s and Don’ts; volunteers were enlisted, and a people’s organisation set up to work in this situation. Weather forecasts are available these days and the concerned technology has become so advanced these days, and space science also plays a very big role, that these weather forecasts turn out to be mostly accurate now. We should also gradually make it our nature to set our work patterns according to the weather predictions, which could safeguard us against losses.

Whenever I prepare myself for ‘Mann Ki Baat’, I find that the citizens of our country prepare themselves even more. This time around, there have been innumerable letters and phone calls in regard to GST. People are still expressing their happiness about GST, and are also eager to know more about it. I would like you to hear one such phone call: –

“Namaskar, Pradhan Mantri ji, this is Neetu Garg from Gurgaon. I heard your speech on the Chartered Accountants Day and was deeply impressed. In the same manner, Goods and Services Tax, GST, was launched on this very day last month. Could you please elaborate whether its results after one month are matching the expectations of the Government? I would like to hear your views on this. Thank you.”

It has been one month since GST was implemented and its benefits can be seen already. I feel very happy and satisfied when a poor person writes to say how because of GST prices of various items essential for him have come down, and commodities have become cheaper. When a person from the North-East, someone living in the remote areas, in the hills or forests, writes a letter to communicate that in the beginning, he used to be apprehensive about GST wondering what it was all about, but now that he has begun to understand it, he feels that things have become much easier than before. Doing business has become so much easier. And most important of all, the trust of customers for the traders is increasing.

I have been observing how GST has impacted the transport and logistics sector; how the movement of trucks has increased. The time required to cover distances has come down drastically. Highways have become clutter-free. Pollution levels have come down with the increased speeds of the trucks. Goods are also being transported much faster. This indeed is a convenience, but at the same time it is also bolstering the economic progress. Earlier, because of the multiple tax structures, maximum resources of the transport and logistics sector were expended in maintaining paperwork and that also led to the need for construction of new warehouses in each state.

I call GST, Good and Simple Tax. Indeed, it has produced a big positive effect on our economy in a very short time span. The speed at which the smooth transition has taken place, along with rapid migration and new registrations, has instilled a new sense of confidence in the entire country. And some day, the Pundits of Economics, Pundits of Management and Pundits of Technology, will certainly undertake researches and write about India’s GST experiment as a model for the world. It will become a case study for universities across the world. The implementation and furtherance of such a phenomenal change on such a monumental scale, with the involvement of so many tens of millions of people in such a vast country, is in itself a pinnacle of success. The world will definitely make a study of it. And this implementation has had all the states participating in it and sharing the responsibility. All decisions have been taken unanimously by the states and the Centre together. And as a result, one overriding priority for every government has been to ensure that there is no burden on the plate of the poor on account of GST.

And using the GST App all information is available on your mobile phone as to how much the price of an item was earlier and how much will it be now in the new situation. The lofty dream of One Nation – One Tax has finally been fulfilled. In the matter of GST I have seen how everyone, right from the Government functionaries at the Tehsil level to the officers in the top echelons of Government of India have toiled tirelessly with great dedication. The manner in which the friendly environment was created between the Government and traders, between the government and consumers, played a very significant role in enhancing mutual trust.

I extend my heartiest felicitations to each and every ministry, every department and all employees of the Central and State governments involved with this process. GST is a fine example of the collective strength of the people of India. This is a historic achievement. And this is not just a tax reform; it is a new economic order that will strengthen a new culture of honesty. In a way, it is also a campaign for social reformation. I would like to once again express my deep gratitude to the millions of my countrymen who have contributed to the successful achievement of this great feat with such felicity.

My dear countrymen, the month of August is the month of Revolution. We have been hearing this as a natural fact right from our childhood and the reason is, the Non-Cooperation Movement was launched on the 1st of August 1920; the Quit India Movement, which is also known as ‘Agast Kranti’ began on the 9th of August 1942; and on 15thAugust 1947 India became independent. In a way, there are many events in the month of August that are closely associated with the history of our freedom movement. This year, we are going to observe the 75th Anniversary of the Quit India Movement. But very few people know the fact that the slogan, ‘Quit India’ was coined by Dr. Yusuf Meher Ali. Our young generation must know what had happened on the 9th of August 1942.

From 1857 to 1942, the people of India, with their ardent desire for freedom, came together, fought together, and suffered hardships; these pages of history are an inspiration to us for building a glorious India. The heroes of our freedom struggle with their single-minded devotion did a ‘Tapasya’, endured hardships, made great sacrifices and even laid down their lives; what greater inspiration could there be! The ‘Quit India Movement’ was an important milestone in the Indian Freedom Movement. It was this movement that had made the entire nation determined to attain freedom from the British Rule. This was the time when the people of India, in every part of the country – be it a village or city, the educated or illiterate, the rich or poor, everyone came together shoulder to shoulder and became a part of the ‘Quit India Movement.’ People’s anger was at its peak. Millions of Indians responded to Mahatma Gandhi’s clarion call and the mantra of ‘Do or Die’; they flung themselves into the struggle. Millions of the youth of the country renounced their studies, gave up their books. They set out on the march to the sound of the bugle for freedom. Mahatma Gandhi gave a call for the ‘Quit India Movement’ on 9th August, but each and every prominent leader had been imprisoned by the British Government, and it was during this time that the second generation of leadership comprising great men like Dr. Lohia, Jaiprakash Narain played a leading and pivotal role.

In the ‘Non-Cooperation Movement’ of 1920 and the ‘Quit India Movement’ of 1942, two different personas of Mahatma Gandhi can be seen. The whole scenario of the ‘Quit India Movement’ was different and in 1942 things rose to such a point, there was such a heightened sense of intensity, that a Mahapurush like Mahatma Gandhi gave the mantra of “Do or Die.” The reason for this entire success was the people’s support, people’s resolve, and people’s struggle. The entire country had come together as one to fight for the cause. And I sometimes think that if we link the pages of history, it is seen that the First War of Independence took place in 1857. The freedom struggle which began in 1857, continued to be manifested in one or the other corner of the country till 1942. This long time period ignited the intense longing for freedom in the hearts of the people. Each one became committed to do something. The determination did not diminish with each passing generation. New people kept coming forward each time in place of those who departed and the country kept on every moment endeavouring tirelessly to uproot the British Rule. This perseverance, this struggle from 1857 to 1942 created a situation which reached its climax in 1942; the clarion call of ‘Quit India’ was such that within five years, in 1947 the British were compelled to leave India. 1857 to 1942 – the yearning for freedom had reached the grassroots, had reached everybody. And 1942 to 1947 – these decisive five years became integral for the masses to successfully attain through resolve, freedom for the country. These five years were indeed decisive.

I would now like to connect you with its mathematical manifestation. We became free in 1947. This is 2017. It has been almost 70 years. Governments have come and gone. Systems have been made, changed, nurtured, and expanded. Everyone has tried to rid the country of its problems in one’s own way. There have been efforts towards increasing employment, poverty alleviation, and development. These efforts were also driven with hard work in their different ways. There have been successes. Expectations have also risen. The way, the years from 1942 to 1947 were the decisive years for attainment through resolve. I can see that 2017 to 2022 presents itself as a new time segment of five years for attainment through resolve. We should celebrate 15th August 2017 as the Sankalp Parva or the Day of Resolve, and in 2022 marking 75 years of Freedom, we will certainly transform that resolve into ‘Siddhi’ or attainment.

If 1.25 billion Indians, commemorate Agast Kranti Day of 9th August, and each person resolves on 15th August, that he or she will do for the country, this much as an individual, as a citizen, this much as a family, this much as a society, this much as a village, this much as a city, this much as a government department, and this much as the government; let there be millions and millions of resolves; let there be strivings for the realisation of these millions and millions of resolves.

Just as the five years from 1942 to 1947 were decisive for the country’s Independence, these five years from 2017 to 2022 can and must play a decisive role for the future of India. Five years from now, we will celebrate 75 years of India’s Independence. Therefore, we must take a firm resolve today. We must make 2017 our Year of Resolve. In this month of August, we have to come together and resolve: Filth – Quit India; Poverty – Quit India; Corruption – Quit India; Terrorism – Quit India; Casteism – Quit India; Communalism – Quit India!

The need for today is not ‘Do or Die’, instead it is to resolve, to come together, persevere, and work relentlessly with our utmost strength towards the making of a new India. Let us live by and strive for this resolve. Come let’s launch a mega campaign Sankalp se Siddhi – Attainment through Resolve, from the 9th of this August. Every Indian, social organisations, Local Self-Government Institutions, schools, colleges, various organizations – all should take one resolve or the other for a New India. A resolve that we will positively fulfil in the next five years. Youth organisations, student organisations, NGOs, etc. can organise group discussions, to bring forth new ideas. Where do we want to reach as a nation? What can be my contribution for this as an individual? Let us come together and make this a Festival of Resolve.

I would particularly like to call upon the online world, since wherever we may be, we are almost always online; so I would like to invite the online community and specially my young friends to come forward and contribute innovatively for building of the New India. They can use technology – videos, posts, blogs, scripts, novel ideas – to put forward all these. Transform this campaign into a peoples’ movement. A Quit India Quiz is also being launched for my young friends on NarendraModiApp. This quiz is an attempt to familiarise the youth with India’s glorious history and the heroes of the freedom movement. It is my belief that you will surely publicise and spread awareness about this quiz.

My dear countrymen, on August 15, as the nation’s ‘Pradhan Sewak’, I get an opportunity to communicate with the country from the ramparts of the Red Fort. I am merely an instrument. It is not one single person who makes that address, but it is the collective voice of 1.25 billion of my countrymen that resounds from the Red Fort. I try to give words to their dreams, and I am glad that for the past 3 years, I get suggestions from every corner of the country for August 15, as to what I should speak on the 15th August and which issues should I include in my address on the occasion. This time too, I invite you to share your thoughts either on MyGov or on NarendraModiApp. I read these myself and shall try to express them in whatever time I have with me on 15th August. For the previous three 15th August speeches, one consistent complaint has been that my speeches tend to be a little lengthy. I have planned to keep my speech short this time – not more than 40-45-50 minutes. I have tried to draw these rules for myself, but I don’t know whether I’ll be able to stick to them. But I do intend to try this time to shorten my speech. Let’s see whether I succeed or not.

My countrymen, I would like to say one more thing to you. India’s economy has in itself an element of social economics. And we should never underestimate its value. Our festivals, our celebrations are not merely occasions of joy and merriment. Our festivals are in themselves campaigns of social reform too. And each of our festivals are directly linked with the financial conditions of the poorest of the poor. Rakshabandhan, Janmashtami, Ganesh Utsav, Chauth Chandra, Anant Chaturdashi, Durga Pooja, Diwali – these will be observed one after the other. And this is also the time when the poor get an opportunity to earn an income and of course this adds a spontaneous joy to the festivities.

Festivals lend a sweetness to our relationships, bring a warmth of togetherness in the family and foster brotherhood in society. They connect the individual with society. It is a natural journey from the self to the collective. And the ‘I’ gets an opportunity to transform into a ‘We’. As far as the economy is concerned, hundreds of families start making Rakhis in small household units, many months before the festival of Rakhi. A variety of Rakhis are made in a whole range of materials, from ‘khadi’ to silken threads. People prefer homemade Rakhis these days. Rakhi makers and their sellers, sweets shops vendors – the professions of hundreds, thousands flourish on the occasion of a festival. The households of our poor brethren and their families are dependent in a way on these activities. When we light a ‘diya’, an earthen lamp on Deepawali, it is not merely a festival of lights, a festival that illuminates the entire house; it is directly connected with those poor families who make small ‘diyas’ or earthen lamps. Today as I speak about festivals and how they are linked to the economy of the poor, I want to touch upon the subject of environment as well.

I have observed and sometimes think that the citizens of our country are more aware and active than me. For the last one month, environmentally conscious citizens have constantly written letters to me. And they have requested that I talk about eco-friendly Ganesha idols, well in time for people to plan for clay Ganesha idols during the festival of Ganesh Chaturthi. Firstly, I am most grateful to such conscientious citizens. They have urged me to speak on this subject well before the festival of Ganesh Chaturthi. This time around, there is a special significance to the observance of community Ganesh festival as a public celebration.

Lokmanya Tilak ji started this great tradition, and this year marks the 125th anniversary of community Ganesh festival. 125 years and 1.25 billion countrymen! Lokmanya Tilak ji started the Sarvjanik Ganeshotsav with the basic aim to inculcate the spirit of unity, enhance awareness in society, and promote the culture of togetherness. So this year we should again, during the Ganesh festival, organise essay competitions, have open discussions and remember the contributions of Lokmanya Tilak. And we must think anew ways to steer Community Ganesh Festivals in consonance with the sentiments of Tilak ji. How we must lend strength to that spirit and at the same time resolve to use eco-friendly clay Ganesha idols, to protect the environment. And this time I have spoken about it well in time. I am sure that all of you will join me. This will surely benefit our poor artisans, and artists, and provide employment to those who make idols. The poor will be able to earn a living and feed themselves. Come, let us link our festivities with the economic welfare of the poor, let the joys of our festivals connect with the households of the underprivileged, bringing monetary happiness to the have-nots. This should be the endeavor of all of us. I extend my best wishes to all my countrymen for the various upcoming festivals and celebrations.

My dear countrymen, we are continually seeing that our daughters are bringing laurels to the country in all the fields – be it education, economic activities, social spheres or in sports – they are scaling new heights. We as a nation take great pride in our daughters. Recently our daughters performed brilliantly in the Women’s Cricket World Cup. This week I had the opportunity to meet our daughters, the members of our Women’s Cricket team. I felt happy talking to them, but I had a feeling that they felt burdened by the fact that they could not win the World Cup. This stress, this tension was evident on their faces also. So while speaking to these daughters, I put forth a different viewpoint before them. I said, “Look, this is the age of the media. So expectations get hyped up to such an extent that if corresponding success is not achieved, these turn into despair and even resentment. We have seen during many such events where if the Indian players fail, the anger of the country is vented towards the players. Some people cross all limits of decency and say and write things that inflict pain and hurt. But it happened for the first time that when our daughters did not succeed in winning the World Cup, the hundred and twenty-five million people took this defeat on their own shoulders, never letting the burden weigh down these daughters of ours. Not only this, they lauded them and showered them with high praise for their brilliant performance. I view this as a healthy and pleasant change and I told these daughters that only they were blessed with such good fortune, and hence they should banish any thought of not having been successful. You may not have won the final match but you have won the hearts of 1.25 billion Indians. Truly our young generation, especially the daughters of our country are doing so much to bring glory to the nation. I once again extend my heartiest congratulations and best wishes to the young generation of our country, especially our daughters.

My dear countrymen, I remind you once again of ‘Agast Kranti’, of 9th August, I remind you once again of 15th August. And I am reminding you once again of 2022, 75 years of India’s Independence. Every countryman should make a resolve, every countryman should prepare a 5-year roadmap to realise that resolve. All of us have to take our nation to newer heights. We must strive tirelessly to do so. Come, let’s march together as we do our bit. The destiny, the future of the country shall be brighter, let us move ahead with this belief. Lots and lots of good wishes to you all. Thank you!

My Dear Countrymen. Namaskar. The weather is changing. It has been extremely hot this year. But it is good that the monsoon is moving ahead on schedule on its natural course. The weather has become pleasant in several parts of the country with abundant showers. As a result of the rains, the cool breeze has brought about some respite from the oppressive heat of past few days. One has seen that no matter how hectic the life is, no matter how tense we are, whether its one’s personal or public life, the arrival of the rains does lift one’s spirits.

The Car festival of Lord Jagannath, the Rath Yatra, is being celebrated in several parts of the country with great piety and fervour. This festival is now also celebrated in some parts of the world. The underprivileged of the country are deeply connected to Lord Jagannath. Those who have studied the life and works of Dr. Baba Saheb Ambedkar, would have observed that he had wholeheartedly praised the Lord Jagannath temple and its traditions, since, social justice and social equality were inherent to these. Lord Jagannath is the God of the poor. But few would know that in English, there is a word, ‘juggernaut’ which means, a magnificent chariot, that is unstoppable. In the dictionary, the etymology of the word ‘juggernaut’ traces its roots to the chariot of Lord Jagannath. And therefore, we can observe that the world has in its own way accepted the significance of the Car Festival of Lord Jagannath, The Rath Yatra. On the occasion of Lord Jagannath’s Car Festival, I extend my heartiest greetings to all my fellow countrymen, and offer my obeisance to Lord Jagannath.

India’s diversity is its unique characteristic, and India’s diversity is also its strength. The holy month of Ramzan is observed all across, in prayer with piety. And now the festival of Eid is here. On the occasion of Eid-ul-Fitr, my heartiest greetings to one and all. Ramzan is a month of charity, and sharing joy. The more you share joy, the more it multiplies. Let us come together and take inspiration from these holy festivals and share their joyous treasures, and take the nation forward.

In this holy month of Ramzan, I came across a very inspiring incident at Mubarakpur village of Bijnor in Uttar Pradesh. About three and a half thousand families of our Muslim brethren reside in that little village and in a way, form a majority of its population. During this Ramzan the villagers decided to get together and construct toilets. Now, to construct these household toilets, the government gives financial assistance, under which, they were provided a sum of 17 lakh rupees. You will be pleasantly surprised and happy to know that, during this holy month of Ramzan, these Muslim brothers and sisters, returned this money to the government, saying, they would construct these toilets with their own labour and their own money; and that this sum of 17 lakh rupees be used for providing other facilities in the village. I felicitate the residents of Mubarakpur, for transforming the pious occasion of Ramzan into an opportunity for the welfare of society on. Each and everything about them is inspiring. And the most important of it all is that they have freed Mubarakpur of the scourge of open defecation. We know that in our country there are three states that have already been declared Open Defecation Free states, that is, Sikkim, Himachal Pradesh and Kerala. Uttarakhand and Haryana have also been declared ODF, this week. I express my gratitude to the administration, government and especially the people of these five states, for achieving this objective.

We know very well, that tremendous hard work is required to achieve anything worthwhile, whether it is in one’s own life or for the society. If we have bad handwriting, and we want to improve it, we have to consciously practice for a long time. Only then will the habit of the body and mind will change. Cleanliness is also similar to this. These bad habits have become a part of our nature. We have become accustomed to them. To free ourselves of these habits we will have to constantly strive and persevere. Everyone’s attention will have to be drawn. We will have to repeatedly remind ourselves of good inspirational incidents. And I’m happy to see that cleanliness is no longer confined to being a government programme. It is getting transformed into a movement by the society and the people. And when government functionaries take this initiative forward with the participation of the masses, it becomes even stronger.

Recently I came across a wonderful incident, which I would like to share with you. This happened in the Vizianagaram District of Andhra Pradesh. The district administration there undertook a huge task with people’s participation. From 6 a.m. on the 10^th of March, till 10 am of the 14^th of March. A hundred-hour non-stop campaign. And what was the objective? To construct 10,000 household toilets in 71 gram panchayats in those hundred hours. And my Dear Countrymen, you will be happy to learn that the administration and the people together did construct 10,000 toilets in hundred hours successfully. 71 villages became ODF. I congratulate the people in the government, government officials and the citizens of Vizianagaram district on this great accomplishment of achieving this feat through immense hard work and setting a very inspiring example in the process.

These days, people have been regularly sending their suggestions for ‘Mann Ki Baat’, on the NarendraModiApp, on MyGov.in, through letters and Akashvani.

Shri Prakash Tripathi reminiscing about the Emergency, has written, presenting 25^thof June as a Dark period in the history of Democracy. Prakash Tripathi ji’s commitment to democracy is praiseworthy. Not only is Democracy a system, but also a ‘sanskar’- a part of our ethos. Eternal Vigilance is the Price of Liberty. One needs to be constantly alert about our Democracy, that is why we must also keep remembering the events that inflicted harm upon our democracy; and at the same time move ahead, carrying forward the virtues of democracy. 1975 – 25^th June – it was a dark night that no devotee of democracy can ever forget. No Indian can ever forget. The country had virtually become a prison. The voice of the opposition had been smothered. Several prominent leaders including Jai Prakash Narayan had been jailed. The judicial system too could not escape the sinister shadows of the Emergency. The press was completely muffled. The present-day students of journalism and the champions of democracy have been endeavouring towards raising awareness about that dark period, by constant reminders, and should continue to do so. Atal Bihari Vajpayee ji was also in jail at that time. After one year of Emergency, Atal ji wrote a poem, in which he describes the state of mind during those turbulent times.

The scorching summer month,

The sad winter moonlight,

The sobbing monsoon,

An emptiness pervading within

An entire year has gone by.

The world confined behind bars,

But the soul like a restless bird

The freedom song resonates

From the earth to the sky,

An entire year has gone by.

The eyes are in anticipation

Counting days and moments

The beloved who went away,

Shall return one day,

An entire year has gone by.

The believers of democracy fought a prolonged war, and the great nation that India is, where the spirit of democracy pervades the very being of all its people, the strength of that spirit was demonstrated when the opportunity of elections came. We have to further fortify that legacy.

My dear countrymen, every Indian today, is proud and holds his head high. 21^st June 2017 – Yoga has permeated the entire world. From the seashores to the mountains, people welcomed the first rays of the sun, with Yoga. Which Indian wouldn’t be proud of this! It isn’t as if Yoga didn’t exist before, but now the threads of Yoga have bound everyone together, and have become the means to unite the world. Almost all the countries in the world made Yoga Day their own. In China, Yoga was practiced on the Great Wall of China, and on the World Heritage site of Machu Picchu in Peru, at 2400 metres above sea level. In France, yoga was performed in the vicinity of the Eiffel Tower. In Abu Dhabi in UAE, more than 4000 persons participated in mass yoga. In Herat, in Afghanistan, on the India Afghan Friendship Dam, Salma Dam, Yoga added a new aspect to India’s friendship. In a small country like Singapore, programs were organised in 70 places, with a week long campaign. On the occasion of International Day of Yoga, the UN released ten stamps. A ‘Yoga Session with Yoga Masters’ was organised at the UN headquarters. The staff of the UN and diplomats from across the world participated.

Yoga has created a world record again this time also. In Ahmedabad in Gujarat, around 55 thousand people performed Yoga together and created a new world record. I too had the opportunity to participate in the Yoga event held in Lucknow. But I also had the good fortune to practice Yoga in the rain for the first time. Our soldiers practiced yoga in Siachen where temperatures reach minus 20, 25, 40 degrees. Whether it is our armed forces, or the BSF, ITBP, CRPF and CISF, each one of them, apart from their duties has made Yoga a part of their lives. On this Yoga Day, since this was the third International Day of Yoga, I had asked you to share photos of three generations of the family doing yoga together. Some TV channels also took this idea forward. I received a lot of photographs out of which, selected photographs are compiled and uploaded on the NarendraModiApp. One significant outcome of the way the yoga is being talked about all around the world is the portent that today’s health conscious society is now taking steps from fitness to wellness, and they have realised that fitness is, of course, important, but for true wellness, yoga is the best way.

Sound bite.

“Respected Prime Minister Sir, I am Dr. Anil Sonara speaking from Ahmedabad, Gujarat. Sir, I have a question. Recently in Kerala, we heard you speak about replacing bouquets that we give as gifts, with good books as mementos. You had started this practice while you were in office in Gujarat, Sir, but in the recent days we have not been seeing much of this. So, can we do something about it? Is there nothing we can do to have this implemented throughout the country, Sir?”

Recently, I had the opportunity to go to one of my favorite events. A very good programme is being run in Kerala for the past few years, by the P.N. Panicker Foundation, which encourages people to cultivate the habit of reading books and to enhance their awareness towards this, by organising celebrations such as ‘Reading Day’, and ‘Reading Month’. I had the opportunity to go for the inaugural function, where I was told that instead of bouquets, they gift books. I liked it. Thus I was also reminded of what had slipped my mind. Because when I was in Gujarat, I had set this tradition of welcoming, by not giving bouquets, but books or handkerchiefs instead. And that too, a ‘Khadi’ handkerchief, so that it promotes ‘Khadi’. Till the time I was in Gujarat, this habit had been ingrained in us, but after coming here, I had lost that habit. When I went to Kerala, it was rekindled. I have already begun to issue instructions in the government. Here too we can gradually nurture this habit. And the life span of a bouquet is very short. You receive it in your hand for a moment and then abandon it. But when you present a book, it becomes a part of the household, a part of the family. One can also use a ‘Khadi’ handkerchief to welcome people, and be a support to the innumerable underprivileged. The expenses are reduced as well, and the gift is well utilized too. I say this, thinking of the historical value of such gifts. During my past UK visit, in London, the Queen of Britain, Queen Elizabeth had invited me to dine with her. The atmosphere was imbued with maternal warmth, and I was served with great affection. Afterwards when she showed me a small thread-spun khadi handkerchief, her eyes lit up. With great respect and in an emotion filled voice, she said, that Mahatma Gandhi had sent this handkerchief to her as a wedding gift. So many years have passed and yet, Queen Elizabeth has treasured the handkerchief gifted by Mahatma Gandhi. And she was happy to show it to me, when I went there. As I gazed at it, the Queen encouraged me to touch it. A small gift by Mahatma Gandhi, has become a part of her life and a part of history. I know that these habits do not change overnight, and when we talk about it, we invite criticism. Despite that, one should keep talking about it, and keep making the effort. Now, I cannot say that if I go somewhere and somebody brings a bouquet I will refuse it. No, I won’t do that, but we will talk about it even though there is criticism, and then gradually, the change will happen.

My dear countrymen, as Prime Minister, there are numerous tasks to be handled. I have to remain deeply absorbed in files, but for my own self, I have developed a habit of reading daily, at least a few of the letters I receive and because of that I get a chance to connect with the common man. I get a variety of letters, written by all sorts of people. Recently, I had the opportunity to read a letter, which I feel, I should share with you. From the far south, in Madurai, Tamil Nadu, Arulmozhi Sarvanan, a housewife, sent me a letter. And what was in that letter? She wrote, that she thought about engaging in some economic activity keeping in mind her responsibilities such as children’s education, to lend some financial assistance to her family. She got some money from the bank, under the ‘Mudra’ Scheme and commenced working towards procuring some items from the market for sale. Then she came to know of the ‘Government E-Marketplace’ system initiated by the government. She tried to find out the details, and asked people about it. And then she registered herself for the scheme. Here I want to tell my countrymen, that if you get the opportunity, you should also visit, the E-G-E-M, E-GEM website on the Internet. This is a great new system. Whoever wants to supply any item to the government, small things such as electric bulbs, dustbins, brooms, chairs and tables, they can register themselves. They can mention the quality of the goods, the rate at which they sell, and it is compulsory for the government departments to visit the site and see whether the supplier can supply the goods at reasonable prices without compromising on the quality. And then the orders can be placed. That is how the middlemen can be removed from the system. The entire process becomes transparent. There is no interface. Everything is done through technology. So, when people register in E-GEM, all the government departments become aware of them. As there are no middlemen, the goods are available at very reasonable rates. Now whatever goods Arulmozhi Madam could supply, she got all those registered on this government website. And the best part is, what she has written in this letter is very interesting. She has written that she got the money from the ‘Mudra’ Scheme and started her business, then she registered the inventory of all her products on the E-GEM website, and then she got an order from the Prime Minister’s Office. It was news to me also, I wondered what the PMO would have ordered. She wrote that the PMO had ordered two thermoses, and she was paid Rupees 1600/-. This is empowerment. This is an opportunity for encouraging entrepreneurship. Had Arulmozhi not written to me I wouldn’t have realised that because of E-GEM, a housewife living far away and running a small business can have the items on her inventory purchased directly by the Prime Minister’s Office. This is the nation’s strength. This has transparency, this has empowerment, this has entrepreneurship too. Government E-Marketplace - GEM. I would certainly like that whoever wishes to sell their products or business items to the government, should increasingly get connected with this website. I believe that this is an excellent example of Minimum Government and Maximum Governance, and it’s objective is Minimum Price and Maximum Ease, Efficiency and Transparency.

My dear countrymen, on the one hand, we take pride in Yoga, on the other we can also take pride in our achievements in space science. And this is the unique attribute of India, that whereas we have our feet firmly on the ground with Yoga, we have our dreams to soar beyond horizons to far away skies. Recently, India has had many achievements in sports, as well as science. Today, India’s flag is flying high not only on earth but also in space. Just two days ago, ISRO launched 30 Nano satellites with the ‘Cartosat-2 Series Satellite.’ And besides India, these satellites are of France, Germany, Italy, Japan, Britain and America, nearly 14 such countries. And with India’s Nano Satellite Mission, we will get a lot of help in the field of agriculture, farming, and dealing with natural disasters. We are all aware that a few days ago, ISRO has successfully launched the GSAT-19. And of all the satellites launched by India, this was the heaviest satellite. The newspapers of our country have compared it with elephantine weights. You can well imagine the magnitude of the achievement of our scientists in space. On the 19^th of June, our Mars Mission completed one thousand days. You may be aware that when we had successfully created a place for the Mars Mission in orbit, this entire mission was planned for a duration of 6 months. It had a life expectancy of 6 months. But I’m happy that the strength of the endeavours of our scientists has been such that not only has this crossed six months; even after a thousand days, our Mangalyaan Mission is at work, sending images, providing information, collating scientific data, way beyond its expected duration and life expectancy. The completion of one thousand days, is an important milestone in our scientific journey, our space odyssey.

These days we see that our youth are getting increasingly inclined to the field of sports. It is becoming evident that along with studies, our new generations can see a future in sports as well. And our sportspersons, through their prowess, skills and accomplishments win laurels for the country as well. Recently India’s Badminton player, Kidambi Shrikant has brought glory to the nation by winning Indonesia Open. I extend my heartiest congratulations to him and his coach for this victory. I had the opportunity, a few days ago to be associated with the inaugural function of the Synthetic Track of the renowned athlete, P.T. Usha’s Usha School of Athletics. The more we promote sports, the more we see the spirit of sportsmanship. Sports play an important role in personality development also. There is a great significance of sports in overall personality development. There is no dearth of talent in our country. If the children in our family are interested in sports, they should be given opportunities. They should not be forced off the playing fields to be locked in rooms with books. They should study as well, if they can do well in studies, they should certainly do so, but if they have the potential and the inclination to do well in sports, that should be encouraged and supported by the school, college, family and all the people around them. Each one should nurture dreams for the next Olympics.

My dear countrymen, let me mention once again, that this Season of Rains, with its abundance of festivals and festivities, brings with it a unique new feeling of the times. I extend my heartiest greetings to you all, until the next episode of ‘Mann Ki Baat’, when I shall share my thoughts with you once again. Namaskar.

My dearest countrymen namaskar. Before each episode of ‘Mann Ki Baat, ’suggestions pour in Aakashvani, on NarendraModiApp, come through on MyGov, by the phone and come by the means of recorded messages from every corner of the country and people of every age group, And sometimes when I take the time to view them, for me it becomes an extremely pleasant experience.

One comes across such a wide spectrum of information, one finds that every corner of the country is filled with talented people. Like a selfless seeker, these countless people are consumed by desire to contribute something to the society, on the other hand there are mounds of problems that perhaps even the government does not notice! Maybe the system has also become accustomed in dealing with these problems, and so do have the people become accustomed to them. I have come across the inquisitiveness of children, the ambitions of the youth, and the gist of the experience of elders! Myriad kind of facts emerges. Every time the inputs that come in response to every episode of ‘Mann Ki Baat’, are analyzed in detail by the government.

What are the kinds of suggestions, what are the kinds of complaints and what are the experiences of the people? It is an inherent human nature to advise others. While travelling in the train or the bus if someone coughs, the next person immediately advises a cure.  To offer advice or suggest a solution, are part of our nature. In the beginning, when suggestions came in response to a certain episode of ‘Mann Ki Baat’ , one could discern words of advice, and you could read them too, so our team always felt that many people might have had this particular habit of proffering advice. But when we analyzed the suggestions minutely, I really became quite emotional.

Most of those who give suggestions or try to reach to me are those who are really doing something in their lives. They are making efforts and are engrossed as per their intellect, capacity, ability and circumstances so that something good must happen.  And when these things came to my notice I felt that these suggestions are extraordinary. These are suggestions that have emerged out of a certain squeeze of life’s experiences. Some people also give suggestions thinking that if an idea has the potential to work then more people would listen to it if it is heard on a wider platform and hence many people can benefit. And therefore it is their natural desire that it gets a mention in ‘Mann Ki Baat’

According to me all of these things are extremely positive steps. First of all, I express my gratitude to the Karma yogis and those people who have offered some or the other service to the society and recommend maximum suggestions. And not only this, when I mention something positive, such memories come to recall, it is very much a pleasant experience. In the previous ‘Mann Ki Baat’, some people had suggested to me that food was being wasted; not only had I expressed my concern but mentioned it too. And upon my mention, there were mentions of many innovative ideas to save food from being wasted that are being put into practice employed in many corners of the country on NarendraModiApp and also on MyGov.

I had never even imagined that in our country especially the young generation has been doing this kind of work from a long time. Some social institutions have been involved in this activity for many years was common knowledge, but the youth of my country are engaged in this task, I only came to know later. Many have sent me the videos of their work in this field. There are many places where ‘Roti Banks’ are operating. In the Roti Banks, the leftover rotis are deposited by people, they also deposit the leftover vegetables and the needy can obtain food from these banks. The person who donates rotis feels a sense of satisfaction also, the recipient also does not feel humiliated. These are examples of how work can be achieved with the help of society.

Today is the last  day of month of April. 1st May is the foundation day of the states of Gujarat and Maharashtra. On this occasion, many felicitations to the citizens of these two states on my behalf. Both states have made constant strides to scale  newer heights of development and  have contributed toward the advancement of the country. And both  the states had a steady stream of great men whose lives and  sterling contributions in every sphere of society  is a source of inspiration for us.. In  remembrance of these great men, on the foundation day of these two states, we should take the pledge of taking our state, our country, our society, our city, and our family to glorious heights in 2022, when we celebrate 75 years of independence.

Plans should be drawn to achieve that pledge and taken forward with the cooperation of all citizens. I wish the very best to these two states.

There used to be  a time when climate change was a subject confined to  the domain of the academic world, it used to be the topic for  seminars, but today, we experience it in our everyday life and it also astounds us. Nature has also  changed the rules of the game. The heat that  we used to experience in months of May-June in our country is being felt  in March-April this year. So,  when I was taking suggestions for  ‘Mann Ki Baat’, most of the suggestions offered related to  what should be done to beat the heat during summer time. Most of the suggestions or practices to beat summer are not new but are  prevalent for a long time, however it is very useful to remember them from time to time.

Shri  Prashant Kumar Mishra, Shri  T. S. Kartik and many such friends have expressed their concern about birds during the summer. They’ve mentioned that water should be kept in trays and utensils  on the balcony and on the terrace. I have seen that small children of the family do  this very enthusiastically. Once they understand why they should fill  the pots  with water they would go and inspect 10 times in a day  to ensure  there is water in the tray. And also watch  if the birds came or not. We think as if it is a game going on , but in actuality, this is a novel way of  instilling empathy in the child's mind. You can also experience for yourself that a little attachment to an animal or a bird makes you feel very happy.

Some time back,  Shri Mr. Jagat Bhai from Gujarat, had sent his book, 'Save the Sparrows' in which he  not only  expressed concern about the continuously declining number of sparrows, but  also what steps he has taken in a mission mode for the conservation of the sparrow  which is  very nicely  described in that book. In our country, we are  traditionally imbued with a sense of symbiotic co-existence  with animals, birds and nature yet  it is necessary that collective efforts in this regard should be emphasized.

When I was Chief Minister of Gujarat, Syedna Sahib the religious leader of Dawoodi Bohra Community had completed his hundred years. He lived till 103 years. As part of the celebration of his 100th year the Bohra community society had launched a huge campaign to save the sparrow under  the aegis of Burhani Foundation. I had the opportunity to inaugurate it. Nearly 52 thousand bird feeders were distributed in every  nook  and corner of the world. This effort also found a mention in the Guinness book of World Records.

Sometimes we are so busy, that we  even forget to offer water to   the newspaper boy, the milkman, the vegetable seller, the postman or anybody else who come  to our house in peak summer days.  

Young friends, I want to have a chat with you too. I am sometimes worried that much of our younger generation prefer leading  life in their comfort zones. Parents also raise their children in a very protective manner.  True there are other extremes also  but most are brought up in this comfort zone  syndrome  . Now the examinations have ended and you  must be done with your plans to enjoy the vacation.

Summer vacations feel good inspite of scorching heat. But as a friend, I want to suggest you certain tips about of how to utilize your vacation. I believe some people will put them to use and they will tell me about that too. Would you like to use this time of vacation gainfully, I offer three suggestions, it will be good if you follow all of the three but then try to do atleast one of the three. See that you gain a new experience. Try to take the opportunity of acquiring a new skill.  Try to experience something that you have  neither heard before , nor seen, nor thought of and  yet there is a curiosity in your mind. You must try new places, new experiences and new skills.

There is huge difference between to sometime to see something on television or reading about it in the book or listening about it from acquaintances and  to experiencing  the same thing yourself.  I will urge you to try to experience and satiate  your curiosity on any subject during  this vacation. Try a new experiment. The experiment must be positive and a little out of your comfort zone. We all belong to the middle class and happy comfortable families. Friends have you ever thought of  travelling in a Second Class railway Compartment without a reservation, and going  for atleast a 24 hours ride?

What great experience it will be? How  are the lives of your co- passengers, what do they do at the station when they alight from the train? What you cannot learn in a year, you will learn in that crowded train travelling without any reservation for 24 hours! You might  not get to sleep and have to travel  standing. Try it, just experience it once, I am  not asking you to try it again and again, do it once. In the evening, take your football or your volleyball or any other sports item  and go to a colony of poor and lesser privileged people.  Play with those poor kids, you will experience a new kind of joy, the kind you would have never experienced in your life before-that’s the kind of joy you’ll experience!

Have you ever thought what changes would come in the lives of those kids  who live in abject poverty when get the opportunity to play with you. And I believe that if you go there once,  your heart will tell you to go back again and again. This experience will teach you a lot. Many volunteer organizations are engaged in this kind of work. You are connected to Google Guru, try searching on it and get associated with any such organization for 15 days or 20 days. Go, explore, go to the jungles. Sometimes there are summer camps, for development of different facets of your personality. You can participate in these camps.

But at the same time, don’t you feel that after you’ve attended such summer camps, you have participated in the courses for development of personality and you reach out to those people who have no such opportunity and teach them what you have learned without taking any money. It is possible that you can teach them. I am also worried that technology evolved to reduce the distance, technology came in to being to end the boundaries. But the end result of this is that six people in the same house are sitting in the same room but they are separated by unimaginable distances! Why? Everyone has become so busy with technology in his or her own way. Collectivity is also a way of life, collectivity is power in itself. Secondly I had mentioned about skill acquisition, don’t you feel that you should learn something new!

Today is the era of competition. You get so submerged in the preparation for the examinations, get so consumed to obtain the best grades, there are coaching classes going on even in vacations and you’re worrying about the next exam! Sometimes you feel scared that our youth have become robot like, living life like a machine.

Friends, dreams of making it big in life is a good thing, it is good to have some purpose in life, and you must achieve your goals. But also self-evaluate whether the human element within yourself is getting frustrated, are we not moving away from our human qualities.

Can’t a little emphasis be given on this aspect in Skill development? Get away from technology, and try to spend some time with yourself. Learn a musical instrument or learn a few sentences of a new language, Tamil, Telugu, Assamese, Bengali, Malayalam, Gujarati, Marathi or Punjabi. This is a country full of diversity and if you look, then there can be someone who can teach us something new is just around the corner. If you don’t know how to swim, then learn swimming, try doing some drawing, even if you do not end up making the best drawing, try to practice putting hand to the paper!

The empathy within you will begin to appear. Sometimes if our heart desires to learn the trade of so called ‘small people’ then let us learn it, why not? You want to learn to drive a car but then do you ever want to learn how to drive an auto-rickshaw? You’re able to ride a bicycle but have you ever tried to operate the three-wheeler cycle or rickshaw which transports people? You see, all these new experiments, these skills are such that they will bring you joy and will remove you from the limitations of life to which you’re tied down!

Do something out of the box, my Friends. This is the only time to make something of your life. And if you think that after appearing in all exams, at a new threshold of your career you will learn some new skill, then you won’t get a chance. At that time you will be tangled into other things and therefore I tell you if you have a passion to learn magic then learn the card tricks! Keep showing the tricks to your friends. Try to know about things about which you have no prior knowledge, it will definitely benefit you. Your inner human potential will awaken and this will provide a great opportunity for development. I can tell you from my experience of going around the world, that the amount we can learn by seeing the world  is something we cannot even imagine. New places, new cities, new towns, new villages, new areas. But before leaving for a particular place, preparing for the journey and upon reaching your destination gathering information about it like a seeker of knowledge, understanding about the place and having discussions with the local people, if you make an effort in this manner then the pleasure of visiting the particular place would be something else!  

Do try to do it; of course do not travel too much in one go. Go to a destination and spend three to four days there. Then go to the next and spend a like duration there. You will get to learn a lot that way. I wish you share your travel photographs with me, it will be nice. What new did you see ! Where did you travel to ! Make good use of the hash tag Incredible India and share your experiences.

    Friends, this time around, the government of India has provided you with a great opportunity. The new generation is more or less freeing itself from the shackles of cash. It does not need cash. It has begun adopting digital currency. I know you do it, but have you ever wondered that you can earn using this very scheme? It is a scheme of the Government of India. You must be downloading the BHIM App and using it. But do refer it to others; make others join you in that.

    If the new member does three transactions, performs financial business thrice, you stand to earn ten rupees for that. Ten rupees will be credited to your account from the government. If you involve twenty persons in a day, by evening, you would’ve earned two hundred rupees. The traders can earn, so can students. And this scheme is valid till the 14th of October. It will be your contribution towards making of a digital India. You’ll become a sentinel of New India. The joy of a vacation coupled with income ! Refer and earn.

    Generally speaking, in our country there exists an atmosphere of disdain towards the VIP culture. But that it runs  so very deep, I just experienced, when the government recently  decided that no person in India, whatsoever his status might be, will not move with a red beacon atop his vehicle. In a way it had become a symbol of the VIP culture. Experience tells us that whereas the red beacon used to be fixed atop the vehicle, atop the car, slowly & steadily it permeated into the psyche and got firmly entrenched in the mindset. The red beacon now has gone for good but nobody can say with certainty that the same in the mindset has also  disappeared. I have received a very interesting phone call. Though  the caller has expressed the same apprehension. One  can discern  from this phone call that common men detest these tendencies. They  feel distanced.

    “Namaskar Pradhan Mantri ji, I am Shivaa Choubey calling from Jabalpur, Madhya Pradesh. I wish to say something on the government’s ban on red beacons. I read a line in a newspaper, ‘Every Indian is a VIP on the road’. It made me feel very proud. I am glad that today, even my time is equally important. I don’t have to be caught in a traffic jam and I don’t have to stop for anyone as well. I want to thank you from the core of my heart for this decision. And the Swachch Bharat Campaign that you have launched will not only clean our country, it will get rid of the VIP hegemony from our roads. Many thanks for that.”

    The exit of the red beacon through a government decision is part of a system. But we have to make efforts to cleanse it out of our minds. If we collectively strive to do it with eternal vigilance , it surely can be flushed out. Our concept of  New India precisely is that in place of VIP, more priority should be accorded to EPI. And when I’m saying EPI in place of VIP, the essence of my sentiment is clear – every person is important. Every person has his or her own importance, every person possesses a sagacious aura, Mahaatmya, in a unique manner. Let us warmly accept the importance of a hundred & twenty five crore countrymen, let us respectfully embrace the Mahaatmya, the divine greatness of a hundred & twenty five crore Indians and we’ll garner strength of immense magnitude. We have to do this together.

    My dear countrymen, I maintain time & again that we should keep re - visiting the annals of our history, traditions and culture. That lends us energy and inspiration. This year, we the hundred & twenty five crore countrymen are celebrating the thousandth birth anniversary of Saint Ramanujacharya. For one reason or the other, we confine ourselves  to celebrating  and observing centenaries of events mostly. For other countries of the world, a century may be of immense significance. But India is such an ancient Nation that we  are the proud  inheritors of thousands and thousands of years of heritage, knowledge  and civilized existence and have an opportunity  to  observe and celebrate  a memorial heritage of over  thousand years. Just try and imagine it. Even today breaking the shackles Social orthodoxy is so difficult. How would society be a thousand years ago? What kind of a mindset would be prevalent then? Not many would know that Ramanujacharya relentlessly struggled against rampant social evils such as the class divide, the chasm between touchable and untouchables and the caste system. Through his own conduct, he embraced those who were ostracized by society. A thousand years ago, he launched an agitation allowing their entry into temples and succeeded in facilitating the same. We are indeed fortunate that in every era, for eradicating social evils, noble souls, great men were born in this society itself. Now that we are celebrating the 1000th birth anniversary of Ramanujacharya, we should gain inspiration from him in our endeavour to foster social unity, to bolster the adage ‘unity is strength’.

    In memory of Saint Ramanujacharya, the government of India is releasing a stamp tomorrow, the 1st of May. I respectfully salute Saint Ramanujacharya and pay tributes to him.

    My dear countrymen, tomorrow, that is the 1st of May, carries one more significance. In many parts of the world, it is observed as ‘Labour Day’. And when ‘Labour Day’ is referred to, labour is discussed, labourers are discussed, it is but natural for me to remember Babasaheb Ambedkar. You would be aware that for the facilities and respect that workers have earned, we are grateful to Babasaheb. One can never forget the contribution of Babasaheb towards the welfare of the working class. Today when I refer to Babasaheb, when I talk about Ramanujacharya, I’m also reminded of the great 12th century saint & social reformer from Karnataka Jagat Guru Basaveshwar. Yesterday I got the opportunity to be part of a function. It was the occasion of dedication to the nation of his collection of Vachana Amrit, the elixir of his spoken words. In the 12th century, he had laid down his profound thoughts on labour & workers. He had mentioned in Kannada “Kaay Kave Kailas”… it means, it is just through your perseverance that you can obtain Kailash, the abode of Shiva. This means, it is only endeavour or Karma that leads you to attain Swarga, or heaven. In other words, labour, hard work is Shiva. I repeatedly mention ‘Shrameva Jayate’, and Dignity of Labour. I distinctly remember the words of Shriman Dattopant Thengdi, the founder of Bharatiya Mazdoor Sangh, the thinker, who deliberated a lot on the working class. He used to remark, on the one hand, inspired by Maoism, ‘Workers of the world unite’, on the other he would say, workers, come, unite the world. Today when I refer to workers, it is but natural to remember Dattopant Thengdi.

    My dear countrymen, a few days from now, we shall celebrate Budha Purnima. Followers of Lord Budha across the world celebrate the festival. The world today is undergoing a plethora of problems such as violence, war, annihilation, the arms race et al. Amidst this atmosphere, the philosophy of Buddha comes across as extremely relevant. And in India, Ashok’s life perfectly epitomizes the transformation from war to enlightenment. I feel fortunate that the occasion of the great festival of Budha Purnima is celebrated as Vesak day by the United Nations. This year it will take place in Sri Lanka. On this holy event I shall get an opportunity to pay tributes to Lord Budha in Sri Lanka. It will be an opportune moment to re-visit his ideals.

    My dear countrymen, India has always advanced on the path of progress in the spirit of Sabka Saath, Sabka Vikas… inclusive development for all. And when we say Sabka Saath, Sabka Vikas, it is not limited to the confines of India.  It applies to the global context too. And very specially to our neighbouring countries. May our neighbouring countries be with us in our journey, may they develop equally. There are many projects under way. On the 5th of May, India will launch the South Asia Satellite. The capacities of this satellite and the facilities it provides will go a long way in addressing South Asia’s economic and developmental priorities. Natural resources mapping, tele medicine, the field of education, deeper IT connectivity or fostering people to people contact - this satellite will prove to be a boon in the progress of the entire region. It is an important step by India to enhance co-operation with the entire South Asia… it is an invaluable gift. This is an appropriate example of our commitment towards South Asia. I welcome all the South Asian countries who have joined us on the South Asia Satellite in this momentous endeavour…. My best wishes to them.

    My dear countrymen, the weather is too hot and inhospitable , take care of your loved ones and take care of yourselves.

Wish you all the best.

Thank you

My dear countrymen, Namaskar. Parents in most parts of the country must be busy with their children’s examinations. There would be a sense of relief where the examinations are over, but where the examinations are still on, there certainly would still be some amount of pressure. However, at a time like this I would only say that students may listen again to what I had said in my ‘Mann Ki Baat’ last time. I am sure that my suggestions there will be of substantial help while they sit for their examinations.

Today is the 26th of March. 26th March is the Independence Day of Bangladesh. It was a historic war against injustice, which was fought under the leadership of “Banga-Bandhu” and led to the unprecedented victory of the people of Bangladesh. I extend my heartfelt greetings to the brothers and sisters of Bangladesh, on this significant day. And I hope that Bangladesh marches ahead on the path of progress. I also assure the citizens of Bangladesh that India is a strong partner, and a good friend, and we will continue to work together shoulder to shoulder to contribute towards the peace, security and development of this entire region.

It is a matter of great pride for all of us that Rabindranath Tagore and his memories are a shared heritage. The National Anthem of Bangladesh too, has been composed by Gurudev Rabindranath Tagore. There is a very interesting fact about Gurudev that in 1913 he was not only the first Asian to receive the Nobel Prize, but Knighthood was also conferred upon him by the British. After the Jallianwallah Massacre by the British in 1919, Rabindranath Tagore was one of the legendary figures, who raised their voices in protest. And it was at the same time, that this event left a very deep impact on a twelve-year-old boy. The inhuman massacre at Jallianwalla Bagh, provided a new inspiration and mission in life to that young teenager, who until then had spent his days playing merrily in his fields. And Bhagat, that 12-year old boy in 1919, evolved to be the martyr Bhagat Singh, our dear hero and inspiration. On the 23rd of March, Bhagat Singh Ji and his comrades, Sukhdev and Rajguru, were hanged to death by the British, and we are all aware of that. There was a sense of fulfillment on the faces of Bhagat Singh, Sukhdev and Rajguru for having served Mother India - - there was no fear of death. They had sublimated all their dreams for the freedom of Mother India. These three heroes inspire us to this day. It would be impossible to express in words the story of the supreme sacrifice of Bhagat Singh, Sukhdev and Rajguru. And the entire British Empire feared these three young men. They were in jail, certain to be hanged, but still the British remained anxious about how to deal with them. That is why, though the scheduled date was the 24th, they were hanged on the 23rd of March. This was done clandestinely, which is not the usual practice. And later, their remains were brought to present day Punjab, and were secretly cremated. Many years ago, when I first got the chance to go there, I