మన్ కీ బాత్

       నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం! ఈ సమయంలో మీరు 2021కి వీడ్కోలు చెప్తూ 2022కి స్వాగతం పలకడానికి సిద్ధమవుతూ ఉంటారు. ప్రతి వ్యక్తి, ప్రతి సంస్థ వచ్చే ఏడాదిలో  రాబోయే సంవత్సరంలో మరింత మెరుగ్గా మారాలని, ఏదైనా మంచి చేయాలని సంకల్పం తీసుకోవడం జరుగుతుంది. గత ఏడు సంవత్సరాలుగా మన 'మన్ కీ బాత్' కూడా వ్యక్తి, సమాజం, దేశం  మంచితనాన్ని ఎత్తిచూపుతోంది. మంచి చేయడానికి , మంచిగా మారడానికి స్ఫూర్తినిస్తోంది.  ఈ ఏడేళ్లలో 'మన్ కీ బాత్' చేస్తున్నప్పుడు ప్రభుత్వం సాధించిన విజయాల గురించి కూడా చర్చించగలిగాను. మీరు దీన్ని ఇష్టపడ్డారు. మెచ్చుకున్నారు. కానీ మీడియాకు దూరంగా, వార్తాపత్రికల ఆకర్షణలకు దూరంగా చాలా మంది మంచి చేస్తున్నారనేది దశాబ్దాల అనుభవం. దేశ భవిష్యత్తు కోసం తమ నేటి కాలాన్ని వెచ్చిస్తున్నారు. వారు దేశంలోని రాబోయే తరాల కోసం తమ ప్రయత్నాలతో తీరిక లేకుండా ఉన్నారు. అలాంటి వ్యక్తుల చర్చ చాలా ఓదార్పునిస్తుంది. లోతైన స్ఫూర్తిని ఇస్తుంది. నా విషయంలో 'మన్ కీ బాత్' ఎప్పుడూ అలాంటి వారి కృషితో నిండిన అందమైన ఉద్యానవనం. 'మన్ కీ బాత్'లో ప్రతి నెలా నా ప్రయత్నం ఈ విషయంపైనే. ఆ తోటలోని ఏ పుష్పాదళాన్ని మీకోసం తీసుకురావాలా అని నేను ఆలోచిస్తాను.  బహురత్న వసుంధరగా పేర్కొనే భారతదేశ పుణ్యకార్యాల ఎడతెగని ప్రవాహం నిరంతరం ప్రవహిస్తూనే ఉన్నందుకు సంతోషిస్తున్నాను.  దేశం అమృత మహోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నప్పుడు ఈ మానవశక్తి, ప్రజల శక్తి, ఆ శక్తి ప్రస్తావన, ప్రజల కృషి, భారతదేశ ప్రజలతో పాటు సమస్త మానవాళి  ఉజ్వల భవిష్యత్తు కోసం హామీ ఇస్తుంది.

       మిత్రులారా! ఇది జనశక్తిలోని బలం. భారతదేశం వందేళ్లలో వచ్చిన అతిపెద్ద అంటువ్యాధితో పోరాడగలగడం అందరి కృషి ఫలితం. ప్రతి కష్ట సమయంలో ఒక కుటుంబంలా ఒకరికొకరం అండగా నిలిచాం. మీ ప్రాంతంలో లేదా నగరంలో ఎవరికైనా సహాయం చేయడానికి సాధ్యమయ్యేదానికంటే ఎక్కువ చేయడానికి ప్రయత్నించారు. ఈ రోజు ప్రపంచంలో వ్యాక్సినేషన్‌కు సంబంధించిన గణాంకాలను భారతదేశంతో పోల్చి చూస్తే  దేశం అపూర్వమైన పని చేసినట్లు అనిపిస్తుంది. ఇంత పెద్ద లక్ష్యాన్ని సాధించిందా అనిపిస్తుంది. 140 కోట్ల డోసుల వ్యాక్సిన్‌ల మైలురాయిని దాటడం ప్రతి భారతీయుడి ఘనత. ఇది వ్యవస్థపై ప్రజల నమ్మకానికి నిదర్శనంగా ఉంటుంది. సైన్స్‌పై నమ్మకాన్ని చూపుతుంది. శాస్త్రవేత్తలపై నమ్మకాన్ని చూపుతుంది. సమాజం పట్ల మన బాధ్యతలను నెరవేర్చడంలో భారతీయులమైన మన సంకల్ప శక్తికి నిదర్శనం. అయితే మిత్రులారా!  ఈ మహమ్మారిని ఓడించడానికి పౌరులుగా మన స్వంత ప్రయత్నం చాలా ముఖ్యమని గత రెండేళ్లుగా మన అనుభవం చెప్తోంది. మన శాస్త్రవేత్తలు ఈ కొత్త ఒమిక్రాన్ వేరియంట్‌ను నిరంతరం అధ్యయనం చేస్తున్నారు. వారికి ప్రతిరోజూ కొత్త విషయాలను సేకరిస్తున్నారు. ఆ సూచనలపై పని చేస్తున్నారు. ఇటువంటి పరిస్థితిలో కరోనా  ఈ వైవిధ్యానికి వ్యతిరేకంగా అప్రమత్తత, స్వీయ క్రమశిక్షణ దేశానికి గొప్ప శక్తి. మన సంఘటిత శక్తి కరోనాను ఓడిస్తుంది.  ఈ బాధ్యతతో మనం 2022లోకి ప్రవేశించాలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా! మహాభారత యుద్ధ సమయంలో 'నభః స్పృశం దీప్తం' అని అర్జునుడికి శ్రీకృష్ణుడు చెప్పాడు. అంటే గర్వంతో ఆకాశాన్ని తాకడం. భారతీయ వాయుసేన ఆదర్శ వాక్యం కూడా ఇదే. తల్లి భారతి సేవలో నిమగ్నమైన అనేక మంది జీవితాలు ప్రతిరోజూ గర్వంగా ఈ ఆకాశపు ఎత్తులను తాకుతున్నాయి. అవి మనకు చాలా నేర్పుతాయి. గ్రూప్ కెప్టెన్ వరుణ్ సింగ్ జీవితం అలాంటిదే. తమిళనాడులో ఈ నెల ప్రమాదానికి గురైన హెలికాప్టర్‌లో వరుణ్ సింగ్ ప్రయాణిస్తున్నాడు. ఆ ప్రమాదంలో దేశ  మొదటి సి.డి.ఎస్.  జనరల్ బిపిన్ రావత్, ఆయన భార్యతో సహా అనేక మంది ధైర్యవంతులను కోల్పోయాము. వరుణ్ సింగ్ కూడా మృత్యువుతో చాలా రోజులు ధైర్యంగా పోరాడారు.  కానీ ఆయన కూడా మనల్ని వదిలి వెళ్లిపోయారు. వరుణ్ హాస్పిటల్‌లో ఉన్నప్పుడు సోషల్ మీడియాలో నా మనసుకు హత్తుకునే విషయం చూశాను. ఈ ఏడాది ఆగస్టులో ఆయనకు శౌర్యచక్ర ప్రదానం చేశారు. ఈ సన్మానం తరువాత ఆయన తాను చదువుకున్న పాఠశాల ప్రిన్సిపాల్‌కు ఒక లేఖ రాశారు. ఈ ఉత్తరం చదివాక నా మదిలో మెదిలిన మొదటి ఆలోచన ఏమిటంటే విజయ శిఖరాలను అధిరోహించినా  ఆయన తన మూలాలను మరిచిపోలేదు. రెండవది – ఆయన తన విజయోత్సవాలను జరుపుకోవడానికి సమయం ఉన్నప్పుడు రాబోయే తరాల కోసం ఆలోచించారు. తాను చదివిన పాఠశాల విద్యార్థుల జీవితం కూడా వేడుకగా మారాలన్నారు. తన లేఖలో వరుణ్ సింగ్ తన పరాక్రమాన్ని వివరించలేదు కానీ తన వైఫల్యాల గురించి చెప్పారు. తన లోపాలను ఎలా సామర్థ్యాలుగా మార్చుకున్నారో చెప్పారు. ఈ లేఖలో ఒక చోట ఆయన ఇలా రాశారు- “సాధారణ మనిషిగా ఉండటం మంచిది. ప్రతి ఒక్కరూ పాఠశాలలో రాణించలేరు.  ప్రతి ఒక్కరూ 90లు సాధించలేరు. మీరు సాధిస్తే అది అద్భుతమైన విజయం. తప్పక మెచ్చుకోవాలి. అయితే మీరు అలా సాధించకపోతే మీరు సాధారణ స్థాయిలో ఉన్నారని అనుకోకండి. మీరు పాఠశాలలో సాధారణంగా ఉండవచ్చు కానీ జీవితంలో రాబోయే విషయాలకు ఇది కొలమానం కాదు. మీకు ఆసక్తి ఉన్న రంగాన్ని కనుగొనండి. అది కళ, సంగీతం, గ్రాఫిక్ డిజైన్, సాహిత్యం మొదలైనవి కావచ్చు. మీరు ఏ పనిచేసినా, అంకితభావంతో చేయండి. మీ వంతు కృషి చేయండి. మరింతగా కృషి చేయవలసిందని ఆలోచిస్తూ ఎప్పుడూ పడుకోవద్దు.”

       మిత్రులారా! సాధారణ స్థాయి నుండి అసాధారణంగా మారడానికి ఆయన ఇచ్చిన మంత్రం కూడా అంతే ముఖ్యమైనది. ఈ లేఖలో వరుణ్ సింగ్ ఇలా రాశారు. "నమ్మకాన్ని కోల్పోవద్దు. మీరు ఎలా ఉండాలనుకుంటున్నారో దానిలో మీరు మంచిగా ఉండలేరని ఎప్పుడూ అనుకోకండి. ఇది సులభంగా రాదు. ఇది సమయం తీసుకుంటుంది. సౌకర్యాలను త్యాగం చేస్తుంది. నేను సామాన్యుడిని. ఈ రోజు నా కెరీర్‌లో కష్ట సాధ్యమైన మైలురాళ్లను చేరుకున్నాను. 12వ తరగతి మార్కులు మీరు జీవిత లక్ష్యాలను నిర్ణయిస్తాయని అనుకోకండి. మిమ్మల్ని మీరు నమ్మండి. దాని కోసం పని చేయండి."

వరుణ్ తాను ఒక్క విద్యార్థిని ప్రేరేపించగలిగినా అది చాలా ఎక్కువ అని రాశారు. కానీ ఈ రోజు నేను చెప్పాలనుకుంటున్నాను – ఆయన యావద్దేశానికి స్ఫూర్తినిచ్చారు. తన లేఖ ద్వారా కేవలం విద్యార్థులతో మాత్రమే మాట్లాడినప్పటికీ ఆయన మన మొత్తం సమాజానికి సందేశం ఇచ్చారు.

మిత్రులారా! ప్రతి సంవత్సరం నేను పరీక్షలపై విద్యార్థులతో ఇలాంటి అంశాలపై చర్చిస్తాను. ఈ సంవత్సరం కూడా పరీక్షలకు ముందు విద్యార్థులతో చర్చించాలని ప్రనాలీక రూపొందిస్తున్నాను. ఈ ప్రోగ్రామ్ కోసం రిజిస్ట్రేషన్ కూడా రెండు రోజుల తర్వాత డిసెంబర్ 28వ తేదీ నుండి మై  గవ్  డాట్ ఇన్ లో ప్రారంభం అవుతుంది. ఈ రిజిస్ట్రేషన్ డిసెంబర్ 28 నుండి జనవరి 20 వరకు కొనసాగుతుంది. ఇందుకోసం 9 నుంచి 12వ తరగతి వరకు విద్యార్థులు, ఉపాధ్యాయులు, తల్లిదండ్రులకు ఆన్‌లైన్‌ పోటీలను కూడా నిర్వహిస్తారు. మీరందరూ ఇందులో భాగస్వాములు కావాలని కోరుకుంటున్నాను. మిమ్మల్ని కలిసే అవకాశం లభిస్తుంది. మనం కలిసి పరీక్ష, కెరీర్, విజయం, విద్యార్థి జీవితానికి సంబంధించిన అనేక అంశాలపై చర్చిద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! 'మన్ కీ బాత్'లో ఇప్పుడు నేను మీకు చాలా దూరం నుండి, సరిహద్దులు దాటి వచ్చిన విషయాన్ని చెప్పబోతున్నాను. ఇది మిమ్మల్ని ఆనందపరుస్తుంది. ఆశ్చర్యపరుస్తుంది కూడా:

గాత్రం #(వందే మాతరం)

వందేమాతరం.. వందేమాతరం

సుజలాం సుఫలాం మలయజ శీతలాం

సస్య శ్యామలాం మాతరం.. వందేమాతరం

శుభ్ర జ్యోత్స్నపులకితయామినీం

ఫుల్ల కుసుమిత ద్రుమదల శోభినీం

సుహాసినీం సుమధుర భాషిణీం

సుఖదాం  వరదాం మాతరం.

వందేమాతరం... వందేమాతరం.

మీరు దీన్ని విని ఆనందించారని, గర్వంగా భావించారని నేను ఖచ్చితంగా అనుకుంటున్నాను. వందేమాతరంలో ఉన్న స్ఫూర్తి మనలో గర్వాన్ని, ఉత్సాహాన్ని నింపుతుంది.

మిత్రులారా!  ఈ అందమైన వీడియో ఎక్కడిది, ఏ దేశం నుండి వచ్చింది అని మీరు ఆలోచిస్తూ ఉంటారు. సమాధానం మీ ఆశ్చర్యాన్ని మరింత పెంచుతుంది. వందేమాతరం అందించిన ఈ విద్యార్థులు గ్రీస్‌కు చెందినవారు. అక్కడ వారు  ఇలియా లోని ఉన్నత పాఠశాలలో చదువుతున్నారు. వారు ఎంతో అందంగా, భావోద్వేగంతో 'వందేమాతరం' పాడిన తీరు అద్భుతం, ప్రశంసనీయం. ఇటువంటి ప్రయత్నాలు రెండు దేశాల ప్రజలను మరింత సన్నిహితం చేస్తాయి. నేను ఈ గ్రీస్ విద్యార్థులను, వారి ఉపాధ్యాయులను అభినందిస్తున్నాను. స్వాతంత్ర్య అమృత మహోత్సవం సందర్భంగా వారు  చేసిన ప్రయత్నాన్ని నేను అభినందిస్తున్నాను.

మిత్రులారా! నేను లక్నో నివాసి నీలేష్ గారి పోస్ట్ గురించి కూడా చర్చించాలనుకుంటున్నాను. నీలేష్ గారు లక్నోలో ఒక ప్రత్యేకమైన డ్రోన్ ప్రదర్శనను ప్రశంసించారు. ఈ డ్రోన్ షోను లక్నోలోని రెసిడెన్సీ ప్రాంతంలో నిర్వహించారు. 1857 నాటి మొదటి స్వాతంత్ర్య పోరాట సాక్ష్యం ఇప్పటికీ రెసిడెన్సీ గోడలపై కనిపిస్తుంది. రెసిడెన్సీలో జరిగిన డ్రోన్ షోలో భారత స్వాతంత్య్ర పోరాటానికి సంబంధించిన వేర్వేరు అంశాలకు జీవం పోశారు. చౌరీ చౌరా ఆందోళన కావచ్చు. కాకోరి రైలు సంఘటన కావచ్చు. నేతాజీ సుభాష్ చంద్ర బోస్   అసమానమైన ధైర్యం, పరాక్రమం కావచ్చు. వీటన్నిటినీ ప్రదర్శించిన ఈ డ్రోన్ షో అందరి హృదయాలను గెలుచుకుంది. అదేవిధంగా మీరు మీ నగరాలు, గ్రామాలలో  స్వాతంత్ర్య ఉద్యమానికి సంబంధించిన ప్రత్యేక అంశాలను కూడా ప్రజల్లోకి తీసుకెళ్లవచ్చు. ఇందులో సాంకేతికత సహాయం కూడా పొందవచ్చు. స్వాతంత్ర్య అమృతోత్సవ పండుగ స్వాతంత్ర్య పోరాట జ్ఞాపకాలను గుర్తుతెచ్చుకునే  అవకాశాన్ని ఇస్తుంది. దాన్ని అనుభవించే అవకాశాన్ని ఇస్తుంది. దేశం కోసం కొత్త తీర్మానాలు చేయడానికి, ఏదైనా చేయాలనే సంకల్పాన్ని ప్రదర్శించడానికి ఇది ప్రేరణాత్మక ఉత్సవం, ప్రేరణాత్మక సందర్భం. స్వాతంత్య్ర సమరంలోని మహనీయుల స్ఫూర్తిని పొందుతూ దేశం కోసం మన ప్రయత్నాలను బలోపేతం చేస్తూనే ఉంటాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా! మన భారతదేశం చాలా అసాధారణమైన ప్రతిభలతో సుసంపన్నమైంది. ఆ ప్రతిభా మూర్తుల సృజనాత్మకత ఇతరులను ఏదైనా చేయడానికి ప్రేరేపిస్తుంది. అలాంటి వారిలో తెలంగాణకు చెందిన డాక్టర్ కూరెళ్ల  విఠలాచార్య గారు ఒకరు. ఆయన వయస్సు 84 సంవత్సరాలు. మీ కలలను నెరవేర్చుకోవడానికి వయస్సుతో సంబంధం లేదనేందుకు విఠలాచార్య గారు ఒక  ఉదాహరణ. మిత్రులారా! పెద్ద గ్రంథాలయాన్ని తెరవాలనే కోరిక విఠలాచార్య గారికి చిన్నప్పటి నుండి ఉండేది. దేశానికి అప్పటికి ఇంకా స్వాతంత్ర్యం రాలేదు. కొన్ని పరిస్థితుల వల్ల చిన్ననాటి కల కలగానే మిగిలిపోయింది. కాలక్రమేణా  విఠలాచార్య గారు అధ్యాపకుడయ్యారు. తెలుగు భాషను లోతుగా అధ్యయనం చేశారు. అందులో అనేక సృజనాత్మక రచనలు చేశారు. 6-7 సంవత్సరాల క్రితం ఆయన తన కలను నెరవేర్చుకోవడం మొదలుపెట్టారు. తన సొంత పుస్తకాలతో లైబ్రరీని ప్రారంభించారు. తన జీవితకాల సంపాదనను ఇందులో పెట్టారు. క్రమంగా ప్రజలు అందులో చేరడం, సహకరించడం ప్రారంభించారు. యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా రామన్నపేట మండలంలోని ఈ గ్రంథాలయంలో దాదాపు 2 లక్షల పుస్తకాలు ఉన్నాయి. చదువుతో మొదలుకొని అనేక విషయాల్లో తాను పడిన ఇబ్బందులు మరెవరికీ రాకూడదని విఠలాచార్య గారు అంటారు. ఈరోజు అధిక సంఖ్యలో విద్యార్థులు దాని ప్రయోజనాలను పొందడం చూసి ఆయన చాలా సంతోషంగా ఉన్నారు. ఆయన కృషితో స్ఫూర్తి పొంది అనేక ఇతర గ్రామాల ప్రజలు కూడా గ్రంథాలయాలను రూపొందించే పనిలో నిమగ్నమై ఉన్నారు.

మిత్రులారా! పుస్తకాలు జ్ఞానాన్ని అందించడమే కాకుండా వ్యక్తిత్వాన్ని రూపుదిద్దుతాయి. జీవితాన్ని తీర్చిదిద్దుతాయి. పుస్తక పఠన అభిరుచి అద్భుతమైన సంతోషాన్ని ఇస్తుంది. ఈ సంవత్సరం చాలా పుస్తకాలు చదివానని గర్వంగా చెప్పుకునే వారిని ఈ రోజుల్లో చూస్తున్నాను. ఇప్పుడు నేను ఈ పుస్తకాలను మరిన్ని చదవాలనుకుంటున్నాను. ఇది మంచి ధోరణి.  దీన్ని  మరింత పెంచాలి. ఈ సంవత్సరం మీకు ఇష్టమైన ఐదు పుస్తకాల గురించి చెప్పమని 'మన్ కీ బాత్' శ్రోతలను కూడా నేను అడుగుతున్నాను. ఈ విధంగా, మీరు 2022లో మంచి పుస్తకాలను ఎంచుకోవడానికి ఇతర పాఠకులకు కూడా సహాయం చేయగలుగుతారు. మన స్క్రీన్ టైమ్ పెరుగుతున్న తరుణంలో పుస్తక పఠనం మరింత ప్రాచుర్యం పొందేందుకు మనం కలిసి కృషి చేయాలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా!  ఇటీవల నా దృష్టి ఒక ఆసక్తికరమైన ప్రయత్నంపైకి  మళ్లింది. మన ప్రాచీన గ్రంథాలకు, సాంస్కృతిక విలువలకు భారతదేశంలోనే కాకుండా ప్రపంచమంతటా ప్రాచుర్యం పొందేందుకు ఈ ప్రయత్నం. పూణేలో భండార్కర్ ఓరియంటల్ రీసెర్చ్ ఇనిస్టిట్యూట్ పేరుతో ఒక కేంద్రం ఉంది. మహాభారత  ప్రాముఖ్యతను ఇతర దేశాల ప్రజలకు పరిచయం చేయడానికి ఈ సంస్థ ఆన్‌లైన్ కోర్సును ప్రారంభించింది. ఈ కోర్సు ఇప్పుడే ప్రారంభించినప్పటికీ ఇందులో బోధించే అంశాల రూపకల్పన 100 సంవత్సరాల క్రితం ప్రారంభించినట్టు తెలిస్తే మీరు ఆశ్చర్యపోతారు. ఈ కోర్సును ఇన్‌స్టిట్యూట్ ప్రారంభించినప్పుడు అద్భుతమైన స్పందన వచ్చింది. మన సంప్రదాయంలోని వివిధ అంశాలను ఆధునిక పద్ధతిలో ఎలా ప్రదర్శిస్తున్నారో ప్రజలకు తెలియజేసేందుకు నేను ఈ అద్భుతమైన చొరవ గురించి చర్చిస్తున్నాను. సప్తసముద్రాల అవతల ఉన్న ప్రజలకు దీని ప్రయోజనాలను అందజేసేందుకు కూడా వినూత్న పద్ధతులను అవలంబిస్తున్నారు.

మిత్రులారా! నేడు భారతీయ సంస్కృతి గురించి తెలుసుకోవాలనే ఆసక్తి ప్రపంచంలో పెరుగుతోంది. వివిధ దేశాలకు చెందిన వారు మన సంస్కృతిని తెలుసుకోవాలనే కుతూహలంతో ఉండటమే కాకుండా దానిని పెంచేందుకు సహకరిస్తున్నారు. అలాంటి వారిలో సెర్బియాకు చెందిన విద్యావేత్త డాక్టర్ మోమిర్ నికిచ్ ఒకరు. అతను సంస్కృత-సెర్బియన్ ద్విభాషా నిఘంటువును రూపొందించారు. ఈ నిఘంటువులో చేర్చిన 70 వేలకు పైగా సంస్కృత పదాలను  సెర్బియన్ భాషలోకి అనువదించారు. డాక్టర్ నికిచ్ 70 ఏళ్ల వయసులో సంస్కృత భాష నేర్చుకున్నారని తెలుసుకోవడం మీకు చాలా సంతోషాన్ని ఇస్తుంది.  మహాత్మాగాంధీ వ్యాసాలను చదివి తాను స్ఫూర్తి పొందానని ఆయన చెప్తారు. ఇదే విధమైన ఉదాహరణ మంగోలియాకు చెందిన 93 సంవత్సరాల ప్రొఫెసర్ జె. గొందె ధరమ్  గారిది. గత 4 దశాబ్దాలలో ఆయన భారతదేశంలోని 40 పురాతన గ్రంథాలు, ఇతిహాసాలు, రచనలను మంగోలియన్ భాషలోకి అనువదించారు. మన దేశంలో కూడా చాలా మంది ఇలాంటి అభిరుచితో పనిచేస్తున్నారు. గోవాకు చెందిన సాగర్ ములే గారి కృషి గురించి కూడా నేను తెలుసుకున్నాను. శతాబ్దాల క్రితం నాటి 'కావి' చిత్రకళ అంతరించిపోకుండా కాపాడడంలో ఆయన నిమగ్నమయ్యారు.  'కావి' చిత్రకళ భారతదేశపు ప్రాచీన చరిత్రను స్వయంగా వివరిస్తుంది. 'కావ్' అంటే ఎర్ర మట్టి. ప్రాచీన కాలంలో ఈ కళలో ఎర్ర మట్టిని ఉపయోగించేవారు. గోవా పోర్చుగీసు పాలనలో ఉన్న సమయంలో అక్కడి నుంచి వలస వచ్చిన వారు ఇతర రాష్ట్రాల ప్రజలకు ఈ అద్భుతమైన చిత్రకళను పరిచయం చేశారు. కాలక్రమేణా ఈ చిత్రకళ అంతరించిపోయే పరిస్థితి వచ్చింది. కానీ సాగర్ ములే గారు ఈ కళకు కొత్త జీవం పోశారు. ఆయన ప్రయత్నాలకు ప్రశంసలు కూడా లభిస్తున్నాయి. మిత్రులారా! ఒక చిన్న ప్రయత్నం, ఒక చిన్న అడుగు కూడా మన గొప్ప కళల పరిరక్షణలో చాలా సహకారం అందిస్తాయి.

మన దేశ ప్రజలు దృఢ సంకల్పంతో ఉంటే దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న మన ప్రాచీన కళలను అందంగా తీర్చిదిద్ది, కాపాడుకోవాలనే తపన ఒక ప్రజా ఉద్యమ రూపం పొందవచ్చు. నేను ఇక్కడ కొన్ని ప్రయత్నాల గురించి మాత్రమే మాట్లాడాను. దేశవ్యాప్తంగా ఇలాంటి ప్రయత్నాలు ఎన్నో జరుగుతున్నాయి. నమో యాప్ ద్వారా మీరు వాటి సమాచారాన్ని తప్పనిసరిగా నాకు తెలియజేయాలి.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా! అరుణాచల్ ప్రదేశ్ ప్రజలు ఒక సంవత్సరం నుండి ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రచారాన్ని నిర్వహిస్తున్నారు. దానికి ‘అరుణాచల్ ప్రదేశ్ ఎయిర్‌గన్ సరెండర్ అభియాన్’ అని పేరు పెట్టారు. ఈ ప్రచారంలో ప్రజలు స్వచ్ఛందంగా తమ ఎయిర్‌గన్‌లను అప్పగిస్తున్నారు. ఎందుకో తెలుసా? తద్వారా అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌లో విచక్షణారహితంగా జరిగే పక్షుల వేటను అరికట్టవచ్చు. మిత్రులారా! అరుణాచల్ ప్రదేశ్ 500 కంటే ఎక్కువ జాతుల పక్షులకు నిలయం. వీటిలో కొన్ని దేశీయ జాతులు ఉన్నాయి. ఇవి ప్రపంచంలో మరెక్కడా కనిపించవు. కానీ క్రమంగా ఇప్పుడు అడవుల్లో పక్షుల సంఖ్య తగ్గుముఖం పట్టింది. ఇప్పుడు దీన్ని సరిదిద్దేందుకే ఈ ఎయిర్‌గన్ సరెండర్ ప్రచారం జరుగుతోంది. గత కొన్ని నెలలుగా పర్వతం నుండి మైదానాల వరకు, ఒక సమాజం నుండి మరొక సమాజం వరకు, రాష్ట్రంలోని ప్రతిచోటా ప్రజలు హృదయపూర్వకంగా దీనిని స్వీకరించారు.అరుణాచల్ ప్రజలు తమ ఇష్టపూర్వకంగా 1600 కంటే ఎక్కువ ఎయిర్‌గన్‌లను అప్పగించారు. ఇందుకు అరుణాచల్ ప్రజలను ప్రశంసిస్తున్నాను. వారిని అభినందిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మీ అందరి నుండి 2022కు  సంబంధించి చాలా సందేశాలు, సూచనలు వచ్చాయి. ప్రతిసారిలాగే చాలా మంది వ్యక్తుల సందేశాలలో ఒక అంశం ఉంది. ఇది పరిశుభ్రత, స్వచ్ఛ భారత్ కు సంబంధించింది. ఈ పరిశుభ్రత సంకల్పం క్రమశిక్షణ, జాగరూకత, అంకితభావంతో మాత్రమే నెరవేరుతుంది. ఎన్. సి. సి. క్యాడెట్లు ప్రారంభించిన పునీత్ సాగర్ అభియాన్‌లో కూడా మనం దీని సంగ్రహావలోకనం చూడవచ్చు. ఈ ప్రచారంలో 30 వేల మందికి పైగా ఎన్‌సిసి క్యాడెట్లు పాల్గొన్నారు. ఈ ఎన్‌సీసీ క్యాడెట్లు బీచ్‌లను శుభ్రం చేశారు. అక్కడి నుంచి ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను తొలగించి రీసైక్లింగ్ కోసం సేకరించారు. పరిశుభ్రత ఉన్నప్పుడే మన బీచ్‌లు, మన పర్వతాలు సందర్శించడానికి అనువుగా ఉంటాయి. జీవితాంతం ఏదో ఒక ప్రదేశానికి వెళ్లాలని చాలా మంది కలలు కంటుంటారు. కానీ అక్కడికి వెళ్ళి  తెలిసో తెలియకో చెత్త కూడా వ్యాపింపజేస్తారు.  మనకు ఎంతో ఆనందాన్ని ఇచ్చే ప్రదేశాలను అపరిశుభ్రంగా మార్చకుండా చూడాల్సిన బాధ్యత ప్రతి దేశవాసిపై ఉంది.

మిత్రులారా! కొంతమంది యువకులు ప్రారంభించిన ‘సాఫ్ వాటర్’ అనే స్టార్టప్ గురించి నాకు తెలిసింది. కృత్రిమ మేధ, ఇంటర్నెట్ సహాయంతో ఇది ప్రజలకు వారి ప్రాంతంలోని నీటి స్వచ్ఛత, నాణ్యతకు సంబంధించిన సమాచారాన్ని అందిస్తుంది. ఇది పరిశుభ్రత  తదుపరి దశ. ప్రజల స్వచ్ఛమైన, ఆరోగ్యకరమైన భవిష్యత్తు కోసం ఈ స్టార్టప్  ప్రాముఖ్యతను దృష్టిలో ఉంచుకుని, దీనికి గ్లోబల్ అవార్డు కూడా లభించింది.

మిత్రులారా!  ఈ ప్రయత్నంలో 'పరిశుభ్రత వైపు ఒక అడుగు' ప్రచారంలో ప్రతి ఒక్కరి పాత్రా ప్రధానమైంది.  సంస్థలు కావచ్చు లేదా ప్రభుత్వం కావచ్చు.. ప్రతి ఒక్కరి పాత్రా ముఖ్యమైందే. గతంలో ప్రభుత్వ కార్యాలయాల్లో పాత ఫైళ్లు, కాగితాలు ఎక్కువగా ఉండేవన్న సంగతి మీ అందరికీ తెలిసిందే. ప్రభుత్వం పాత పద్ధతులను మార్చడం ప్రారంభించినప్పటి నుండి ఈ ఫైళ్లు, కాగితాలు  డిజిటలైజ్ అయి,  కంప్యూటర్ ఫోల్డర్‌లో నిల్వ ఉంటున్నాయి. పాత, పెండింగ్‌లో ఉన్న మెటీరియల్‌ను తొలగించడానికి మంత్రిత్వ శాఖలు, విభాగాలలో ప్రత్యేక ప్రచారాలు కూడా నిర్వహిస్తున్నారు. ఈ ప్రచారాల్లో కొన్ని ఆసక్తికరమైన విషయాలు బయటపడ్డాయి. పోస్టల్ డిపార్ట్‌మెంట్‌లో ఈ పరిశుభ్రతా  డ్రైవ్ ప్రారంభించినప్పుడు అక్కడ ఉన్న జంక్‌యార్డ్ పూర్తిగా ఖాళీ అయింది. ఇప్పుడు ఈ జంక్‌యార్డ్ ను ప్రాంగణంగా, ఫలహారశాలగా మార్చారు. మరో జంక్‌యార్డ్‌ను ద్విచక్ర వాహనాలు నిలిపేందుకు పార్కింగ్ ప్రాంతంగా మార్చారు. అదేవిధంగా పర్యావరణ మంత్రిత్వ శాఖ దాని ఖాళీగా ఉన్న జంక్‌యార్డ్‌ను వెల్‌నెస్ సెంటర్‌గా మార్చింది. పట్టణ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ క్లీన్ ఏటీఎంను కూడా ఏర్పాటు చేసింది. దీని ఉద్దేశ్యం ఏమిటంటే ప్రజలు చెత్తను ఇవ్వడం, బదులుగా నగదు తీసుకోవడం. పౌర విమానయాన మంత్రిత్వ శాఖలోని విభాగాలు ఎండు ఆకులు, చెట్ల నుండి పడే సేంద్రీయ వ్యర్థాల నుండి సేంద్రీయ కంపోస్ట్‌ను తయారు చేయడం ప్రారంభించాయి. ఈ విభాగం వేస్ట్ పేపర్‌తో స్టేషనరీని తయారు చేసేందుకు కూడా కృషి చేస్తోంది. మన ప్రభుత్వ శాఖలు కూడా పరిశుభ్రత వంటి అంశంపై చాలా వినూత్నంగా ఆలోచిస్తాయి. కొన్నాళ్ల క్రితం వరకు ఎవరూ నమ్మలేదు కానీ నేడు అది వ్యవస్థలో భాగమైపోతోంది. దేశప్రజలందరూ కలసి నడిపిస్తున్న దేశపు కొత్త ఆలోచన ఇది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా! ఈసారి 'మన్ కీ బాత్'లో కూడా మనం అనేక అంశాలపై మాట్లాడుకున్నాం. ప్రతిసారిలాగే ఇప్పుడు కూడా  ఒక నెల తర్వాత కలుద్దాం. మనం మళ్ళీ కలుద్దాం- కానీ, 2022లో. ప్రతి కొత్త ప్రారంభం మన  సామర్థ్యాన్ని గుర్తించే అవకాశాన్ని తెస్తుంది. ఆ లక్ష్యాలు ఇంతకు ముందు మనం ఊహించనివి కూడా కావచ్చు. నేడు దేశం వాటి కోసం ప్రయత్నాలు చేస్తోంది.

క్షణశః కణశశ్చైవ, విద్యామ్ అర్థం చ సాధయేత్

క్షణో నష్టే కుతో విద్యా, కణే నష్టే కుతో ధనమ్

అంటే మనం జ్ఞానాన్ని సంపాదించాలనుకున్నప్పుడు, ఏదైనా కొత్తది నేర్చుకోవాలనుకున్నప్పుడు, చేయాలనుకున్నప్పుడు ప్రతి ఒక్క క్షణాన్ని సద్వినియోగం చేసుకోవాలి.  మనం డబ్బు సంపాదించవలసి వచ్చినప్పుడు, అంటే పురోగతి చెందవలసివచ్చినప్పుడు ప్రతి కణాన్ని- అంటే ప్రతి వనరును సముచితంగా ఉపయోగించాలి. ఎందుకంటే క్షణం నష్టపోతే జ్ఞానం, విద్య  పోతాయి. వనరుల నష్టంతో సంపదకు, పురోగమనానికి దారులు మూసుకుపోతాయి. ఈ విషయం మన దేశవాసులందరికీ స్ఫూర్తిదాయకం. మనం చాలా నేర్చుకోవాలి. కొత్త ఆవిష్కరణలు చేయాలి. కొత్త లక్ష్యాలను సాధించాలి.  అందుకే క్షణం కూడా వృధా చేయకుండా ఉండాలి. మనం దేశాన్ని అభివృద్ధిలో కొత్త శిఖరాలకు తీసుకెళ్లాలి. కాబట్టి మన ప్రతి వనరును పూర్తిగా ఉపయోగించుకోవాలి. ఒకరకంగా ఇది స్వావలంబన భారతదేశ మంత్రం కూడా.  ఎందుకంటే మనం మన వనరులను సక్రమంగా ఉపయోగించినప్పుడు వాటిని వృధా చేయనివ్వం. అప్పుడే స్థానిక శక్తిని గుర్తిస్తాం. అప్పుడే దేశం స్వయం సమృద్ధి సాధిస్తుంది. కాబట్టి ఉన్నతంగా ఆలోచించాలని, ఉన్నతంగా కలలు కనాలని, వాటిని సాకారం చేసేందుకు కృషి చేయాలని మన సంకల్పాన్ని మళ్ళీ  చెప్పుకుందాం. మన కలలు మనకు మాత్రమే పరిమితం కావు. మన కలలు మన సమాజం, దేశ  అభివృద్ధికి సంబంధించినవిగా ఉంటాయి. మన పురోగతి దేశ పురోగతికి మార్గాన్ని తెరుస్తుంది.  దీని కోసం ఈ రోజు నుండి మనం ఒక్క క్షణం కూడా వృధా చేయకుండా, ఒక్క కణాన్ని కూడా కోల్పోకుండా పని చేయాలి. ఈ సంకల్పంతో రాబోయే సంవత్సరంలో దేశం ముందుకు సాగుతుందని, 2022 నవ భారత నిర్మాణానికి బంగారు పుట అవుతుందని నేను విశ్వసిస్తున్నాను. ఈ నమ్మకంతో  మీ అందరికీ 2022 శుభాకాంక్షలు. మీకు చాలా చాలా కృతజ్ఞతలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా!  నమస్కారం!  ఈ రోజు మనం 'మన్ కీ బాత్' కోసం మరోసారి కలిశాం. రెండు రోజుల తర్వాత డిసెంబరు నెల కూడా మొదలవుతోంది. డిసెంబరు రాగానే సంవత్సరం గడిచిపోయినట్టే అనిపిస్తుంది. ఏడాదికి చివరి నెల కావడంతో కొత్త ఏడాదికి పునాదులు వేసుకుంటాం. దేశం అదే నెలలో నౌకా దళ దినోత్సవాన్ని,సాయుధ దళాల జెండా దినోత్సవాన్ని కూడా జరుపుకుంటుంది. డిసెంబర్ 16వ తేదీన దేశం 1971 యుద్ధ స్వర్ణోత్సవాన్ని కూడా జరుపుకుంటున్న సంగతి మనకు తెలిసిందే. ఈ సందర్భాలలోనేను దేశంలోని భద్రతా దళాలను గుర్తుకు తెచ్చుకుంటాను. మన వీరులను స్మరించుకుంటాను. అలాంటి వీరులకు జన్మనిచ్చిన ధైర్యవంతులైన తల్లులను గుర్తుకు తెచ్చుకుంటాను. ఎప్పటిలాగేఈసారి కూడా నమో యాప్ ద్వారానూ మీ గవ్ ద్వారానూ  మీ అందరి నుండి నాకు చాలా సూచనలు వచ్చాయి.మీరు నన్ను మీ కుటుంబంలో ఒక భాగంగా భావించి మీ జీవితంలోని సంతోషాలను, బాధలను పంచుకున్నారు. ఇందులో చాలా మంది యువకులు ఉన్నారు. విద్యార్థులు ఉన్నారు. మన'మన్ కీ బాత్' కుటుంబం నిరంతరం అభివృద్ధి చెందుతుండడం నాకు సంతోషంగా ఉంటోంది. ఈ కార్యక్రమం మనస్సులతో అనుసంధానమవుతోంది. లక్ష్యాలతో  అనుసంధానమవుతోంది. మన మధ్య లోతైన సంబంధంతో మనలో సానుకూల దృక్పథం నిరంతరం ప్రవహిస్తోంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా! అమృత మహోత్సవానికి సంబంధించిన చర్చలు తనకు బాగా నచ్చాయని సీతాపూర్‌ నుండి ఓజస్వీ నాకు రాశారు. ఆయన తన స్నేహితులతో కలిసి 'మన్ కీ బాత్' వింటారు. స్వాతంత్ర్య పోరాటం గురించి చాలా తెలుసుకోవడానికి, నేర్చుకోవడానికి నిరంతరం ప్రయత్నిస్తారు. మిత్రులారా!అమృత మహోత్సవంనేర్చుకోవడంతో పాటు, దేశం కోసం ఏదైనా చేయాలనే స్ఫూర్తినిస్తుంది. ఇప్పుడు దేశవ్యాప్తంగా సామాన్య ప్రజలు అయినా ప్రభుత్వాలు అయినా, పంచాయితీ నుండి పార్లమెంట్ వరకు అమృత మహోత్సవ  ప్రతిధ్వని వినిపిస్తోంది. ఈ మహోత్సవానితో అనుసంధానమైన కార్యక్రమాల పరంపర కొనసాగుతోంది. ఈ మధ్య ఢిల్లీలో అలాంటి ఆసక్తికరమైన కార్యక్రమం ఒకటి జరిగింది. ‘స్వాతంత్ర్య పోరాట కథలు-పిల్లల ప్రసంగాలు’ అనే  కార్యక్రమంలోపిల్లలు పూర్తి ఉత్సాహంతో స్వాతంత్ర్య పోరాటానికి సంబంధించిన కథలను ప్రస్తావించారు. విశేషమేమిటంటే భారత్‌తో పాటు నేపాల్, మారిషస్, టాంజానియా, న్యూజిలాండ్, ఫిజీ దేశాలకు చెందిన విద్యార్థులు కూడా ఇందులో పాల్గొన్నారు. మన దేశానికి చెందిన మహారత్న సంస్థ ఓ.ఎన్.జి.సి. కూడా అమృత మహోత్సవాన్ని విభిన్నంగా జరుపుకుంటోంది.ఈ మహోత్సవ రోజుల్లోవిద్యార్థుల కోసం చమురు క్షేత్రాలలో అధ్యయన యాత్రలను ఓ.ఎన్.జి.సి. నిర్వహిస్తోంది. ఈ అధ్యయనాలలోఓ.ఎన్.జి.సి.  ఆయిల్ ఫీల్డ్ కార్యకలాపాల గురించి యువతకు తెలియజేస్తున్నారు.  మన వర్ధమాన ఇంజనీర్లు దేశ నిర్మాణ ప్రయత్నాలలో పూర్తి ఉత్సాహంతో,అభిరుచితో చేతులు కలపాలనే లక్ష్యంతో ఈ కార్యక్రమాన్ని నిర్వహిస్తున్నారు.

మిత్రులారా! స్వాతంత్య్ర సాధనలో గిరిజన సమాజం అందించిన సహకారాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకునిదేశం కూడా గిరిజనులు గర్వించదగిన వారోత్సవాలను జరుపుకుంది. దీనికి సంబంధించిన కార్యక్రమాలు దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో జరిగాయి. అండమాన్ నికోబార్ దీవులలోజారవా,ఒంగే వంటి గిరిజన వర్గాల ప్రజలు తమ సంస్కృతిని సజీవంగా ప్రదర్శించారు.హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లోని ఉనాకు చెందిన సూక్ష్మ లేఖకులు రామ్ కుమార్ జోషి అద్భుతమైన పని చేశారు. ఆయన చాలా చిన్నవైన పోస్టల్  స్టాంపులపైనే నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్, మాజీ ప్రధాని లాల్ బహదూర్ శాస్త్రిల  ప్రత్యేకమైన చిత్రాలను రూపొందించారు. ఆయన హిందీలో రాసిన 'రామ్' అనే పదంపై చిత్రాలను రూపొందించారు. అందులో ఇద్దరు మహానీయుల జీవిత చరిత్రను కూడా క్లుప్తంగా చెక్కారు.మధ్యప్రదేశ్‌లోని కట్నీకి చెందిన కొంతమంది మిత్రులు కూడా ఒక చిరస్మరణీయమైన దాస్తాంగోయ్ కార్యక్రమం గురించి సమాచారాన్ని అందించారు. ఇందులో రాణి దుర్గావతి  ఎనలేని ధైర్యసాహసాలు, త్యాగాల జ్ఞాపకాలను గుర్తుకు తెచ్చారు. అలాంటి ఒక కార్యక్రమం కాశీలో జరిగింది. గోస్వామి తులసీదాస్, సంత్ కబీర్, సంత్ రవి దాస్, భారతేందు హరిశ్చంద్ర, మున్షీ ప్రేమ్‌చంద్, జయశంకర్ ప్రసాద్ వంటి మహానుభావుల గౌరవార్థం మూడు రోజుల పండుగను నిర్వహించారు.వివిధ కాలాలలోవీరంతా దేశ ప్రజల చైతన్యంలో పెద్ద పాత్ర పోషించారు. మీకు గుర్తు ఉండవచ్చు. 'మన్ కీ బాత్' ఇంతకుముందు భాగాలలో నేను మూడు పోటీలను ప్రస్తావించాను. దేశభక్తి గీతాలు రాయడం; దేశభక్తికి, స్వాతంత్ర్య ఉద్యమానికి సంబంధించిన సంఘటనలకు చెందిన రంగవల్లికలను రూపుదిద్దడం;పిల్లల  మనస్సులలో భవ్య భారతదేశ స్వప్నావిష్కరణ చేసేందుకుచిట్టిపాట లను రాయడం. ఈ పోటీల కోసం మీరు తప్పనిసరిగా ఎంట్రీని పంపారని నేను భావిస్తున్నాను. మీరు మీ మిత్రులతో కూడా ప్రణాళిక వేసుకుని, చర్చించి ఉండాలి. మీరు ఖచ్చితంగా ఈ కార్యక్రమాన్ని భారతదేశంలోని ప్రతి మూలలో ఎంతో ఉత్సాహంతో ముందుకు తీసుకెళ్తారని నేను ఆశిస్తున్నాను.

          నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!ఈ చర్చ నుండి నేను ఇప్పుడు మిమ్మల్ని నేరుగా బృందావనానికి తీసుకెళ్తాను. భగవంతుని ప్రేమకు  ప్రత్యక్ష స్వరూపంగా బృందావనాన్ని చెప్తారు. మన యోగులు కూడా ఇలా చెప్పారు -

చిత్తంలో ఉందీ ఆశ -చిత్తంలో ఉందీ ఆశ

ఈ వైభవాన్ని వివరిస్తాను-

బృందావన వైభోగం, బృందావన వైభోగం

ఏవరికీ అంతుచిక్కలేదు-

దీని అర్థం ఏమిటంటే బృందావన మహిమనుమనందరం మన శక్తికి తగ్గట్టుగా చెప్పుకుంటాం. కానీ బృందావన ఆనందం, ఈ ప్రదేశం అందించే అనుభూతి, దాని తాదాత్మ్యత ఎవరూ కనుగొనలేరు. ఇది అపరిమితంగా ఉంటుంది. అందుకే బృందావనం ప్రపంచం నలుమూలల ప్రజలను ఆకర్షిస్తోంది.మీరు ప్రపంచంలోని ప్రతి మూలలో దాని ముద్రను కనుగొంటారు.

పెర్త్ పశ్చిమ ఆస్ట్రేలియాలోని ఒక నగరం. క్రికెట్ ప్రేమికులు ఈ ప్రపంచంతో బాగా పరిచయం కలిగి ఉంటారు. ఎందుకంటే పెర్త్‌లో క్రికెట్ మ్యాచ్‌లు తరచుగా జరుగుతాయి. పెర్త్‌లో 'సాక్రెడ్ ఇండియా గ్యాలరీ' పేరుతో కళా ప్రదర్శన శాలకూడా ఉంది. ఈ గ్యాలరీని స్వాన్ వ్యాలీలోని ఒక అందమైన ప్రాంతంలో ఏర్పాటు చేశారు. ఆస్ట్రేలియా నివాసి జగత్ తారిణి దాసి గారి కృషి ఫలితంగాఇది ఏర్పాటైంది. జగత్ తారిణి గారు ఆస్ట్రేలియాకు చెందినవారు. ఆమె అక్కడే పుట్టారు. అక్కడే పెరిగారు. అయితే ఆమె బృందావనం వచ్చిన తర్వాత 13 సంవత్సరాలకు పైగా కాలాన్ని ఇక్కడే గడిపారు. తాను ఆస్ట్రేలియాకు తిరిగి వెళ్ళినా, తిరిగి తన దేశానికి వెళ్ళినాబృందావనాన్నిమరచిపోలేనని చెప్పారు. అందువల్లబృందావనంతో, దాని ఆధ్యాత్మిక స్ఫూర్తితో అనుసంధానమయ్యేందుకు ఆమె ఆస్ట్రేలియాలోనే బృందావనాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. తన కళను మాధ్యమంగా చేసుకుని అద్భుతమైన బృందావనాన్ని తీర్చిదిద్దారు. ఇక్కడికి వచ్చే ప్రజలకు అనేక రకాల కళాఖండాలను చూసే అవకాశం లభిస్తుంది. వారు భారతదేశంలోని అత్యంత ప్రసిద్ధ తీర్థయాత్ర కేంద్రాలు – బృందావనం, నవద్వీప్, జగన్నాథపూరీల  సంప్రదాయం,సంస్కృతిల  సంగ్రహావలోకనం పొందుతారు.శ్రీకృష్ణుని జీవితానికి సంబంధించిన అనేక కళాఖండాలను కూడా ఇక్కడ ప్రదర్శిస్తారు. గోవర్ధన పర్వతాన్ని కృష్ణుడు తన చిటికెన వేలితో ఎత్తిన ఒక కళాఖండం కూడా ఉంది. దాని కింద బృందావన ప్రజలు ఆశ్రయం పొందారు. జగత్ తారిణి గారి ఈ అద్భుతమైన ప్రయత్నంకృష్ణభక్తి లోని శక్తిని చూపిస్తుంది.  ఈ ప్రయత్నానికి వారందరికీ శుభాకాంక్షలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నేను ఆస్ట్రేలియాలోని పెర్త్‌లో ఉన్న బృందావనం గురించి మాట్లాడుతున్నాను. మన బుందేల్‌ఖండ్‌కు చెందిన ఝాన్సీతో ఆస్ట్రేలియాకు కూడా సంబంధం ఉందనేది ఆసక్తికరమైన చరిత్ర. నిజానికిఝాన్సీకి చెందిన రాణి లక్ష్మీబాయి ఈస్టిండియా కంపెనీకి వ్యతిరేకంగా న్యాయ పోరాటం చేస్తున్నప్పుడుఆమె న్యాయవాది జాన్ లాంగ్.జాన్ లాంగ్ నిజానికి ఆస్ట్రేలియా వాసి. భారతదేశంలో ఉండి ఆయన రాణి లక్ష్మీబాయి విషయంలో పోరాడాడు. మన స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ఝాన్సీ, బుందేల్‌ఖండ్‌ల భాగస్వామ్యం మనందరికీ తెలుసు.రాణి లక్ష్మీబాయి,ఝల్కారీ బాయి వంటి వీరనారీమణులు ఇక్కడివారే. మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ వంటి ఖేల్ రత్నను కూడా ఈ ప్రాంతమే దేశానికి అందించింది.

మిత్రులారా!శౌర్యాన్ని యుద్ధరంగంలో మాత్రమే ప్రదర్శించాల్సిన అవసరం లేదు. శౌర్యం వ్రతంగా మారినప్పుడు అది విస్తరిస్తుంది. అప్పుడు ప్రతి రంగంలోనూ అనేక కార్యాల సాధన ప్రారంభమవుతుంది. అలాంటి పరాక్రమం గురించి శ్రీమతి జ్యోత్స్నగారు నాకు లేఖ రాశారు. జాలౌన్‌లో ఒక నది ఉండేది - నూన్ నది. ఇక్కడి రైతులకు ఇది ప్రధాన నీటి వనరుగా ఉండేది. కానీక్రమంగా నూన్ నది అంతరించిపోయే దశకు చేరుకుంది. ఈ నదికి మిగిలి ఉన్న కొద్దిపాటి అస్తిత్వంగా ఇది కాలువగా మారింది. దీని కారణంగా రైతులకు సాగునీటికి కూడా ఇక్కట్లు ఏర్పడే పరిస్థితి వచ్చింది. ఈ పరిస్థితిని మార్చేందుకు జాలౌన్ ప్రజలు చొరవ తీసుకున్నారు. ఇందుకోసం ఈ ఏడాది మార్చిలో కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ ఉద్యమంలో వేలాది మంది గ్రామస్తులు, స్థానికులు స్వచ్ఛందంగా పాల్గొన్నారు.ఇక్కడి పంచాయతీలు గ్రామస్తుల సహకారంతో పనులు ప్రారంభించాయి. నేడు అతి తక్కువ సమయంలో, అతి తక్కువ ఖర్చుతో నదికి జీవం పోశాయి. దీని వల్ల ఎంతో మంది రైతులకులబ్ది కలుగుతోంది. యుద్ధభూమిలో కాకుండా ఇతర క్షేత్రాలలో ధైర్యసాహసాలకు ఇది ఒక  ఉదాహరణ.  ఇది మన దేశవాసుల సంకల్ప శక్తిని చూపుతుంది. మనం దృఢ సంకల్పంతో ఉంటేఅసాధ్యమైనదిఏదీ ఉండదని ఈ ఉదాహరణ చెప్తోంది. సామూహిక  కృషి ఉండాలని ఇది చెబుతుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!మనం ప్రకృతిని సంరక్షించినప్పుడు, ప్రకృతి కూడా మనకు రక్షణను, భద్రతను ఇస్తుంది. మనం వ్యక్తిగత జీవితంలో కూడా దీన్ని అనుభవిస్తాం.అలాంటి ఒక ఉదాహరణను తమిళనాడు ప్రజలు అందించారు. ఈ ఉదాహరణ తమిళనాడులోని తూత్తుకుడి జిల్లాకు సంబంధించింది.  తీర ప్రాంతాలలో కొన్నిసార్లు భూమి మునిగిపోయే ప్రమాదం ఉందని మనకు తెలుసు. తూత్తుకుడిలో కూడా చాలా చిన్నచిన్న ద్వీపాలుఉన్నాయి. అవి సముద్రంలో మునిగిపోయే ప్రమాదం పెరుగుతోంది.ఇక్కడి ప్రజలు,నిపుణులు ప్రకృతి ద్వారానే ఈ ప్రకృతి వైపరీత్యాన్ని రక్షించగలిగారు. ఈ ప్రజలు ఇప్పుడు ఈ దీవుల్లో తాటి చెట్లను నాటుతున్నారు. ఈ చెట్లు తుఫాన్లలో కూడా భూమికి రక్షణ ఇస్తాయి. ఇప్పుడు ఈ ప్రాంతాన్ని కాపాడుకోవడంలో కొత్త విశ్వాసం ఏర్పడింది.

మిత్రులారా!మనం ప్రకృతి సమతుల్యతను భంగపరిచినప్పుడు లేదా దాని స్వచ్ఛతను నాశనం చేసినప్పుడు మాత్రమే ప్రకృతి మనకు ముప్పు కలిగిస్తుంది. ప్రకృతి కూడా మనల్ని తల్లిలా ఆదరిస్తుంది. మన ప్రపంచాన్ని కొత్త రంగులతో నింపుతుంది.

ప్రస్తుతం నేను సోషల్ మీడియాలో చూస్తున్నాను- మేఘాలయలో ఎగురుతున్న పడవ ఫోటో చాలా వైరల్ అవుతోంది. ఈ చిత్రం తొలిచూపులోనే మనల్ని ఆకర్షిస్తుంది. మీలో చాలామంది దీన్ని ఆన్‌లైన్‌లో చూసి ఉంటారు. గాలిలో తేలుతున్న ఈ పడవను నిశితంగా పరిశీలిస్తే అది నది నీటిలో కదులుతున్నట్లు తెలుస్తుంది. నది  నీరు ఎంత శుభ్రంగా ఉందంటే నది కింది ప్రాంతం పారదర్శకంగా కనిపిస్తుంది. పడవ గాలిలో తేలుతున్నట్టు  కనిపిస్తుంది.  మన దేశంలో చాలా రాష్ట్రాలు ఉన్నాయి. ప్రజలు తమ సహజ వారసత్వాన్ని సంరక్షించిన అనేక ప్రాంతాలు ఉన్నాయి.ప్రకృతితో మమేకమై కాలం గడిపే జీవనశైలిని ఈ ప్రజలు నేటికీ సజీవంగా ఉంచారు. ఇది మనందరికీ కూడా స్ఫూర్తిగా నిలుస్తుంది. మన చుట్టూ ఉన్న సహజ వనరులను కాపాడి, వాటి అసలు రూపానికి తీసుకురావాలి. ఇందులోనే మనందరి క్షేమం ఉంది. ప్రజా ప్రయోజనం ఉంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!ప్రభుత్వం ప్రణాళికలు రూపొందించినప్పుడు, బడ్జెట్‌ను ఖర్చు చేసినప్పుడు, ప్రాజెక్టులను సకాలంలో పూర్తి చేసినప్పుడుఅది పని చేస్తుందని ప్రజలు భావిస్తారు. కానీ ప్రభుత్వం రూపొందించే  అనేక అభివృద్ధి పథకాలలోమానవీయ సంవేదనలకు సంబంధించిన విషయాలు ఎల్లప్పుడూ భిన్నమైన ఆనందాన్ని ఇస్తాయి. ప్రభుత్వ కృషితో, ప్రభుత్వ పథకాలతో ఏ జీవితం ఎలా మారిపోయిందో, ఆ మారిన జీవితాల అనుభవాలేమిటో విన్నప్పుడు మనలో కూడా సంవేదనలు కలుగుతాయి.మనసుకు సంతృప్తిని ఇవ్వడంతోపాటు ఆ పథకాన్ని ప్రజల్లోకి తీసుకెళ్లేందుకు స్ఫూర్తిని కూడా ఇస్తాయి. ఒక రకంగా చెప్పాలంటేఇది కేవలం స్వీయ ఆనందం మాత్రమే. అందుకే ఈ రోజు ‘మన్ కీ బాత్’ లో తమ మానసిక శక్తితో కొత్త జీవితాన్ని గెలిచిన అలాంటి ఇద్దరు మిత్రులు మనతో కలుస్తున్నారు. వారు ఆయుష్మాన్ భారత్ పథకం సహాయంతో తమ చికిత్సను పూర్తి చేసి కొత్త జీవితాన్ని ప్రారంభించారు. వీరిలో మొదటి మిత్రుడు  రాజేష్ కుమార్ ప్రజాపతి. ఆయనకు గుండె సంబంధిత సమస్యలు ఉండేవి.

రండి.. రాజేష్ గారితో మాట్లాడదాం -

ప్రధానమంత్రి: రాజేష్ గారూ.. నమస్తే.

రాజేష్ ప్రజాపతి: నమస్తేసార్.. నమస్తే

ప్రధానమంత్రి:  రాజేష్ గారూ.. మీకు వచ్చిన వ్యాధి ఏమిటి? అప్పుడు

ఎవరో డాక్టర్ దగ్గరకు వెళ్లి ఉండాలి. నాకు చెప్పండి. స్థానిక వైద్యుడు తప్పనిసరిగా చెప్పిన తర్వాత మీరు వేరే వైద్యుడి వద్దకు వెళ్లి ఉండాలి. అప్పుడు మీరు నిర్ణయం తీసుకున్నారా? లేదా? ఏం జరిగింది?

రాజేష్ ప్రజాపతి:  నా గుండెలో ఒక సమస్య వచ్చింది సార్. నా

ఛాతీలో మంటగా అనిపించింది సార్. అప్పుడు డాక్టర్‌కి చూపించాను. అసిడిటీ ఉండవచ్చని డాక్టర్ చెప్పారు  సార్. అందుకే చాలా రోజులు అసిడిటీ కి మందులు వాడాను. లాభం లేకపోవడంతో అప్పుడు నేను డాక్టర్‌ కపూర్ గారికి  చూపించాను. “నీకు ఉన్న లక్షణాలు యాంజియోగ్రఫీ ద్వారా తెలుస్తాయి” అని డాక్టర్ గారుచెప్పారు. అప్పుడు ఆయన నన్ను శ్రీరామ్ మూర్తి గారికి రిఫర్ చేశారు. అప్పుడు మేం అమ్రేష్ అగర్వాల్ గారిని కలిశాం. ఆయన నా యాంజియోగ్రఫీ చేశారు. అప్పుడు ఆయన చెప్పారు. “ఇది మీ సిర బ్లాక్ కావడం వల్ల జరిగింది” అని. ఎంత ఖర్చవుతుందని మేం అడిగాం. దాంతో ఆయుష్మాన్ కార్డు ఉంటుందని, దాన్ని ప్రధానమంత్రి గారు తయారు చేశారని ఆయన చెప్పారు. ఆ కార్డు మా దగ్గర ఉందని మేం చెప్పాం. దాంతో ఆయన నా కార్డు తీసుకున్నారు. నా చికిత్స మొత్తం ఆ కార్డుతోనే జరిగింది  సార్. మీరు ఈ కార్డ్‌ని చాలా మంచి పద్ధతిలో తయారు చేశారు. ఇది పేద ప్రజలకు చాలా సౌకర్యంగా ఉంది. నేను మీకు ఎలా కృతజ్ఞతలు చెప్పగలను!

ప్రధానమంత్రి:  రాజేష్ గారూ.. మీరేం చేస్తారు?

రాజేష్ ప్రజాపతి: సార్.. ఇప్పుడు నేను ప్రైవేట్ ఉద్యోగం చేస్తున్నాను సార్

ప్రధానమంత్రి: మీ వయసెంత ?

రాజేష్ ప్రజాపతి: నా వయసు నలభై తొమ్మిదేళ్లు సార్

ప్రధానమంత్రి: మీకు ఇంత చిన్న వయసులోనే గుండె జబ్బు వచ్చింది.

రాజేష్ ప్రజాపతి - అవును సార్...

ప్రధానమంత్రి:  మీ కుటుంబంలో ఇంతకు ముందు మీ కుటుంబంలో మీ అమ్మకు గానీ నాన్నకు గానీ ఇంకా ఎవరికైనా ఇలా ఉందా? మీకే వచ్చిందా?

రాజేష్ ప్రజాపతి:  లేదు సార్, ఎవరూ లేరు సార్. ఇది నాకే వచ్చింది.

ప్రధాన మంత్రి:  ఈ ఆయుష్మాన్ కార్డును భారత ప్రభుత్వం ఇస్తుంది.  ఈ కార్డు పేదల కోసం ఒక పెద్ద పథకం. దీని గురించి మీకెలా తెలిసింది?

రాజేష్ ప్రజాపతి: సార్!ఇది చాలా పెద్ద పథకం. దీని ద్వారా పేద ప్రజలు చాలా ప్రయోజనం పొందుతున్నారు. చాలా సంతోషంగా ఉన్నారు సార్. ఈ కార్డు ద్వారా ప్రజలు ఎంత ప్రయోజనం పొందారో ఆసుపత్రిలో చూశాం సార్. ఈ కార్డు మాదగ్గర ఉందని చెప్పినప్పుడు“సరే ఆ కార్డు తీసుకురండి.. అదే కార్డుతో మీకు వైద్యం చేస్తాన”ని డాక్టర్ చెప్పారు.

ప్రధానమంత్రి:  మీ దగ్గర కార్డు లేకపోతేఎంత ఖర్చవుతుందో డాక్టర్ గారు చెప్పారా?

రాజేష్ ప్రజాపతి: కార్డు లేకపోతే చాలా ఖర్చవుతుందని డాక్టర్ చెప్పారు సార్. “సార్ నా దగ్గర కార్డ్ ఉంది” అని చెప్పాను. ఆ కార్డు వెంటనే చూపించమన్నారు డాక్టర్. ఆ కార్డు చూపిస్తే అదే కార్డ్ తో మొత్తం చికిత్స అంతా జరిగింది. ఒక్క పైసా కూడా ఖర్చు పెట్టలేదు, మందులు కూడా ఆ కార్డు ద్వారానే వచ్చాయి.

ప్రధానమంత్రి: కాబట్టి రాజేష్ గారూ.. మీరు ఇప్పుడు సంతోషంగా ఉన్నారు. మీ ఆరోగ్యం బాగుంది.

రాజేష్ ప్రజాపతి: సార్! చాలా కృతజ్ఞతలు సార్!మీ ఆయుష్షు దీర్ఘకాలం ఉండాలి సార్.  మీరు ఎల్లప్పుడూ అధికారంలో ఉండాలి. మా కుటుంబ సభ్యులు కూడా మీ కారణంగా చాలా సంతోషంగా ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రి: రాజేష్ గారూ.. నేను అధికారంలో ఉండాలని కోరుకోకండి. నేను ఈ రోజు కూడా అధికారంలో లేను. భవిష్యత్తులో కూడా అధికారంలోకి వెళ్లాలనుకోను. నేను సేవలో మాత్రమే ఉండాలనుకుంటున్నాను. నాకు ఈ పదవి-ఈ ప్రధానమంత్రి పదవి.. ఇవన్నీ అధికారం కోసం కాదు సోదరా, సేవ కోసమే.

రాజేష్ ప్రజాపతి: మాకు కావలసింది సేవే సార్.. ఇంకేం కావాలి!

ప్రధానమంత్రి: ఈ ఆయుష్మాన్ భారత్ పథకం పేదల కోసం.

రాజేష్ ప్రజాపతి: సార్ .. చాలా గొప్ప విషయం

ప్రధానమంత్రి: అయితే చూడండి రాజేష్ గారూ.. మీరు మా కోసం ఒక పని చేయండి. చేస్తారా?

రాజేష్ ప్రజాపతి: అవును..  ఖచ్చితంగా చేస్తాసార్

ప్రధానమంత్రి: ప్రజలకు దీని గురించి తెలియడం లేదు. మీరు బాధ్యత వహించాలి. మీకు దీని వల్ల కలిగిన ఉపయోగాన్ని మీకు ఎలా ప్రయోజనం  కలిగిందో  మీ చుట్టూ ఉన్న పేద కుటుంబాలకు చెప్పాలి.

రాజేష్ ప్రజాపతి: తప్పకుండాచెప్తాను సార్

ప్రధానమంత్రి: ఎప్పుడు కష్టాలు వస్తాయో తెలియదని, అందుకే ఇలాంటి కార్డును వారు కూడా తయారు చేసుకోవాలని వారికి చెప్పండి. డబ్బు లేకపోవడం వల్ల వారు మందు తీసుకోరు. వ్యాధికి మందు తీసుకోరు. అది కూడా చాలా ఆందోళన కలిగించే విషయం. ఈ గుండె సమస్య ఉంటే పేదలకు ఏం జరుగుతుంది? అప్పుడు మీరు ఎన్ని నెలలు పని చేయకుండా ఉండాల్సి వస్తుంది?

రాజేష్ ప్రజాపతి: నేను పది అడుగులు కూడా నడవలేకపోయేవాడిని. మెట్లు  ఎక్కలేకపోయే వాడిని సార్

ప్రధానమంత్రి: రాజేష్ గారూ.. మీరు నాకు మంచి మిత్రునిగా మారడం ద్వారా, ఈ ఆయుష్మాన్ భారత్ పథకాన్ని మీకు వీలైనంత మంది పేదలకు వివరించడం ద్వారా మీరు అనారోగ్యంతో ఉన్నవారికి సహాయం చేయవచ్చు. మీరు కూడా సంతోషపడుతారు. రాజేష్ గారి ఆరోగ్యం బాగుపడడంతో పాటు రాజేష్ గారు  వందలాది మందికి ఆరోగ్యం చేకూర్చారని నేను కూడా సంతోషిస్తాను. ఈ ఆయుష్మాన్ భారత్ పథకంపేదల కోసం. మధ్యతరగతి వారి కోసం. ఇది సాధారణ కుటుంబాల కోసం, కాబట్టి ఈ విషయాన్ని ప్రతి ఇంటికి మీరు చేర్చాలి.

రాజేష్ ప్రజాపతి: ఖచ్చితంగా చేరుస్తాను సార్. మూడు రోజులు ఆసుపత్రిలోనే ఉన్నాం సార్. ఆసుపత్రికి వచ్చిన చాలా మంది పేదలకు కార్డు ఉంటే కలిగే ప్రయోజనాలు చెప్పాం సార్. కార్డు ఉంటే ఉచితంగా చేస్తారని చెప్పాం సార్.

ప్రధానమంత్రి: రాజేష్ గారూ.. మిమ్మల్ని మీరు ఆరోగ్యంగా ఉంచుకోండి. మీ శరీరాన్ని కొంచెం జాగ్రత్తగా చూసుకోండి. పిల్లలను జాగ్రత్తగా చూసుకోండి. చాలా అభివృద్ధి చెందండి. నేను మీకు శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

మిత్రులారా! మనం రాజేష్ గారి మాటలు విన్నాం. ఇప్పుడు సుఖ్ దేవి గారు మనతో చేరుతున్నారు. మోకాళ్ల సమస్య ఆమెని చాలా బాధపెట్టింది. సుఖ్‌దేవి గారి బాధను విందాం. ఆమెకు ఆనందం ఎలా వచ్చిందో అర్థం చేసుకుందాం.

మోదీ గారు:  సుఖదేవి గారూ.. నమస్తే! మీరు ఎక్కడ నుండి మాట్లాడుతున్నారు?

సుఖ దేవి గారు:దాన్ దపరా నుండి సార్.

మోదీ గారు:  ఇది ఎక్కడ ఉంది?

సుఖ దేవి గారు: మధురలో.

మోదీ గారు:  మధురలోనా! సుఖదేవి గారూ.. అయితేమీరు నమస్తే చెప్పడంతో పాటు  రాధే-రాధే అని కూడా చెప్పాలి.

సుఖదేవి గారు: అవును సార్. రాధే-రాధే.

మోదీ గారు:  మీరు ఇబ్బందుల్లో ఉన్నారని మేము విన్నాము. మీకు ఏదైనా ఆపరేషన్ జరిగిందా? విషయమేమిటో చెప్పగలరా?

సుఖ దేవి గారు: అవును. నా మోకాలు దెబ్బతింది. కాబట్టి నాకు ఆపరేషన్ జరిగింది. ప్రయాగ్ హాస్పిటల్ లో.

మోదీ గారు:  సుఖదేవి గారూ.. మీ వయస్సు ఎంత?

సుఖ దేవి గారు: వయస్సు 40 సంవత్సరాలు సార్ .

మోదీ గారు:  సుఖదేవి అనే పేరు. 40 సంవత్సరాలు. సుఖదేవి అనారోగ్యం పాలయ్యారు.

సుఖ దేవి గారు: 15-16 సంవత్సరాల వయస్సు నుండేనేను అనారోగ్యంతో ఉన్నాను.

మోదీ గారు:  ఇంత చిన్న వయస్సులో మీ మోకాలు

చెడిపోయిందా!

సుఖ దేవి గారు: కీళ్లనొప్పుల వల్ల  మోకాలు చెడిపోయింది సార్.

మోదీ గారు:  16 సంవత్సరాల నుండి 40 సంవత్సరాల వరకు మీరు చికిత్స కూడా చేయించలేదా?

సుఖ దేవి గారు: లేదు. .. చేయించాను.  పెయిన్ మెడిసిన్ తీసుకుంటూనే ఉన్న చిన్నా చితకా డాక్టర్లకు చూపించాను. స్థానికంగా దొరికే మందులు వాడాను. దాంతో మోకాలు మరింత పాడైపోయింది.

మోదీ గారు:  సుఖదేవి గారూ.. ఆపరేషన్ ఆలోచన ఎలా వచ్చింది? దానికోసం డబ్బుఎలా ఏర్పాటు చేసుకున్నారు? ఇదంతా ఎలా జరిగింది?

సుఖ దేవి గారు: నేను ఆయుష్మాన్ కార్డ్‌తో ఆ చికిత్సను పూర్తి చేశాను.

మోదీ గారు:  మీకు ఆయుష్మాన్ కార్డు వచ్చిందా?

సుఖ దేవి గారు: అవును.

మోదీ గారు:  ఆయుష్మాన్ కార్డుతో పేదలకు ఉచిత చికిత్సజరుగుతుంది. ఇది మీకు తెలుసా?

సుఖ దేవి గారు: స్కూల్‌లో ఒక మీటింగ్ ద్వారా మా భర్తకు తెలిసింది. నా పేరు మీద కార్డు చేయించారు.

మోదీ గారు:  ఓహ్..

సుఖ దేవి గారు: అప్పుడు కార్డు ద్వారా ట్రీట్‌మెంట్ చేయించాను. నేను డబ్బు పెట్టుబడి పెట్టలేదు. నేను కార్డు ద్వారానే చికిత్స పొందాను. మంచి చికిత్స జరిగింది.

మోదీ గారు:  కార్డు లేకపోతే ఎంత ఖర్చవుతుందని డాక్టర్ చెప్పేవారు?

సుఖ దేవి గారు: రెండున్నర లక్షల రూపాయలు, మూడు లక్షల రూపాయలు. ఆరేడేళ్ల  నుంచి మంచంలో ఉన్నాను. “దేవుడా! నన్ను తీసుకెళ్లు. నాకు బతకాలని లేదు” అని అనుకునేదాన్ని.

మోదీ గారు:  6-7 సంవత్సరాలు మంచం మీద ఉన్నారు. అమ్మో!

సుఖ దేవి గారు:  అవును.

మోదీ గారు:  ఓ!

సుఖ దేవి గారు: అస్సలు లేవడం, కూచోవడం ఉండేది కాదు.

మోదీ గారు:  ఇప్పుడు మీ మోకాలి మునుపటి కంటే మెరుగ్గా ఉందా?

సుఖ దేవి గారు: నేను చాలా ప్రయాణం చేస్తాను. నేను తిరుగుతున్నాను వంటగది పనిచేస్తాను. ఇంటి పనులు చేస్తాను. నేనే వండి పిల్లలకు భోజనం పెడతాను.

మోదీ గారు:  కాబట్టి ఆయుష్మాన్ భారత్ కార్డు నిజంగా మిమ్మల్ని ఆయుష్మంతులుగా మార్చింది.

సుఖ దేవి గారు: ఈ పథకానికి చాలా ధన్యవాదాలు. కోలుకున్నాను. నా కాళ్ళపై నేను నిలబడగలుగుతున్నాను.

మోదీ గారు:  కాబట్టి ఇప్పుడు పిల్లలు కూడా ఆనందిస్తున్నారు.

సుఖ దేవి గారు: అవును. పిల్లలు చాలా ఇబ్బందులు పడేవారు. తల్లి బాధపడితే  బిడ్డలు కూడా బాధపడేవారు.

మోదీ గారు:  చూడండి.. మన ఆరోగ్యం మన జీవితంలో అతిపెద్ద ఆనందం. ఇది ఆయుష్మాన్ భారత్  భావన. ప్రతి ఒక్కరూ ఈ సంతోషకరమైన జీవితాన్ని పొందాలి. సుఖదేవి గారూ.. మీకు మరోసారి శుభాకాంక్షలు. రాధే-రాధే.

సుఖ దేవి గారు: రాధే – రాధే.. నమస్తే!

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా! యువత అధికంగా ఉన్న ప్రతి దేశంలో మూడు విషయాలు చాలా ముఖ్యమైనవి. ఇప్పుడు అవే కొన్నిసార్లు యువత  నిజమైన గుర్తింపుగా మారతాయి. మొదటి విషయం - ఆలోచనలు,ఆవిష్కరణ. రెండవది రిస్క్ తీసుకునేందుకు సిద్ధంగా ఉండే మనస్తత్వం. మూడవది ఏదైనా చేయగలననే ఆత్మ విశ్వాసం-అంటే పరిస్థితులు ఎంత ప్రతికూలంగా ఉన్నా ఏ పనినైనా సాధించాలనే సంకల్పం. ఈ మూడు అంశాలు కలిస్తే అద్భుతమైన ఫలితాలు వస్తాయి.అద్భుతాలు జరుగుతాయి. ఈ రోజుల్లో మనం స్టార్ట్-అప్, స్టార్ట్-అప్, స్టార్ట్-అప్ అని అన్ని వైపులా వింటున్నాం. నిజమే.. ఇది స్టార్టప్ యుగం, అలాగే స్టార్ట్-అప్ ప్రపంచంలోఈ రోజు భారతదేశం ప్రపంచానికే ఒకరకంగా మార్గదర్శిగా నేతృత్వం వహిస్తుందన్నది కూడా నిజం. స్టార్టప్‌లు ఏడాదికేడాది రికార్డు స్థాయిలో పెట్టుబడులు పెడుతున్నాయి. ఈ రంగం చాలా వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతోంది.దేశంలోని చిన్న పట్టణాల్లో కూడా స్టార్టప్‌ల పరిధి పెరిగింది. ఈ రోజుల్లో 'యూనికార్న్' అనే పదం చాలా చర్చలో ఉంది. మీరందరూ తప్పక విని ఉంటారు. 'యూనికార్న్' అటువంటి స్టార్టప్. దీని విలువ కనీసం 1 బిలియన్ డాలర్లు అంటే దాదాపు ఏడు వేల కోట్ల రూపాయల కంటే ఎక్కువ.

మిత్రులారా! 2015 సంవత్సరం వరకు దేశంలో దాదాపు తొమ్మిది లేదా పది యూనికార్న్‌లు మాత్రమే ఉండేవి. ఇప్పుడు భారతదేశం యునికార్న్స్ ప్రపంచంలో కూడా వేగంగా పురోగమిస్తుందని తెలిస్తే మీరు చాలా సంతోషిస్తారు. ఒక నివేదిక ప్రకారంఈ సంవత్సరం పెద్ద మార్పు వచ్చింది. కేవలం 10 నెలల్లోప్రతి 10 రోజులకు ఒక యూనికార్న్ భారతదేశంలో తయారవుతోంది. కరోనా మహమ్మారి మధ్య మన యువత ఈ విజయాన్ని సాధించడం కూడా పెద్ద విషయం. ప్రస్తుతం భారతదేశంలో 70 కంటే ఎక్కువ యూనికార్న్‌లు ఉన్నాయి. అంటే 1 బిలియన్ కంటే ఎక్కువ విలువను దాటిన 70 కంటే ఎక్కువ స్టార్టప్‌లు ఉన్నాయి. మిత్రులారా!స్టార్ట్-అప్  విజయం కారణంగాప్రతి ఒక్కరి దృష్టి దీనిపై పడింది. దేశం నలుమూలల నుండి, విదేశాల నుండి పెట్టుబడిదారుల సహకారం లభిస్తున్న  విధానాన్ని అందరూ గమనిస్తున్నారు. బహుశా కొన్ని సంవత్సరాల కిందట ఇది ఎవరూ ఊహించలేదు.

మిత్రులారా!భారతీయ యువత స్టార్టప్‌ల ద్వారా ప్రపంచ సమస్యల పరిష్కారంలోకూడా సహకరిస్తోంది. ఈ రోజు మనం ఒక యువకుడు మయూర్ పాటిల్‌తో మాట్లాడదాం. ఆయన తన స్నేహితులతో కలిసి కాలుష్య సమస్యకు పరిష్కారం ఇవ్వడానికి ప్రయత్నించారు.

మోదీ గారు:  మయూర్ గారూ.. నమస్తే.

మయూర్ పాటిల్ గారు:  నమస్కారం సార్.

మోదీ గారు:  మయూర్ గారూ.. మీరెలా ఉన్నారు?

మయూర్ పాటిల్ గారు:  చాలా బాగున్నాను సార్. మీరెలా ఉన్నారు ?

మోదీ గారు:  నేను చాలా సంతోషంగా ఉన్నాను. సరే చెప్పండి. ప్రస్తుతం మీరేదో స్టార్టప్ ప్రపంచంలో ఉన్నారు.

మయూర్ పాటిల్ గారు:  అవును సార్!

మోదీ గారు:  వ్యర్థాలను ఉత్తమంగా పరివర్తన చేస్తున్నారు.

మయూర్ పాటిల్ గారు:  అవును సార్!

మోదీ గారు:  పర్యావరణ రంగంలో కూడా మీరు పని చేస్తున్నారు. మీ గురించి చెప్పండి. మీ పని గురించి మాకు చెప్పండి. ఈ పనికి మీకు ఎలా ఆలోచన వచ్చింది?

మయూర్ పాటిల్ గారు:  సార్!నేను కాలేజీలో ఉన్నప్పుడు నాకు మోటార్ సైకిల్ ఉండేది. దాని  మైలేజ్ చాలా తక్కువగా ఉండేది. ఎమిషన్ చాలా ఎక్కువగా ఉండేది. అది టూ స్ట్రోక్ మోటార్ సైకిల్. కాబట్టి ఉద్గారాలను తగ్గించి, దాని మైలేజీని కొద్దిగా పెంచడానికినేను ప్రయత్నించడం ప్రారంభించాను.ఎప్పుడో 2011-12లో నేను మైలేజీని లీటరుకు 62 కిలోమీటర్ల మేరకు పెంచాను. కాబట్టి అక్కడి నుండి నేను ప్రజల కోసం పెద్ద ఎత్తున తయారు చేయాలనే ప్రేరణ పొందాను. అప్పుడు చాలా మంది దాని నుండి ప్రయోజనం పొందుతారుకాబట్టి. 2017-18లో మేం దాని సాంకేతికతను అభివృద్ధి చేశాం. ప్రాంతీయ రవాణా సంస్థలో 10 బస్సులలో ఉపయోగించాం. దాని ఫలితాన్ని తనిఖీ చేయడానికి దాదాపు మేం ఉద్గారాలను నలభై శాతం తగ్గించాం-  బస్సులలో ..

మోదీ గారు:  ఓహ్! మీరు కనుగొన్న ఈ సాంకేతికతకు పేటెంట్ మొదలైనవి పొందారా?

మయూర్ పాటిల్ గారు:  అవును సార్! పేటెంట్ పూర్తయింది. ఈ సంవత్సరంలో మాకు పేటెంట్ వచ్చింది.

మోదీ గారు:  మరి దీన్ని మరింత పెంచే ప్రణాళిక ఏమిటి? ఎలా చేస్తున్నారు? బస్సు ఫలితం వచ్చేసింది. ఆ  విషయాలన్నీ కూడా బయటకు వచ్చే ఉంటాయి. కాబట్టి మీరు తర్వాత ఏం చేయాలని ఆలోచిస్తున్నారు?

మయూర్ పాటిల్ గారు: సార్!స్టార్ట్-అప్ ఇండియాలో NITI ఆయోగ్ నుండి అటల్ న్యూ ఇండియా ఛాలెంజ్ నుండి మాకు గ్రాంట్ వచ్చింది. ఆ గ్రాంట్ ఆధారంగామేం  ఎయిర్ ఫిల్టర్‌లను తయారు చేసే ఫ్యాక్టరీని ప్రారంభించాం.

మోదీ గారు: మీరు భారత ప్రభుత్వం నుండి ఎంత గ్రాంట్ పొందారు?

మయూర్ పాటిల్ గారు: 90 లక్షలు

మోదీ గారు: 90 లక్షలా!

మయూర్ పాటిల్ గారు: అవును సార్!

మోదీ గారు: మీ పని దానితో పూర్తయిందా !

మయూర్ పాటిల్ గారు: అవును.. ఇప్పుడే మొదలైంది. ఇంకా ప్రాసెస్ లో ఉన్నాం.

మోదీ గారు: మీరు ఎంత మంది స్నేహితులు కలిసి చేస్తున్నారు ఇదంతా?

మయూర్ పాటిల్ గారు: మేం నలుగురం సార్.

మోదీ గారు: నలుగురూ ఇంతకుముందు కలిసి చదువుకునేవారు. దాని నుండి మీకు ముందుకు వెళ్లాలనే ఆలోచన వచ్చింది.

మయూర్ పాటిల్ గారు: అవును సార్! అవును! మేము ఇంకా కాలేజీలోనే ఉన్నాం అప్పుడు. కాలేజీలో మేం ఇదంతా ఆలోచించాం. కనీసం నా మోటార్‌సైకిల్ కాలుష్యాన్ని తగ్గించి మైలేజీని పెంచాలని నా ఆలోచన.

మోదీ గారు: కాలుష్యాన్ని తగ్గించారు.. మైలేజీని పెంచారు.. అప్పుడు సగటు ఖర్చు ఎంత ఆదా అవుతుంది?

మయూర్ పాటిల్ గారు: సార్!మోటార్ సైకిల్ మైలేజీని పరీక్షించాం. లీటరుకు 25 కిలోమీటర్లు ఇచ్చే దాన్ని లీటర్‌కు 39 కిలోమీటర్లకు పెంచాం. అప్పుడు దాదాపు 14 కిలోమీటర్ల ప్రయోజనం. అందులో 40 శాతం కార్బన్ ఉద్గారాలు తగ్గాయి. ప్రాంతీయ రవాణా సంస్థ బస్సులను ప్రారంభించినప్పుడుఇంధన సామర్థ్యం 10 శాతం పెరిగింది. దానిలో ఉద్గారాలు 35-40 శాతం తగ్గాయి.

మోదీ గారు: మయూర్ గారూ.. మీతో మాట్లాడటం నాకు ఆనందంగా ఉంది. మీకు మిత్రులను కూడా అభినందిస్తున్నాను. కళాశాల జీవితంలో మీరు ఎదుర్కొన్న సమస్యకు మీరు ఒక పరిష్కారం కనుగొనడంతో పాటు ఆ పరిష్కారం ఎంచుకున్న మార్గం పర్యావరణ సమస్యను పరిష్కరించింది. మీరు చొరవ తీసుకున్నారు. మన దేశ యువతఏదైనా పెద్ద సవాలును స్వీకరించి, మార్గాలను అన్వేషిస్తుంది. అదే మన యువత శక్తి. మీకు అంతా మంచే జరగాలని ఆశిస్తున్నాను. నా తరఫున మీకు చాలా చాలా ధన్యవాదాలు

మయూర్ పాటిల్ గారు: ధన్యవాదాలు సార్! ధన్యవాదాలు!

మిత్రులారా! కొన్నేళ్ల క్రితం ఎవరైనా వ్యాపారం చేయాలనుకుంటున్నానని, కొత్త కంపెనీ పెట్టాలనుకుంటున్నానని చెబితే“నీకు ఉద్యోగం ఎందుకు వద్దు? ఉద్యోగంలో భద్రత ఉంటుంది. జీతం వస్తుంది. ఇబ్బంది కూడా తక్కువే.” అని కుటుంబ పెద్దలు సమాధానమిచ్చేవారు. కానీ, ఎవరైనా ఈరోజు తన స్వంత కంపెనీని ప్రారంభించాలనుకుంటేచుట్టూ ఉన్న వారందరూ చాలా ఉత్సాహపరుస్తారు. అతనికి పూర్తిగా మద్దతు ఇస్తారు. మిత్రులారా!ఇది భారతదేశ వృద్ధి కథ  మలుపు. ఇక్కడ ఇప్పుడు ప్రజలు ఉద్యోగార్థులుగా కాకుండా ఉద్యోగ సృష్టికర్తలుగా మారాలని కలలు కంటున్నారు. ఇది ప్రపంచ వేదికపై భారత్ స్థానాన్ని మరింత బలోపేతం చేస్తుంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా!ఈరోజు మనం 'మన్ కీ బాత్'లో అమృత మహోత్సవం గురించి మాట్లాడుకున్నాం. అమృత కాలంలో మన దేశప్రజలు కొత్త సంకల్పాలను ఎలా నెరవేరుస్తున్నారో చర్చించాం. డిసెంబర్ నెలలో సైన్యం  ధైర్యసాహసాలకు సంబంధించిన అంశాలను కూడా ప్రస్తావించాం. డిసెంబరు నెలలోమనం స్ఫూర్తి పొందే మరో పెద్ద రోజు మన ముందుకు వస్తుంది. అది డిసెంబర్ 6వ తేదీన వచ్చే బాబాసాహెబ్ అంబేద్కర్ వర్ధంతి. బాబా సాహెబ్ తన జీవితమంతా దేశం కోసం,సమాజం కోసం తన విధులను నిర్వర్తించడానికి అంకితం చేశారు. మనమందరం మన కర్తవ్యాన్ని నిర్వర్తించాలనిమన రాజ్యాంగం ఆశిస్తున్నదని, అదే మన రాజ్యాంగంలోని ప్రాథమిక భావన అని దేశప్రజలమైన మనం ఎప్పటికీ మరచిపోకూడదు. కాబట్టి మన కర్తవ్యాలను పూర్తి నిజాయితీతో నిర్వహిస్తామనిఅమృత మహోత్సవంలో ప్రతిజ్ఞ చేద్దాం. ఇదే బాబా సాహెబ్‌కి మనం ఇచ్చే నిజమైన నివాళి.

మిత్రులారా! ఇప్పుడు మనం డిసెంబర్ నెలలోకి ప్రవేశిస్తున్నాం. ఈ 2021లో తర్వాతి 'మన్ కీ బాత్' ఈ సంవత్సరంలో  చివరి 'మన్ కీ బాత్' కావడం సహజం. 2022లో మళ్లీ ప్రయాణాన్ని ప్రారంభిద్దాం. అవును.. నేను మీ నుండి చాలా సూచనలను ఆశిస్తూనే ఉన్నాను. దాన్ని కొనసాగిస్తాను. మీరు ఈ సంవత్సరానికి ఎలా వీడ్కోలు పలుకుతున్నారు, కొత్త సంవత్సరంలో మీరు ఏమి చేయబోతున్నారు- దయచేసి ఈ విషయాలు కూడా చెప్పండి. కరోనా ఇంకా పోలేదని మర్చిపోకండి. జాగ్రత్తలు తీసుకోవడం మనందరి బాధ్యత.

చాలా చాలా  ధన్యవాదాలు!

ప్రియమైన సహచరులారా, మీకందరికీ నమస్కారం | శతకోటి ప్రణామాలు | నేను మీకు శతకోటి ప్రణామాలు ఎందుకు చెబుతున్నానంటే వంద కోట్ల వాక్సీన్ డోసులు తీసుకున్న తర్వాత ఇవ్వాళ్ల దేశం కొత్త ఉత్సహంతో, కొత్త వేగంతో ముందుకు దూసుకెళ్తోంది. మన వాక్సినేషన్ కార్యక్రమం సఫలత భారతదేశపు సామర్ధ్యాన్ని చాటుతోంది, అది మన సామర్ధ్యానికి ప్రతీకగా నిలిచింది. 

మిత్రులారా వంద కోట్ల వాక్సీన్ డోసుల్ని వేయడం చాలా పెద్ద విషయం, కానీ దానికి సంబంధించిన లక్షలాది చిన్న చిన్న ప్రేరణలు, అలాగే గర్వంతో కూడుకున్న అనేక అనుభవాలు, అనేక ఉదాహరణలు దానికి ముడిపడి ఉన్నాయి | వాక్సినేషన్ మొదలుపెట్టిన రోజునే ఇంత పెద్ద కార్యక్రమం పూర్తిగా సఫలమవుతుందన్న విశ్వాసం నాకెలా కలిగిందని చాలామంది నాకు లేఖలు రాస్తున్నారు, నన్ను ప్రశ్నిస్తున్నారు | నాకు అంతటి నమ్మకం ఎందుకు కలిగిందంటే, నాకు నా దేశంయొక్క, నా దేశ ప్రజలయొక్క శక్తి సామర్ధ్యాల గురించి చాలా బాగా తెలుసు కనుక | మన హెల్త్ వర్కర్లు దేశవాసులందరికీ టీకాలు వేసే ప్రయత్నంలో ఎలాంటి లోపం చెయ్యరన్న పూర్తి నమ్మకం నాకుంది. మన హెల్త్ వర్కర్లు పూర్తి స్థాయి అంకిత భావంతో, ఓ సత్సంకల్పంతో అసాధ్యాన్ని సుసాధ్యం చేసి చూపించారు. వాళ్లందరూ ఓ వినూత్నమైన సంకల్పంతో, అంకితభావంతో తమ శక్తికి మంచి చాలా కష్టపడ్డారు | ధృఢ నిశ్చయంతో మానవతా భావనతో సేవా దృక్పథంతో ముందుకు సాగి ఓ సరికొత్త అధ్యాయాన్ని సృష్టించారు | దానికి సంబంధించి ఎన్నో ఉదాహరణలున్నాయి | అనేక రకాలైన ఇబ్బందుల్ని సవాళ్లని అధిగమించి వాళ్లు ఏ విధంగా దేశ ప్రజలందరికీ ఓ సురక్షా కవచాన్ని ఏర్పాటు చేశారో కథలు కథలుగా చెబుతున్నారు | ఈ సఫలత సాధించడానికి వాళ్లు ఎంతగా కష్టపడ్డారో, ఎన్ని శ్రమలకోర్చారో మనం అనేక పత్రికల్లో వచ్చిన కథనాలు చూశాం, అనేక రకాల కథనాల్నికూడా విన్నాం | ఒకరిని మించి ఒకరుగా అనేక రకాలైన ప్రేరణలు మనకి కనిపించాయి | నేనివ్వాళ్టి మన్ కీ బాత్ లో ఉత్తరాఖండ్ లోని బాగేశ్వర్ ప్రాంతానికి చెందిన ఓ హెల్త్ వర్కర్ పూనమ్ నౌటియాలా ని మీకు పరిచయం చేయాలనుకుంటున్నాను | మిత్రులారా ఆ బాగేశ్వర్ దేశంలోకెల్లా నూటికి నూరుశాతం వాక్సినేషన్ కార్యక్రమాన్ని సమర్థంగా అమలు చేసిన ఉత్తరాఖండ్ ఖండ్ కి చెందినవారు కావడం విశేషం | ఉత్తరాఖండ్ ప్రభుత్వాన్నికూడా మనం ఈ సందర్భంగా అభినందించి తీరాలి. ఎందుకంటే అది అత్యంత దుర్గమమైన, కఠినమైన ప్రదేశం కాబట్టి | అదే విధంగా అనేక విధాలైన అవాంతరాల్ని అధిగమించి హిమాచల్ ప్రదేశ్ కూడా నూటికి నూరుశాతం వాక్సినేషన్ ప్రక్రియలో సఫలత సాధించింది | నాకు తెలిసిన సమాచారం ప్రకారం పూనమ్ గారు తానున్న ప్రదేశంలో అందరికీ వాక్సీన్ ని అందించడానికి రాత్రింబవళ్లూ తీవ్రస్థాయిలో శ్రమించారు |

ప్రధాన మంత్రి :- పూనమ్ గారు నమస్తే |

పూనమ్ నౌటియాలా :- నమస్కారం సర్ |

ప్రధాన మంత్రి :- పూనమ్ గారూ దేశ వాసులందరికీ కాస్త మీ 

గురించి చెబుతారా

పూనమ్ నౌటియాలా :- సార్ నా పేరు పూనమ్ నౌటియాలా | సార్ 

నేను ఉత్తరాఖండ్ లోని బాగేశ్వర్ జిల్లాలోని చానీ కోరాలీ సెక్టర్ లో పనిచేసే ఆరోగ్య కార్యకర్తని సర్. నేనో ANMని సర్. 

ప్రధాన మంత్రి :- పూనమ్ గారూ నాకు బాగేశ్వర్ కి వచ్చే 

అవకాశం కలగడం నిజంగా నా అదృష్టం. అది ఓ పుణ్య క్షేత్రం కావడం విశేషం. అక్కడ బాగేశ్వర్ మందిరం ఉంది, దాన్ని దర్శించుకుని నేను చాలా ఆశ్చర్యపోయాను, ఎన్నో శతాబ్దాల క్రితం ఆ మందిరాన్ని అసలు ఎలా నిర్మించారోకదా అని. 

పూనమ్ నౌటియాల్ :- అవును సార్.  

ప్రధాన మంత్రి :- పూనమ్ గారూ మీరు మీ ప్రాంతంలో 

ఉన్నవారందరికీ వాక్సినేషన్ పూర్తి చేశారా?

పూనమ్ నౌటియాల్ :- అవును సర్, మొత్తం అందరికీ పూర్తైపోయింది.  

ప్రధానమంత్రి :- ఆ ప్రక్రియలో మీరేమైనా ఇబ్బందుల్ని 

ఎదుర్కోవాల్సొచ్చిందా?

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును సర్ | ఇక్కడ మాకు ఎక్కడైతే వర్షం 

పడుతుందో అక్కడ రోడ్డు పూర్తిగా బ్లాకైపోతుంది | సార్ మేం నదిని దాటుకుని వెళ్లాల్సొచ్చింది |

మేం ప్రతి ఒక్క ఇంటికీ వెళ్లాం సర్ |NHCVC కార్యక్రమంలో భాగంగా మేం ప్రతి ఇంటికీ వెళ్లాం | చాలామంది ఆరోగ్య కేంద్రానికి రాలేకపోయారండీ, ఎలాంటివాళ్లంటే వృద్ధులు, వికలాంగులులాంటి వాళ్లు, గర్భవతులైన మహిళలు, గృహిణులు చాలామంది |

ప్రధానమంత్రి :- పైగా అక్కడ కొండలమీద ఇళ్లు చాలా 

దూరంగా ఉంటాయికదా. 

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును |

ప్రధాన మంత్రి :- మరైతే మీరు ఒక్క రోజులో ఎంతదూరం 

ప్రయాణించాల్సొచ్చేది.  

పూనమ్ నౌటియాలా :- సార్ కిలోమీటర్ల ప్రకారం చూస్తే రోజుకి దాదాపు పది 

కిలోమీటర్లు, ఎనిమిది కిలోమీటర్లు.

ప్రధాన మంత్రి :- నిజానికి పట్టణాల్లో నివశించేవాళ్లకి 8-10 కిలోమీటర్లు 

కొండలెక్కి ప్రయాణించడమంటే ఏంటో తెలియదు. నాకు తెలిసి 8-10 కిలోమీటర్లు కొండలెక్కడమంటే మొత్తం రోజంతా పడుతుంది. 

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును సర్..

ప్రధాన మంత్రి :- కానీ ఒక్కరోజులో ఇంతంటే, పైగా ఇది చాలా 

ముఖ్యమైన వాక్సినేషన్ కార్యక్రమం కాబట్టి మొత్తం సామానంతా కూడా మోసుకెళ్లాల్సొస్తుంది. మీతోపాటుగా ఎవరైనా సహాయకులు కూడా వచ్చేవారా లేదా ?

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును సర్.. మేం ఐదుగురం టీమ్ మెంబర్లం 

ఉంటాం సర్. 

పూనమ్ నౌటియాలా :- ఆ.. 

పూనమ్ నౌటియాలా :- ఆ బృందంలో ఓ డాక్టర్, ఓ ANM, ఇంకా ఓ 

ఫార్మసిస్ట్, ఆశా అలాగే డేటా ఎంట్రీ ఆపరేటర్ కూడా ఉన్నారు సర్. 

ప్రధానమంత్రి :- అవునా.. అయితే ఆ డేటా ఎంట్రీకోసం అక్కడ 

కనెక్టివిటీ దొరికేదా లేకపోతే బాగేశ్వర్ కి తిరిగొచ్చాక చేసేవాళ్లా?

పూనమ్ నౌటియాలా :- సర్.. అక్కడక్కడా నెట్వర్క్ ఉండేది, మిగతావన్నీ 

బాగేశ్వర్ కి తిరిగొచ్చాక ఎంట్రీ చేసేవాళ్లం మేము. 

ప్రధాన మంత్రి :- అవును. నాకు తెలిసిన సమాచారం ఏంటంటే 

పూనమ్ గారు ఔటాఫ్ ది వే వెళ్లి జనానికి టీకాలు వేసేవాళ్లట. అసలు మీకా ఆలోచన ఎలా వచ్చింది, మీరప్పుడేమనుకున్నారు, మీరు ఎలా ముందుకెళ్లారు?

పూనమ్ నౌటియాలా :- మేమంతా, మొత్తం టీమ్ కలిసి మావల్ల ఒక్క డోస్ 

వాక్సీన్ కూడా మిస్ కాకూడదని బలంగా

సంకల్పించుకున్నాం. మన దేశం నుంచి కరోనా మహమ్మారిని దూరంగా తరిమి వెయ్యాలనుకున్నాం. నేను ఆశ కలిసి గ్రామాల వారీగా ఓ డ్యూ లిస్ట్ ని తయారు చేసుకున్నాం. ఆ జాబితా ప్రకారం చూసుకుని సెంటర్ కి వచ్చినవాళ్లకి అక్కడే టీకాలు వేసేశాం. తర్వాత మేం ఇంటింటికీ వెళ్లాం. సార్ ఆ తర్వాత మిగిలిపోయినవాళ్లు, సెంటర్ కి రాలేని వాళ్లని గుర్తించాం. 

ప్రధాన మంత్రి :- మీరు అందరికీ నచ్చజెప్పాల్సొచ్చేదా?

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును సర్.. నచ్చజెప్పాం.. అవును.. 

ప్రధాన మంత్రి :- ఇప్పుడు కూడా అందరూ వాక్సీన్ తీసుకోవడానికి 

ఉత్సాహం చూపిస్తున్నారా?

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును సర్.. అవును.. ఇప్పుడు అందరికీ 

అర్థమైపోయింది. మొదట్లో మాకు చాలా కష్టంగా అనిపించింది. ఈ వాక్సీన్ సురక్షితమైనదని, మేం కూడా వేసుకున్నామని, మేం బాగానే ఉన్నాంకదా అని జనానికి నచ్చజెప్పాల్సొచ్చేది. మా స్టాఫ్ అంతా వేసుకున్నామని మేం బాగున్నామని చెప్పాల్సొచ్చేది. 

ప్రధాన మంత్రి :- ఎక్కడైనా వాక్సీన్ వేసిన తర్వాత ఏమైనా 

ఇబ్బందులొచ్చాయా తర్వాత.. పూనమ్ నౌటియాలా :- లేదు లేదు సర్.. అలాంటిదేం లేదు.. 

పూనమ్ నౌటియాలా :- ఏం కాలేదా.. 

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును.. 

ప్రధాన మంత్రి :- అందరూ సంతోషంగానే ఉన్నారా

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును సర్.. 

ప్రధానమంత్రి :- అంతా బాగానే ఉందికదా.. 

పూనమ్ నౌటియాలా :- అవును సర్.. 

ప్రధాన మంత్రి :- అవును.. మీరు చాలా కష్టపడి పనిచేశారు.. ఆ 

ప్రాంతం ఎలా ఉంటుందో, అక్కడ కొండలెక్కడం ఎంత కఠినంగా ఉంటుందో నాకు తెలుసు. ఓ కొండ ఎక్కడం మళ్లీ కిందికి దిగడం, మళ్లీ ఇంకో కొండెక్కడం, ఇళ్లుకూడా చాలా దూరంగా ఉంటాయి, మీరు చాలా చాలా కష్టపడి పనిచేశారు. 

పూనమ్ నైటియాల్ :- ధన్యవాదాలు సర్, మీతో మాట్లాడ్డం నిజంగా నా 

అదృష్టం.

ప్రధానమంత్రి :- మీలాంటి లక్షలాది మంది హెల్త్ వర్కర్లు 

కఠినమైన పరిశ్రమతో భారత దేశంలో కోట్లాది వాక్సీన్ డోసుల లక్ష్యాన్ని పూర్తి చేశారు. ఇవ్వాళ్ల దానికి నేను కేవలం మీకు మాత్రమే కాక ఉచిత టీకాకరణ ప్రక్రియని ఇంత పెద్ద ఎత్తున పూర్తి చేయడానికి సహకరించిన ప్రతి ఒక్క భారతీయుడికీ నేను ప్రత్యేక ధన్యవాదాలు తెలుపుతున్నాను. మీ అందరివల్లే మన దేశంలో వాక్సినేషన్ ప్రక్రియ ఇంతగా సఫలమయ్యింది. మీకు మీ కుటుంబాలకు నేను అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. 

ప్రియమైన దేశవాసులారా, మీకు తెలిసిందేకదా వచ్చే ఆదివారం, అక్టోబర్ 31వ తేదీన సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ జయంతి పండుగ. మనసులో మాట శ్రోతలందరి తరఫునా, నా తరఫునా, నేనా ఉక్కుమనిషికి నమస్కరిస్తున్నాను. 

మిత్రులారా, అక్టోబర్ 31వ తేదీని మనం రాష్ట్రీయ సమైక్య దినంగా జరుపుకుంటున్నాం. ఏకత్వానికి సంబంధించిన ఏ విధానం లేదా ప్రక్రియతో అయినా సరే మనందరం అనుబంధాన్ని పెంచుకోవడం మన ధర్మం. మీరు చూసే ఉంటారు గుజరాత్ పోలీసులు కచ్ లోని లఖ్ పత్ కోటనుండి స్టాచ్యూ ఆఫ్ యూనిటీ వరకూ బైక్ ర్యాలీని నిర్వహించారు. త్రిపుర పోలీసులు ఏకతా దివస్ ని జరుపుకునే సందర్భంలో త్రిపుర నుంచి స్టాచ్యూ ఆఫ్ యూనిటీ వరకూ బైక్ ర్యాలీని నిర్వహిస్తున్నారు. అంటే తూర్పు నుంచి పశ్చిమ దిశ వరకూ దేశాన్ని ఏకం చేస్తున్నారు. జమ్మూకాశ్మీర్ పోలీసులుకూడా ఉరీనుంచి పఠాన్ కోట్ వరకూ అలాంటి బైక్ ర్యాలీని నిర్వహించి దేశంలో ఏకత్వ సందేశాన్ని ప్రచారం చేస్తున్నారు. నేనా జవానులందరికీ సెల్యూట్ చేస్తున్నాను. జమ్మూకాశ్మీర్ లోని కుప్వారా జిల్లాలోని అనేక మంది ఆడపడుచుల గురించి కూడా నాకు తెలిసింది. ఆ ఆడపడుచులందరూ కాశ్మీర్ లోని సైన్యానికి సంబంధించిన కార్యాలయాలకోసం, ప్రభుత్వ కార్యాలయాలకోసం మువ్వన్నెల జెండాలను కుడుతున్నారు. పరిపూర్ణమైన దేశ భక్తితో చేస్తున్న పని అది. నేను ఆ ఆడపడుచులు పడుతున్న శ్రమని అభినందిస్తున్నాను. మీరుకూడా భారతదేశంలో ఏకత్వం కోసం, భారత దేశ ఔన్నత్యం కోసం, ఏదో ఒకటి చెయ్యాలి. అప్పుడు మీ మనసుకు ఎంతటి సంతోషం కలుగుతుందో మీరే చూడండి. 

మిత్రులారా, సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ ఏమనేవారంటే – మనందరం కలిసికట్టుగా  ఉన్నప్పుడు మాత్రమే దేశాన్ని ప్రగతి పథంలోకి తీసుకెళ్లగలం. మనలో గనక ఏకత్వం లేకపోతే మనంతట మనమే కొత్త కొత్త ఆపదల్లో చిక్కుకుపోతాం. అంటే దేశం ఒక్కటిగా ఉంటే మనం ఉన్నతంగా ఉంటాం. మనం సర్దార్ పటేల్ జీవితంనుంచి ఆయన ఆశయాలనుంచి చాలా చాలా నేర్చుకోవచ్చు. మన ప్రసార మంత్రిత్వ శాఖ కూడా సర్దార్ పటేల్ జీవితంపై ఓ పిక్టోరియెల్ బయోగ్రఫీని ప్రచురించింది. మన దేశంలోని యువకులందరూ దాన్ని చదవాలని నేను కోరుకుంటున్నాను. దానిద్వారా మీకు ఆకర్షణీయమైన రీతిలో సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ జీవితం గురించి తెలుసుకునే అవకాశం కలుగుతుంది. 

ప్రియమైన సహచరులారా, జీవితం నిరంతరాయంగా ప్రగతిని కోరుకుంటుంది, అభివృద్ధిని కోరుకుంటుంది, ఉన్నత శిఖరాలను అధిరోహించాలని కోరుకుంటుంది. విజ్ఞానం ఎంతగా అభివృద్ధి చెందినా సరే, ప్రగతి పథం ఎంత వేగంగా ఉన్నాసరే, భవనాలు ఎంత అందంగా నిర్మితమైనా సరే, జీవితంలో మాత్రం ఏదో ఒక లోటు కనిపిస్తూనే ఉంటుంది. కానీ దానికి చక్కటి సంగీతాన్ని, కళల్ని, నాట్యాన్ని, సాహిత్యాన్ని జోడిస్తే అప్పుడు లభించే సంతృప్తి కోటానుకోట్ల రెట్లు పెరుగుతుంది. నిజానికి జీవితాన్ని సార్థకం చేసుకోవాలంటే ఇవన్నీ మనకు చాలా అవసరం. అందుకే ఇవన్నీ మన జీవితంలో ఓ కెటలిస్ట్ లా పనిచేస్తాయని చెబుతారుకదా. ఇవి మన శక్తిని పెంచేందుకు దోహదపడతాయి. మానవుడి మనస్సుని అంతర్గతంగా వికసింపజేసేందుకు, మన మనోయాత్రకు చక్కటి మార్గాన్ని ఏర్పాటు చేసేందుకు చక్కటి సంగీతం, ఇంకా వివిధ రకాలైన కళలు ముఖ్యమైన భూమికను పోషిస్తాయి. వాటికి ఉన్న శక్తి ఎలాంటిదంటే అవి కాలానికి, ప్రాంతానికి, మత తత్వానికీ కట్టుబడేవికావు, అమృత మహోత్సవంలోకూడా మన కళలు, సంస్కృతి, గీతాలు, సంగీతానికి సంబంధించిన రంగుల్ని నింపడం చాలా అవసరం. 

నాక్కూడా అనేకమందినుంచి అమృత మహోత్సవానికి, అలాగే సంగీత సాహిత్యాలకు ఉన్న శక్తికి సంబంధించిన అనేక సూచనలు అందుతున్నాయి. ఆ సూచనలు నాకు అత్యంత విలువైనవి. నేను వాటిని సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖకు అధ్యయనంకోసం పంపించాను. సంతోషకరమైన విషయం ఏంటంటే సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాక వాటిని అతి తక్కువ కాలంలోనే అధ్యయనం చేసింది. దానికి సంబంధించిన పనికూడా మొదలయ్యింది. అలాంటి ఓ చక్కటి ఆలోచనే దేశ భక్తి గీతాల పోటీ. స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో వేర్వేరు భాషలు, యాసల్లో దేశ భక్తి గీతాలు, భజనలు దేశాన్ని ఒక్కతాటిమీద నడిపించాయి. ఇప్పుడు అమృతకాలంలో మన యువత అలాంటి దేశ భక్తి గీతాల్ని రాసి, ఈ కార్యక్రమానికి మరింతగా శోభను పెంచొచ్చు. ఆ దేశ భక్తి గీతాలు మాతృభాషలో కూడా ఉండొచ్చు లేదా జాతీయ భాషలోనూ ఉండొచ్చు అలాగే ఇంగ్లిష్ భాషలో కూడా రాయొచ్చు. కానీ ముఖ్యమైన విషయం ఏంటంటే ఆ రచనలు నవ భారతానికి సంబంధించిన కొత్త ఆలోచనలతో కూడినవయ్యుండాలి. వర్తమానానికి సంబంధించి ప్రేరణను స్వీకరించి దేశ భవిష్యత్తుని సమున్నతమైన పథంలో నడిపించగలిగేవి అయ్యుండాలి. సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ జిల్లా స్థాయి నుంచి జాతీయ స్థాయి వరకూ ఈ పోటీల్ని నిర్వహించాలి. 

మిత్రులారా, మనసులో మాట శ్రోత ఒకరు ఏం సలహా ఇచ్చారంటే అమృత మహాత్సవంలో ముగ్గుల పోటీలుకూడా పెట్టాలన్నారు. మన దేశంలో పండుగ రోజుల్లో రంగు రంగుల ముగ్గులెయ్యడం శతాబ్దాలుగా ఆనవాయితీ. రంగుల ముగ్గుల్లో దేశం వైవిధ్యంగా కనిపిస్తుంది. వివిధ రాష్ట్రాల్లో వివధ పేర్లతో, వివిధ రకాలైన థీమ్ లతో రంగుల ముగ్గులు వేస్తారు. అందుకే సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ దీనికి సంబంధించి కూడా ఓ క్యాంపెయిన్ నిర్వహించబోతోంది. మీరే ఆలోచించండి, స్వాతంత్ర్య సమరానికి సంబంధించిన ముగ్గులు వేస్తే, జనం వాళ్లవాళ్ల ఇళ్లముందు, గోడల మీద స్వాతంత్ర్యోద్యమ కారుల బొమ్మల్ని చిత్రీకరిస్తే, స్వాతంత్ర్యోద్యమానికి సంబంధించిన ఏ సంఘటననైనా రంగులతో చిత్రీకరిస్తే, అమృత మహోత్సవం శోభ ఎన్నో రెట్లు పెరుగుతుంది. 

మిత్రులారా మనకి లాలి పాటలు పాడే ఇంకో కళకూడా ఉంది. మన దేశంలో లాలి పాటల ద్వారా చిన్న పిల్లలకు సంస్కారాన్ని నేర్పుతారు. వాటిద్వారా మన సంస్కృతిని వాళ్లకి పరిచయం చేస్తారు. లాలిపాటలకు కూడా ఓ వైవిధ్యం ఉంది. మరప్పుడు మనం అమృత కాలంలో ఈ కళనుకూడా తిరిగి బతికించుకోకూడదు, దేశ భక్తికి సంబంధించిన లాలి పాటల్ని ఎందుకు రాయకూడదు, కవితలు, గీతాలు ఏదో ఒకటి రాయగలిగితే, చాలా తేలికగా ప్రతి ఇంట్లోనూ తల్లులు తమ చిన్నారి బాలలకు వాటిని వినిపించొచ్చుకదా. ఆ లాలిపాటల్లో ఆధునిక భారతం కనిపించాలి. 21వ శతాబ్దపు భారతీయ కలలు వాటిలో ప్రతిఫలించాలి. మీరు చేసిన ఈ సూచనల ఆధారంగా సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ వాటికి సంబంధించిన పోటీల్ని నిర్వహించాలని నిర్ణయం తీసుకుంది. 

మిత్రులారా, ఈ మూడు పోటీలూ అక్టోబర్ 31వ తేదీన సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ జయంతి రోజున ప్రారంభం కాబోతున్నాయి. రాబోయే రోజుల్లో సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ దానికి సంబంధించిన వివరాల్ని మీకు అందజేస్తుంది. ఆ వివరాల్ని మంత్రిత్వ శాఖ వెబ్ సైట్ లో, సోషల్ మీడియాలోకూడా అందజేస్తారు. మీరందరూ ఈ పోటీల్లో పాల్గొనాలని నేను కోరుకుంటున్నాను. మన యువతరం తప్పనిసరిగా తమలోని కళను, తమ ప్రతిభను ప్రదర్శించాలి. దానివల్ల మీ ప్రాంతానికి సంబంధించిన కళ, సంస్కృతి దేశంలో మూల మూలలకూ విస్తరిస్తాయి. మీ కథల్ని దేశం మొత్తం వింటుంది. 

ప్రియమైన మిత్రులారా, ఇప్పుడు మనం అమృతోత్సవ సమయంలో వీరులైన, అమరులైన భరతమాత ముద్దు బిడ్డల్ని గుర్తు చేసుకుంటున్నాం. వచ్చే నెల నవంబర్ 15వ తేదీన అలాంటి మహా పురుషులు, వీర యోధులైన, భగవాన్ బిరసా ముండ్ గారి జయంతి రాబోతోంది. భగవాన్ బిరసా ముండ్ ను భరత మాతకు తండ్రిగా కీర్తిస్తారు. అంటే ఆయన ఈ భూమికే తండ్రి అని అర్థం. భగవాన్ బిరసా ముండ్ తమ నేలను, అడవుల్ని, భూమిని రక్షించుకోవడంకోసం తీవ్రమైన పోరాటం చేశారు. భూమికి తండ్రియైనవారే అంతటి పోరాటం చెయ్యగలరు. ఆయన మనకు మన సంస్కృతిని, దాని మూలాల్నీ చూసి గర్వించడం నేర్పించారు. విదేశీ పాలకులు ఆయన్ని ఎంతగా బెదిరించినా సరే, ఎంతగా ఒత్తిడి చేసినా సరే, ఆయన మాత్రం ఆదివాసీల సంస్కృతిని మాత్రం విడిచిపెట్టలేదు. ప్రకృతిని, పర్యావరణాన్ని మనం ప్రేమించడం నేర్చుకోవాలంటే, కచ్చితంగా దానికి భగవాన్ బిరసా ముండ్ మనకు ప్రేరణగా నిలుస్తారు. ఆయన, పర్యావరణానికి హాని కలిగించే విదేశీ పాలనకు సంబంధించిన ఏ నిర్ణయాన్నైనా సరే తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. బీదసాదల్ని, కష్టాల్లో ఉన్నవాళ్లని ఆదుకోవడానికి ఆయన ఎప్పుడూ ముందుండేవారు. అనేక రకాలైన సామాజిక దురాచారాల్ని నిర్మూలించడానికి ఆయన చాలా కృషి చేశారు. ఉల్ గులాన్ ఉద్యమాన్ని ఆయన తప్ప ఇంకెవరు ముందుకు నడిపించగలిగుండేవారు. ఆ ఉద్యమం ఆంగ్లేయులకు మనశ్శాంతి లేకుండా చేసింది. దాని తర్వాతే ఆంగ్లేయులు భగవాన్ బిరసా ముండ్ ని పట్టించిన వారికి చాలా పెద్ద నగదు బహుమతిని ప్రకటించారు. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఆయన్ని జైల్లోపెట్టింది. ఆయన్ని ఎంతగా వేధించారంటే పాతికేళ్లకంటే తక్కువ వయసులోనే ఆయన మనల్ని విడిచి వెళ్లిపోయారు. ఆయన మనల్ని కేవలం భౌతికంగా మాత్రమే విడిచి వెళ్లిపోయారు. జనం మనసుల్లో మాత్రం ఆయన శాశ్వతమైన, సుస్థిరమైన స్థానాన్ని సంపాదించుకున్నారు. జనానికి ఆయన జీవితం ఓ ప్రేరణాత్మక శక్తిగా మిగిలిపోయింది. ఇవ్వాళ్టికీ ఆయన జీవిత గాథకు సంబంధించిన జానపద గీతాలు, కథలు మధ్య భారతంలో విస్తృతంగా ప్రచారంలో ఉన్నాయి. ఈ ధరిత్రికే తండ్రి అయిన భగవాన్ బిరసా ముండ్ కి నేను నమస్కరిస్తున్నాను. ఆయన గురించి విస్తృత స్థాయిలో తెలుసుకోవాలని నేను యువతరానికి సూచిస్తున్నాను. భారత స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో మన ఆదివాసీ జాతుల పోరాట పటిమను గురించి మీరు ఎంతగా తెలుసుకుంటే అంతగా మీకు గౌరవప్రదమైన అనుభూతులు కలుగుతాయి. 

ప్రియమైన సహచరులారా, ఇవ్వాళ్ల అక్టోబర్ 24వ తేదీ UN Day అంటే ఐక్యరాజ్య సమితి ఆవిర్భావ దినోత్సవం జరుపుకుంటాం. ఈ రోజునే ఐక్య రాజ్య సమితి ఆవిర్భవించింది. ఐక్యరాజ్య సమితిని స్థాపించిన రోజునుంచీ భారత్ కి దానిలో అనుబంధం ఉంది. భారత దేశం 1945లో స్వాతంత్ర్యం సాధించడానికి పూర్వమే ఐక్యరాజ్య సమితి చార్టర్ లో సంతకం చేసిందన్న విషయం మీకు తెలుసా. ఐక్యరాజ్య సమితికి సంబంధించిన ఓ ముఖ్యమైన విషయం ఏంటంటే ఐక్యరాజ్య సమితి ప్రభావనాన్ని ఇంకా దాని శక్తిని పెంచడానికి భారతీయ నారీశక్తి చాలా ముఖ్యమైన భూమికను నిర్వహించింది. 1947-48లో UN Human Rights Universal Declarationని రూపొందించేటప్పుడు అందులో “All Men are Created Equal” అని రాశారు. కానీ భారతీ దేశానికి చెందిన ఓ Delegate దానికి అభ్యంతరం తెలిపారు. తర్వాత Universal Declarationలో - “All Human Beings are Created Equal” అని రాశారు. Gender Equality అనే ఈ అంశం భారత దేశంలో శతాబ్దాల క్రితమే అమల్లో ఉంది. శ్రీమతి హంసా మెహతా ఆ Delegate అన్న విషయం మీకు తెలుసా. ఆవిడవల్లే ఆ మార్పు జరిగింది. అప్పుడే మరో Delegate శ్రీమతి లక్ష్మీ మీనన్ Gender Equalityఅంశంపై బలంగా తన అభిప్రాయాన్ని తెలిపారు. అది మాత్రమే కాక, 1953లో శ్రీమతి విజయలక్ష్మీ పండిట్, UN General Assemblyకి తొలి మహిళా President అయ్యారు.

మిత్రులారా, మనం ఎలాంటి పవిత్రమైన నేలకు చెందినవాళ్లమంటే, దేన్ని విశ్వసిస్తామంటే, ఏమని ప్రార్థన చేస్తామంటే :

ఓం ద్యోశాన్తిరన్తరిక్ష శాన్తిః,

పృధ్వీ శాన్తిరాపః శాంతిరోషధయః శాన్తిః ।

వనస్పతయః శాన్తిర్విశ్వేదేవాః శాన్తిర్బ్రహ్మమ్ శాన్తిః,

సర్వే శాన్తిః, శాన్తిరేవ శాన్తిః, సామా శాన్తిరేధి

ఓం శాన్తిః శాన్తిః శాన్తిః ।।

భారత దేశం ఎప్పుడూ విశ్వశాంతికోసం పాటుపడింది. మనం గర్వించదగ్గ విషయం ఏంటంటే భారతదేశం 1950వ దశాబ్దంలో నిరంతరాయంగా ఐక్యరాజ్య సమితి శాంతి మిషన్ లో భాగంగా ఉంది. దారిద్ర్య నిర్మూలన, Climate Change ఇంకా శ్రామికులకు సంబంధించి సమస్యలు విషయంలో సమాధానాలకు సంబంధించి భారతదేశం అగ్రపథంలోనే పయనిస్తోంది. అది మాత్రమే కాక యోగాని ఇంకా ఆయుష్ ని అందరికీ చేరువ చేసేందుకు భారత దేశం WHOఅంటే World Health Organisation తో కలిసి పనిచేస్తోంది. 2021 మార్చ్ లో WHO భారతదేశంలో సంప్రదాయ చికిత్సను అందించేందుకు ఓ Global Centreని స్థాపిస్తామని ప్రకటించింది. 

మిత్రులారా, ఐక్యరాజ్య సమితి గురించి మాట్లాడుతుంటే నాకివ్వాళ్ల అటల్ బిహారీ వాజ్ పేజ్ గారి మాటలు గుర్తొస్తున్నాయి. 1977లో ఆయన ఐక్యరాజ్య సమితిలో హిందీ భాషలో ప్రసంగించి ఓ కొత్త చరిత్రను సృష్టించారు. ఇవ్వాళ్ల నేను మనసులో మాట శ్రోతలకు, నాడు అటల్ బిహారీ వాజ్ పేయ్ గారి ప్రసంగంలోని ఓ భాగాన్ని వినిపించాలనుకుంటున్నాను. 

“ఇక్కడ నేను దేశాల గురించి వాటి గొప్పదనం గురించి ఆలోచించడం లేదు. సామాన్యుల అభివృద్ధి, గౌరవాలు నాకు అత్యంత ప్రధానమైన అంశాలు. చివరికి మన విజయాలు, పరాజయాలను కేవలం ఒకే అంశం ఆధారంగా లెక్కించాలి అదేంటంటే నిజంగా మనం మొత్తం మానవ సమాజాన్ని, అంటే ప్రతి ఒక్క పురుషుడు, స్త్రీ, పిల్లవాడు లేదా పిల్లకి సంపూర్ణమైన న్యాయం చెయ్యడానికి, వాళ్ల జీవితాల్లోంచి బీదరికాన్ని  పారద్రోలడానికి పూర్తి ప్రయత్నం చెయ్యగలుగుతున్నామా అన్నదే ఆ అంశం.’’ | 

మిత్రులారా, వాజ్ పేయిగారు చెప్పిన ఆ మాటలు ఇవ్వాళ్టికీ మనకు దిశా నిర్దేశం చేస్తాయి. ఈ భూమిని ఓ చక్కటి, సురక్షితమైన Planetగా చెయ్యడంలో భారతదేశం యొక్క పాత్ర, విశ్వవ్యాప్తంగా చాలా గొప్ప ప్రేరణ. 

ప్రియమైన మిత్రులారా, కొన్ని రోజుల క్రితం అక్టోబర్ 21వ తేదీన, పోలీస్ సంస్మరణ దినోత్సవాన్ని జరుపుకున్నాం. ఏ పోలీసు సోదరులైతే దేశ రక్షణకరోసం తమ ప్రాణాలను త్యాగం చేశారో, ఆ రోజున మనం వారందర్నీ మనం ప్రత్యేకంగా గుర్తు చేసుకుంటాం. 

నేనివ్వాళ్ల ఆ పోలీస్ ఉద్యోగులతోపాటుగా వాళ్ల కుటుంబాల్నికూడా గుర్తు చేసుకోవాలనుకుంటున్నాను. కుటుంబంనుంచి సహకారం, త్యాగం లేకపోతే పోలీస్ ఉద్యోగం లాంటి సర్వీస్ చెయ్యడం చాలా కష్టం. పోలీస్ సేవకు సంబంధించిన ఇంకో విషయాన్ని నేను మనసులో మాట శ్రోతలకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. మొదట్లో అందరూ పోలీస్, సైన్యం లాంటి సర్వీసులు కేవలం మగవాళ్లకి మాత్రమే అని అనుకునేవాళ్లు. కానీ ఇవ్వాళ్ల పరిస్థితి అలా లేదు. Bureau of Police Research and Development లెక్కల ప్రకారం గడచిన కొద్ది సంవత్సరాల్లో మహిళా పోలీసు ఉద్యోగుల సంఖ్య రెట్టింపు అయ్యింది. 2014లో వారి సంఖ్య ఒక లక్షా ఐదు వేల వరకూ ఉండేది. అదే 2020కల్లా అది రెట్టింపుకన్నా ఎక్కువై రెండు లక్షల 15 వేల వరకూ వచ్చింది. అంతేకాకుండా Central Armed Police Forces లో కూడా గడచిన ఏడేళ్లలో మహిళా ఉద్యోగుల సంఖ్య దాదాపుగా రెట్టింపయ్యింది. నేను కేవలం సంఖ్య గురించి మాత్రమే మాట్లాడ్డం లేదు. ఇప్పుడు మన దేశంలో అడబిడ్డలు అత్యంత కఠినమైన Dutyలనుకూడా పూర్తి స్థాయి శక్తి సామర్థ్యాలు, విశ్వాసంతో చేస్తున్నారు. ఉదాహరణకు చాలామంది ఆడబిడ్డలు అత్యంత కఠినంగా చెప్పుకునే Trainingsలో ఒకటైన Specialized Jungle Warfare Commandos Training తీసుకుంటున్నారు. వాళ్లు మన Cobra Battalion భాగస్వాములవుతారు. 

మిత్రులారా, ఇప్పుడు మనం Airports వెళ్తున్నాం, Metro Stations కి వెళ్తున్నాం, లేదంటే ప్రభుత్వ కార్యాలయాలకు వెళ్తాం. CISF కి చెందిన సమర్ధులైన మహిళలు చాలా ముఖ్యమైన అనేక ప్రాంతాల్లో గస్తీ కాస్తూ కనిపిస్తారు. దీనికి సంబంధించి సకారాత్మక ఫలితాలు కేవలం పోలీసు బలగాలతోపాటుగా సమాజం మనోబలాన్నికూడా పెంచుతున్నాయి. మహిళా రక్షక దళాల్ని చూసి జనంలో, ప్రత్యేకంగా మహిళల్లో సహజంగానే ఓ నమ్మకం ఏర్పడుతుంది. వాళ్లు అత్యంత సహజంగా తాము పరిపూర్ణమైన రక్షణ వలయంలో వారికి దగ్గరగా ఉన్న భావనకు లోనవుతారు. మహిళలకు ఉండే సహజలక్షణాలైన ఓర్పు, సహనాలవల్లకూడా జనం వారిని ఎక్కువగా నమ్ముతారు. మన మహిళా పోలీసు ఉద్యోగులు దేశంలో లక్షలాదిమందికి, ఆడ బిడ్డలకు Role Modelగా నిలుస్తున్నారు. స్కూళ్లు తెరిచిన తర్వాత మీమీ ప్రాంతాల్లో ఉన్న స్కూళ్లని విజిట్ చెయ్యమని, అక్కడ పిల్లలతో మాట్లాడమని నేను మహిళా పోలీసు ఉద్యోగుల్ని కోరుతున్నాను. అలా మాట్లాడ్డంవల్ల మన పిల్లలకు ఓ కొత్త స్ఫూర్తి లభిస్తుందని నేను విశ్వసిస్తున్నాను. అది మాత్రమే కాక పోలీసులమీద జనానికి నమ్మకంకూడా పెరుగుతుంది. ఇకపై కూడా మహిళలు ఎక్కువ సంఖ్యలో పోలీసు ఉద్యోగాల్లో చేరతారని, మన దేశంలో New Age Policingని లీడ్ చేస్తారని ఆశిస్తున్నాను. 

ప్రియమైన దేశ వాసులారా, గడచిన కొన్ని ఏళ్లుగా మన దేశంలో ఆధునిక టెక్నాలజీ వినియోగం ఎంత వేగంగా పెరుగుతోందంటే, దానిమీద మనసులో మాట శ్రోతలు నాకు తరచూ రాస్తుంటారు. ఇవ్వాళ్ల నేను మీతో అలాంటి ఓ  విషయం గురించి చర్చించాలనుకుంటున్నాను. అది మన దేశంలో, ప్రత్యేకించి యువతలో చిన్న చిన్న పిల్లల్లో పాకిపోయింది. అదేంటంటే డ్రోన్, మరియు డ్రోన్ టెక్నాలజీ గురించి. కొన్నేళ్ల క్రితం డ్రోన్ అనే పదం వినిపించగానే జనం మనసుల్లో ఉత్పన్నమయ్యే మొదటి భావనేంటి? సైన్యం, ఆయుధాలు, యుద్ధం. కానీ ఇప్పుడు మన దగ్గర ఎక్కడ పెళ్లి ఫంక్షన్లు జరిగినా మనం డ్రోన్ ని ఫోటోలు, వీడియోలు తీసుకోవడానికి ఉపయోగిస్తుంటే చూస్తున్నాం. డ్రోన్ వినియోగం, దాని శక్తి అంత మాత్రమే కాదు. గ్రామాల్లో భూమి వివరాల్ని సేకరించడానికి డ్రోన్ ని వినియోగిస్తున్న దేశాల్లో భారత్ ప్రథమ స్థానంలో ఉంది. భారతదేశం డ్రోన్ వినియోగాన్ని Transportation కోసం చాలా విస్తృత స్థాయిలో చేసేందుకు ప్రయత్నిస్తోంది. అది గ్రామాల్లో వ్యవసాయానికి సంబంధించైనా కావొచ్చు లేదా ఇంటి సామాను డెలివరీకైనా కావొచ్చు.  ఆపత్కాలంతో సహాయం అందించడానికి కావొచ్చు లేదా చట్టపరమైన వ్యవస్థకు సంబంధించి నిఘా పెట్టడానికి కావొచ్చు. చాలా కొద్ది సమయంలోనే డ్రోన్లు మనకి ఈ అవసరాలన్నింటికీ ఉపయోగపడే రోజు వస్తుంది. వాటిలో చాలావాటికి ఇప్పటికే డ్రోన్ల వినియోగం ప్రారంభమయ్యింది. ఎలాగంటే కొద్ది రోజుల క్రితం గుజరాత్ లోని భావ నగర్ లో డ్రోన్ ద్వారా పొలాల్లో నానో యూరియాని చల్లారు. Covid Vaccine పథకంలోకూడా డ్రోన్లు తమ వంతు పాత్రని పోషిస్తున్నాయి. దానికి సంబంధించిన ఓ చిత్రం మనకు మణిపూర్ లో కనిపిస్తుంది. అక్కడ ఓ ద్వీపంలో డ్రోన్ ద్వారా వాక్సీన్ ని అందజేశారు. తెలంగాణలోకూడా డ్రోన్ ద్వారా వాక్సీన్ డెలివరీకి ట్రయల్స్ వేశారు. అది మాత్రమే కాక ఇప్పుడు ఇన్ ఫ్రా స్ట్రక్టర్ కి సంబంధించిన ఎన్నో పెద్ద ప్రాజెక్టుల్లో నిఘాకోసం కూడా డ్రోన్లని ఉపయోగిస్తున్నారు. నేను అలాంటి ఓ యంగ్ స్టూడెంట్ గురించి కూడా చదివాను, తను డ్రోన్ ని దోమలపై ప్రయోగించాడని. A

మిత్రులారా, ముందు ఈ సెక్టర్ లో ఎన్ని నియమాలు, చట్టాలు, ఇంకా ప్రతిబంధకాలు ఉండేవంటే డ్రోన్ యొక్క అసలు శక్తిని వినియోగించుకోవడానికి కూడా సాధ్యమయ్యేది కాదు. ఆ టెక్నాలజీని ఉపయోగించుకోవడం మంచిదో దాన్ని సందేహాస్పదంగా చూడాల్సిన పరిస్థితి ఉండేది. ఒకవేళ మీరు దేనికోసమైనా సరే డ్రోన్ ని వాడాల్సొస్తే లైసెన్సులు, అనుమతులు ఎంత క్లిష్టంగా ఉండేవంటే జనం డ్రోన్ అనే పేరునికూడా గుర్తు చేసుకోలేనంతగా. నేను ఈ మైండ్ సెట్ ని మార్చాలని, కొత్త ట్రెండ్స్ ని తీసుకురావాలని నిర్ణయించుకున్నాను. అందుకే ఈ సంవత్సరం ఆగస్ట్ 25న దేశంలో ఓA కొత్త డ్రోన్ విధానాన్ని ప్రవేశపెట్టాం. ఈ విధానం డ్రోన్ కి సంబంధించి వర్తమాన, భవిష్యత్తు లెక్కలకు సంబంధించి రూపొందించినది. అందులో ఇప్పుడు బోల్డన్ని ఫామ్స్ నింపాల్సిన బాధ లేదు, అలాగే ముందులా ఎక్కువ ఫీజు చెల్లించాల్సిన అవసరం కూడా లేదు. కొత్త డ్రోన్ పాలసీ వచ్చిన తర్వాత చాలా డ్రోన్స్ స్టార్టప్స్ లో బోల్డన్ని దేశీ, విదేశీ పెట్టుబడులు పెరిగాయి. చాలా కంపెనీలు Manufacturing Units కూడా పెట్టాయి. Army, NavyమరియుAir Force లు భారతీయ Droneకంపెనీలకు 500 కోట్ల రూపాయలకంటే ఎక్కువ Orderలు కూడా ఇచ్చాయి. కేవలం ఇది ప్రారంభం మాత్రమే. మనం ఇక్కడితో ఆగిపోకూడదు. మనం Drone Technologyలో అగ్ర దేశంగా నిలవాలి. దానికోసం ప్రభుత్వం కావాల్సిన ప్రయత్నాలన్నీ చేస్తోంది. నేను దేశంలోని యువతకు ఏం చెబుతున్నానంటే మీరు Drone Policyతర్వాత వచ్చిన అవకాశాల్ని వినియోగించుకోవడం గురించి తప్పక ఆలోచించండి. ముందుకు రండి. 

ప్రియమైన దేశ వాసులారా, యూపీలోని మీరట్ నుంచి ఓ మనసులో మాట శ్రోత శ్రీమతి ప్రభా శుక్లా స్వచ్ఛతకు సంబంధించిన ఓ లేఖను పంపారు. ఆవిడేం రాశారంటే “భారత దేశంలో అన్ని పండగలకూ మనం స్వచ్ఛతను సెలబ్రేట్ చేసుకుంటాం. అలాగే మనం స్వచ్ఛతని ప్రతిరోజూ మన జీవితాల్లో భాగంగా చేసుకుంటే, మొత్తం దేశమంతా స్వచ్ఛంగా ఉంటుంది.” అని. నాకు ప్రభగారి మాటలు చాలా బాగా నచ్చాయి. నిజంగానే ఎక్కడ పరిశుభ్రత ఉంటుందో అక్కడ ఆరోగ్యం ఉంటుంది, ఎక్కడ ఆరోగ్యం ఉంటుందో అక్కడ సామర్ధ్యం ఉంటుంది అలాగే ఎక్కడ సామర్ధ్యం ఉంటుందో అక్కడ సమృద్ధి ఉంటుంది. అందుకే దేశంలో స్వచ్ఛ భారత కార్యక్రమంమీద అంతగా శ్రద్ధ పెడుతున్నాం. 

(साथियो, मुझेराँचीसेसटेएकगाँवसपारोमनयासराय, वहाँकेबारेमेंजानकरबहुतअच्छालगा |)

మిత్రులారా, నాకు రాంచీలోని सपारोमनयासराय ఓ కుగ్రామంలో పరిశుభ్రత గురించి తెలిసి చాలా సంతోషం కలిగింది. ఈ గ్రామంలోఓ చెరువు ఉండేది. కానీ గ్రామస్తులు ఆ చెరువు ఉన్న ప్రాంతాన్ని బహిరంగ మల విసర్జనకు ఉపయోగించడం మొదలుపెట్టారు.  స్వచ్ఛ భారత్ పథకం ద్వారా అందరి ఇళ్లలోనూ మరుగుదొడ్లు నిర్మించుకున్నారో అప్పుడే ఊరివాళ్లందరూ కలిసి ఏమని ఆలోచించారంటే మనం ఊరిని పరిశుభ్రంగా ఉంచుకోవడంతోపాటుగా దాన్ని అందంగా తీర్చిదిద్దాలనుకున్నారు. తర్వాతేమయ్యిందంటే అందరూ కలిసి ఆ చెరువు ఉన్న ప్రాంతంలో ఓ పార్కుని నిర్మించుకున్నారు. ఇవ్వాళ్ల ఆ ప్రదేశం జనానికి, పిల్లలకి చక్కగా సేదతీరే స్థానమయ్యింది. దానివల్ల మొత్తం గ్రామస్తులందరి జీవితాల్లో చాలా మార్పొచ్చింది. నేను మీకు చత్తీస్ ఘడ్ లోని దేవుర్ గ్రామానికి చెందిన మహిళల గురించి కూడా చెప్పాలనుకుంటున్నాను. అక్కడి మహిళలు ఓ స్వయం సహకార సంఘాన్ని నడుపుకుంటున్నారు. వాళ్లందరూ కలిసి గ్రామంలోని కూడళ్లు, ముఖ్య ప్రదేశాలు, రోడ్లు, మందిరాల్ని శుభ్రం చేస్తున్నారు. 

మిత్రులారా, యూపీలోని గజియాబాద్ లో ఉన్న రామ్ వీర్ తంవర్ ని జనం ‘Pond Man’ అని పిలుచుకుంటారు. రామ్ వీర్ గారు మెకానికల్ ఇంజినీరింగ్ చదివిన తర్వాత ఉద్యోగం చేశారు. కానీ ఆయన మనసులో స్వచ్ఛతకు సంబంధించిన ఎలాంటి ఆలోచన వచ్చిందంటే ఆయనా ఉద్యోగాన్ని వదిలిపెట్టేసి చెరువుల్ని శుభ్రం చేసే పని మొదలుపెట్టారు. రామ్ వీర్ గారు ఇప్పటివరకూ ఎన్నో చెరువుల్ని శుభ్రం చేసి వాటికి పునరుజ్జీవనాన్ని ప్రసాదించారు. 

మిత్రులారా, స్వచ్ఛతకోసం చేసే ప్రయత్నాలు ఎప్పుడు సఫలమవుతాయంటే దేశంలోని ప్రతి పౌరుడూ స్వచ్ఛతకు సంబంధించి తన బాధ్యతను నిర్వర్తించినప్పుడే. ఇప్పుడు దీపావళి పండక్కి మనందరం మన ఇళ్లను శుభ్రం చేసుకుంటాంకదా. ఇప్పుడు మనం గుర్తుంచుకోవాల్సిందేంటంటే మన ఇంటితోపాటుగా మన చుట్టుపక్కల, పరిసరాల్నికూడా శుభ్రంగా ఉంచుకోవాలి. మనం మన ఇంటిని మాత్రం శుభ్రం చేసుకుని, మన ఇంటిలో ఉన్న చెత్తని బైట రోడ్లమీద పడెయ్యకూడదు. ఇంకో విషయం నేను స్వచ్ఛత గురించి మాట్లాడేటప్పుడు ఆ సందర్భంలో మనం Single Use Plastic నుంచి విముక్తిని పొందే విషయాన్ని మాత్రం మర్చిపోకూడదు. రండి మనం సంకల్పం తీసుకుందాం.. స్వచ్ఛ భారత్ కార్యక్రమం ఉత్సాహాన్ని మనం తక్కువ కానివ్వకూడదు. మనందరం కలిసి మన దేశాన్ని పూర్తి స్థాయిలో స్వచ్ఛంగా మార్చుకుందాం. శుభ్రంగా ఉంచుకుందాం. 

ప్రియమైన దేశవాసులారా, అక్టోబర్ నెల మొత్తం పండుగల రంగులతో నిండిపోయింది. లాగే ఇంకొన్ని రోజుల్లో దీపావళి పండుగ కూడా వస్తోంది. దీపావళి, దాని తర్వాత గోవర్థన పూజ ఆ తర్వాత భగినీ హస్త భోజనం ఈ మూడు పండుగల్ని ఎలాగూ జరుపుకుంటాం. ఆ తర్వాత छठपूजा మరో పూజ. నవంబర్ లో గురునానక్ జయంతికూడా ఉంది. ఇన్ని పండుగలు ఒకేసారి వచ్చినప్పుడు వాటికోసం ఏర్పాట్లుకూడా ముందునుంచే మొదలవుతాయి. మీరందరూ ఇప్పటినుంచే ప్లాన్ చేసుకుంటూ ఉంటారు. కానీ మీకు గుర్తుంది కదా కొనడం అంటే అర్థం ‘VOCAL FOR LOCAL’ | మీరు స్థానిక వస్తువుల్నే కొంటే మీ పండగ కూడా అత్యంత మనోహరంగా జరుగుతుంది. నిరుపేదలైన అక్క చెల్లెళ్లు, అన్నదమ్ముల, కార్మికుల, ఆకలితో ఉన్నవాళ్ల ఇళ్లలో కూడా వెలుగులు ప్రసరిస్తాయి. మనందరం కలిసి ఈ విధానాన్ని ప్రారంభించుకున్నాం. ఈసారి పండుగలకు మీరు దాన్ని మరింత బలంగాకొనసాగిస్తారని నాకు పూర్తి విశ్వాసం ఉంది. మీరు మీకు స్థానికంగా దొరికే వస్తువుల్నే కొనండి, సోషల్ మీడియాలో షేర్ చెయ్యండి. మీతోపాటు మిగతావాళ్లకి కూడా ఈ విషయాన్ని చెప్పండి. వచ్చే నెల మనం మళ్లీ కలుసుకుందాం. అప్పుడుకూడా ఇలాగే బోల్డన్ని విషయాల గురించి మాట్లాడుకుందాం. 

మీకందరికీ ప్రత్యేక కృతజ్ఞతలు. నమస్కారం.

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా! నమస్కారం.. ఒక ముఖ్యమైన కార్యక్రమం కోసం నేను అమెరికా వెళ్లాల్సి ఉందని మీకు తెలుసు. కాబట్టి అమెరికా వెళ్లే ముందు 'మన్ కీ బాత్' రికార్డ్ చేయడం మంచిదని అనుకున్నాను. సెప్టెంబర్‌లో 'మన్ కీ బాత్' ప్రసారం అయ్యే తేదీన మరో ముఖ్యమైన రోజు ఉంది. మనం చాలా రోజులను గుర్తుంచుకుంటాం. వివిధ దినోత్సవాలను జరుపుకుంటాం. మీ ఇంట్లో చిన్న పిల్లలు ఉంటే, మీరు వారిని అడిగితే, సంవత్సరం మొత్తంలో ఏ రోజు ప్రాధాన్యత ఏమిటో మీకు పూర్తి జాబితాను చెప్తారు. కానీ మనమందరం గుర్తుంచుకోవలసిన మరో రోజు ఉంది.  ఈ రోజు భారతదేశ సంప్రదాయాలకు అనుగుణమైంది. ఇది శతాబ్దాలుగా మన సంప్రదాయాలకు అనుబంధంగా ఉన్న అంశంతో అనుసంధానమైంది. ఇది 'వరల్డ్ రివర్ డే'. అంటే ప్రపంచ నదుల దినోత్సవం.

మనకు ఒక లోకోక్తి ఉంది.

“పిబంతి నద్యః స్వయమేవ నాంభః” అని.

  అంటే-  నదులు తమ స్వంత నీటిని తాగవు. కానీ పరోపకారం కోసం ఇస్తాయి. మనకు నదులు భౌతికమైన వస్తువులు కావు. మనకు నది ఒక జీవి.  అందుకే మనం నదులను తల్లిగా పిలుస్తాం. మనకు ఎన్ని పండుగలు, పబ్బాలు, వేడుకలు, ఉల్లాసాలు ఉన్నా ఇవన్నీ మన అమ్మల ఒడిలోనే జరుగుతాయి. మాఘ మాసం వచ్చినప్పుడు మన దేశంలో చాలా మంది ప్రజలు గంగా మాత ఒడ్డున లేదా ఇతర నదుల ఒడ్డున ఒక నెల మొత్తం గడుపుతారని మీకు తెలుసు. ఇప్పుడు లేదు కానీ పూర్వకాలంలో మనం ఇంట్లో స్నానం చేసేటప్పుడు కూడా నదులను గుర్తు చేసుకునే సంప్రదాయం ఉండేది. ఈరోజుల్లో ఈ సంప్రదాయం కనుమరుగై ఉండవచ్చు లేదా చాలా తక్కువ పరిమాణంలో ఉండి ఉండవచ్చు.  కానీ ఈ సంప్రదాయం చాలా గొప్పది.  ఉదయమే- స్నానం చేసే సమయంలోనే-  విశాలమైన భారతదేశ యాత్ర చేసే సంప్రదాయమిది.  ఇది ఒక మానసిక యాత్ర! ఇది దేశంలోని ప్రతి మారుమూల ప్రాంతంతో అనుసంధానం అయ్యేందుకు ప్రేరణగా మారింది. అది భారతదేశంలో స్నానం చేసేటప్పుడు ఒక శ్లోకం చెప్పే సంప్రదాయం.

గంగే చ యమునే చైవ గోదావరి సరస్వతి |

నర్మదే సింధు కావేరీ జలేస్మిన్ సన్నిధిమ్ కురు ||

ఇంతకు ముందు మన ఇళ్లలో పిల్లల కోసం కుటుంబ పెద్దలు ఈ శ్లోకాలను గుర్తుంచుకునేవారు. ఇది మన దేశంలో నదులపై విశ్వాసాన్ని నింపేది. విశాలమైన భారతదేశ పటం మనస్సులో ముద్రించబడి ఉండేది. నదులకు అనుసంధానంగా ఉండేది. మనకు తల్లిగా తెలిసిన నది- చూస్తుంది, జీవిస్తుంది.  ఆ నదిపై విశ్వాస భావన జన్మించింది. ఇది ఒక ధార్మిక సంస్కార ప్రక్రియ. మిత్రులారా! మన దేశంలో నదుల మహిమ గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు సహజంగా ప్రతి ఒక్కరూ ఒక ప్రశ్నను లేవనెత్తడం సహజం. ప్రశ్నను లేవనెత్తే హక్కు కూడా ఉంది. దానికి సమాధానం చెప్పడం మన బాధ్యత కూడా. ఎవరైనా ప్రశ్న అడుగుతారు-  “సోదరా! మీరు నదిపై చాలా పాటలు పాడుతున్నారు. నదిని తల్లి అని పిలుస్తున్నారు. మరి ఈ నది ఎందుకు కలుషితం అవుతుంది?” అని. నదులలో కొద్దిగా కలుషితం చేయడం కూడా తప్పు అని మన శాస్త్రాలు చెప్తున్నాయి. మన సంప్రదాయాలు కూడా ఇలాగే ఉన్నాయి. మన భారతదేశంలోని పశ్చిమ భాగం-  ముఖ్యంగా గుజరాత్ , రాజస్థాన్‌ లలో - నీటి కొరత చాలా ఉందని మీకు తెలుసు. చాలా సార్లు కరువు పరిస్థితులు వచ్చాయి.  ఇప్పుడు అందుకే అక్కడ సమాజ జీవితంలో కొత్త సంప్రదాయం అభివృద్ధి చెందింది. గుజరాత్‌లో వర్షాలు మొదలైనప్పుడు జల్-జీలనీ ఏకాదశిని జరుపుకుంటారు. డఅని అర్థం ఈ కాలంలో మనం జరుపుకునే 'క్యాచ్ ది రెయిన్'- వర్షపు నీటిని ఒడిసిపట్టుకోవడమే. వర్షంలోని ప్రతి నీటి బిందువును సేకరించి, పరిరక్షించడం. అదే విధంగా వర్షాల తర్వాత ఛట్ పండుగను బీహార్ లోనూ  తూర్పు ప్రాంతాల్లోనూ జరుపుకుంటారు. ఛట్ పూజలను దృష్టిలో ఉంచుకుని  నదుల వెంబడి ఘాట్లను శుభ్రపరచడం, మరమ్మతు చేయడానికి సన్నాహాలు ప్రారంభమయ్యాయని నేను ఆశిస్తున్నాను. నదులను శుభ్రం చేసి కాలుష్యం లేకుండా చేసే పనిని అందరి ప్రయత్నం, అందరి సహకారంతో మనం చేయవచ్చు. 'నమామి గంగే మిషన్' కూడా అమల్లో ఉంది. ప్రజలందరి ప్రయత్నాలు, ప్రజా అవగాహన, ప్రజా చైతన్యం- మొదలైన వాటికి ఇందులో ప్రముఖ పాత్ర ఉంది.

మిత్రులారా! మనం నది గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు-  గంగామాత  గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు- నేను మీ దృష్టిని మరో విషయం వైపు ఆకర్షించాలనుకుంటున్నాను. మనం 'నమామి గంగే' గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు, మీరు తప్పనిసరిగా ఒక విషయం గమనించి ఉండాలి.  మన యువత ఖచ్చితంగా గమనించి ఉంటారు. ఈ రోజుల్లో ప్రత్యేక ఈ-వేలం జరుగుతోంది. ప్రజలు నాకు ఎప్పటికప్పుడు ఇచ్చిన బహుమతుల కోసం ఈ ఎలక్ట్రానిక్ వేలం నిర్వహిస్తున్నారు. ఈ వేలం ద్వారా వచ్చే డబ్బు 'నమామి గంగే' ప్రచారానికి అంకితం చేశాం. మీరు నాకు ఎంతో ఆత్మీయ భావన తో ఇచ్చిన బహుమతులోని ఆత్మీయతను ఈ ప్రచారం మరింత దృఢంగా చేస్తుంది.

మిత్రులారా! దేశవ్యాప్తంగా నదులను పునరుద్ధరించడానికి, నీటి పరిశుభ్రత కోసం ప్రభుత్వం, సామాజిక సంస్థలు నిరంతరం ఏదో ఒక కార్యక్రమం చేస్తూ ఉంటాయి. ఈ రోజు నుండి కాదు-  ఇది దశాబ్దాలుగా కొనసాగుతోంది. కొంతమంది అలాంటి పనులకు తమను తాము అంకితం చేసుకున్నారు. ఈ సంప్రదాయం, ఈ ప్రయత్నం, ఈ విశ్వాసం మన నదులను కాపాడుతున్నాయి. భారతదేశంలోని ఏ ప్రాంతం నుండి అయినా అలాంటి వార్తలు నా చెవికి చేరినప్పుడు  అలాంటి పని చేసే వారి పట్ల గొప్ప గౌరవభావం నా మనస్సులో కలుగుతుంది. ఆ విషయాలు మీకు చెప్పాలని కూడా అనిపిస్తుంది. చూడండి! నేను తమిళనాడులోని వెల్లూరు, తిరువణ్ణామలై జిల్లాల ఉదాహరణ ఇవ్వాలనుకుంటున్నాను. ఇక్కడ నాగా నది అనే ఒక నది ప్రవహిస్తుంది. ఈ నాగా నది కొన్ని సంవత్సరాల కిందట ఎండిపోయింది. ఈ కారణంగా అక్కడ నీటి మట్టం కూడా చాలా తక్కువ స్థాయికి పడిపోయింది. కానీ అక్కడి మహిళలు తమ నదిని పునరుద్ధరించడానికి చొరవ తీసుకున్నారు. వారు ప్రజలను అనుసంధానించారు.  ప్రజల భాగస్వామ్యంతో కాలువలు తవ్వారు.  చెక్ డ్యామ్‌లు నిర్మించారు. రీఛార్జ్ బావులు నిర్మించారు. మిత్రులారా! ఈ రోజు ఆ నది నీటితో నిండిపోయిందని తెలుసుకొని మీరు కూడా సంతోషిస్తారు.  నీటితో నది నిండినప్పుడు మనస్సు పొందే హాయిని నేను ప్రత్యక్షంగా అనుభవించాను.

మహాత్మాగాంధీ సబర్మతి నది ఒడ్డున సబర్మతి ఆశ్రమాన్ని నిర్మించారు. ఆ సబర్మతి నది కొన్ని దశాబ్దాల కిందట ఎండిపోయిందని మీలో చాలా మందికి తెలుసు. సంవత్సరంలో 6-8 నెలల పాటు నీరు కనిపించేది కాదు. నర్మదా నదితో   సబర్మతి నదిని అనుసంధానించారు. మీరు ఇప్పుడు అహ్మదాబాద్ వెళ్తే  సబర్మతి నది నీరు మనస్సును ఉల్లాసపరుస్తుంది. అదేవిధంగా తమిళనాడుకు చెందిన మన సోదరీమణులు చేసిన పనుల వంటి అనేక కార్యక్రమాలు దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో జరుగుతున్నాయి. నాకు తెలుసు- మన ధార్మిక  సంప్రదాయంతో సంబంధం ఉన్న అనేక మంది సాధువులు, గురువులు తమ ఆధ్యాత్మిక ప్రయాణంతో పాటు నీటి కోసం, నదుల కోసం చాలా కృషి  చేస్తున్నారు. చాలామంది నదుల ఒడ్డున చెట్లు నాటడానికి ప్రచారం చేస్తున్నారు. కాబట్టి నదులలో ప్రవహించే మురికి నీరు నిలిచిపోతుంది.

మిత్రులారా! మనం ఈరోజు 'ప్రపంచ నదీ దినోత్సవం' జరుపుకుంటున్న సందర్భంగా ఈ పనికి అంకితమైన ప్రతి ఒక్కరినీ నేను అభినందిస్తున్నాను. కానీ భారతదేశంలోని ప్రతి మూలలో సంవత్సరానికి ఒకసారి నదీ ఉత్సవాన్ని  జరుపుకోవాలని నేను ప్రతి నది దగ్గర నివసిస్తున్న ప్రజలను, దేశ వాసులను కోరుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  ఒక చిన్న విషయాన్ని చిన్నగా పరిగణించే తప్పు ఎవరూ చేయకూడదు. చిన్న ప్రయత్నాలు కొన్నిసార్లు పెద్ద మార్పులను తెస్తాయి. మహాత్మాగాంధీ జీవితాన్ని పరిశీలిస్తే ఆయన జీవితంలో చిన్న విషయాలు కూడా ఎంతో  ముఖ్యమైనవని మనకు అనిపిస్తుంది. ఆ చిన్న చిన్న  విషయాలను పరిగణనలోకి తీసుకుని ఆయన పెద్ద సంకల్పాలను ఎలా సాకారం చేశారో తెలుస్తుంది. స్వాతంత్య్రోద్యమానికి పరిశుభ్రత ప్రచారం నిరంతర శక్తిని ఎలా అందించిందో మన నేటి యువత తెలుసుకోవాలి. మహాత్మా గాంధీ పరిశుభ్రతను ఒక ప్రజా ఉద్యమంగా మార్చారు. పరిశుభ్రతను స్వతంత్రతా స్వప్నంతో ఆయన అనుసంధానించారు. నేడు- అనేక దశాబ్దాల తర్వాత పరిశుభ్రతా ఉద్యమం మరోసారి దేశాన్ని నవీన భారతదేశ కలలతో అనుసంధానించింది. ఇది కూడా మన అలవాట్లను మార్చుకునే ప్రచారంగా మారుతోంది. పరిశుభ్రత అనేది కేవలం ఒక కార్యక్రమం అని మనం మర్చిపోకూడదు. పరిశుభ్రత అనేది ఒక తరం నుండి మరో తరానికి సంస్కారాన్ని బదలాయించే  బాధ్యత. పరిశుభ్రత ప్రచారం ఒక  తరం నుండి మరో తరానికి జరుగుతుంది. అప్పుడు మొత్తం సమాజ జీవితంలో పరిశుభ్రత ఒక స్వభావంగా మారుతుంది. కాబట్టి పరిశుభ్రత ఒకట్రెండేళ్ళు నిర్వహించే అంశం కాదు. ఒక ప్రభుత్వం-మరొక ప్రభుత్వం మొదలైన వాటికి సంబంధించిన అంశం కూడా కాదు. ఒక తరం నుండి మరో తరానికి మనం పరిశుభ్రత గురించి అవగాహనతో, అలుపు లేకుండా, గొప్ప శ్రద్ధతో పరిశుభ్రత ప్రచారం కొనసాగించాలి. మహనీయులైన పూజ్య బాపుకు పరిశుభ్రత గొప్ప నివాళి అని నేను ఇంతకు ముందు కూడా చెప్పాను. మనం ప్రతిసారీ ఈ నివాళిని అర్పించాలి. నిరంతరం అర్పిస్తూనే ఉండాలి.

మిత్రులారా! పరిశుభ్రత గురించి మాట్లాడే అవకాశాన్ని నేను ఎన్నడూ వదులుకోలేదని ప్రజలకు తెలుసు. అందుకే “ఈ స్వతంత్ర భారత అమృత మహోత్సవంలో బాపూజీ నుండి నేర్చుకుంటూ ఆర్థిక స్వచ్ఛత కోసం కూడా ప్రతిజ్ఞ చేయాల”ని మన 'మన్ కీ బాత్' శ్రోతల్లో ఒకరైన రమేష్ పటేల్ గారు రాశారు. మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం పేదవారి గౌరవాన్ని పెంచినట్టే ఆర్థిక స్వచ్ఛత పేదలకు అధికారాన్ని సునిశ్చితం చేస్తుంది. వారి జీవితాలను సులభతరం చేస్తుంది. జన్ ధన్ ఖాతాలకు సంబంధించి దేశం ప్రారంభించిన ప్రచారం ఇప్పుడు మీకు తెలుసు. ఈ కారణంగా నేడు పేదల డబ్బు నేరుగా వారి ఖాతాలకు బదిలీ అవుతోంది. దీని వల్ల అవినీతి వంటి అడ్డంకులు భారీగా తగ్గాయి. ఆర్థిక స్వచ్ఛతలో సాంకేతికత ఎంతగానో సహాయపడుతుందనేది నిజం. ఈ రోజు పల్లెటూళ్లలో కూడా సాధారణ ప్రజలు ఫిన్-టెక్ UPI ద్వారా డిజిటల్ లావాదేవీలు చేసే స్థాయికి చేరడం మాకు సంతోషకరమైన విషయం. దాని వినియోగం పెరుగుతోంది. మీరు గర్వపడే ఒక సంఖ్యను నేను మీకు చెప్తాను-  ఆగస్టు నెలలో 355 కోట్ల లావాదేవీలు UPI ద్వారా ఒక నెలలో జరిగాయి.  అంటే 350 కోట్ల కంటే ఎక్కువ పర్యాయాలు డిజిటల్ లావాదేవీల కోసం UPIని ఉపయోగించారు. సగటున 6 లక్షల కోట్ల రూపాయలకు కు పైగా లావాదేవీలు డిజిటల్ పద్ధతిలో UPI ద్వారా జరుగుతున్నాయి. ఈ స్వచ్ఛత కారణంగా దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో పారదర్శకత వస్తోంది. ఫిన్-టెక్  ప్రాముఖ్యత చాలా పెరుగుతోందని ఇప్పుడు మనకు తెలుసు.

మిత్రులారా!  బాపూజీ స్వచ్ఛతను స్వేచ్ఛతో ముడిపెట్టినట్టే  ఖాదీని కూడా స్వాతంత్ర్యానికి గుర్తుగా మార్చారు. నేడు- స్వాతంత్య్రం వచ్చిన 75 వ సంవత్సరంలో, స్వాతంత్ర్య అమృత మహోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నప్పుడు, ఖాదీకి స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో ఉన్న గౌరవాన్నే నేటి మన యువ తరం అందిస్తోందని సంతృప్తిగా చెప్పగలం. నేడు ఖాదీ, చేనేత ఉత్పత్తి అనేక రెట్లు పెరిగింది. డిమాండ్ కూడా పెరిగింది. ఢిల్లీలోని ఖాదీ షోరూమ్ ఒక రోజులో కోటి రూపాయలకు పైగా వ్యాపారం  చేసిన సందర్భాలు చాలా ఉన్నాయని మీకు కూడా తెలుసు. పూజ్య బాపు జన్మదినమైన అక్టోబర్ 2 న మనమందరం మరోసారి కొత్త రికార్డు సృష్టించాలని నేను మీకు మరోసారి గుర్తు చేస్తున్నాను. మీరు మీ పట్టణంలో ఎక్కడైనా ఖాదీ, చేనేత, హస్తకళల ఉత్పత్తులను కొనండి.  దీపావళి పండుగ ముందుంది. ఆ పండుగ కోసం చేసే ఖాదీ, చేనేత, కుటీర పరిశ్రమకు సంబంధించిన ప్రతి కొనుగోలు స్థానిక ఉత్పత్తుల ప్రచారం -ఓకల్ ఫర్ లోకల్ కు బలం చేకూరుస్తుంది. ఈ విషయంలో పాత రికార్డులను అధిగమించాలి.

మిత్రులారా!  అమృత మహోత్సవం జరుగుతున్న ఈ కాలంలో-  దేశంలో స్వాతంత్ర్య చరిత్రలో చెప్పలేని కథలను ప్రజలకు తెలియజేయడానికి ఒక ప్రచారం కూడా జరుగుతోంది. దీని కోసం వర్ధమాన రచయితలకు, దేశంలోని , ప్రపంచంలోని యువతకు పిలుపునివ్వడం జరిగింది. ఈ ప్రచారం కోసం ఇప్పటివరకు 13 వేలకు పైగా ప్రజలు నమోదు చేసుకున్నారు. అది కూడా 14 వివిధ భాషలలో. 20 కంటే ఎక్కువ దేశాలలోని అనేక మంది ప్రవాస భారతీయులు కూడా ఈ ప్రచారంలో చేరడానికి తమ కోరికను వ్యక్తం చేయడం నాకు సంతోషకరమైన విషయం. మరో చాలా ఆసక్తికరమైన సమాచారం ఉంది- 5000 కంటే ఎక్కువ మంది వర్ధమాన రచయితలు స్వాతంత్ర్య సమరం లోని ఘట్టాల కోసం, గాథల కోసం వెతుకుతున్నారు. బయటి ప్రపంచానికి పెద్దగా తెలియని అన్‌సంగ్ హీరోల గురించి,  అనామకులుగా మిగిలిపోయిన వారి గురించి, చరిత్ర పేజిలలో పేర్లు కనిపించని ప్రజా నాయకుల వారి జీవితాలపై, ఆ సంఘటనలపై రాసేందుకు యువత ఆసక్తి చూపిస్తున్నారు. గత 75 ఏళ్లలో చర్చించని స్వాతంత్య్ర సమరయోధుల చరిత్రను దేశం ముందుకు తీసుకురావాలని యువత నిర్ణయించింది. శ్రోతలందరికీ నా అభ్యర్థన. విద్యా ప్రపంచంతో సంబంధం ఉన్న ప్రతి ఒక్కరికీ నా అభ్యర్థన. యువతకు మీరంతా ప్రేరణగా నిలవండి. మీరు కూడా ముందుకు రండి. స్వాతంత్ర్య భారత అమృతమహోత్సవంలో చరిత్ర రచన చేసే వారు కూడా చరిత్ర సృష్టించబోతున్నారని నేను గట్టిగా నమ్ముతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  సియాచిన్ గ్లేషియర్ గురించి మనందరికీ తెలుసు. అక్కడ చలి చాలా భయానకంగా ఉంటుంది. అక్కడ నివసించడం సామాన్యులకు సాధ్యం కాదు. సుదూరం వరకు మంచు-మంచు- ఎక్కద చూసినా మంచే కనబడే ఆ ప్రాంతంలో చెట్లు, మొక్కల ఉనికి కూడా ఉండదు. అక్కడ ఉష్ణోగ్రత కూడా మైనస్ 60 డిగ్రీల వరకు కూడా చేరుతుంది. కొద్ది రోజుల క్రితం సియాచిన్ లోని ఈ దుర్గమ ప్రాంతంలో 8 మంది దివ్యాంగుల బృందం అద్భుతాలు చేసింది. ఇది ప్రతి పౌరుడికి గర్వకారణం. ఈ బృందం సియాచిన్ గ్లేసియర్ లో  15 వేల అడుగుల కంటే ఎక్కువ ఎత్తులో ఉన్న 'కుమార్ పోస్ట్' పై జెండాను ఎగురవేసి ప్రపంచ రికార్డు సృష్టించింది. శారీరక అవరోధాలు, సవాళ్లు ఉన్నప్పటికీ, ఈ దివ్యాంగులు చేసిన విన్యాసాలు మొత్తం దేశానికి స్ఫూర్తి. ఈ బృందంలోని సభ్యుల గురించి మీకు తెలిసినప్పుడు, మీరు కూడా నాలాగే ధైర్యం, ఉత్సాహం పొందుతారు. ఈ ధైర్యవంతులైన దివ్యాంగులు - మహేశ్ నెహ్రా గారు,ఉత్తరాఖండ్‌కు చెందిన అక్షత్ రావత్ గారు, మహారాష్ట్రకు చెందిన పుష్పక్ గవాండే గారు, హర్యానాకు చెందిన అజయ్ కుమార్ గారు,లడఖ్‌ కు చెందిన  లోబ్‌సాంగ్ చోస్పెల్ గారు, తమిళనాడుకు చెందిన మేజర్ ద్వారకేష్ గారు, జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు చెందిన ఇర్ఫాన్ అహ్మద్ మీర్ గారు, హిమాచల్ ప్రదేశ్ కు చెందిన చొంజిన్ ఎంగ్మో గారు. సియాచిన్ హిమానీనదాన్ని జయించే ఈ ఆపరేషన్ భారత సైన్యానికి చెందిన ప్రత్యేక దళాల అనుభవజ్ఞుల కారణంగా విజయవంతమైంది.  ఈ చరిత్రాత్మక, అపూర్వమైన విజయానికి నేను ఈ బృందాన్ని అభినందిస్తున్నాను. "నేను చేయగలనన్నసంస్కృతి”, "నేను చేయగలనన్నసంకల్పం", "నేను చేయగలనన్న వైఖరి"తో ప్రతి సవాలును ఎదుర్కొనే భావనతో ఉన్న మన దేశ ప్రజల స్ఫూర్తిని కూడా ఇది ప్రకటిస్తుంది.

మిత్రులారా! ఈ రోజు దేశంలో దివ్యాంగుల సంక్షేమం కోసం అనేక ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. ‘ఒక టీచర్-ఒక కాల్’ అనే పేరుతో ఉత్తరప్రదేశ్‌లో చేస్తున్న అలాంటి ఒక ప్రయత్నం గురించి తెలుసుకునే అవకాశం నాకు లభించింది. బరేలీలో ఈ ప్రత్యేక ప్రయత్నం వికలాంగ పిల్లలకు కొత్త మార్గాన్ని చూపుతోంది. ఈ ఉద్యమానికి డభౌర గంగాపూర్‌లోని ఒక పాఠశాల ప్రిన్సిపాల్ దీప మాలా పాండేయ గారు నాయకత్వం వహిస్తున్నారు. కరోనా కాలంలో ఈ ప్రచారం కారణంగా పెద్ద సంఖ్యలో పిల్లల ప్రవేశం సాధ్యపడటమే కాకుండా 350 మందికి పైగా ఉపాధ్యాయులు సేవా స్ఫూర్తితో చేరారు. ఈ ఉపాధ్యాయులు వికలాంగులైన పిల్లలను పిలుస్తూ,  గ్రామ గ్రామానికి వెళ్లి శోధిస్తారు. ఏదో ఒక పాఠశాలలో వారి ప్రవేశాన్ని నిర్ధారించుకుంటారు. వికలాంగుల కోసం దీప మాల గారు, వారి  తోటి ఉపాధ్యాయులు చేస్తున్న ఈ గొప్ప ప్రయత్నాన్ని నేను అభినందిస్తున్నాను. విద్యా రంగంలో అలాంటి ప్రతి ప్రయత్నం మన దేశ భవిష్యత్తును తీర్చిదిద్దబోతోంది.

     నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ రోజు మన జీవితాల పరిస్థితి ఏమిటంటే రోజులో వందల సార్లు కరోనా అనే పదం మన చెవుల్లో ప్రతిధ్వనిస్తుంది. వంద సంవత్సరాలలో అతిపెద్ద ప్రపంచ మహమ్మారి అయిన కోవిడ్-19 ప్రతి దేశ పౌరుడికి చాలా విషయాలు నేర్పింది. ఈరోజు ఆరోగ్య పరిరక్షణ, స్వస్థతపై ఆసక్తి, అవగాహన పెరిగాయి. ఆరోగ్యానికి చాలా ప్రయోజనకరంగా ఉండే సాంప్రదాయిక, సహజ ఉత్పత్తులు మన దేశంలో సమృద్ధిగా లభిస్తాయి. ఒడిషాలోని కలహండి ప్రాంతంలోని నాందోల్ లో నివసించే పతాయత్ సాహు గారు ఎన్నో  సంవత్సరాలుగా ఈ ప్రాంతంలో ఒక ప్రత్యేకమైన పని చేస్తున్నారు. వారు ఒకటిన్నర ఎకరాల భూమిలో ఔషధ మొక్కలను నాటారు. ఇది మాత్రమే కాదు-  సాహు గారు ఈ ఔషధ మొక్కల డాక్యుమెంటేషన్ కూడా చేశారు. రాంచీకి చెందిన సతీష్ గారు ఇలాంటి ఒక సమాచారాన్ని నాకు ఒక లేఖ ద్వారా పంచుకున్నారు. సతీష్ గారు జార్ఖండ్‌లోని ఒక కలబంద సాగు గ్రామం వైపు నా దృష్టిని ఆకర్షించారు. రాంచీ సమీపంలోని దేవరి గ్రామంలోని మహిళలు మంజు కచ్ఛప్ గారి నాయకత్వంలో బిర్సా వ్యవసాయ విద్యాలయంలో కలబంద సాగులో శిక్షణ పొందారు. తరువాత కలబంద సాగును ప్రారంభించారు. ఈ సాగు కారణంగా ఆరోగ్య రంగంలో ప్రయోజనం కలగడమే కాకుండా ఈ మహిళల ఆదాయం కూడా పెరిగింది. కోవిడ్ మహమ్మారి సమయంలో కూడా వారికి మంచి ఆదాయం వచ్చింది. దీనికి ఒక ప్రధాన కారణం ఏమిటంటే శానిటైజర్ తయారుచేసే కంపెనీలు వారి నుండి నేరుగా కలబందను కొనుగోలు చేయడం. ఈ రోజు దాదాపు నలభై మంది మహిళల బృందం ఈ పనిలో పాలుపంచుకుంటోంది. కలబంద అనేక ఎకరాలలో సాగు అవుతోంది. ఒడిషాకు చెందిన పతాయత్ సాహు గారి కృషి లేదా దేవరీ లోని ఈ మహిళల బృందం కృషి వ్యవసాయ క్షేత్రాన్ని ఆరోగ్య క్షేత్రంతో ముడిపెట్టడానికి ఉదాహరణగా చెప్పవచ్చు.

మిత్రులారా! అక్టోబర్ 2 వ తేదీ లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి జయంతి కూడా. వారి  జ్ఞాపకార్థం ఈ రోజు వ్యవసాయ రంగంలో కొత్త ప్రయోగాల గురించి కూడా తెలుసుకోవాలి. ఔషధ మొక్కల రంగంలో స్టార్టప్‌లను ప్రోత్సహించడానికి గుజరాత్‌లోని ఆనంద్‌లో మెడి-హబ్ TBI పేరుతో ఇంక్యుబేటర్ పనిచేస్తోంది. ఔషధ, సుగంధ మొక్కలతో అనుసంధానించిన ఈ ఇంక్యుబేటర్ 15 మంది పారిశ్రామికవేత్తల వ్యాపార ఆలోచనలకు చాలా తక్కువ సమయంలో సహకారం అందించింది. ఈ ఇంక్యుబేటర్ సహాయం పొందిన తర్వాతనే సుధా చేబ్రోలు తన స్టార్టప్‌ను ప్రారంభించారు. ఆమె కంపెనీలో మహిళలకు ప్రాధాన్యత ఇస్తారు.  వినూత్న మూలికల ఫార్ములా తయారీకి కూడా వారు బాధ్యత వహిస్తారు. ఈ ఔషధ, సుగంధ మొక్కల ఇంక్యుబేటర్ నుండి సహాయం పొందిన మరొక వ్యవస్థాపకులు సుభాశ్రీ గారు. సుభాశ్రీ గారి కంపెనీ- గదులు, కార్ల  ఫ్రెష్ నర్ల తయారీ రంగంలో పనిచేస్తోంది. వారు 400 కంటే ఎక్కువ ఔషధ మూలికలున్న మూలికల మిద్దె తోటను కూడా సృష్టించారు.

మిత్రులారా! పిల్లల్లో ఔషధ, మూలికా మొక్కల గురించి అవగాహన పెంచడానికి ఆయుష్ మంత్రిత్వ శాఖ ఆసక్తికరమైన చొరవ తీసుకుంది. మన ప్రొఫెసర్ ఆయుష్మాన్ గారు ఈ విషయంలో ముందడుగు వేశారు. ప్రొఫెసర్ ఆయుష్మాన్ ఎవరు అని మీరు అనుకోవచ్చు. వాస్తవానికి ప్రొఫెసర్ ఆయుష్మాన్ ఒక హాస్య పుస్తకం పేరు. ఇందులో విభిన్న కార్టూన్ పాత్రల ద్వారా చిన్న కథలను సిద్ధం చేశారు. వీటితో పాటు కలబంద, తులసి, ఉసిరి, తిప్పతీగ, వేప, అశ్వగంధ, బ్రాహ్మి వంటి ఆరోగ్యకరమైన ఔషధ మొక్కల ఉపయోగం గురించి ఈ పుస్తకంలో పేర్కొన్నారు.

మిత్రులారా! నేటి పరిస్థితిలో ఔషధ మొక్కలు, మూలికల ఉత్పత్తులకు సంబంధించి ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజల అవగాహన పెరిగినందువల్ల భారతదేశానికి అపారమైన అవకాశాలున్నాయి. గత కొద్దికాలంగా ఆయుర్వేద, మూలికా ఉత్పత్తుల ఎగుమతిలో గణనీయమైన పెరుగుదల ఉంది.

శాస్త్రవేత్తలు, పరిశోధకులు, స్టార్ట్-అప్ ప్రపంచంతో సంబంధం ఉన్న వ్యక్తులు అటువంటి ఉత్పత్తులపై దృష్టి పెట్టాలని నేను కోరుతున్నాను. ఇది ప్రజల ఆరోగ్యాన్ని, రోగనిరోధక శక్తిని పెంచడమే కాకుండా మన రైతులు, యువత ఆదాయాన్ని పెంచడంలో కూడా సహాయపడుతుంది.

మిత్రులారా! సాంప్రదాయిక వ్యవసాయ దశను దాటి వ్యవసాయం రంగంలో కొత్త ప్రయోగాలు జరుగుతున్నాయి. కొత్త పరికల్పనలు నిరంతరం కొత్త స్వయం ఉపాధి మార్గాలను సృష్టిస్తున్నాయి. పుల్వామాకు చెందిన ఇద్దరు సోదరుల కథ కూడా దీనికి ఉదాహరణ. జమ్మూ కాశ్మీర్‌లోని పుల్వామాలో బిలాల్ అహ్మద్ షేక్ గారు, మునీర్ అహ్మద్ షేక్ గారు తమ కోసం కొత్త మార్గాలను కనుగొన్న విధానం నవీన భారతదేశానికి ఒక ఉదాహరణ. 39 ఏళ్ల బిలాల్ అహ్మద్ గారు అత్యంత అధిక అర్హతలు కలిగినవారు. ఆయన అనేక డిగ్రీలు సాధించారు. నేడు వ్యవసాయంలో సొంతగా స్టార్ట్-అప్ ప్రారంభించి ఉన్నత విద్యకు సంబంధించిన తన అనుభవాన్ని ఉపయోగిస్తున్నారు. బిలాల్ గారు తన ఇంట్లో వర్మీ కంపోస్టింగ్ యూనిట్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. ఈ యూనిట్ నుంచి తయారు చేసిన జీవ ఎరువులు వ్యవసాయంలో ఎంతో ప్రయోజనం అందించడమే కాకుండా ప్రజలకు ఉపాధి అవకాశాలను కూడా అందించాయి. ప్రతి సంవత్సరం ఈ సోదరుల యూనిట్ల నుండి రైతులు సుమారు మూడు వేల క్వింటాళ్ల వర్మీ కంపోస్ట్ పొందుతున్నారు. వారి వర్మి కంపోస్టింగ్ యూనిట్‌లో 15 మంది పని చేస్తున్నారు.

ఈ యూనిట్‌ను చూడటానికి పెద్ద సంఖ్యలో ప్రజలు వెళ్తున్నారు. వారిలో ఎక్కువ మంది వ్యవసాయ రంగంలో ఏదైనా చేయాలనుకునే యువకులు. పుల్వామాకు చెందిన షేక్ సోదరులు ఉద్యోగార్ధులుగా ఉండే బదులుగా ఉద్యోగాల సృష్టికర్తలమవుతామని ప్రతిజ్ఞ చేశారు. నేడు వారు జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు మాత్రమే కాకుండా దేశవ్యాప్తంగా ప్రజలకు కొత్త మార్గాన్ని చూపుతున్నారు.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా!  సెప్టెంబర్ 25 న దేశమాత గొప్ప బిడ్డ పండిట్ దీన్ దయాళ్ ఉపాధ్యాయ గారి జయంతి. దీన్ దయాళ్ గారు గత శతాబ్దపు గొప్ప ఆలోచనాపరులలో ఒకరు. ఆయన ఆర్థిక విధానాలు, సమాజాన్ని శక్తిమంతం చేయడానికి ఆయన చూపిన దారులు, ఆయన చూపిన అంత్యోదయ మార్గం ఈనాటికీ ప్రాసంగికత కలిగి ఉన్నాయి. అవి అంతే స్ఫూర్తిదాయకం కూడా. మూడేళ్ల  కిందట సెప్టెంబర్ 25 న ఆయన జయంతి సందర్భంగా ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఆరోగ్య భరోసా పథకం - ఆయుష్మాన్ భారత్ పథకం ప్రారంభమైంది. నేడు దేశంలో రెండు-  రెండున్నర కోట్ల మందికి పైగా పేదలు ఆయుష్మాన్ భారత్ పథకం కింద ఆసుపత్రుల్లో 5 లక్షల రూపాయల వరకు ఉచిత చికిత్స పొందారు. పేదల కోసం ప్రారంభించిన ఇంత పెద్ద పథకం దీన్ దయాళ్ గారి అంత్యోదయ తత్వానికి అంకితమైంది. ఈనాటి యువత తమ విలువలు, ఆదర్శాలను తమ జీవితాల్లోకి తీసుకువస్తే అది వారికి గొప్ప సహాయకారిగా ఉంటుంది. “ఎన్ని మంచి విషయాలు, మంచి లక్షణాలు ఉన్నాయి - ఇవన్నీ సమాజం నుండే మనకు లభిస్తాయి. మనం సమాజం రుణం తీర్చుకోవాలి, మనం ఇలా ఆలోచించాలి.” అని ఒకసారి లక్నోలో దీన్ దయాళ్ గారు అన్నారు. అంటే దీన్ దయాళ్ గారు మనం సమాజం నుండి, దేశం నుండి చాలా తీసుకుంటున్నామని బోధించారు. మన స్థానం దేశం వల్ల మాత్రమేనని, కాబట్టి దేశం పట్ల మన రుణం ఎలా తీర్చుకోవాలో మనం ఆలోచించాలని ఆయన అన్నారు. నేటి యువతకు ఇది గొప్ప సందేశం.

మిత్రులారా! మనం ఎన్నటికీ ఓటమిని అంగీకరించకూడదనే పాఠాన్ని కూడా దీన్ దయాళ్ గారి జీవితం నుండి నేర్చుకుంటాం. ప్రతికూల రాజకీయ, సైద్ధాంతిక పరిస్థితులు ఉన్నప్పటికీ ఆయన  భారతదేశ అభివృద్ధి కోసం స్వదేశీ నమూనా సృష్టికి  దూరంగా ఉండలేదు. నేడు చాలా మంది యువకులు సిద్ధంగా ఉన్న మార్గాల నుండి బయటపడటం ద్వారా ముందుకు సాగాలని కోరుకుంటున్నారు. వారు తమదైన రీతిలో పనులు చేయాలనుకుంటున్నారు. దీన్ దయాళ్  గారి జీవితం వారికి చాలా సహాయపడుతుంది. అందుకే యువత తప్పనిసరిగా వారి గురించి తెలుసుకోవాలని నేను కోరుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మనం ఈరోజు అనేక అంశాలపై చర్చించాం. మనం మాట్లాడుకున్నట్టు రాబోయే సమయం పండుగల కాలం. అసత్యంపై ధర్మ విజయంగా  పురుషోత్తముడైన శ్రీరాముని విజయోత్సవాన్ని దేశం మొత్తం జరుపుకోబోతోంది. కానీ ఈ పండుగలో మనం మరో పోరాటం గురించి గుర్తుంచుకోవాలి - అది కరోనాపై దేశం చేసిన పోరాటం. ఈ పోరాటంలో టీం ఇండియా ప్రతిరోజూ కొత్త రికార్డులు సృష్టిస్తోంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా చర్చల్లో ఉన్న అనేక రికార్డులను వాక్సినేషన్ రంగంలో దేశం నెలకొల్పింది.  ఈ పోరాటంలో ప్రతి భారతీయుడిది కీలక పాత్ర. మన వంతు వచ్చినప్పుడు మనం టీకాను తప్పనిసరిగా తీసుకోవాలి. ఈ భద్రతా వలయం నుండి ఎవరూ బయటపడకుండా మనం జాగ్రత్త వహించాలి. చుట్టుపక్కల వ్యాక్సిన్ తీసుకోని వారిని కూడా టీకా కేంద్రానికి తీసుకెళ్లాలి. టీకా తీసుకున్న తర్వాత కూడా అవసరమైన నిబంధనలను పాటించాల్సి ఉంటుంది. ఈ పోరాటంలో మరోసారి టీం ఇండియా తన జెండాను ఎగురవేస్తుందని నేను ఆశిస్తున్నాను. వచ్చేసారి మరికొన్ని ఇతర అంశాలపై 'మన్ కీ బాత్'- మనసులో మాట చెప్పుకుందాం. మీ అందరికీ-  ప్రతి దేశ పౌరుడికీ-  చాలా సంతోషకరమైన పండుగ శుభాకాంక్షలు.

ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం. ఈరోజు మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ గారి జయంతి అని మనందరికీ తెలుసు. ఆయన జ్ఞాపకార్థం మన దేశం దీన్ని జాతీయ క్రీడా దినోత్సవంగా జరుపుకుంటుంది. ఈ సమయంలో మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ గారి ఆత్మ ఎక్కడ ఉన్నా చాలా సంతోషంగా ఉండవచ్చని నేను ఆలోచిస్తున్నాను. ఎందుకంటే హాకీ ప్రపంచంలో భారత హాకీకి పేరు తెచ్చింది ధ్యాన్ చంద్ గారే. నాలుగు దశాబ్దాల తరువాత- దాదాపు 41 సంవత్సరాల తరువాత- భారతదేశంలోని యువత- మరోసారి హాకీలో మన దేశం పేరు మారుమోగేలా చేశారు. ఎన్ని పతకాలు గెలిచినప్పటికీ హాకీలో పతకం వచ్చే వరకు భారతదేశ పౌరులు విజయాన్ని ఆస్వాదించలేరు. ఈసారి నాలుగు దశాబ్దాల తర్వాత ఒలింపిక్స్ లో హాకీ పతకం అందుకున్నారు. మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ గారి ఆత్మ ఎక్కడ ఉన్నా ఆయన హృదయంలో ఎంత ఆనందం ఉంటుందో మీరు ఊహించవచ్చు. ధ్యాన్ చంద్ గారు తమ జీవితమంతా క్రీడలకే అంకితం చేశారు. ఈ రోజు యువత దృష్టి క్రీడలవైపు మళ్ళుతోంది. మన కుమారులు, కుమార్తెలు ఆట వైపు ఆకర్షితులవుతున్నారు. పిల్లలు ఆటలో ముందుకు వెళుతుంటే తల్లిదండ్రులు కూడా సంతోషంగా ఉన్నారు. ఈ ఉత్సాహమే మేజర్ ధ్యాన్‌చంద్ గారికి పెద్ద నివాళి.

మిత్రులారా! క్రీడల విషయానికి వస్తే, మొత్తం యువ తరం మన ముందు కనిపించడం సహజం. మనం యువ తరాన్ని దగ్గరగా చూసినప్పుడు ఎంత పెద్ద మార్పు కనిపిస్తుంది? యువత మనసు మారింది. నేటి యువకుల మనస్సు పాత పద్ధతుల నుండి వైవిధ్యంగా కొత్తగా ఏదైనా చేయాలనుకుంటుంది. విభిన్నంగా చేయాలని కోరుకుంటుంది. నేటి యువత మనస్సు ఏర్పరిచిన మార్గాల్లో నడవడానికి ఇష్టపడదు. వారు కొత్త మార్గాలు వేయాలనుకుంటున్నారు.తెలియని ప్రదేశంలోకి అడుగు పెట్టాలనుకుంటున్నారు. గమ్యం కొత్తది. లక్ష్యం కూడా కొత్తది. మార్గం కూడా కొత్తది. కోరిక కూడా కొత్తది. పగలు, రాత్రి కష్టపడి పనిచేస్తున్నారు. కొంతకాలం కిందట భారతదేశం అంతరిక్ష రంగానికి ద్వారాలు తెరిచింది. చూస్తూ ఉండగానే యువతరం ఆ అవకాశాన్ని సద్వినియోగం చేసుకోవడానికి సిద్ధమైంది. ఆ అవకాశాన్ని దాన్ని సద్వినియోగం చేసుకోవడానికి కళాశాలలు, విశ్వవిద్యాలయాల విద్యార్థులతో పాటు ప్రైవేట్ రంగంలో పనిచేసే యువకులు చాలా ఉత్సాహంతో ముందుకు వచ్చారు. రాబోయే రోజుల్లో మన యువత, మన విద్యార్థులు, మన కళాశాలలు, మన విశ్వవిద్యాలయాలు, ప్రయోగశాలల్లో పనిచేసే విద్యార్థులు రూపొందించే కృత్రిమ ఉపగ్రహాలు పెద్ద సంఖ్యలో ఉంటాయని నాకు ఖచ్చితంగా విశ్వాసం ఉంది.

అదేవిధంగా ఈ రోజు మీరు ఎక్కడ చూసినా, ఏ కుటుంబాన్ని చూసినా - ఎంత ఆస్తి ఉన్న కుటుంబమైనా, ఎంత చదువుకున్న కుటుంబమైనా- మీరు ఆ కుటుంబంలోని యువకుడితో మాట్లాడితే, సంప్రదాయాలకు అతీతంగానే తాను స్టార్ట్-అప్ మొదలు పెడతానని చెప్తారు. స్టార్ట్-అప్‌ల వైపు వెళ్తానని చెప్తారు. అంటే రిస్క్ తీసుకోవడానికి వారి మనస్సు ఉవ్విళ్లూరుతోంది. నేడు చిన్న పట్టణాలలో కూడా స్టార్ట్-అప్ సంస్కృతి విస్తరిస్తోంది. నేను అందులో ఉజ్వల భవిష్యత్తు సంకేతాలను చూస్తున్నాను. కొద్ది రోజుల క్రితం మన దేశంలో బొమ్మల గురించి చర్చలు జరిగాయి. ఇది చూసి, ఈ అంశం మన యువత దృష్టికి వచ్చినప్పుడు, వారు కూడా భారతదేశంలోని బొమ్మలకు ప్రపంచంలో ఎలా గుర్తింపు ఉందో తెలుసుకున్నారు. అందులో కొత్త ప్రయోగాలు చేస్తున్నారు. ప్రపంచంలో బొమ్మల రంగానికి భారీ మార్కెట్ ఉంది. 6-7 లక్షల కోట్ల రూపాయల మార్కెట్ ఉంది. అందులో ఈరోజు భారతదేశ వాటా చాలా తక్కువ. కానీ పిల్లల మనస్తత్వశాస్త్రం ప్రకారం బొమ్మలు ఎలా తయారు చేయాలి, వివిధ రకాల బొమ్మలలో వైవిధ్యం ఎలా ఉంటుంది, బొమ్మలలో సాంకేతికత ఏమిటి మొదలైన విషయాలపై ఈ రోజు మన దేశంలోని యువత దృష్టి పెట్టింది. ఈ రంగంలో ఏదైనా సహకారం అందించాలనుకుంటోంది. మిత్రులారా! మరో విషయం- ఇది మనస్సులో ఆనందాన్ని నింపుతుంది. విశ్వాసాన్ని మరింత పెంచుతుంది. అది ఏమిటి? మీరు ఎప్పుడైనా గుర్తించారా? మన దేశంలోని యువత మనస్సు ఇప్పుడు ఉత్తమమైన వాటి వైపు దృష్టి పెడుతోంది. ఉత్తమంగా కృషి చేయాలనుకుంటున్నారు. అత్యుత్తమ మార్గంలో చేయాలనుకుంటున్నారు. ఇది కూడా దేశాన్ని గొప్ప శక్తిగా అవతరించేలా చేస్తుంది.

మిత్రులారా! ఈసారి ఒలింపిక్స్ భారీ ప్రభావాన్ని సృష్టించాయి. ఒలింపిక్ క్రీడలు ముగిశాయి. ఇప్పుడు పారాలింపిక్స్ జరుగుతున్నాయి. క్రీడా ప్రపంచంలో భారతదేశం పొందినవి ప్రపంచంతో పోలిస్తే తక్కువే కావచ్చు. కానీ ఇవి ఆత్మవిశ్వాసాన్ని నింపాయి. యువత కేవలం క్రీడల వైపు మాత్రమే దృష్టి పెట్టడంలేదు. దానికి సంబంధించిన అవకాశాలను కూడా చూస్తోంది. దాని మొత్తం పర్యావరణ వ్యవస్థను చాలా దగ్గరగా చూస్తోంది. దాని సామర్థ్యాన్ని అర్థం చేసుకుంటోంది. ఏదో ఒక విధంగా తనను తాను జోడించాలనుకుంటోంది. ఇప్పుడు యువత సంప్రదాయ విషయాలకు అతీతంగా కొత్త విభాగాలను తనదిగా చేసుకుంటోంది. నా దేశవాసులారా! ఎఏ రంగంలో ఎంత వేగం వచ్చిందంటే ప్రతి కుటుంబంలో క్రీడల గురించి చర్చ మొదలైంది. మీరు చెప్పండి- ఈ వేగాన్ని ఇప్పుడు ఆపాలా? నిలిపివేయాలా? లేదు! మీరూ నాలాగే ఆలోచిస్తూ ఉండాలి. ఇప్పుడు దేశంలో క్రీడలు, ఆటలు, క్రీడాకారుల స్ఫూర్తి ఇప్పుడు ఆగకూడదు. ఈ వేగాన్ని కుటుంబ జీవితంలో, సామాజిక జీవితంలో, జాతీయ జీవితంలో శాశ్వతంగా ఒక స్థాయిలో ఉండేలా చేయాలి. శక్తితో నింపాలి. నిరంతరం కొత్త శక్తితో నింపాలి. ఇల్లు, బయటి ప్రదేశం, గ్రామం, నగరం- ఎక్కడైనా మన ఆట స్థలాలు నిండి ఉండాలి. అందరూ ఆడుకోవాలి. అందరూ వికసించాలి. మీకు గుర్తుందా - నేను ఎర్రకోట నుండి చెప్పాను- సబ్ కా ప్రయాస్- "అందరి కృషి" - అవును, అందరి కృషి . అందరి కృషితో, క్రీడలలో భారతదేశం ఉన్నత స్థాయికి ఎదుగుతుంది. మేజర్ ధ్యాన్‌చంద్ గారి లాంటి వ్యక్తులు చూపిన మార్గంలో ముందుకు సాగడం మన బాధ్యత. ఎన్నో సంవత్సరాల తరువాత దేశంలో తిరిగి అలాంటి సమయం వచ్చింది. కుటుంబం, సమాజం, రాష్ట్రం, దేశం యావత్తూ ప్రజలందరూ ఒకే మనస్సుతో క్రీడలతో అనుసంధానమవుతున్నారు.

నా ప్రియమైన యువకులారా! మనం ఈ అవకాశాన్ని సద్వినియోగం చేసుకొని వివిధ రకాల క్రీడలలో ప్రావీణ్యం పొందాలి. గ్రామ గ్రామాన క్రీడా పోటీలు నిరంతరం కొనసాగాలి. పోటీ నుండి ఆట విస్తరిస్తుంది. ఆట అభివృద్ధి చెందుతుంది. పోటీ నుండే క్రీడాకారులు తయారవుతారు. రండి.. దేశప్రజలందరం ఈ వేగాన్ని కొనసాగించేందుకు మన వంతు సహకారం అందిద్దాం. 'సబ్కా ప్రయాస్'.. అందరి కృషి .. అనే మంత్రంతో దీన్ని సాకారం చేసుకుందాం.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! రేపు జరిగే జన్మాష్టమి గొప్ప పండుగ. ఈ జన్మాష్టమి పండుగ .. శ్రీకృష్ణుని జన్మదినోత్సవం. కొంటె కన్నయ్య నుండి విరాట్ స్వరూపాన్ని సంతరించుకునే కృష్ణుడి వరకు, శాస్త్ర సామర్థ్యం ఉన్న కృష్ణుడి నుండి శస్త్ర సామర్థ్యం ఉన్న కృష్ణుడి వరకు- భగవంతుని అన్ని రూపాలతో మనకు పరిచయం ఉంది. కళ అయినా, అందం అయినా, మాధుర్యమైనా – ఎక్కడైనా శ్రీకృష్ణుడు ఉన్నాడు. జన్మాష్టమికి కొన్ని రోజుల ముందు నేను అలాంటి ఆసక్తికరమైన అనుభవాన్ని పొందాను. కాబట్టి మీకు ఈ మాటలు చెప్పాలని నా మనసు కొరుకుంటోంది. ఈ నెల 20 వ తేదీన సోమనాథ దేవాలయానికి సంబంధించిన నిర్మాణ పనులు ప్రారంభించినట్లు మీకు గుర్తుండే ఉంటుంది. భాల్కా తీర్థం సోమనాథ దేవాలయం నుండి కేవలం 3-4 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఈ భాల్కా తీర్థం శ్రీకృష్ణుడు ఆ అవతారంలో భూమిపై తన చివరి క్షణాలు గడిపిన ప్రదేశం. ఒక విధంగా చెప్పాలంటే ఈ ప్రపంచంలో ఆయన లీలలు అక్కడ ముగిశాయి. సోమనాథ్ ట్రస్ట్ ద్వారా ఆ ప్రాంతంలో చాలా అభివృద్ధి పనులు జరుగుతున్నాయి. నేను భాల్కా తీర్థం గురించి, అక్కడ జరిగే కార్యక్రమాల గురించి ఆలోచిస్తున్నాను. అంతలో నా దృష్టి ఒక అందమైన ఆర్ట్ బుక్ పై పడింది. ఆ పుస్తకాన్ని నా నివాసం బయట ఎవరో నాకోసం వదిలివెళ్లారు. అందులో శ్రీకృష్ణుని అనేక రూపాలు, అనేక గొప్ప చిత్రాలు ఉన్నాయి. గొప్ప చిత్రాలు, చాలా అర్థవంతమైన చిత్రాలు ఉన్నాయి. నేను పుస్తకం పేజీలు తిప్పడం మొదలుపెట్టినప్పుడు, నా ఉత్సుకత మరింత పెరిగింది. నేను ఆ పుస్తకాన్ని, ఆ చిత్రాలన్నింటినీ చూసినప్పుడు, అందులో నా కోసం రాసిన ఒక సందేశాన్ని చదివినప్పుడు ఆ పుస్తకాన్ని నా ఇంటి బయట వదిలిపెట్టిన వారిని నేను కలవాలనుకున్నాను. మా ఆఫీసు వాళ్ళు వారిని సంప్రదించారు. ఆ తర్వాతి రోజే వారిని కలవడానికి ఆహ్వానించాను. ఆర్ట్-బుక్ లో శ్రీ కృష్ణుని వివిధ రూపాలను చూసి నా ఉత్సుకత అంతగా పెరిగింది. ఆ ఉత్సుకతతో నేను జదురాణి దాసి గారిని కలిశాను. ఆమె అమెరికన్. అమెరికాలో జన్మించారు. అమెరికాలో పెరిగారు. జదురాణి దాసి గారు ఇస్కాన్‌ సంస్థతో అనుసంధానమై ఉన్నారు. హరే కృష్ణ ఉద్యమంతో వారి జీవితం ముడిపడి ఉంది. ఆమె గొప్ప ప్రత్యేకత ఆమె భక్తి కళలలో నైపుణ్యం. కేవలం రెండు రోజుల తరువాత సెప్టెంబర్ 1 న ఇస్కాన్ వ్యవస్థాపకుడు శ్రీల ప్రభుపాద స్వామి గారి 125 వ జయంతి అని మీకు తెలుసు. జదురాణి దాసి గారు అందుకోసమే భారతదేశానికి వచ్చారు. నా ముందు ఉన్న పెద్ద ప్రశ్న ఏమిటంటే.. ఆమె అమెరికాలో జన్మించారు. భారతీయ భావాలకు దూరంగా ఉన్నారు. అలాంటి ఆమె శ్రీకృష్ణుడి అందమైన చిత్రాలను ఎలా తయారు చేయగలిగిందనే నా ప్రశ్న. నేను ఆమెతో సుదీర్ఘంగా మాట్లాడాను. కానీ అందులో కొంత భాగాన్ని నేను మీకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను.

ప్రధానమంత్రి గారు: జదురాణి గారూ.. హరే కృష్ణ!

నేను భక్తి కళ గురించి కొంచెం చదివాను. దాని గురించి మా శ్రోతలకు మరింత చెప్పండి. దాని పై మీ అభిరుచి, ఆసక్తి చాలా బాగున్నాయి.

జదురాణి గారు: భక్తి కళలో ఒక కథనం ఉంది. ఇది ఈ కళ మనస్సు లేదా ఊహ నుండి ఎలా రాలేదో వివరిస్తుంది. ఇది బ్రహ్మ సంహిత వంటి ప్రాచీన వేద గ్రంథాల నుండి వచ్చింది. ఓంకారాయ పతితం స్కిలతం సికంద్, బృందావన గోస్వామినుండి, స్వయంగా బ్రహ్మ దేవుడి నుండి ఈ కళ వచ్చింది. ఈశ్వరః పరమః కృష్ణః సచ్చిదానంద విగ్రహః కృష్ణుడు వేణువును ఎలా ధరించాడో, ఆయన ఇంద్రియాలన్నీ ఏ ఇతర భావాల కోసం ఎలా పని చేయగలవో చెప్తుంది. శ్రీమద్భాగవతం (TCR 9.09) బర్హా పీండ నటవరవపుః కర్ణయో: కర్ణికారం. ఆయన చెవిపై కర్ణిక పుష్పం ధరించాడు. ఆయన బృందావనం అంతటా తన కమల పాదాల ముద్రను వేస్తారు. ఆవు మందలు ఆయన మహిమలను వినిపిస్తాయి. ఆయన వేణువు అదృష్టవంతుల హృదయాలను, మనస్సులను ఆకర్షిస్తుంది. కాబట్టి ప్రతిదీ ప్రాచీన వేద గ్రంథాల నుండి వచ్చిందే. ఈ గ్రంథాల శక్తి అతీంద్రియ వ్యక్తుల నుండి, స్వచ్ఛమైన భక్తుల నుండి వచ్చింది. కళకు వారి శక్తి ఉంది. అందుకే దాని పరివర్తన తప్ప అది నా శక్తి కాదు.

ప్రధానమంత్రిగారు: జదురాణి గారూ... 1966 నుండి.. ఒక విధంగా 1976 నుండి మీరు భౌతికంగా భారతదేశంతో సుదీర్ఘకాలం సంబంధం కలిగి ఉన్నారు. మీ దృష్టిలో భారతదేశం అంటే ఏమిటో నాకు చెప్తారా?

జదురాణి గారు: ప్రధాన మంత్రి గారూ.. భారతదేశం అంటే నాకు సర్వస్వం. నేను కొన్ని రోజుల క్రితం గౌరవ రాష్ట్రపతి గారిని ఉద్దేశించి ప్రస్తావించాను అనుకుంటా- భారతదేశం సాంకేతిక అభివృద్ధిలో చాలా ముందుకు వచ్చిందని. ట్విట్టర్, ఇన్‌స్టాగ్రామ్, ఐఫోన్‌లు, పెద్ద భవనాలు, చాలా సదుపాయాలతో పాశ్చాత్య దేశాలను బాగా అనుసరిస్తోందని. కానీ అది భారతదేశపు నిజమైన కీర్తి కాదని నాకు తెలుసు. భారతదేశాన్ని గొప్పగా చేసేది ఏమిటంటే, కృష్ణుడు ఆ అవతారంలో ఇక్కడ కనిపించాడు. అవతారాలన్నీ ఇక్కడ కనిపించాయి- శివుడు ఇక్కడ కనిపించాడు, రాముడు ఇక్కడ కనిపించాడు. పవిత్ర నదులన్నీ ఇక్కడ ఉన్నాయి. వైష్ణవ సంస్కృతికి సంబంధించిన అన్ని పవిత్ర స్థలాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి. కాబట్టి భారతదేశం- ముఖ్యంగా బృందావనం- విశ్వంలో అత్యంత ముఖ్యమైన ప్రదేశం. బృందావనం అన్ని వైకుంఠ గ్రహాలకు మూలం. ద్వారకకు మూలం, మొత్తం భౌతిక సృష్టికి మూలం. కాబట్టి నేను భారతదేశాన్ని ప్రేమిస్తున్నాను.

ప్రధానమంత్రి గారు: ధన్యవాదాలు జదురాణి గారూ.. హరే కృష్ణ!

మిత్రులారా! ప్రపంచ ప్రజలు ఈనాడు భారతీయ ఆధ్యాత్మికత, తత్వశాస్త్రం గురించి ఎక్కువగా ఆలోచిస్తున్నారు.ఈ సందర్భంలో ఈ గొప్ప సంప్రదాయాలను ముందుకు తీసుకెళ్లాల్సిన బాధ్యత మనపై ఉంది. కాలంతో పాటు మారే విషయాలను వదిలివేసి, కాలాతీతమైన దాన్ని ముందుకు తీసుకెళ్లాలి. మన పండుగలను జరుపుకుందాం. వాటి శాస్త్రీయతను అర్థం చేసుకుందాం. వాటి వెనుక ఉన్న అర్థాన్ని అర్థం చేసుకుందాం. ఇది మాత్రమే కాదు- ప్రతి పండుగలో ఏదో ఒక సందేశం ఉంటుంది. ఏదో ఒక ఆచారం ఉంటుంది. మనం వాటిని తెలుసుకుని జీవించాలి. రాబోయే తరాలకు వారసత్వంగా అందించాలి. దేశ ప్రజలందరికీ మరోసారి జన్మాష్టమి శుభాకాంక్షలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ కరోనా కాలంలో నేను పరిశుభ్రత గురించి మాట్లాడాల్సిన అంశాలలో కొంత కొరత ఉన్నట్లు అనిపిస్తుంది. పరిశుభ్రత ప్రచారాన్ని కొద్దిగానైనా దూరం చేయకూడదని నేను భావిస్తున్నాను. జాతి నిర్మాణం కోసం ప్రతిఒక్కరి ప్రయత్నాలు దేశాన్ని ఎలా అభివృద్ధి చేస్తాయో చెప్పే ఉదాహరణలు మనకు స్ఫూర్తినిస్తాయి. ఏదైనా చేయడానికి కొత్త ఉత్సాహాన్ని ఇస్తాయి. కొత్త విశ్వాసాన్ని అందిస్తాయి. మన సంకల్పానికి ప్రాణం పోస్తాయి. స్వచ్ఛ భారత్ అభియాన్ విషయం వచ్చినప్పుడు ఇండోర్ పేరు ప్రస్తావనకు వస్తుంది. ఎందుకంటే ఇండోర్ పరిశుభ్రతకు సంబంధించి ప్రత్యేక గుర్తింపును కలిగి ఉంది. ఇండోర్ పౌరులు కూడా అభినందనలకు అర్హులు. మన ఇండోర్ చాలా సంవత్సరాలుగా 'స్వచ్ఛ భారత్ ర్యాంకింగ్'లో నంబర్ వన్ స్థానంలో ఉంది. ఇప్పుడు ఇండోర్ ప్రజలు స్వచ్ఛ భారత్ ర్యాంకింగ్‌తో సంతృప్తి చెందడానికి ఇష్టపడరు. వారు మరింత ముందుకు వెళ్లాలనుకుంటున్నారు. కొత్తగా ఏదైనా చేయాలనుకుంటున్నారు. వారి మనసులో నిర్ణయించుకున్న విషయం 'వాటర్ ప్లస్ సిటీ' గా ఆ నగరాన్ని రూపుదిద్దడం. ఇప్పుడు వారు ఇండోర్ ను 'వాటర్ ప్లస్ సిటీ'గా మార్చేందుకు తీవ్రంగా కృషి చేస్తున్నారు. 'వాటర్ ప్లస్ సిటీ' అంటే మురుగునీటిని శుద్ధి చేయకుండా ఏ కాలువలోకీ వదలరు. ఇక్కడి ప్రజలు స్వయంగా ముందుకు వచ్చి తమ కాలువలను మురుగునీటి కాలువలతో అనుసంధానించారు. పరిశుభ్రత ఉద్యమాన్ని కూడా ప్రారంభించారు.ఈ కారణంగా సరస్వతి, కాన్ నదులలో మురికి నీటిని వదలడం కూడా గణనీయంగా తగ్గిపోయింది. పరిస్థితుల్లో మెరుగుదల కనిపిస్తోంది. ఈ రోజు మన దేశం స్వాతంత్ర్య భారత అమృతమహోత్సవాలను జరుపుకుంటున్నప్పుడు స్వచ్ఛ భారత్ అభియాన్ తీర్మానాన్ని మందగించనివ్వకూడదని గుర్తుంచుకోవాలి. మన దేశంలో 'వాటర్ ప్లస్ సిటీ' నగరాలు ఎంత ఎక్కువ సంఖ్యలో ఉంటే అంత పరిశుభ్రత పెరుగుతుంది. మన నదులు కూడా శుభ్రంగా ఉంటాయి. నీటిని ఆదా చేసే మానవ బాధ్యతను నెరవేర్చే సంస్కారం కూడా ఉంటుంది.

మిత్రులారా! బీహార్‌లోని మధుబని నుండి ఒక ఉదాహరణ వచ్చింది. మధుబనిలోని డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం, స్థానిక కృషి విజ్ఞాన కేంద్రం కలిసి మంచి ప్రయత్నం చేశాయి. రైతులు దీని ప్రయోజనాన్ని పొందుతున్నారు. ఇది స్వచ్ఛ భారత్ అభియాన్‌కు కొత్త బలాన్ని ఇస్తోంది. విశ్వవిద్యాలయం ప్రారంభించిన ఈ చొరవ పేరు ‘సుఖేత్ మోడల్’. గ్రామాల్లో కాలుష్యాన్ని తగ్గించడమే సుఖేత్ మోడల్ ఉద్దేశ్యం. ఈ పతాకంలో భాగంగా ఆవు పేడ, ఇతర గృహ వ్యర్థాలను గ్రామంలోని రైతుల నుండి సేకరిస్తారు. బదులుగా గ్రామస్తులకు వంట గ్యాస్ సిలిండర్ల కోసం డబ్బు ఇస్తారు. గ్రామం నుండి సేకరించిన చెత్తను పారవేయడం కోసం వర్మీ కంపోస్ట్ తయారు చేసే పని కూడా జరుగుతోంది. అంటే సుఖేత్ మోడల్ లో నాలుగు ప్రయోజనాలు నేరుగా కనిపిస్తాయి. మొదటిది గ్రామానికి కాలుష్యం నుండి విముక్తి. రెండవది - గ్రామానికి మురికి నుండి విముక్తి. మూడవది గ్రామస్తులకు LPG సిలిండర్ కోసం డబ్బు లభించడం. నాల్గవది గ్రామంలోని రైతులకు సేంద్రియ ఎరువులు లభించడం. అలాంటి ప్రయత్నాలు మన గ్రామాల శక్తిని ఎంతగా పెంచుతాయో మీరు ఊహించండి. ఇది స్వావలంబనకు సంబంధించిన విషయం. దేశంలోని ప్రతి పంచాయితీ ఇలాంటి వాటిని చేయాలని నేను చెప్తున్నాను. మిత్రులారా! మనం ఒక లక్ష్యంతో బయలుదేరినప్పుడు ఫలితాలు లభిస్తాయని ఖచ్చితంగా చెప్పలేం. ఇప్పుడు తమిళనాడులోని శివగంగ జిల్లాలో ఉన్న కాంజీ రంగాల్ పంచాయితీని చూడండి. ఈ చిన్న పంచాయితీ ఏమి చేసిందో చూడండి. చెత్త నుండి సంపద సృష్టించే మరో నమూనాను మీరు ఇక్కడ చూడవచ్చు. ఇక్కడ గ్రామ పంచాయితీ స్థానిక ప్రజలతో కలిసి తమ గ్రామంలో వ్యర్థాల నుండి విద్యుత్ ఉత్పత్తి చేసే స్థానిక ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించింది. మొత్తం గ్రామం నుండి చెత్తను సేకరిస్తారు. దాని నుండి విద్యుత్ ఉత్పత్తి చేస్తారు. మిగిలిన ఉత్పత్తులను కూడా పురుగుమందులుగా అమ్ముతారు. గ్రామంలో ఈ పవర్ ప్లాంట్ సామర్థ్యం రోజుకు రెండు టన్నుల వ్యర్థాలను పారవేయడం. దీని ద్వారా ఉత్పత్తి అయ్యే విద్యుత్తు వీధిలైట్లు, గ్రామంలోని ఇతర అవసరాలకు ఉపయోగపడుతోంది. ఈ కారణంగా పంచాయతీ డబ్బు ఆదా అవుతోంది. ఆ డబ్బు ఇతర అభివృద్ధి పనులకు ఉపయోగపడుతోంది. ఇప్పుడు చెప్పండి- తమిళనాడులోని శివగంగ జిల్లాలోని ఒక చిన్న పంచాయితీ మనందరికీ ప్రేరణ ఇస్తుంది. వారు అద్భుతాలు చేశారు. కదా!

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!

'మన్ కీ బాత్' ఇప్పుడు భారతదేశ సరిహద్దులకే పరిమితం కాదు. ప్రపంచంలోని వివిధ మూలల్లో కూడా 'మన్ కీ బాత్' గురించి చర్చ జరుగుతోంది. విదేశాలలో నివసిస్తున్న మన భారతీయ సమాజానికి చెందిన వ్యక్తులు ఉన్నారు. వారు కూడా నాతో కొత్త కొత్త విషయాలను పంచుకుంటూనే ఉన్నారు. అలాగే 'మన్ కీ బాత్' లో విదేశాలలో జరుగుతున్న ప్రత్యేకమైన కార్యక్రమాలను కొన్నిసార్లు మీతో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. ఈ రోజు కూడా అలాంటి కొంతమందిని నేను మీకు పరిచయం చేస్తాను. కానీ అంతకు ముందు నేను మీకు ఆడియో వినిపించాలనుకుంటున్నాను. శ్రద్ధగా వినండి.

##

[రేడియో యూనిటీ నైంటీ ఎఫ్. ఎం.-2]

నమోనమః సర్వేభ్యః మమ నామ గంగా భవంతః శృణ్వంతు రేడియో-యూనిటీ -నవతి-F.M-'ఏక్ భారతం శ్రేష్ఠ భారతం' | అహం ఏకతా మూర్తే: మార్గ్ దర్శికా ఏవం రేడియో యూనిటీ మాధ్యమే ఆర్. జె. అస్మి | అద్య సంస్కృత దినం అస్తి | సర్వేభ్య: బహవ్య: శుభ కామ్ నాః సంతి | సర్దార్-వల్లభాయ్-పటేల్ మహోదయ: 'లోహ పురుషః' ఇత్యుచ్యతే. 2013-తమే వర్షే లోహసంగ్రహస్య అభియానం ప్రారబ్ధం | 134-టన్-పరిమితస్య లోహస్య గలనం కృతమ్ | జార్ఖండస్య ఏక: వ్యవసాయవేత్త: ముద్రరస్య దానం కృత్వాన్ | భవంతః శృణ్వంతు రేడియో-యూనిటీ-నవతి-ఎఫ్. ఎం. -'ఏక భారతం శ్రేష్ఠ-భారతం' |

[రేడియో యూనిటీ నైంటీ ఎఫ్. ఎం.-2]

##

మిత్రులారా! భాషను మీరు అర్థం చేసుకుని ఉంటారు. ఈ రేడియోలో సంస్కృతంలో మాట్లాడుతున్నవారు ఆర్జే గంగ. గుజరాత్ రేడియో జాకీల సమూహంలో ఆర్జే గంగ సభ్యురాలు. ఆమెతో పాటు ఆర్.జె. నీలం, ఆర్.జె. గురు, ఆర్.జె. హేతల్ వంటి ఇతర సహచరులు కూడా ఉన్నారు. గుజరాత్‌లో, కేవడియాలో వీరంతా కలిసి ప్రస్తుతం సంస్కృత భాష విలువను పెంచడంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. మీకు తెలుసు కదా! ప్రపంచంలోని ఎత్తైన విగ్రహం, మన దేశానికే గర్వకారణమైన స్టాట్యూ ఆఫ్ యూనిటీ ఉన్న కెవాడియా ఇదేనని. నేను అదే కెవాడియా గురించి మాట్లాడుతున్నా అని మీకు తెలుసు కదా! వీరంతా ఒకేసారి అనేక పాత్రలను పోషించే రేడియో జాకీలు. వారు గైడ్‌లుగా కూడా పనిచేస్తారు. అలాగే సామాజిక రేడియో అయిన రేడియో యూనిటీ 90 ఎఫ్. ఎం. ని నిర్వహిస్తారు. ఈ ఆర్. జె.లు తమ శ్రోతలతో సంస్కృత భాషలో మాట్లాడతారు. వారికి సంస్కృతంలో సమాచారాన్ని అందిస్తారు.

మిత్రులారా! సంస్కృతం గురించి ఇలా చెప్తారు. -

అమృతం సంస్కృత మిత్ర, సరసం సరళం వచః |

ఏకతా మూలకం రాష్ట్రే, జ్ఞాన విజ్ఞాన పోషకమ్|

అంటే మన సంస్కృత భాష సరసమైనది. సరళమైనది కూడా.

సంస్కృతం ఆ భాష ఆలోచనలు, సాహిత్యం ద్వారా జ్ఞానాన్ని అందిస్తుంది. దేశ ఐక్యతను పెంపొందిస్తుంది. బలపరుస్తుంది. సంస్కృత సాహిత్యంలో ఎవరినైనా ఆకర్షించగల మానవత్వం, జ్ఞానాల దైవిక తత్వం ఉంది. ఇటీవల విదేశాలలో సంస్కృతం బోధించే స్ఫూర్తిదాయకమైన పని చేస్తున్న చాలా మంది గురించి నాకు తెలిసింది. అలాంటి వారిలో ఒకరు రట్గర్ కోర్టెన్‌హార్స్ట్ గారు. ఆయన ఐర్లాండ్‌లో ప్రసిద్ధ సంస్కృత పండితుడు, ఉపాధ్యాయుడు. ఆయన అక్కడి పిల్లలకు సంస్కృతం నేర్పిస్తున్నారు. ఇక్కడ తూర్పున భారతదేశం, థాయ్‌లాండ్ ల మధ్య సాంస్కృతిక సంబంధాలను బలోపేతం చేయడంలో సంస్కృత భాష కూడా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తుంది. డాక్టర్ చిరాపత్ ప్రపండవిద్య గారు, డాక్టర్ కుసుమ రక్షామణి గారు - ఇద్దరూ థాయ్‌లాండ్‌లో సంస్కృత భాష ప్రచారంలో చాలా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తున్నారు. వారు థాయ్, సంస్కృత భాషలలో తులనాత్మక సాహిత్యాన్ని కూడా రచించారు. రష్యాలోని మాస్కో స్టేట్ యూనివర్సిటీలో సంస్కృతం బోధించే బోరిస్ జాఖరిన్ గారు అటువంటి ప్రొఫెసర్. ఆయన అనేక పరిశోధనా పత్రాలను, పుస్తకాలను ప్రచురించారు. సంస్కృతం నుండి రష్యన్ భాషలోకి అనేక పుస్తకాలను అనువదించారు. అదేవిధంగా ఆస్ట్రేలియాలో విద్యార్థులకు సంస్కృత భాష బోధించే ప్రముఖ సంస్థలలో సిడ్నీ సంస్కృత పాఠశాల ఒకటి. ఈ పాఠశాల పిల్లల కోసం సంస్కృత వ్యాకరణ శిబిరం, సంస్కృత నాటకం, సంస్కృత దినోత్సవం వంటి కార్యక్రమాలను కూడా నిర్వహిస్తుంది.

మిత్రులారా! ఇటీవలి కాలంలో చేసిన ప్రయత్నాలు సంస్కృతం విషయంలో కొత్త అవగాహన తెచ్చాయి. ఈ దిశగా మన ప్రయత్నాలను పెంచాల్సిన సమయం వచ్చింది. మన వారసత్వాన్ని సంరక్షించడం, నిర్వహించడం, కొత్త తరానికి అందించడం, భవిష్యత్తు తరాల వారికి అందించడం మన బాధ్యత. వీటిపై భావి తరాలకు కూడా హక్కు ఉంటుంది. ఇప్పుడు ఈ పనుల కోసం కూడా అందరి ప్రయత్నాలను పెంచాల్సిన సమయం వచ్చింది. మిత్రులారా! ఈ రకమైన ప్రయత్నంలో నిమగ్నమైన వ్యక్తి మీకు తెలిసినట్లయితే, మీకు అలాంటి సమాచారం ఏదైనా ఉంటే, దయచేసి వారికి సంబంధించిన సమాచారాన్ని సోషల్ మీడియాలో #CelebratingSanskrit అన్న ట్యాగ్ తో పంచుకోండి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! 'విశ్వకర్మ జయంతి' కూడా రాబోయే కొద్ది రోజుల్లో రాబోతోంది. ప్రపంచ సృష్టి శక్తికి చిహ్నంగా విశ్వకర్మ దేవుడిని పరిగణిస్తారు. కుట్టు-ఎంబ్రాయిడరీ అయినా, సాఫ్ట్‌వేర్ అయినా, ఉపగ్రహమైనా, ఎవరైనా తన నైపుణ్యంతో ఒక వస్తువును సృష్టించినా- ఇదంతా విశ్వకర్మ స్వరూపం. ఈ రోజు ప్రపంచంలో నైపుణ్యాన్ని కొత్త మార్గంలో గుర్తిస్తున్నప్పటికీ మన రుషులు వేల సంవత్సరాల నుండి నైపుణ్యం, కొలతల ప్రకారం తీర్చిదిద్దడంపై దృష్టి పెట్టారు. వారు నైపుణ్యాన్ని, కౌశలాన్ని, విశ్వాసాన్ని మన జీవిత తత్వశాస్త్రంలో ఒక భాగంగా చేశారు. మన వేదాలు కూడా విశ్వకర్మ దైవానికి అనేక శ్లోకాలను అంకితం చేశాయి. విశ్వంలోని గొప్ప సృష్టి ప్రణాళికలు, కొత్త, పెద్ద పనులు మొదలయిన వాటి ఘనత మన గ్రంథాలలో భగవాన్ విశ్వకర్మకే ఇచ్చారు. ఒక విధంగా చెప్పాలంటే ప్రపంచంలో ఏ అభివృద్ధి, ఆవిష్కరణ జరిగినా అది నైపుణ్యాల ద్వారా మాత్రమే జరుగుతుందనేదానికి ఇది చిహ్నం. విశ్వకర్మ భగవంతుని జయంతి, ఆయన ఆరాధన వెనుక ఉన్న స్ఫూర్తి ఇది. మన గ్రంథాలలో ఇలా పేర్కొన్నారు. -

విశ్వస్య కృతే యస్య కర్మవ్యాపారః సః విశ్వకర్మ |

అంటే సృష్టికి, నిర్మాణానికి సంబంధించిన అన్ని చర్యలను చేసేవాడు విశ్వకర్మ. మన గ్రంథాల దృష్టిలో, మన చుట్టూ ఉన్న నిర్మాణాల్లో, సృజనలో నిమగ్నమైన నైపుణ్యం ఉన్న వ్యక్తులందరూ విశ్వకర్మ భగవానుడి వారసులు. వారు లేని జీవితాన్ని మనం ఊహించలేము. ఆలోచించండి. చూడండి- మీ ఇంట్లో విద్యుత్ సమస్య ఉంటే, మీకు ఎలక్ట్రీషియన్ దొరకకపోతే ఏం జరుగుతుంది? మీరు ఎంత పెద్ద సమస్యను ఎదుర్కొంటారు! ఇలాంటి నైపుణ్యం కలిగిన వ్యక్తుల కారణంగా మన జీవితం కొనసాగుతుంది. లోహాలతో పని చేసేవారు, కుండల తయారీదారు, చెక్క పనివారు, ఎలక్ట్రీషియన్, హౌస్ పెయింటర్, స్వీపర్ లేదా మొబైల్-ల్యాప్‌టాప్ రిపేర్ చేసేవారు - ఎవరైనా కానివ్వండి. వారంతా మీ చుట్టూ ఆధునిక రూపంలో ఉన్న విశ్వకర్మలే. కానీ మిత్రులారా! దానిలో మరో కోణం ఉంది. ఇది కొన్నిసార్లు ఆందోళనను కలిగిస్తుంది. దేశంలో సంస్కృతి, సంప్రదాయం, ఆలోచన, నైపుణ్యం ఉన్న మానవశక్తిని విశ్వకర్మగా భావించే రోజులుండేవి. అలాంటి పరిస్థితులు ఎలా మారిపోయాయి? ఒకప్పుడు మన కుటుంబ జీవితం, సామాజిక జీవితం, జాతీయ జీవితంపై కౌశల్య ప్రభావం భారీగా ఉండేది. కానీ బానిసత్వపు సుదీర్ఘ కాలంలో నైపుణ్యానికి అలాంటి గౌరవం ఇచ్చిన భావన క్రమంగా పోయింది. నైపుణ్యం ఆధారిత పనులు చిన్నవిగా భావించే విధంగా ఆలోచన మారింది. ఇప్పుడు ఈ రోజు చూడండి- ప్రపంచం మొత్తం నైపుణ్యం మీద ఎక్కువగా దృష్టి పెడుతోంది. విశ్వకర్మ భగవంతుని ఆరాధన కూడా లాంఛనాలతో మాత్రమే పూర్తి కాలేదు. మనం ప్రతిభను గౌరవించాలి. నైపుణ్యం సాధించడానికి మనం కష్టపడాలి. నైపుణ్యం ఉన్నందుకు గర్వపడాలి. మనం కొత్తగా ఏదైనా చేసినప్పుడు, కొత్త అంశాన్ని ఆవిష్కరించినప్పుడు, సమాజానికి ఉపయోగపడేదాన్ని సృష్టించినప్పుడు, ప్రజల జీవితాన్ని సులభతరం చేసినప్పుడు, మన విశ్వకర్మ పూజ అర్థవంతంగా ఉంటుంది. ఈరోజు ప్రపంచంలో నైపుణ్యం ఉన్న వ్యక్తులకు అవకాశాల కొరత లేదు. నేడు నైపుణ్యాలతో ఎన్నో ప్రగతి మార్గాలు సిద్ధమవుతున్నాయి. కాబట్టి రండి.. ఈసారి విశ్వకర్మ దేవుడిని ఆరాధించడంలో విశ్వాసంతో పాటు ఆయన సందేశాన్ని స్వీకరించాలని నిర్ణయించుకుందాం. నైపుణ్యం ప్రాముఖ్యతను మనం అర్థం చేసుకునే విధంగా మన ఆరాధన లోని భావం ఉండాలి. అలాగే నైపుణ్యం ఉన్న వ్యక్తులు ఏ పని చేసినా వారికి పూర్తి గౌరవం ఇవ్వాలి.

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా! ఇది స్వాతంత్ర్యానికి 75 వ సంవత్సరం. ఈ సంవత్సరం మనం ప్రతిరోజూ కొత్త తీర్మానాలు చేసుకోవాలి. కొత్తగా ఆలోచించాలి. కొత్త విషయాలను సాధించేందుకు ప్రేరణ పొందాలి. భారతదేశం స్వాతంత్య్రం సాధించి వంద సంవత్సరాలు పూర్తయినప్పుడు, మన ఈ తీర్మానాలు మాత్రమే విజయానికి పునాదిగా కనిపిస్తాయి. కాబట్టి మనం ఈ అవకాశాన్ని వదులుకోకూడదు. ఇందులో మన వంతు సహకారం అందించాలి. ఈ ప్రయత్నాల మధ్య మనం గుర్తుంచుకోవలసిన మరో విషయం ఉంది. ఔషధం కూడా- కఠిన నియమాలు కూడా. దేశంలో 62 కోట్లకు పైగా వ్యాక్సిన్ డోస్‌లు అందజేశాం. అయినా మనం ఇంకా జాగ్రత్తగా ఉండాలి. అప్రమత్తంగా ఉండాలి. అవును- ఎప్పటిలాగే మీరు ఏదైనా కొత్త పని చేసినప్పుడు కొత్తగా ఆలోచించండి. అప్పుడు ఖచ్చితంగా నన్నుకూడా అందులో భాగస్వామిని చేయండి. నేను మీ ఉత్తరాలు, సందేశాల కోసం వేచి ఉంటాను. ఈ శుభాకాంక్షలతో, రాబోయే పండుగలకు మీ అందరికీ మరోసారి అభినందనలు. చాలా చాలా ధన్యవాదాలు. నమస్కారం!

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం..

రెండు రోజుల కిందటి కొన్ని అద్భుతమైన చిత్రాలు, కొన్ని ఎప్పటికీ గుర్తుండే క్షణాలు ఇప్పటికీ నా కళ్ల ముందు ఉన్నాయి. కాబట్టి ఈసారి ఆ క్షణాలతో 'మన్ కి బాత్' ప్రారంభిద్దాం. టోక్యో ఒలింపిక్స్‌లో భారత ఆటగాల్లచేతిలో త్రివర్ణ పతాకం రెపెరెపెలాడటం చూసి  చూసి నేను మాత్రమే కాదు- దేశం యావత్తూ రోమాంచితమైంది. దేశం మొత్తం ఐక్యంగా ఈ యోధులతో విజయీభవ.. విజయీభవ అని చెప్పినట్టుగా అనిపించింది.

ఈ క్రీడాకారులు భారతదేశం నుండి వెళ్ళినప్పుడు వారితో మాట్లాడే అవకాశం లభించింది. వారి గురించి తెలుసుకుని, దేశానికి చెప్పే అవకాశం నాకు దొరికింది. ఈ ఆటగాళ్ళు జీవితంలోని అనేక సవాళ్లను అధిగమించి ఇక్కడికి చేరుకున్నారు. ఈ రోజు వారికి మీ ప్రేమ, సహకారాల శక్తి లభించింది. కాబట్టి అందరం కలిసి మన ఆటగాళ్లందరికీ శుభాకాంక్షలు తెలియజేద్దాం. సోషల్ మీడియాలో ఒలింపిక్ ఆటగాళ్లకు మద్దతు తెలిపే మన విక్టరీ పంచ్ ప్రచారం ఇప్పుడు ప్రారంభమైంది. మీరు కూడా విక్టరీ పంచ్‌ను మీ బృందంతో కలిసి పంచుకోండి. భారతదేశానికి ఉత్సాహాన్ని అందించండి.

మిత్రులారా! దేశం కోసం త్రివర్ణ పతాకాన్ని పట్టుకునే వారి గౌరవార్థం భావోద్వేగాలతో ఉండడం సహజం. ఈ దేశభక్తి భావన మనందరినీ ఏకం చేస్తుంది.

రేపు- అంటే జూలై 26వ తేదీన 'కార్గిల్ విజయ్ దివస్' కూడా ఉంది. కార్గిల్ యుద్ధం భారతదేశ ధైర్యానికి, సంయమనానికి ప్రతీక. దీన్ని ప్రపంచం మొత్తం చూసింది. ఈసారి ఈ అద్భుతమైన రోజును 'అమృత్ మహోత్సవ్' మధ్యలో జరుపుకుంటున్నాం. కాబట్టి ఇది మరింత ప్రత్యేకమైంది. కార్గిల్ రోమాంచితం చేసె కార్గిల్ గాథను మీరు చదవాలని నేను కోరుకుంటున్నాను. కార్గిల్ హీరోలకు మనమందరం వందనం సమర్పిద్దాం.

మిత్రులారా! ఈసారి ఆగస్టు 15 న దేశం స్వాతంత్య్రం వచ్చి 75 వ సంవత్సరంలోకి ప్రవేశిస్తోంది. శతాబ్దాలుగా దేశం ఎదురుచూసిన స్వాతంత్ర్యానికి 75 సంవత్సరాలు వచ్చిన ఈ సమయంలో ఈ ఉత్సవాలకు మనం సాక్షులుగా ఉండడం మన గొప్ప అదృష్టం. 75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్య వేడుకలను 'అమృత్ మహోత్సవ్' పేరుతో మార్చి 12 న బాపుకు చెందిన సబర్మతి ఆశ్రమం నుండి ప్రారంభించిన విషయం మీకు గుర్తుండే వుంటుంది . అదే రోజున బాపు దండి యాత్రను కూడా పునరుద్ధరించడం జరిగింది. అప్పటి నుండి జమ్మూ కాశ్మీర్ మొదలుకొని పుదుచ్చేరి వరకు, గుజరాత్ మొదలుకొని ఈశాన్య భారతదేశం వరకు 'అమృత్ మహోత్సవ్' కు సంబంధించిన కార్యక్రమాలు దేశవ్యాప్తంగా జరుగుతున్నాయి. ఇలాంటి అనేక సంఘటనల గురించి, ఎంతో గొప్ప త్యాగం చేసిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధుల గురించి గతంలో పెద్దగా చర్చ జరగలేదు. ఈ రోజు ప్రజలు వారి గురించి కూడా తెలుసుకోగలుగుతున్నారు. ఉదాహరణకు మొయిరాంగ్ డే నే తీసుకోండి! మణిపూర్ లోని మొయిరాంగ్ అనే చిన్న పట్టణం ఒకప్పుడు నేతాజీ సుభాస్ చంద్రబోస్ ఇండియన్ నేషనల్ ఆర్మీ (ఐఎన్ఎ) కి ప్రధాన స్థావరం. అక్కడ స్వాతంత్ర్యానికి ముందే ఐఎన్ఎకు చెందిన కల్నల్ షౌకత్ మాలిక్ జెండాను ఎగురవేశారు. 'అమృత్ మహోత్సవ్' సందర్భంగా ఏప్రిల్ 14 వ తేదీన అదే మొయిరాంగ్‌లో త్రివర్ణ పతాకాన్ని మరోసారి ఎగురవేశారు. చాలా మంది గొప్ప స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, మహోన్నత వ్యక్తులు ఉన్నారు. వీరిని దేశం 'అమృత్ మహోత్సవ్'లో గుర్తుంచుకుంటుంది. దీనికి సంబంధించిన కార్యక్రమాలను ప్రభుత్వం, సామాజిక సంస్థలు నిరంతరం నిర్వహిస్తున్నాయి. అలాంటి ఒక కార్యక్రమం ఈసారి ఆగస్టు 15 వ తేదీన జరగబోతోంది. ఇది ఒక ప్రయత్నం. జాతీయ గీతంతో అనుసంధానించిన ప్రయత్నం. ఆ రోజున భారతదేశంలో ఎక్కువ మంది ప్రజలు ఒకేసారి కలిసి జాతీయగీతం పాడేందుకు సాంస్కృతిక మంత్రిత్వ శాఖ కృషి చేస్తోంది. దీని కోసం ఒక వెబ్‌సైట్ కూడా రూపొందించారు. ఆ వెబ్ సైట్ రాష్ట్ర్ గాన్ డాట్ ఇన్. ఈ వెబ్‌సైట్ సహాయంతో మీరు జాతీయ గీతాన్ని పాడి రికార్డ్ చేయగలుగుతారు, ఈ ఉద్యమంలో చేరగలుగుతారు. ఈ ప్రత్యేకమైన కృషిలో మీరు ఖచ్చితంగా చేరతారని నేను ఆశిస్తున్నాను. ఇలాంటి మరెన్నో ప్రచారాలు, మరెన్నో ప్రయత్నాలను రాబోయే రోజుల్లో మీరు చూస్తారు. 'అమృత్ మహోత్సవ్' ఏ ప్రభుత్వ కార్యక్రమం కాదు. ఏ రాజకీయ పార్టీ కార్యక్రమం కాదు. ఇది కోట్లాది భారత ప్రజల కార్యక్రమం. స్వేచ్ఛాయుతమైన, కృతజ్ఞతాభావం కలిగిన ప్రతి భారతీయుడు స్వాతంత్ర్య సమరయోధులకు వందనం సమర్పిస్తాడు. ఈ పండుగ ప్రాథమిక భావన చాలా విస్తృతమైంది. ఈ భావన మన స్వాతంత్య్ర సమరయోధుల బాటను అనుసరించడానికి, వారి కలల దేశాన్ని నిర్మించడానికి మార్గం. దేశ స్వాతంత్య్ర సమరయోధులు స్వేచ్ఛ కోసం ఏకమయ్యారు. అదేవిధంగా దేశ అభివృద్ధి కోసం మనం ఏకం కావాలి.

మనం దేశం కోసం జీవించాలి. దేశం కోసం పని చేయాలి. ఇందులో చిన్న ప్రయత్నాలు కూడా పెద్ద ఫలితాలను తెస్తాయి. రోజువారీ పని చేస్తూ కూడా మనం దేశ నిర్మాణం చేయగలం. ఉదాహరణకు వోకల్ ఫర్ లోకల్ ఉద్యమం. మన దేశంలోని స్థానిక పారిశ్రామికవేత్తలు, కళాకారులు, హస్తకళాకారులు, చేనేత కార్మికులకు మద్దతు ఇవ్వడం మన సహజ స్వభావంలో భాగంగా ఉండాలి. ఆగస్టు 7 న వస్తున్న జాతీయ చేనేత దినోత్సవం ఈ పనిని మనం ప్రయత్నించేందుకు ఒక సందర్భం. జాతీయ చేనేత దినోత్సవానికి సంబంధించిన చారిత్రక నేపథ్యం చాలా ఉంది. 1905 లో ఇదేరోజు స్వదేశీ ఉద్యమం ప్రారంభమైంది.

మిత్రులారా! మన దేశంలోని గ్రామీణ, గిరిజన ప్రాంతాల్లో చేనేత పెద్ద ఆదాయ వనరు. లక్షలాది మంది మహిళలు, లక్షలాది మంది నేత కార్మికులు, లక్షలాది మంది హస్తకళాకారులతో సంబంధం ఉన్న రంగమిది. మీ చిన్న ప్రయత్నాలు నేత కార్మికులకు కొత్త ఆశను ఇస్తాయి. మీరు ఏదో ఒకటి కొనండి. మీ అభిప్రాయాన్ని ఇతరులతో పంచుకోండి. మనం 75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్య ఉత్సవాలను జరుపుకుంటున్నప్పుడు అలా చేయటం మన బాధ్యత సోదరులారా! మీరు తప్పక గమనించి ఉంటారు- 2014 సంవత్సరం నుండి మనం తరచుగా 'మన్ కి బాత్' లో ఖాదీ గురించి మాట్లాడుకుంటున్నాం. మీ కృషి వల్ల ఈ రోజు ఖాదీ అమ్మకం దేశంలో అనేక రెట్లు పెరిగింది. ఒక ఖాదీ దుకాణం రోజుకు 1 కోట్ల రూపాయలకు పైగా అమ్మగలదని ఎవరైనా ఊహించగలరా! కానీ మీరు దీన్ని కూడా సాధ్యం చేశారు. మీరు ఖాదీ బట్టలు కొన్నప్పుడు మన పేద చేనేత సోదరులకు ప్రయోజనం చేకూరుస్తుంది. కాబట్టి, ఖాదీ కొనడం ఒక విధంగా ప్రజా సేవ. ఇది దేశానికి చేసే సేవ కూడా. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో తయారైన చేనేత ఉత్పత్తులను కొనుగోలు చేసి, వాటిని #MyHandloomMyPride అనే హాష్ ట్యాగ్ తో పంచుకోవాలని నా ప్రియ సోదరులైన మీ అందరినీ కోరుతున్నాను.

మిత్రులారా! స్వాతంత్య్ర ఉద్యమం, ఖాదీ విషయానికి వస్తే పూజ్య బాపును గుర్తుంచుకోవడం సహజం. బాపు నాయకత్వంలో ‘భారత్ చోడో’ అనే 'క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం' ప్రారంభించినట్టే ఈ రోజు ప్రతి దేశస్థుడు ‘భారత్ జోడో’ అనే భారత్ తో సంధాన ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహించాలి. భారతదేశాన్ని వైవిధ్యంతో అనుసంధానించడంలో సహాయపడే విధంగా కృషి చేయడం మన కర్తవ్యం. కాబట్టి 'అమృత్ మహోత్సవ్' సందర్భంగా ఈ అమృత సంకల్పంతో ముందుకు సాగుదాం. దేశమే మన అతిపెద్ద విశ్వాసమని, మన అతిపెద్ద ప్రాధాన్యత అని తీర్మానం చేసుకుందాం. "నేషన్ ఫస్ట్, ఆల్వేస్ ఫస్ట్" అనే మంత్రంతో మనం ముందుకు సాగాలి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ రోజు, 'మన్ కీ బాత్' వింటున్న నా యువ సహచరులకు ప్రత్యేక కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తున్నాను. కొద్ది రోజుల క్రితం 'మన్ కి బాత్' శ్రోతలకు సంబంధించి మైగవ్ వేదిక పక్షాన ఒక అధ్యయనం చేశారు. 'మన్ కీ బాత్' కోసం సందేశాలు , సలహాలను పంపే ప్రధాన వ్యక్తులు ఎవరు అనే విషయం ఈ అధ్యయనంలో తెలిసింది. సందేశాలు, సలహాలను పంపే వారిలో 75 శాతం మంది 35 ఏళ్లలోపువారని తేలింది. అంటే భారత యువ శక్తి సూచనలు 'మన్ కీ బాత్'కు దిశానిర్దేశం చేస్తున్నాయని ఈ అధ్యయనం దృష్టికి వచ్చింది. నేను దీన్ని చాలా మంచి సంకేతంగా చూస్తున్నాను. 'మన్ కి బాత్' సానుకూలత, సున్నితత్వం ఉన్న మాధ్యమం. 'మన్ కి బాత్' లో మనం పాజిటివ్ అంశాలను మాట్లాడుతాం. ఈ కార్యక్రమానికి సమిష్టి స్వభావం ఉంటుంది. ఈ విధంగా సానుకూల ఆలోచనలు, సలహాల విషయంలో భారతీయ యువత క్రియాశీలత నాకు సంతోషాన్ని ఇస్తుంది. 'మన్ కి బాత్' ద్వారా యువత మనసును కూడా తెలుసుకునే అవకాశం లభించడం నాకు సంతోషంగా ఉంది.

మిత్రులారా! మీ నుండి వచ్చే సూచనలే 'మన్ కి బాత్'కి నిజమైన శక్తి. మీ సూచనలు 'మన్ కీ బాత్' ద్వారా భారతదేశ వైవిధ్యాన్ని వెల్లడిస్తాయి. భారతదేశ ప్రజల సేవ, త్యాగాల పరిమళాన్ని నాలుగు దిక్కుల్లో వ్యాప్తి చేస్తాయి. మన శ్రామిక యువత ఆవిష్కరణలు ప్రతి ఒక్కరికీ ప్రేరణనిస్తాయి. 'మన్ కి బాత్' కోసం మీరు అనేక రకాల ఆలోచనలను పంపుతారు. మేం వాటన్నింటినీ చర్చించలేం. కానీ నేను వాటిలో చాలా ఆలోచనలను సంబంధిత విభాగాలకు పంపుతాను. తద్వారా వాటిపై మరింత కృషి చేయవచ్చు.

మిత్రులారా! సాయి ప్రణీత్ గారి ప్రయత్నాల గురించి నేను మీకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. సాయి ప్రణీత్ గారు ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు చెందిన సాఫ్ట్‌వేర్ ఇంజనీర్. వాతావరణ దుష్ప్రభావం కారణంగా రైతులు చాలా నష్టపోవలసి వచ్చిన విషయాన్ని గత సంవత్సరం ఆయన చూశారు. వాతావరణ శాస్త్రంలో చాలా సంవత్సరాలుగా ఆయన ఆసక్తి కలిగి ఉన్నారు. తన ఆసక్తిని, తన ప్రతిభను రైతుల శ్రేయస్సు కోసం ఉపయోగించాలని ఆయన నిర్ణయించుకున్నారు. ఇప్పుడు ఆయన వేర్వేరు వనరుల నుండి వాతావరణ సమాచారాన్ని కొనుగోలు చేస్తారు. వాటిని విశ్లేషించి, అవసరమైన సమాచారాన్ని స్థానిక భాషలో వివిధ మాధ్యమాల ద్వారా రైతులకు పంపుతారు. వాతావరణ వివరాలను ఎప్పటికప్పుడు అందజేయడంతో పాటు ప్రణీత్ గారు వివిధ వాతావరణ పరిస్థితుల్లో ప్రజలు ఏం చేయాలో మార్గదర్శనం చేస్తారు. ముఖ్యంగా వరదలను నివారించడానికి ఏం చేయాలో చెప్పడంతో పాటు తుఫాను, పిడుగుపాటులాంటి సందర్భాలలో ఎలా రక్షణ పొందాలనే విషయాల గురించి ప్రజలకు చెబుతారు.

మిత్రులారా! ఒకవైపు ఇలాంటి మరో యువ సాఫ్ట్‌వేర్ ఇంజనీర్ ప్రయత్నం హృదయ స్పందన కలిగిస్తుంది. మరోవైపు మన మిత్రుల్లో ఒకరు సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించడం కూడా మిమ్మల్ని ఆశ్చర్యపరుస్తుంది. ఈ మిత్రుడు ఒడిషాలోని సంబల్పూర్ జిల్లాలోని ఒక గ్రామంలో నివసిస్తున్న ఇసాక్ ముండా గారు. గతంలో రోజువారీ కూలీ కార్మికుడిగా పనిచేసే ఇసాక్ గారు ఇప్పుడు ఇంటర్నెట్ సంచలనంగా మారిపోయారు. ఆయన తన యూట్యూబ్ ఛానల్ నుండి చాలా డబ్బు సంపాదిస్తున్నారు. స్థానిక వంటకాలు, సాంప్రదాయిక వంట పద్ధతులు, వారి గ్రామం, వారి జీవనశైలి, కుటుంబం, ఆహార అలవాట్లను వారి వీడియోలలో ప్రముఖంగా చూపిస్తారు. యూట్యూబర్‌గా ఆయన ప్రయాణం 2020 మార్చిలో ప్రారంభమైంది. ఒడిషాకు చెందిన ప్రసిద్ధ స్థానిక వంటకాలైన పఖాల్ కు సంబంధించిన వీడియోను అప్పుడు పోస్ట్ చేశారు. అప్పటి నుండి ఆయన వందలాది వీడియోలను పోస్ట్ చేశాడు. ఆయన కృషి అనేక కారణాల వల్ల భిన్నంగా ఉంది. ముఖ్యంగా ఇది నగరాల్లో నివసించే ప్రజలకు పెద్దగా తెలియని జీవనశైలిని చూసే అవకాశాన్ని ఇస్తుంది. ఇసాక్ ముండా గారు సంస్కృతిని, వంటకాలను అనుసంధానిస్తున్నారు. మనందరికీ స్ఫూర్తినిస్తున్నారు.

మిత్రులారా! మనం సాంకేతిక పరిజ్ఞానం గురించి చర్చిస్తున్నప్పుడు నేను మరొక ఆసక్తికరమైన అంశాన్ని చర్చించాలనుకుంటున్నాను. ఐఐటి మద్రాస్ పూర్వ విద్యార్థులు స్థాపించిన స్టార్ట్-అప్ సంస్థ 3 డి ప్రింటెడ్ హౌస్‌ను సృష్టించిందని మీరు ఇటీవల చదివి ఉండాలి. 3 డి ప్రింటింగ్ ద్వారా ఇల్లు కట్టుకోవడం ఎలా జరిగింది? వాస్తవానికి ఈ స్టార్ట్-అప్ సంస్థ మొదట ఒక 3D ప్రింటర్‌కు మూడు కొలతలుండే డిజైన్ ను అందించింది. తరువాత ఒక ప్రత్యేకమైన కాంక్రీటు ద్వారా పొరలు పొరలుగా 3 డి నిర్మాణాన్ని రూపొందించింది. ఇలాంటి అనేక ప్రయోగాలు దేశవ్యాప్తంగా జరుగుతున్నాయని తెలుసుకోవడం మీకు సంతోషంగా ఉంటుంది. గతంలో చిన్న నిర్మాణ పనులకు కూడా సంవత్సరాలు పట్టేది. కానీ ఈరోజుల్లో భారతదేశంలో సాంకేతిక పరిజ్ఞానం కారణంగా పరిస్థితి మారుతోంది. ప్రపంచం నలుమూలల నుండి ఇటువంటి వినూత్న సంస్థలను ఆహ్వానించడానికి కొంతకాలం క్రితం గ్లోబల్ హౌజింగ్ టెక్నాలజీ ఛాలెంజ్‌ను ప్రారంభించాం. ఇది దేశంలో ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రయత్నం. కాబట్టి వాటికి లైట్ హౌస్ ప్రాజెక్ట్స్ అని పేరు పెట్టాం. ప్రస్తుతం దేశంలోని 6 వేర్వేరు ప్రదేశాలలో లైట్ హౌస్ ప్రాజెక్టుల పనులు వేగంగా జరుగుతున్నాయి. ఈ లైట్ హౌస్ ప్రాజెక్టుల్లో ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని, వినూత్న పద్ధతులను ఉపయోగిస్తారు. ఇది నిర్మాణాల సమయాన్ని తగ్గిస్తుంది. నిర్మించిన ఇళ్ళు మరింత మన్నికైనవిగా, చవకగా, సౌకర్యవంతంగా ఉంటాయి. నేను ఇటీవల ఈ ప్రాజెక్టులను డ్రోన్ల ద్వారా సమీక్షించాను. పని పురోగతిని ప్రత్యక్షంగా చూశాను.

ఇండోర్ ప్రాజెక్టులో ఇటుక, మోర్టార్ గోడలకు బదులుగా ప్రీ-ఫ్యాబ్రికేటెడ్ శాండ్‌విచ్ ప్యానెల్ వ్యవస్థను ఉపయోగిస్తున్నారు. రాజ్‌కోట్‌లో లైట్ హౌస్‌లను ఫ్రెంచ్ సాంకేతికతతో నిర్మిస్తున్నారు. ఇందులో సొరంగం ద్వారా మోనోలిథిక్ కాంక్రీట్ నిర్మాణ సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగిస్తున్నారు. ఈ సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో తయారైన గృహాలు విపత్తులను ఎదుర్కొనే సామర్థ్యాన్ని అధికంగా కలిగి ఉంటాయి. చెన్నైలో అమెరికా, ఫిన్లాండ్ సాంకేతికతలను ఉపయోగిస్తున్నారు. ప్రీ-కాస్ట్ కాంక్రీట్ వ్యవస్థను వాడుతున్నారు. దీంతో ఇళ్ళ నిర్మాణం వేగంగా పూర్తవుతుంది. ఖర్చు కూడా తగ్గుతుంది. జర్మనీ 3 డి నిర్మాణ వ్యవస్థను ఉపయోగించి రాంచీలో ఇళ్ళని నిర్మిస్తున్నారు. ఇందులో ప్రతి గదిని విడిగా తయారు చేస్తారు. బ్లాక్ బొమ్మలను జోడించబడిన విధంగా మొత్తం నిర్మాణాన్ని అనుసంధానిస్తారు. అగర్తలలో న్యూజిలాండ్ సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించి ఉక్కు చట్రంతో ఇళ్ళు నిర్మిస్తున్నారు. ఇవి పెద్ద భూకంపాలను కూడా తట్టుకోగలవు. లక్నోలో కెనడియన్ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ఉపయోగిస్తున్నారు. ప్లాస్టర్, పెయింట్ అవసరం ఉండదు. ఇంటిని వేగంగా నిర్మించడానికి ఇప్పటికే తయారుచేసిన గోడలను ఉపయోగిస్తారు.

మిత్రులారా! ఈ ప్రాజెక్టులను ఇంక్యుబేషన్ సెంటర్ల మాదిరిగా పని చేయించడానికి నేడు దేశంలో ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. దీంతో మన ప్లానర్లు, ఆర్కిటెక్టులు, ఇంజనీర్లు, విద్యార్థులు కొత్త టెక్నాలజీని తెలుసుకోగలుగుతారు. దానితో కూడా ప్రయోగాలు చేయగలరు. మన యువతను దేశ ప్రయోజనాల కోసం సాంకేతిక పరిజ్ఞానపు కొత్త రంగాల వైపు ప్రోత్సహించేందుకు నేను ఈ విషయాలను ముఖ్యంగా మన యువత కోసం పంచుకుంటున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మీరు ‘టు లర్న్ ఈజ్ టు గ్రో’ అనే ఆంగ్ల సామెతను విని ఉంటారు. ‘నేర్చుకోవడం అంటే ఎదగడమే’ అని దాని అర్థం. మనం కొత్త విషయాన్ని నేర్చుకున్నప్పుడు పురోగతికి కొత్త మార్గాలు వాటంతట అవే తెరుచుకుంటాయి. మూస ధోరణులకు భిన్నంగా కొత్తగా ఏదైనా చేసే ప్రయత్నం జరిగినప్పుడల్లా మానవత్వం కోసం కొత్త తలుపులు తెరుచుకున్నాయి. కొత్త శకం ప్రారంభమయింది. ఎక్కడో కొత్త ప్రయత్నం జరిగినప్పుడు దాని ఫలితం అందరినీ ఆశ్చర్యపరుస్తుంది. యాపిల్ తో అనుసంధానం అయ్యే రాష్ట్రాలు ఏవి అని నేను మిమ్మల్ని అడిగితే మీ మనస్సులో మొదట హిమాచల్ ప్రదేశ్, జమ్మూ కాశ్మీర్ , ఉత్తరాఖండ్ పేర్లు గుర్తొస్తాయని స్పష్టంగా తెలుస్తుంది. ఈ జాబితాలో మణిపూర్‌ను కూడా చేర్చాలని నేను చెబితే బహుశా మీకు ఆశ్చర్యం వేస్తుంది. కొత్తగా ఏదైనా చేయాలనే అభిరుచి ఉన్న యువత మణిపూర్‌లో ఈ ఘనత సాధించారు. ఈ రోజుల్లో మణిపూర్ లోని ఉక్రుల్ జిల్లాలో యాపిల్ సాగు జోరందుకుంది. ఇక్కడి రైతులు తమ తోటలలో ఆపిల్ పండిస్తున్నారు. యాపిల్ సాగు కోసం ఈ ప్రజలు హిమాచల్ వెళ్ళి శిక్షణ కూడా తీసుకున్నారు. వారిలో ఒకరు టి.ఎస్.రింగ్‌ ఫామి యొంగ్ గారు. ఆయన వృత్తిరీత్యా ఏరోనాటికల్ ఇంజనీర్. ఆయన తన భార్య శ్రీమతి టి.ఎస్. ఏంజెల్ గారితో కలిసి యాపిల్ సాగు చేశారు. అదేవిధంగా అవుంగ్షీ షిమ్రే అగస్టినా గారు కూడా తన తోటలలో యాపిల్ ను సాగు చేశారు. అవుంగ్షీ గారు ఢిల్లీలో ఉద్యోగం చేసేవారు. దాన్ని వదిలి ఆమె తన గ్రామానికి తిరిగి వచ్చి యాపిల్ సాగు ప్రారంభించారు. ఈ రోజు మణిపూర్‌లో ఇలా యాపిల్ పండించేవారు చాలా మంది ఉన్నారు. వారు భిన్నమైన దాన్ని, కొత్త విషయాన్ని చేసి చూపించారు.

మిత్రులారా! మన ఆదివాసీ సమాజంలో బెర్రీ చాలా ప్రాచుర్యం పొందింది. గిరిజన వర్గాల ప్రజలు దీన్ని ఎప్పుడూ సాగు చేస్తున్నారు. కోవిడ్-19 మహమ్మారి తరువాత దాని సాగు పెరుగుతోంది. త్రిపురలోని ఉనకోటికి చెందిన 32 సంవత్సరాల నా యువ స్నేహితుడు బిక్రమ్ జీత్ చక్మా గారు బెర్రీ సాగు ప్రారంభించడం ద్వారా చాలా లాభాలను ఆర్జించారు. ఇప్పుడు ఆయన బెర్రీ సాగు చేయడానికి ప్రజలను కూడా ప్రేరేపిస్తున్నారు. అలాంటి వారికి సహాయం చేయడానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం కూడా ముందుకు వచ్చింది. దీని కోసం ప్రభుత్వం అనేక ప్రత్యేక నర్సరీలను తయారు చేసింది. తద్వారా ఈ పంటతో సంబంధం ఉన్న ప్రజల డిమాండ్ తీరుతుంది. వ్యవసాయంలో పరివర్తన జరుగుతోంది. కాబట్టి వ్యవసాయ ఉప ఉత్పత్తులలో కూడా సృజనాత్మకత కనిపిస్తోంది.

మిత్రులారా! ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని లఖింపూర్ ఖీరిలో చేసిన ప్రయత్నం గురించి కూడా నాకు తెలిసింది. కోవిడ్ కాలం లోనే లఖింపూర్ ఖీరిలో ఒక ప్రత్యేకమైన కృషి జరిగింది. అక్కడ పనికిరాని అరటి కాండం నుండి ఫైబర్ తయారు చేయడానికి మహిళలకు శిక్షణ ఇచ్చే పని ప్రారంభమైంది. వ్యర్థాల నుండి ఉత్తమమైనవి చేయడానికి ఇది ఒక మార్గం. అరటి కాండాన్ని ఒక యంత్రం సహాయంతో కత్తిరించడం ద్వారా అరటి ఫైబర్ ను తయారు చేస్తారు. ఇది జనపనార వంటిది. చేతి సంచులు, చాపలు, కార్పెట్లు మొదలైన ఎన్నో వస్తువులను ఈ ఫైబర్ నుండి తయారు చేస్తారు. ఈ కారణంగా పంట వ్యర్థాల వాడకం ప్రారంభమైంది. మరోవైపు గ్రామంలో నివసిస్తున్న మన సోదరీమణులకు, బాలికలకు మరో ఆదాయ వనరు వచ్చింది. అరటి ఫైబర్ పని తో ఒక స్థానిక మహిళ రోజుకు నాలుగు వందల నుండి ఆరు వందల రూపాయలు సంపాదిస్తుంది. లఖింపూర్ ఖీరిలో వందల ఎకరాల భూమిలో అరటి సాగు చేస్తారు. అరటి పంట కోసిన తరువాత రైతులు సాధారణంగా కాండం విసిరేందుకు అదనపు చెల్లించాల్సి ఉంటుంది. ఇప్పుడు వారి డబ్బు కూడా ఆదా అయింది. ‘ఆమ్ కే ఆమ్.. గుఠ్ లియోం కే దామ్’ అన్ హిందీ సామెత ఇక్కడ ఖచ్చితంగా సరిపోతుంది.

మిత్రులారా! ఒక వైపు అరటి ఫైబర్ నుంచి ఉత్పత్తులు తయారవుతుండగా మరోవైపు అరటి పిండి నుంచి దోస, గులాబ్ జామున్ వంటి రుచికరమైన వంటకాలను కూడా తయారు చేస్తున్నారు. కర్ణాటకలోని ఉత్తర కన్నడ, దక్షిణ కన్నడ జిల్లాల్లోని మహిళలు ఈ ప్రత్యేకమైన పనిని చేస్తున్నారు. కరోనా కాలంలోనే ఇది ప్రారంభమైంది. ఈ మహిళలు అరటి పిండి నుండి దోస, గులాబ్ జామున్ వంటి వాటిని తయారు చేయడమే కాకుండా ఆ చిత్రాలను సోషల్ మీడియాలో పంచుకున్నారు. అరటి పిండి గురించి ఎక్కువ మందికి తెలియగానే దాని డిమాండ్ కూడా పెరిగింది. ఈ మహిళల ఆదాయం కూడా పెరిగింది. లఖింపూర్ ఖీరి మాదిరిగానే అక్కడ కూడా మహిళలే ఈ వినూత్న ఆలోచనకు నాయకత్వం వహిస్తున్నారు.

మిత్రులారా! ఇలాంటి ఉదాహరణలు జీవితంలో కొత్తగా ఏదైనా చేయటానికి ప్రేరణగా మారతాయి. మీ చుట్టూ కూడా ఇలాంటి వారు చాలా మంది ఉంటారు. మీ కుటుంబంలో మీ మనసులోని విషయాల గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు మే ముచ్చటలలో మీరు వాటిని కూడా భాగం చేసుకోవాలి. కొంత సమయం కేటాయించి, పిల్లలతో ఇటువంటి ప్రయత్నాలను చూడటానికి వెళ్ళండి. మీకు అవకాశం వస్తే మీరే ఇలా ఏదైనా చేసి చూపించండి. అవును.. మీరు నమోయాప్ లేదా మైగవ్‌లో ఇవన్నీ నాతో పంచుకుంటే నాకు సంతోషంగా ఉంటుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మన సంస్కృత గ్రంథాలలో ఒక శ్లోకం ఉంది -

ఆత్మార్థం జీవ లోకే అస్మిన్, కో న జీవతి మానవః

పరమ పరోపకారార్థం, యో జీవతి స జీవతి.

అంటే “ప్రపంచంలో ప్రతి ఒక్కరూ తనకోసం జీవిస్తారు. కానీ ఏ వ్యక్తి పరోపకారం కోసం జీవిస్తాడో ఆ వ్యక్తీ ఎప్పటికి జీవిస్తాడు .” భారత మాత కుమారులు, కుమార్తెల దాతృత్వ కృషిని గురించిన మాటలే 'మన్ కీ బాత్'. ఈ రోజు కూడా మనం అలాంటి మరికొందరు సహచరుల గురించి మాట్లాడుతాం. ఇలాంటి ఒక మిత్రుడు చండీగఢ్ నగరానికి చెందినవారు. చండీగఢ్ లో నేను కూడా కొన్ని సంవత్సరాలు నివసించాను. ఇది చాలా ఆనందాల అందమైన నగరం. ఇక్కడ నివసించే ప్రజలు కూడా దయామయులు. అవున.. మీరు భోజన ప్రియులు అయితే మీరు మరింత ఎక్కువగా ఆనందిస్తారు. చండీగఢ్ సెక్టార్ 29 లో సంజయ్ రాణా గారు ఒక ఫుడ్ స్టాల్ నడుపుతారు. తన సైకిల్ పై చోలే-భతురేను అమ్ముతారు. ఒక రోజు అతని కుమార్తె రిద్దిమా, మేనకోడలు రియా ఒక ఆలోచనతో ఆయన దగ్గరికి వచ్చారు. కోవిడ్ వ్యాక్సిన్ పొందిన వారికి చోలే-భతురే ను ఉచితంగా ఇవ్వమని వారిద్దరూ ఆయనను కోరారు. ఆయన సంతోషంగా దానికి అంగీకరించారు. వెంటనే ఈ మంచి, గొప్ప ప్రయత్నాన్ని ప్రారంభించారు. సంజయ్ రాణా గారి దగ్గర చోలే-భతురేను ఉచితంగా తినడానికి అదే రోజున మీకు వ్యాక్సిన్ తీసుకున్నట్టు చూపించాల్సి ఉంటుంది. టీకా సందేశాన్ని చూపించిన వెంటనే వారు మీకు రుచికరమైన చోలే-భతురేను ఇస్తారు. సమాజ శ్రేయస్సు కోసం డబ్బు కంటే అధికంగా సేవాభావం, కర్తవ్య నిర్వహణా భావం అవసరమని చెబుతారు. మన సంజయ్ భాయ్ ఈ మాట నిజమని నిరూపిస్తున్నారు.

మిత్రులారా! అలాంటి మరొక పని గురించి ఈ రోజు చర్చించాలనుకుంటున్నాను. ఈ పని తమిళనాడులోని నీలగిరిలో జరుగుతోంది. అక్కడ రాధికా శాస్త్రి గారు అంబురెక్స్ ప్రాజెక్టును ప్రారంభించారు. ఈ ప్రాజెక్ట్ ఉద్దేశ్యం కొండ ప్రాంతాలలో రోగుల చికిత్స కోసం సులభంగా రవాణా సౌకర్యాలు అందించడం. రాధిక గారు కూనూర్‌లో కేఫ్ నడుపుతున్నారు. ఆమె తన కేఫ్ సహచరుల నుండి అంబురెక్స్ కోసం నిధులు సేకరించారు. ఈ రోజు 6 అంబురెక్స్ వాహనాలు  నీలగిరి కొండలపై సేవలు అందిస్తున్నాయి. మారుమూల ప్రాంతాల్లో అత్యవసర సమయంలో రోగుల వద్దకు వస్తున్నాయి. స్ట్రెచర్, ఆక్సిజన్ సిలిండర్, ప్రథమ చికిత్స పెట్టె వంటి అత్యవసర సామగ్రి ని అంబురెక్స్ లో ఏర్పాటు చేశారు.

మిత్రులారా! సంజయ్ గారైనా, రాధిక గారైనా మన పని, మన వ్యాపారం, మన ఉద్యోగం చేసుకుంటూనే సేవ చేయవచ్చని నిరూపిస్తున్నారు.

మిత్రులారా! కొద్ది రోజుల క్రితం చాలా ఆసక్తికరమైన, చాలా భావోద్వేగాన్ని కలిగించే సంఘటన జరిగింది. ఇది భారతదేశం-జార్జియా స్నేహానికి కొత్త బలాన్ని ఇచ్చింది. ఈ వేడుకలో సెయింట్ క్వీన్ కేటేవాన్ పవిత్ర స్మృతి చిహ్నాన్ని జార్జియా ప్రభుత్వానికి, అక్కడి ప్రజలకు భారతదేశం అందజేసింది. దీని కోసం మన విదేశాంగ మంత్రి స్వయంగా అక్కడికి వెళ్లారు. చాలా భావోద్వేగ వాతావరణంలో జరిగిన ఈ కార్యక్రమంలో జార్జియా అధ్యక్షుడు, ప్రధానమంత్రి, అనేక మంది మత పెద్దలు , పెద్ద సంఖ్యలో జార్జియన్లు పాల్గొన్నారు. ఈ కార్యక్రమంలో భారతదేశాన్ని ప్రశంసిస్తూ చెప్పిన మాటలు గుర్తుండిపోయేవి. ఈ ఒక్క వేడుక ఇరు దేశాలతో పాటు గోవా- జార్జియా మధ్య సంబంధాలను మరింత బలపరిచింది. సెయింట్ క్వీన్ కేటేవాన్ పవిత్ర అవశేషాలు 2005 లో గోవాలోని సెయింట్ అగస్టిన్ చర్చి దగ్గర లభ్యమయ్యాయి.

మిత్రులారా! ఇవన్నీ ఏమిటి? ఎప్పుడు? ఎలా జరిగింది అనే ప్రశ్న మీ మనస్సులో ఉంటుంది. వాస్తవానికి ఇది నాలుగైదు వందల సంవత్సరాల క్రితం జరిగిన విషయం. కేటేవాన్ రాణి జార్జియా రాజకుటుంబ కుమార్తె. పదేళ్ల జైలు శిక్ష తర్వాత 1624 లో ఆమె అమరులయ్యారు. పురాతన పోర్చుగీస్ పత్రం ప్రకారం, సెయింట్ క్వీన్ కేటేవాన్ అస్థికల భస్మాన్ని  పాత గోవాలోని సెయింట్ అగస్టిన్ కాన్వెంట్లో ఉంచారు. కానీ ఖననం చేసిన ఆమె అవశేషాలు 1930 లో గోవాలో వచ్చిన భూకంపం కారణంగా కనుమరుగయ్యాయని చాలా కాలంగా భావించారు.

భారత ప్రభుత్వం, జార్జియన్ చరిత్రకారులు, పరిశోధకులు, పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు, జార్జియన్ చర్చి దశాబ్దాల పాటు జరిపిన అవిశ్రాంత ప్రయత్నాల తరువాత ఆమె అవశేషాలు 2005 లో లభించాయి. ఈ విషయం జార్జియా ప్రజలకు చాలా భావోద్వేగంగా మారింది. అందుకే వారి చారిత్రక, మత, ఆధ్యాత్మిక మనోభావాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని భారత ప్రభుత్వం ఈ అవశేషాలలో కొంత భాగాన్ని జార్జియా ప్రజలకు బహుమతిగా ఇవ్వాలని నిర్ణయించింది. భారతదేశం- జార్జియా భాగస్వామ్య చరిత్రలో ఈ ప్రత్యేకమైన భాగాన్ని కాపాడినందుకు గోవా ప్రజలకు నేను కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తున్నాను. గోవా గొప్ప ఆధ్యాత్మిక వారసత్వ ప్రదేశంగా ఉంది. సెయింట్ అగస్టిన్ చర్చి, యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం, గోవా చర్చిలు , కాన్వెంట్లు- ఇవన్నీ నెలవైన ప్రదేశం గోవా.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! జార్జియా నుండి ఇప్పుడు మిమ్మల్ని నేరుగా సింగపూర్‌కు తీసుకెళ్తాను. అక్కడ ఈ నెల ప్రారంభంలో మరో అద్భుతమైన సంఘటన జరిగింది. ఇటీవల పునరుద్ధరించిన సిలాట్ రోడ్ గురుద్వారాను సింగపూర్ ప్రధాని, నా స్నేహితుడు లీ సెన్ లూంగ్ ప్రారంభించారు. సాంప్రదాయిక సిక్కు తలపాగా కూడా ధరించారు. ఈ గురుద్వారాను సుమారు వంద సంవత్సరాల క్రితం నిర్మించారు. భాయ్ మహారాజ్ సింగ్ కు అంకితం చేసీన స్మారక చిహ్నం కూడా అక్కడ ఉంది. భాయ్ మహారాజ్ సింగ్ గారు భారత స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాడారు. మనం 75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్యాన్ని జరుపుకుంటున్న సందర్భంలో ఈ క్షణం మరింత స్ఫూర్తిదాయకంగా ఉంటుంది. రెండు దేశాల ప్రజల మధ్య సంబంధం ఇలాంటి ప్రయత్నాల వల్లే పెరుగుతుంది. సామరస్యపూర్వక వాతావరణంలో జీవించడం, ఒకరి సంస్కృతిని మరొకరు అర్థం చేసుకోవడంలో ఎంత గొప్పదనం ఉంటుందో కూడా వారు నిరూపిస్తారు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ రోజు 'మన్ కీ బాత్'లో మనం చాలా విషయాలు చర్చించాం. నా హృదయానికి చాలా దగ్గరగా ఉన్న మరొక విషయం ఉంది. ఇదే నీటి సంరక్షణ అంశం. నా బాల్యం గడిచిన చోట నీటి కొరత ఎప్పుడూ ఉండేది. మేం వర్షం కోసం ఆరాటపడే వాళ్ళం. అందువల్ల ప్రతి చుక్క నీటిని ఆదా చేయడం మా ఆచారాలలో ఒక భాగం. ఇప్పుడు ‘ప్రజల భాగస్వామ్యం తో నీటి సంరక్షణ’ అనే మంత్రం అక్కడి చిత్రాన్ని మార్చింది. ప్రతి చుక్క నీటిని ఆదా చేయడం, నీరు వృధా కాకుండా నిరోధించడం మన జీవనశైలిలో సహజమైన భాగంగా మారాలి. అలాంటి సంప్రదాయం మన కుటుంబాలలో ఉండాలి. ఇది ప్రతి ఒక్కరినీ గర్వించేలా చేస్తుంది.

మిత్రులారా! ప్రకృతి, పర్యావరణ పరిరక్షణ భారతదేశ సాంస్కృతిక జీవితంలో, మన దైనందిన జీవితంలో భాగం. వర్షం, రుతుపవనాలు ఎల్లప్పుడూ మన ఆలోచనలను, మన తత్వాన్ని, మన నాగరికతను తీర్చిదిద్దుతాయి. ఋతు సంహారం, మేఘదూతం కావ్యాలలో మహా కవి కాళిదాసు వర్షం గురించి చాలా అందమైన వర్ణన చేశారు. ఈ కావ్యాలు సాహిత్య ప్రియులలో బాగా ప్రాచుర్యం పొందాయి. ఋగ్వేదంలోని పర్జన్య సూక్తంలో కూడా వర్షాన్ని అందంగా వర్ణించారు. అదేవిధంగా భూమి, సూర్యుడు, వర్షం మధ్య ఉన్న సంబంధాన్ని శ్రీమద్ భాగవతంలో కవితాత్మకంగా వివరించారు.

అష్టౌ మాసాన్ నిపీతం యద్, భూమ్యా చ, ఓద్-మయం వసు|

స్వగోభిః మోక్తుమ్ ఆరేభే, పర్జన్యః కాల్ ఆగతే ||

అంటే సూర్యుడు భూమి సంపదను ఎనిమిది నెలలుగా నీటి రూపంలో దోపిడీ చేశాడు. ఇప్పుడు వర్షాకాలంలో సూర్యుడు ఈ పేరుకుపోయిన సంపదను భూమికి తిరిగి ఇస్తున్నాడు. నిజమే.. రుతుపవనాలు, వర్షాకాలం అందమైనవి, ఆహ్లాదకరమైనవి మాత్రమే కాదు- అవి పోషకాయలను అందించేవి.. జీవితాన్ని ఇస్తాయి. మనకు లభిస్తున్న వర్షపు నీరు మన భవిష్యత్ తరాల కోసం. దాన్ని మనం ఎప్పటికీ మర్చిపోకూడదు.

ఈ ఆసక్తికరమైన సూచనలతోనే నా ప్రసంగాన్ని ఎందుకు ముగించకూడదని ఈ రోజు ఒక ఆలోచన వచ్చింది. మీ అందరికీ రాబోయే పర్వదినాల శుభాకాంక్షలు. పండుగలు, పర్వదినాల సమయంలో కరోనా ఇంకా మన మధ్య నుండి వెళ్లలేదని గుర్తుంచుకోవాలి. కరోనాకు సంబంధించిన నియమాలను మీరు మరచిపోవలసిన అవసరం లేదు. మీరు ఆరోగ్యంగా, సంతోషంగా ఉండండి.

చాలా చాలా ధన్యవాదాలు!

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా! నమస్కారం. తరచుగా 'మన్ కి బాత్' మీరు కురిపించే ప్రశ్నలతో నిండిపోతుంది. ఈసారి మరో రకంగా 'మన్ కి బాత్' నిర్వహించాలని నేను అనుకుంటున్నాను. ఈసారి నేను మిమ్మల్ని ప్రశ్నిస్తాను.  నా ప్రశ్నలను శ్రద్ధగా వినండి.

.... ఒలింపిక్స్‌లో వ్యక్తిగత స్వర్ణ పతకం సాధించిన తొలి భారతీయుడు ఎవరు?

.... ఏ ఒలింపిక్ క్రీడలో భారతదేశం ఇప్పటివరకు అత్యధిక పతకాలు సాధించింది?

... ఒలింపిక్స్‌లో అత్యధిక పతకాలు సాధించిన క్రీడాకారుడు ఎవరు?

మిత్రులారా! నాకు సమాధానాలు పంపినా పంపకపోయినా, మైగవ్‌లో ఒలింపిక్స్‌పై క్విజ్‌లోని ప్రశ్నలకు మీరు సమాధానం ఇస్తే, మీరు చాలా బహుమతులు గెలుచుకుంటారు. మైగవ్‌లోని 'రోడ్ టు టోక్యో క్విజ్'లో ఇలాంటి ప్రశ్నలు చాలా ఉన్నాయి. మీరు 'రోడ్ టు టోక్యో క్విజ్' లో పాల్గొనండి. ఇంతకు ముందు భారతదేశం ఎలాంటి సమర్థత చూపించింది? టోక్యో ఒలింపిక్స్ కోసం ఇప్పుడు మన సన్నాహాలు ఏమిటి? - ఇవన్నీ మీరే తెలుసుకోండి. ఇతరులకు కూడా చెప్పండి. ఈ క్విజ్ పోటీలో మీరు తప్పక పాల్గొనాలని మీ అందరినీ కోరుతున్నాను.

మిత్రులారా! టోక్యో ఒలింపిక్స్ విషయంపై మాట్లాడేటప్పుడు మిల్కా సింగ్ గారి లాంటి ప్రసిద్ధ అథ్లెట్‌ను ఎవరు మరచిపోగలరు! కొద్ది రోజుల క్రితమే కరోనా ఆయనను మన నుండి లాక్కుంది. ఆయన ఆసుపత్రిలో ఉన్నప్పుడు ఆయనతో మాట్లాడే అవకాశం నాకు లభించింది.

1964 టోక్యో ఒలింపిక్స్‌లో భారతదేశానికి ఆయన ప్రాతినిధ్యం వహించిన విషయం ఆయనకు నేను గుర్తుచేశాను. ఈసారి మన క్రీడాకారులు ఒలింపిక్స్ కోసం టోక్యోకు వెళుతున్నప్పుడు మన అథ్లెట్ల ధైర్యాన్ని పెంచాలని,  సందేశం అందించి వారిని ప్రేరేపించమని ఆయనతో మాట్లాడేటప్పుడు నేను కోరాను. ఆయనకు ఆటలపై చాలా అంకితభావం,మక్కువ ఉన్నాయి. అనారోగ్యంలో కూడా ఆయన వెంటనే దానికి అంగీకరించాడు. కానీ దురదృష్టవశాత్తు విధి మరో రకంగా తలచింది. ఆయన 2014 లో సూరత్ కు వచ్చారని నాకు ఇప్పటికీ గుర్తుంది. మేము నైట్ మారథాన్‌ను ప్రారంభించాం. ఆ సమయంలో జరిగిన పిచ్చాపాటీ కబుర్లలో క్రీడల గురించి మాట్లాడటం వల్ల నేను కూడా చాలా ప్రేరణ పొందాను. భారతదేశానికి గర్వకారణంగా మిల్కా సింగ్ గారి కుటుంబం మొత్తం క్రీడలకు అంకితం అయిందని మనందరికీ తెలుసు.

మిత్రులారా! ప్రతిభ, అంకితభావం, సంకల్ప బలం, క్రీడా స్ఫూర్తి – ఇవన్నీ ఉన్నవారు ఛాంపియన్ అవుతారు. మన దేశంలో చాలా మంది ఆటగాళ్ళు చిన్న చిన్న నగరాలు, పట్టణాలు, గ్రామాల నుండి వచ్చారు. టోక్యో క్రీడలకు వెళ్ళే చాలామంది క్రీడాకారుల జీవితం చాలా స్ఫూర్తినిస్తుంది. మీరు మన ప్రవీణ్ జాదవ్ గారి గురించి వింటే ఆయన చాలా కఠినమైన సంఘర్షణల ద్వారా ఇక్కడిదాకా చేరుకున్నారని కూడా మీరు తెలుసుకుంటారు.  ప్రవీణ్ జాదవ్ గారు మహారాష్ట్రలోని సతారా జిల్లాలోని ఒక గ్రామంలో నివసిస్తున్నారు. అతను ఆర్చరీలో  ఉత్తమ క్రీడాకారుడు. ఆయన తల్లిదండ్రులు కుటుంబాన్ని పోషించడానికి కార్మికులుగా పనిచేస్తారు. ఇప్పుడు వారి కుమారుడు మొదటిసారి ఒలింపిక్స్ క్రీడలలో పాల్గొనేందుకు టోక్యోకు వెళ్తున్నాడు. ఇది అతని తల్లిదండ్రులు మాత్రమే కాదు. మనందరం గర్వించదగ్గ విషయం. అదేవిధంగా నేహా గోయల్ అనే మరో క్రీడాకారిణి కూడా ఉన్నారు. టోక్యోకు వెళ్లే మహిళల హాకీ జట్టులో నేహా సభ్యురాలు. ఆమె తల్లి, సోదరీమణులు కుటుంబాన్ని పోషించడానికి సైకిల్ ఫ్యాక్టరీలో పనిచేస్తారు. నేహా మాదిరిగానే దీపికా కుమారి జీవితం కూడా ఒడిదుడుకులతో నిండి ఉంది. దీపిక తండ్రి ఆటో రిక్షా నడుపుతారు. ఆమె తల్లి ఒక నర్సు. ఇప్పుడు చూడండి- టోక్యో ఒలింపిక్స్‌లో మహిళల ఆర్చరీ క్రీడలో భారతదేశం నుండి పాల్గొనే ఏకైక క్రీడాకారిణి దీపిక. ప్రపంచ నంబర్ వన్ ఆర్చర్ అయిన దీపికకు మనందరి శుభాకాంక్షలు.

మిత్రులారా! మనం జీవితంలో ఏ దశకు చేరుకున్నా, మనం ఎంత ఎత్తుకు చేరుకున్నా, భూమితో ఈ సంబంధం ఎల్లప్పుడూ మన మూలాలతో ముడిపడి ఉంటుంది. పోరాటం తర్వాత సాధించిన విజయంలోని ఆనందం ఎంతో ఉంటుంది. టోక్యోకు వెళ్ళే బృంద సభ్యులు బాల్యంలో అభ్యాసం చేయడంలో ఎన్నో అడ్డంకులు ఎదురైనా ఆటను వదులుకోలేదు. ఆటతో అనుసంధానం అయ్యే ఉన్నారు. ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని ముజఫర్‌నగర్‌కు చెందిన ప్రియాంక గోస్వామి గారి జీవితం కూడా చాలా నేర్పిస్తుంది. ప్రియాంక తండ్రి బస్సు కండక్టర్. పతక విజేతలు పొందే బ్యాగ్‌ను చిన్నతనంలో ప్రియాంక ఇష్టపడింది. ఈ ఆకర్షణలో ఆమె మొదటిసారి రేస్-వాకింగ్ పోటీలో పాల్గొన్నారు. ఇప్పుడు- ఈ రోజు ఆమె అందులో పెద్ద ఛాంపియన్.

జావెలిన్ త్రోలో పాల్గొంటున్న శివపాల్ సింగ్ గారు బనారస్ కు చెందినవారు. శివపాల్ గారి కుటుంబం మొత్తం ఈ ఆటతో ముడిపడి ఉంది. ఆయన తండ్రి, బాబాయి, సోదరుడు అందరూ జావెలిన్ త్రో లో నిపుణులు. కుటుంబ వారసత్వం టోక్యో ఒలింపిక్స్‌లో పని చేయబోతోంది. టోక్యో ఒలింపిక్స్‌కు వెళ్ళే చిరాగ్ శెట్టి, అతని భాగస్వామి సాత్విక్ సాయిరాజ్ ల ధైర్యం కూడా స్ఫూర్తిదాయకం. ఇటీవల చిరాగ్  తాతయ్య కరోనాతో మరణించారు. సాత్విక్ కూడా గత సంవత్సరం కరోనా పాజిటివ్ అయ్యారు. కానీ ఈ ఇబ్బందులు ఉన్నప్పటికీ వారిద్దరూ పురుషుల డబుల్ షటిల్ పోటీలో తమ ఉత్తమమైన ప్రతిభను ప్రదర్శించేందుకు సన్నద్ధమవుతున్నారు.

నేను మీకు మరొక క్రీడాకారుడిని పరిచయం చేయాలనుకుంటున్నాను. ఆయన హర్యానాలోని భివానీకి చెందిన మనీష్ కౌశిక్ గారు. మనీష్ గారు ఒక వ్యవసాయ కుటుంబం నుండి వచ్చారు. చిన్నతనంలో పొలాలలో పనిచేస్తున్నప్పుడు మనీష్‌కు బాక్సింగ్ అంటే ఇష్టం ఏర్పడింది. ఈ రోజు ఆ అభిరుచి ఆయనను టోక్యోకు తీసుకువెళుతోంది. మరొక క్రీడాకారిణి సి.ఎ. భవానీ దేవి. ఆమె పేరు భవాని.. ఆమె కత్తి పోరాటంలో నిపుణురాలు. చెన్నైకి చెందిన భవాని ఒలింపిక్స్‌కు అర్హత సాధించిన తొలి భారతీయ ఫెన్సర్. భవాని గారు శిక్షణ కొనసాగించేందుకు ఆమె తల్లి తన ఆభరణాలను కూడా తనఖా పెట్టిందని నేను ఎక్కడో చదివాను.

మిత్రులారా! అసంఖ్యాక పేర్లు ఉన్నాయి.  కానీ మన్ కి బాత్ లో ఈ రోజు నేను కొన్ని పేర్లను మాత్రమే ప్రస్తావించగలిగాను. టోక్యోకు వెళ్లే ప్రతి క్రీడాకారుడి జీవితంలో దాని కోసం స్వంత పోరాటం ఉంది. ఇది చాలా సంవత్సరాల కృషి. వారు తమ కోసం మాత్రమే కాకుండా దేశం కోసం వెళుతున్నారు. ఈ ఆటగాళ్ళు భారతదేశ గౌరవాన్ని పెంచాలి. ప్రజల హృదయాలను కూడా  గెలుచుకోవాలి. అందుకే నా దేశవాసులకు కూడా నేను సలహా ఇవ్వాలనుకుంటున్నాను. మనం ఈ ఆటగాళ్ళపై తెలిసిగానీ తెలియకుండా గానీ ఒత్తిడి చేయకూడదు. మంచి మనసుతో వారికి మద్దతు ఇవ్వండి.  ప్రతి క్రీడాకారుడి ఉత్సాహాన్ని పెంచండి.

సోషల్ మీడియాలో హాష్ చీర్ 4 ఇండియాతో మీరు ఈ ఆటగాళ్లకు మీరు శుభాకాంశాలు తెలియజేయవచ్చు. మీరు మరింత వినూత్నమైన పని  చేయాలనుకుంటే ఖచ్చితంగా అది కూడా చేయండి. మన ఆటగాళ్ల కోసం దేశం అంతా కలిసి ఏదైనా చేయాలనే ఆలోచన మీకు వస్తే మీరు ఖచ్చితంగా దాన్ని నాకు పంపండి. టోక్యోకు వెళ్లే మన ఆటగాళ్లకు మనందరం కలిసి మద్దతు తెలియజేద్దాం.  చీర్ 4 ఇండియా !!! చీర్ 4 ఇండియా !!! చీర్ 4 ఇండియా !!!

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! కరోనాకు వ్యతిరేకంగా మన దేశవాసుల పోరాటం కొనసాగుతోంది. ఈ పోరాటంలో మనం చాలా అసాధారణమైన మైలురాళ్లను కూడా సాధిస్తున్నాం. కొద్ది రోజుల క్రితం మన దేశం అపూర్వమైన పని చేసింది. టీకా కార్యక్రమంలోని తరువాతి దశ జూన్ 21 న ప్రారంభమైంది.  అదే రోజున దేశం 86 లక్షల మందికి ఉచిత వ్యాక్సిన్ అందించిన రికార్డును సాధించింది.  అది కూడా కేవలం ఒక్క రోజులో. భారత ప్రభుత్వం ద్వారా ఇంత పెద్ద సంఖ్యలో ఉచిత టీకాలు- అది కూడా కేవలం ఒక్క రోజులో! సహజంగానే  ఇది చర్చనీయాంశమైంది.

మిత్రులారా! ఒక సంవత్సరం క్రితం అందరి ముందు టీకా ఎప్పుడు వస్తుందన్న ప్రశ్న ఉండేది. ఈ రోజు మనం ఒక్క రోజులో లక్షలాది మందికి ఉచితంగా 'మేడ్ ఇన్ ఇండియా' వ్యాక్సిన్ ఇస్తున్నాం. ఇది నవీన భారతదేశబలం.

మిత్రులారా!  దేశంలోని ప్రతి పౌరుడు వ్యాక్సిన్  భద్రతను పొందాలి.  ఈ విషయంలో మనం నిరంతర ప్రయత్నాలు చేయవలసి ఉంది. వాక్సిన్ వేసుకోవడం లో ఉన్న సంకోచాన్ని దూరం చేసేందుకు అనేక సంస్థలు ముందుకొచ్చాయి. సమాజంలోని ప్రజలు కూడా ఈ విషయంలో ముందుకు వచ్చారు.  అందరూ కలిసి చాలా మంచి పని చేస్తున్నారు. రండి.. ఈ రోజు కూడా ఒక గ్రామానికి వెళ్లి, టీకా గురించి అక్కడి వ్యక్తులతో మాట్లాడుదాం. మధ్యప్రదేశ్ లోని బైతూల్ జిల్లాలో ఉన్న డులారియా గ్రామానికి వెళ్దాం.

ప్రధానమంత్రి: హలో!

రాజేశ్: నమస్కారం సార్!

ప్రధాని: నమస్కారమండీ.

రాజేశ్: నా పేరు రాజేశ్ హిరావే. మాది భీంపూర్ బ్లాక్ లోని డులారియా గ్రామ పంచాయతీ సార్.

ప్రధానమంత్రి: రాజేశ్ గారూ.. మీ గ్రామంలో కరోనా పరిస్థితి ఏమిటో తెలుసుకోవాలని నేను మిమ్మల్ని పిలిచాను.

రాజేశ్: సార్. ఇక్కడ కరోనా పెద్దగా ఏమీ లేదు సార్.

ప్రధానమంత్రి: ప్రస్తుతం ప్రజలు అనారోగ్యంతో లేరా?

రాజేశ్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: గ్రామ జనాభా ఎంత? గ్రామంలో ఎంత మంది ఉన్నారు?

రాజేశ్: గ్రామంలో 462 మంది పురుషులు, 332 మంది మహిళలు ఉన్నారు సార్.

ప్రధానమంత్రి: సరే! రాజేశ్ గారూ.. మీరు టీకా తీసుకున్నారా?

రాజేశ్: లేదు సార్.  ఇంకా తీసుకోలేదు.

ప్రధానమంత్రి: ఓహ్! ఎందుకు తీసుకోలేదు?

రాజేశ్: సార్... ఇక్కడ కొంతమంది వాట్సాప్‌లో కొంత గందరగోళం కలిగించారు సార్. దాంతో ప్రజలు అయోమయంలో పడ్డారు సార్.

ప్రధానమంత్రి: కాబట్టి మీ మనసులో కూడా భయం ఉందా?

రాజేశ్: అవును సార్. ఇలాంటి పుకార్లు  గ్రామమంతా వ్యాపించాయి సార్.

ప్రధానమంత్రి: అయ్యో.. టీకా విషయంలో గందరగోళం గురించా మీరు మాట్లాడేది! రాజేశ్ గారూ.. చూడండి ...

రాజేశ్: సార్.

ప్రధానమంత్రి: భయాన్ని తొలగించుకొమ్మని మీకు, మీ ఊరిలోని సోదర సోదరీమణులకు నేను చెప్తున్నాను.

రాజేశ్: సార్.

ప్రధానమంత్రి: మన దేశంలో 31 కోట్లకు పైగా ప్రజలు టీకా తీసుకున్నారు.

రాజేశ్: సార్

ప్రధానమంత్రి: మీకు తెలుసా! నేను కూడా రెండు డోసులు టీకా తీసుకున్నాను.

రాజేశ్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: మా అమ్మకు దాదాపు 100 సంవత్సరాలు. ఆమె కూడా రెండు డోసులు తీసుకుంది. కొన్నిసార్లు ఎవరికైనా జ్వరం లాంటివి వస్తాయి. కానీ అవి చాలా మామూలు. కొన్ని గంటలు మాత్రమే ఉంటాయి. టీకా తీసుకోకపోవడం చాలా ప్రమాదకరం.

రాజేశ్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: దీని ద్వారా మీకు మీరుగా ప్రమాదంలో పడటమే కాదు- మీ కుటుంబాన్ని, గ్రామాన్ని కూడా ప్రమాదంలో పడేయవచ్చు.

రాజేశ్: సార్.

ప్రధానమంత్రి:  రాజేశ్ గారూ.. కాబట్టి వీలైనంత త్వరగా వ్యాక్సిన్ తీసుకోండి.  గ్రామంలోని ప్రతి ఒక్కరికీ భారత ప్రభుత్వం ఉచిత వ్యాక్సిన్ ఇస్తోందని, 18 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న వారందరికీ ఉచిత టీకా అని చెప్పండి.

రాజేశ్: సార్ .. సరే సార్.

ప్రధానమంత్రి: కాబట్టి మీరు ఈ విషయాన్ని గ్రామంలోని ప్రజలకు కూడా చెప్పాలి.  గ్రామంలో ఈ భయ వాతావరణానికి కారణమే లేదు.

రాజేశ్: తప్పుడు పుకారును వ్యాప్తి చేయడం వల్ల ప్రజలు చాలా భయపడ్డారు సార్. టీకా వల్ల జ్వరం వస్తుందని, దాంతో వ్యాధి పెరిగి మరణానికి కూడా దారి తీస్తుందని పుకార్లు వచ్చాయి సార్.

ప్రధానమంత్రి: ఓహ్ ... ఈ రోజులలో రేడియో ఉంది, టీవీ ఉంది. వీటితో చాలా వార్తలు వస్తాయి. కాబట్టి ప్రజలకు వివరించడం చాలా సులభం అవుతుంది.  చూడండి.. గ్రామంలోని అందరూ టీకాలు తీసుకున్న గ్రామాలు కూడా భారతదేశంలో చాలా ఉన్నాయి. అంటే గ్రామానికి చెందిన 100% మంది టీకాలు తీసుకున్న గ్రామాలు. నేను మీకు ఒక ఉదాహరణ ఇస్తాను ...

రాజేశ్: సార్.

ప్రధానమంత్రి: కాశ్మీర్‌లో బాందీపుర జిల్లా ఉంది. ఈ జిల్లాలో వ్యవన్ అనే గ్రామ ప్రజలు 100% వ్యాక్సిన్‌ను లక్ష్యంగా చేసుకుని దాన్ని సాధించారు. ఈ కాశ్మీర్ గ్రామంలో ఉన్న 18 ఏళ్లు పైబడిన ప్రజలందరికీ టీకాలు వేశారు. నాగాలాండ్‌లోని మూడు గ్రామాలలో కూడా వంద శాతం టీకాలు వేసుకున్నారని నాకు తెలిసింది.

రాజేశ్: సార్ ...

ప్రధానమంత్రి: రాజేశ్ గారూ.. మీరు దీన్ని మీ గ్రామానికి, మీ చుట్టుపక్కల గ్రామాలకు కూడా తెలియజేయాలి. మీరు చెప్పిన విషయం కేవలం ఒక భ్రమ.  అవి పుకార్లు మాత్రమే.

రాజేశ్: అవును ...

ప్రధానమంత్రి: కాబట్టి గందరగోళానికి సమాధానం ఏమిటంటే మీరే స్వయంగా టీకాలు వేసుకుని  అందరినీ ఒప్పించాలి. చేస్తారు కదా..!

రాజేశ్: సరే సార్.

ప్రధానమంత్రి: తప్పకుండా చేస్తారు కదా!

రాజేశ్: అవును సార్. అవును సార్. మీతో మాట్లాడటం వల్ల టీకా వేసుకుని, దాని గురించి ప్రజలకు తెలియజేయాలని అనుకుంటున్నాను సార్.

ప్రధానమంత్రి: సరే. నాతో మాట్లాడేందుకు మీ గ్రామం నుండి ఇంకా ఎవరైనా ఉన్నారా?

రాజేశ్: అవును సార్.

ప్రధాని: ఎవరు మాట్లాడతారు?

కిశోరీలాల్: హలో సార్ ...నమస్కారం

ప్రధానమంత్రి: నమస్కారమండీ..  మీరు ఎవరు మాట్లాడుతున్నారు?

కిశోరీలాల్: సార్..  నా పేరు కిశోరీలాల్ దూర్వే.

ప్రధానమంత్రి: కిశోరీలాల్ గారూ.. నేను ఇప్పటివరకూ రాజేశ్ గారి తో మాట్లాడుతున్నాను.

కిశోరీలాల్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: ప్రజలు టీకాపై మరో రకంగా మాట్లాడుతున్నారని ఆయన చాలా బాధతో చెప్పారు.

కిశోరీలాల్: అవును సార్

ప్రధానమంత్రి: మీరు కూడా ఇలాంటివి విన్నారా?

కిశోరీలాల్: అవును సార్ ... నేను విన్నాను సార్ ...

ప్రధానమంత్రి: మీరేం విన్నారు?

కిశోరీలాల్: సమీపంలోని మహారాష్ట్రలో బంధువులున్న కొందరు- అక్కడి ప్రజలు వ్యాక్సిన్ వేయడం ద్వారా చనిపోతున్నారని పుకార్లు వ్యాపింపజేశారు సార్. కొందరు చనిపోతున్నారని, కొందరు అనారోగ్యానికి గురవుతున్నారని పుకార్లు లేపారు సార్. ప్రజలలో ఎక్కువ గందరగోళం ఉంది కాబట్టి తీసుకోవడం లేదు సార్.

ప్రధానమంత్రి: లేదు .. అసలు వాళ్ళేమంటారు? ఇప్పుడు కరోనా పోయిందని అంటున్నారా?

కిశోరీలాల్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: కరోనాతో ఏమీ కాదని చెప్తున్నారా?

కిశోరీలాల్: లేదు సార్. కరోనా పోయిందని చెప్పడం లేదు. కరోనా ఉంది కానీ టీకా తీసుకోవడం వల్ల జబ్బు పడుతున్నారని, అందరూ చనిపోతున్నారని చెప్తున్నారు సార్.

ప్రధానమంత్రి: అయితే టీకా కారణంగా చనిపోతున్నారని చెప్తున్నారా?

కిశోరీలాల్: మాది ఆదివాసీ ప్రాంతం సార్. వాళ్లు చాలా త్వరగా భయపడతారు.  .. పుకార్లు వ్యాప్తి చెందుతున్నందువల్ల ప్రజలు వ్యాక్సిన్ తీసుకోవడం లేదు సార్.

ప్రధానమంత్రి: కిశోరీలాల్ గారూ.. చూడండి ...

కిశోరీలాల్: సార్ ...

ప్రధాని: ఈ పుకార్లను వ్యాప్తి చేసే వాళ్ళు పుకార్లు కల్పిస్తూనే ఉంటారు.

కిశోరీలాల్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: మనం ప్రాణాలను కాపాడుకోవాలి. మన గ్రామస్తులను కాపాడాలి. మన దేశవాసులను కాపాడాలి. కరోనా పోయిందని ఎవరైనా చెబితే ఆ భ్రమలో ఉండకండి.

కిశోరీలాల్: సార్.

ప్రధానమంత్రి: ఈ వ్యాధి రూపం మార్చుకుంటూ ఉంటుంది.

కిశోరీలాల్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: ఇది రూపం మారుతుంది. కొత్త రూపాలు తీసుకున్న తర్వాత అది ప్రజలను చేరుకుంటుంది.

కిశోరీలాల్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: దాని నుండి తప్పించుకోవడానికి మనకు రెండు మార్గాలు ఉన్నాయి. ఒకటి కరోనా కోసం తయారుచేసిన ప్రోటోకాల్- మాస్క్ ధరించడం, సబ్బుతో తరచుగా చేతులు కడుక్కోవడం, దూరాన్ని పాటించడం. మరొక మార్గం దాంతో పాటు టీకాలు వేయడం. అది కూడా మంచి రక్షణ కవచం. దాని గురించి ఆలోచించండి.

కిశోరీలాల్: సార్

ప్రధానమంత్రి: సరే..  కిశోరీలాల్ గారూ.. ఈ విషయం చెప్పండి.

కిశోరీలాల్: సార్

ప్రధానమంత్రి: ప్రజలు మీతో మాట్లాడేటప్పుడు మీరు ప్రజలకు ఈ విషయాన్ని ఎలా వివరిస్తారు? లేదా మీరు కూడా పుకార్ల మాయలో పడిపోతారా?

కిశోరీలాల్: వివరించడం కాదు సార్.. ఆ వ్యక్తులు ఎక్కువైతే, మనం కూడా భయపడిపోతాం కదా సార్.

ప్రధానమంత్రి: చూడండి.. కిశోరీలాల్ గారూ.. నేను ఈ రోజు మీతో మాట్లాడాను. మీరు నా స్నేహితులు.

కిశోరీలాల్: సార్

ప్రధానమంత్రి: మీరు భయపడాల్సిన అవసరం లేదు. మీరు ప్రజల భయాన్ని తొలగించాలి. మీరు దాన్ని తొలగిస్తారా?

కిశోరీలాల్: అవును సార్. సార్.. మేం ప్రజల భయాన్ని తొలగిస్తాం సార్. నేనే స్వయంగా ఆ పని చేస్తాను.

ప్రధానమంత్రి: చూడండి.. పుకార్లను పట్టించుకోవద్దు.

కిశోరీలాల్: సార్

ప్రధానమంత్రి: మీకు తెలుసా.. ఈ టీకా తయారీ కోసం మన శాస్త్రవేత్తలు చాలా కష్టపడ్డారు.

కిశోరీలాల్: అవును సార్.

ప్రధానమంత్రి: సంవత్సరమంతా రాత్రి , పగలు చాలా మంది గొప్ప శాస్త్రవేత్తలు పనిచేశారు. అందుకే మనం సైన్స్ ను విశ్వసించాలి. శాస్త్రవేత్తలను నమ్మాలి.  ఈ అబద్ధాలను వ్యాప్తి చేసే వ్యక్తులకు మళ్లీ మళ్లీ వివరించాలి. ఇంత మంది టీకా తీసుకున్నారు.. ఏమీ జరగదని వారికి చెప్పాలి.

కిశోరీలాల్: సరే సార్

ప్రధానమంత్రి:  పుకార్ల నుండి సురక్షితంగా ఉండాలి.  గ్రామాన్ని కూడా రక్షించాలి.

కిశోరీలాల్: అవును సార్

ప్రధానమంత్రి:  రాజేశ్  గారు, కిశోరీ లాల్ గారు.. మీలాంటి నా మిత్రులు కేవలం మీ స్వంత గ్రామంలో మాత్రమే కాకుండా ఇతర గ్రామాల్లో కూడా ఈ పుకార్లను ఆపడానికి, నేను మాట్లాడిన విషయాన్ని ప్రజలకు చెప్పడానికి పని చేయాలి.

కిశోరీలాల్: సరే సార్.

ప్రధానమంత్రి: చెప్పండి.. నా పేరు చెప్పండి.

కిశోరీలాల్: చెప్తాం సార్. ప్రజలకు అర్థం చేయిస్తాం సార్. నేను కూడా టీకా తీసుకుంటాను సార్.

ప్రధానమంత్రి: చూడండ.. మీ గ్రామానికి నా శుభాకాంక్షలు.

కిశోరీలాల్: సార్.

ప్రధానమంత్రి: తప్పకుండా టీకా తీసుకొమ్మని అందరికీ చెప్పండి ...

కిశోరీలాల్: సార్ ...

ప్రధానమంత్రి: ఖచ్చితంగా టీకా తీసుకోండి.

కిశోరీలాల్: సరే సార్.

ప్రధానమంత్రి: గ్రామంలోని మహిళలను, మన తల్లులను, సోదరీమణులను ఈ పనిలో అనుసంధానింపజేయండి.

కిశోరీలాల్: సార్

ప్రధానమంత్రి: వారిని మీతో పాటు చురుకుగా ఉంచండి.

కిశోరీలాల్: సరే సార్

ప్రధానమంత్రి: కొన్నిసార్లు తల్లులు, సోదరీమణులు చెప్పే విషయాలను ప్రజలు త్వరగా అంగీకరిస్తారు.

కిశోరీలాల్: అవును సార్

ప్రధానమంత్రి: మీ గ్రామంలో టీకాలు వేయడం పూర్తయినప్పుడు మీరు నాకు చెప్తారా?

కిశోరీలాల్: అవును సార్. చెప్తాం సార్.

ప్రధాని: తప్పకుండా చెప్తారా?

కిశోరీలాల్: అవును సార్

ప్రధానమంత్రి: చూడండి.. నేను మీ లేఖ కోసం వేచి ఉంటాను.

కిశోరీలాల్: సరే సార్

ప్రధానమంత్రి: రాజేశ్ గారు, కిశోర్ గారు.. చాలా ధన్యవాదాలు. మీతో మాట్లాడే అవకాశం వచ్చింది

కిశోరీలాల్: ధన్యవాదాలు సార్. మీరు మాతో మాట్లాడారు. మీకు కూడా చాలా ధన్యవాదాలు సార్.

మిత్రులారా! భారత దేశంలోని వివిధ గ్రామాల ప్రజలు- మన ఆదివాసీ గిరిజన సోదర సోదరీమణులు ఈ కరోనా కాలంలో తమ శక్తిని, అవగాహనను ఎలా చూపించారనే విషయం ప్రపంచానికి ఒక అధ్యయనాంశం అవుతుంది. గ్రామాల  ప్రజలు క్వారంటైన్ కేంద్రాలను ఏర్పాటు చేసుకున్నారు. స్థానిక అవసరాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని కోవిడ్ ప్రోటోకాల్‌ను తయారు చేశారు. గ్రామ ప్రజలు - ఎవరినీ ఆకలితో నిద్రపోనివ్వలేదు. వ్యవసాయ పనులను కూడా ఆపలేదు. సమీప నగరాలకు పాలు, కూరగాయలు- ఇవన్నీ రోజూ చేరుకుంటూనే ఉన్నాయి. ఈ విధంగా గ్రామాలు తమను తాము చూసుకోవడంతో పాటు ఇతరులను కూడా చూసుకున్నాయి. అదేవిధంగా టీకా ప్రచారంలో కూడా మనం అదే చేస్తూనే ఉండాలి. మనకు అవగాహన ఉండాలి. ఇతరులకు అవగాహన కల్పించాలి. గ్రామాల్లోని ప్రతి వ్యక్తి వ్యాక్సిన్ తీసుకోవాలి. అది ప్రతి గ్రామ లక్ష్యం. గుర్తుంచుకోండి- నేను ప్రత్యేకంగా మీకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. మీరు మీ మనస్సులో మీకు మీరే ఒక ప్రశ్న వేసుకోండి. ప్రతి ఒక్కరూ విజయవంతం కావాలని కోరుకుంటారు. కానీ నిర్ణయాత్మక విజయ మంత్రం ఏమిటి? నిర్ణయాత్మక విజయ  మంత్రం – నిరంతరత. అందువల్ల, మనం మందగించకూడదు. ఏ భ్రమల్లోనూ జీవించవద్దు. మనం నిరంతరం ప్రయత్నిస్తూనే ఉండాలి. కరోనాపై గెలవాలి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఇప్పుడు రుతుపవనాలు కూడా మన దేశానికి వచ్చాయి. మేఘాలు వర్షం కురిపించినప్పుడు అవి కేవలం మనకోసం మాత్రమే వర్షం కురిపించవు. రాబోయే తరాల కోసం కూడా మేఘాలు వర్షిస్తాయి. వర్షపు నీరు భూమిలోకి ఇంకడంతో పాటు భూమిపై ఉండే నీటి స్థాయిని కూడా మెరుగుపరుస్తుంది. అందుకే నీటి సంరక్షణను దేశానికి చేసే సేవగా నేను భావిస్తున్నాను. మీరు కూడా చూసి ఉంటారు- మనలో చాలా మంది ఈ పనిని  బాధ్యతగా తీసుకుంటున్నారు. అలాంటివారిలో ఒకరు ఉత్తరాఖండ్‌లోని పౌడి గఢ్వాల్ కు చెందిన సచ్చిదానంద్ భారతి గారు.  ఆయన ఒక ఉపాధ్యాయుడు. ఆయన తన రచనల ద్వారా ప్రజలకు చాలా మంచి విద్యను అందించారు. ఈ రోజు ఆయన కృషి కారణంగా పౌడి గఢ్వాల్ లోని ఉఫ్రెయిన్ ఖాల్ ప్రాంతంలో పెద్ద నీటి సంక్షోభం ముగిసింది. ఒకప్పుడు ప్రజలు నీటి కోసం ఆరాటపడిన చోట నేడు ఏడాది పొడవునా నీటి సరఫరా ఉంది.

మిత్రులారా! పర్వతాలలో నీటి సంరక్షణకు ఒక సాంప్రదాయిక పద్ధతి ఉంది, దీనిని చాల్ ఖాల్’ అని అంటారు అంటే నీటిని నిల్వ చేయడానికి ఒక పెద్ద గొయ్యిని తవ్వదన్నమాట. భారతి గారు కొన్ని కొత్త పద్ధతులను కూడా జోడించారు. ఆయన కొన్ని పెద్ద, చిన్న చెరువులను నిర్మించారు. వీటి వల్ల ఉఫ్రయింఖాల్ కొండలు పచ్చగా మారడమే కాకుండా ప్రజల తాగునీటి సమస్య కూడా పోయింది. భారతి గారు ఇలాంటి 30 వేలకు పైగా నీటి వనరులను నిర్మించారని తెలిస్తే మీరు ఆశ్చర్యపోతారు. 30 వేలు! ఆయన భగీరథ ప్రయత్నం నేటికీ కొనసాగుతూనే ఉంది. అది చాలా మందికి స్ఫూర్తినిస్తోంది.

మిత్రులారా! అదేవిధంగా యూపీలోని బాందా జిల్లాలో ఉన్న అంధావ్ గ్రామ ప్రజలు కూడా భిన్నమైన ప్రయత్నం చేశారు. వారు తమ ఉద్యమానికి చాలా ఆసక్తికరమైన పేరు పెట్టారు. ఆ పేరు 'ఖేత్ కా పానీ ఖేత్ మే, గావ్ కా పానీ గావ్ మే'. అంటే ‘పొలం నీళ్ళు పొలం లోనే, ఊరి నీళ్ళు ఊరిలోనే’ అని.  ఈ ఉద్యమం కింద గ్రామంలోని అనేక వందల ఎకరాల విస్తీర్ణంలోని పొలాలలో ఎత్తైన కట్టలను నిర్మించారు. ఈ కారణంగా వర్షపు నీరు పొలంలో సేకరణ ప్రారంభమై  భూమిలోకి వెళ్ళడం మొదలైంది. ఇప్పుడు ఈ ప్రజలందరూ పొలాల కట్టలపై చెట్లను నాటాలని ఆలోచిస్తున్నారు. అంటే ఇప్పుడు రైతులకు నీరు, చెట్లు, డబ్బు- మూడూ లభిస్తాయి. వారి మంచి పనుల ద్వారా ఆ గ్రామానికి సుదూర ప్రాంతాల్లో కూడా గుర్తింపు లభించింది.

మిత్రులారా! వీటన్నిటి నుండి ప్రేరణ పొంది మన చుట్టూ ఉన్న నీటిని ఏ విధంగానైనా ఆదా చేసుకోగలగాలి. నీటిని మనం కాపాడుకోవాలి. ఈ ముఖ్యమైన రుతుపవన సమయాన్ని మనం కోల్పోవలసిన అవసరం లేదు.

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా!  మన గ్రంథాలలో ఇలా చెప్పారు.

"నాస్తి మూలం అనౌషధం" ||

అంటే ఔషధ గుణాలు లేని మొక్క భూమిపై లేదని అర్థం! మన చుట్టూ ఇలాంటి చెట్లు, మొక్కలు చాలా ఉన్నాయి. వీటిలో అద్భుతమైన లక్షణాలు ఉన్నాయి. కానీ చాలా సార్లు వాటి గురించి కూడా మనకు తెలియదు! నైనిటాల్‌కు చెందిన పరితోష్ అనే మిత్రుడు ఇదే విషయంపై నాకు లేఖ పంపారు. కరోనా వచ్చిన తరువాత మాత్రమే గిలోయ్, అనేక ఇతర మొక్కల  అద్భుతమైన వైద్య లక్షణాల గురించి తాను తెలుసుకున్నట్టు ఆయన రాశారు. 'మన్ కీ బాత్' శ్రోతలందరూ మీ చుట్టూ ఉన్న వృక్షసంపద గురించి తెలుసుకోవాలని పరితోష్ సూచించారు. వారంతా ఇతరులకు కూడా చెప్పవలసిందిగా ఆయన కోరారు. నిజానికి ఇది మన పురాతన వారసత్వం, మనం దీన్ని ఎంతో ఆదరించాలి. ఈ దిశలో మధ్యప్రదేశ్‌కు చెందిన సత్నాకు చెందిన రామ్‌లోటన్ కుష్వాహా గారు చాలా ప్రశంసనీయమైన పని చేశారు. రామ్‌లోటన్ గారు తన పొలంలో దేశీయ ప్రదర్శనశాలను నిర్మించారు. ఈ మ్యూజియంలో ఆయన  వందలాది ఔషధ మొక్కలను, విత్తనాలను సేకరించి, భద్రపర్చారు. వాటిని చాలా దూరం నుండి ఇక్కడికి తీసుకువచ్చారు. ఇవి కాకుండా వారు ప్రతి సంవత్సరం అనేక రకాల కూరగాయలను కూడా పండిస్తారు. ఈ దేశీయ మ్యూజియమైన  రామ్‌లోటన్ గారి తోటను సందర్శించేందుకు ప్రజలు వస్తారు. దాని నుండి చాలా నేర్చుకుంటారు. నిజమే! ఇది చాలా మంచి ప్రయోగం. ఇది దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో ప్రతిబింబిస్తుంది. మీలో అలాంటి ప్రయత్నం చేయగల వారిని నేను కోరుకుంటున్నాను. దీన్ని చేయండి. ఇది మీ కోసం కొత్త ఆదాయ వనరులను కూడా తెరుస్తుంది. స్థానిక వృక్షజాలం ద్వారా మీ ప్రాంత  గుర్తింపు కూడా పెరుగుతుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఇప్పటి నుండి కొన్ని రోజుల తర్వాత జూలై 1వ తేదీన  మనం జాతీయ వైద్యుల దినోత్సవాన్ని జరుపుకుంటాం. దేశంలోని గొప్ప వైద్యుడు, రాజనీతిజ్ఞుడు డాక్టర్ బిసి రాయ్ జయంతి సందర్భంగా ఈ దినోత్సవం జరుగుతుంది. కరోనా కాలంలో వైద్యులు చేసిన కృషికి మనమందరం కృతజ్ఞులం. వైద్యులు వారి జీవితాలను పట్టించుకోకుండా మనకు సేవ చేశారు. కాబట్టి ఈసారి జాతీయ వైద్యుల దినోత్సవం మరింత ప్రత్యేకమైంది.

మిత్రులారా! ఔషధ ప్రపంచంలో అత్యంత గౌరవనీయమైన వ్యక్తులలో ఒకరైన హిప్పోక్రేట్స్ ఇలా అన్నారు:

"వైద్య కళను ప్రేమించే చోట మానవత్వాన్ని  కూడా ప్రేమిస్తారు” అని.

ఈ ప్రేమ శక్తితో మాత్రమే వైద్యులు మనకు సేవ చేయగలుగుతారు. అందువల్ల వారికి సమాన ప్రేమతో కృతజ్ఞతలు చెప్పడం, ప్రోత్సహించడం మన కర్తవ్యం. మరింత ముందుకు వెళ్ళి వైద్యులకు సహాయం చేసేవారు కూడా మన దేశంలో చాలా మంది ఉన్నారు. శ్రీనగర్ నుండి అలాంటి ఒక ప్రయత్నం గురించి నాకు తెలిసింది.  అక్కడి దాల్ సరస్సులో బోట్ అంబులెన్స్ సేవను ప్రారంభించారు. ఈ సేవను హౌస్‌బోట్ యజమాని అయిన శ్రీనగర్‌కు చెందిన తారిక్ అహ్మద్ పట్లూ గారు ప్రారంభించారు. ఆయన కూడా స్వయంగా కోవిడ్-19 తో యుద్ధం చేశారు. ఇది అంబులెన్స్ సేవను ప్రారంభించడానికి ఆయనకు ప్రేరణనిచ్చింది. ఈ అంబులెన్స్ గురించి ప్రజలకు అవగాహన కల్పించడానికి ఒక ప్రచారం కూడా జరుగుతోంది. వారు కూడా అంబులెన్స్ నుండి నిరంతరం ప్రకటనలు చేస్తున్నారు. మాస్క్ ధరించడంతో పాటు ఇతర విషయాలలో అవసరమైన అన్ని జాగ్రత్తలు తీసుకుంటారు.

మిత్రులారా! డాక్టర్ల దినోత్సవంతో పాటు చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్స్ దినోత్సవాన్ని కూడా జూలై 1 న జరుపుకుంటారు. కొన్ని సంవత్సరాల క్రితం నేను ప్రపంచ స్థాయి భారతీయ ఆడిట్ సంస్థల నుండి బహుమతుల కోసం దేశంలోని చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్లను ప్రతిపాదనలు అడిగాను. ఈ రోజు నేను ఈ విషయాన్ని వారికి గుర్తు చేయాలనుకుంటున్నాను. చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్లు ఆర్థిక వ్యవస్థలో పారదర్శకతను తీసుకురావడంలో చాలా మంచి, సానుకూల పాత్ర పోషిస్తారు. చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్స్ కు, వారి కుటుంబ సభ్యులందరికీ నా శుభాకాంక్షలు.

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా! కరోనాపై భారతదేశం చేసిన పోరాటంలో గొప్ప లక్షణం ఉంది. ఈ పోరాటంలో దేశంలోని ప్రతి వ్యక్తి తన వంతు పాత్ర పోషించారు. నేను దీనిని "మన్ కి బాత్" లో తరచుగా ప్రస్తావించాను. కానీ కొంతమంది తమ గురించి ఎక్కువగా మాట్లాడలేదని ఫిర్యాదు చేస్తారు. చాలా మంది ఈ పోరాటం చేసిన వారిజాబితాలో ఉన్నారు.  బ్యాంక్ సిబ్బంది, ఉపాధ్యాయులు, చిన్న వ్యాపారులు, దుకాణదారులు, దుకాణాలలో పనిచేసే వ్యక్తులు, వీధి వ్యాపారులు, సెక్యూరిటీ వాచ్‌మెన్లు ,పోస్ట్‌మెన్, పోస్ట్ ఆఫీస్ ఉద్యోగులు - వాస్తవానికి ఈ జాబితా చాలా పెద్దది.  చాలా కాలం  ప్రతి ఒక్కరూ తమ వంతు పాత్ర పోషించారు. పరిపాలనలో కూడా వివిధ స్థాయిలలో ఎంతో మంది పాల్గొన్నారు.

మిత్రులారా! భారత ప్రభుత్వంలో కార్యదర్శిగా ఉన్న గురు ప్రసాద్ మహా పాత్ర గారి పేరు మీరు బహుశా విని ఉంటారు. ఈ రోజు ‘మన్ కి బాత్’ లో నేను ఆయన విషయం కూడా ప్రస్తావించాలనుకుంటున్నాను. గురుప్రసాద్ గారికి కరోనా వచ్చింది. ఆయన ఆసుపత్రిలో చేరారు. తన విధులను కూడా నిర్వహించారు.  దేశంలో ఆక్సిజన్ ఉత్పత్తిని పెంచడానికి, సుదూర ప్రాంతాలకు ఆక్సిజన్ చేరుకోవడానికి ఆయన పగలు, రాత్రి పనిచేశారు. ఒక వైపు కోర్టు వ్యవహారాలు, మీడియా ఒత్తిడి – ఇలా ఆయన ఒకేసారి అనేక రంగాల్లో పోరాడుతూనే ఉన్నారు. అనారోగ్య సమయంలో కూడా ఆయన పనిచేయడం ఆపలేదు. వద్దని చెప్పిన తర్వాత కూడా ఆయన మొండిగా ఆక్సిజన్‌పై జరిగిన వీడియో కాన్ఫరెన్స్‌లో పాల్గొనేవారు.  దేశవసూలు కూడా ఆయన గురించి చాలా ఆందోళన చెందారు. ఆసుపత్రి మంచం మీద తన గురించి ఆలోచించకుండా దేశ ప్రజలకు ఆక్సిజన్ సరఫరా చేసే ఏర్పాట్లు చేస్తూనే ఉన్నారు. దేశం ఈ కర్మ యోగిని కోల్పోవడం మనందరికీ విచారకరం. కరోనా ఆయనను మన నుండి లాక్కుంది. చర్చలోకి కూడా రాని అనేకమంది ఉన్నారు. కోవిడ్ ప్రోటోకాల్‌ను పూర్తిగా అనుసరించడం, వ్యాక్సిన్‌ను ఖచ్చితంగా తీసుకోవడమే అలాంటి ప్రతి వ్యక్తికి మనమిచ్చే నివాళి.  

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! 'మన్ కీ బాత్' గొప్పదనం ఏమిటంటే, మీరందరూ ఇందులో నాకన్నా ఎక్కువ సహకారం అందించడం. ఇప్పుడే నేను మైగవ్‌లో ఒక పోస్ట్ చూశాను.  చెన్నైకి చెందిన ఆర్.గురుప్రసాద్ గారు రాసిన విషయం తెలుసుకోవడం మీకూ సంతోషంగా ఉంటుంది. తాను ‘మన్ కి బాత్’ కార్యక్రమాన్ని రెగ్యులర్ శ్రోతను అని ఆయన రాశారు. ఇప్పుడు నేను గురుప్రసాద్ గారి పోస్ట్ నుండి కొన్ని పంక్తులను ఉటంకిస్తున్నాను.

“మీరు తమిళనాడు గురించి మాట్లాడినప్పుడల్లా నా ఆసక్తి మరింత పెరుగుతుంది. తమిళ భాష , తమిళ సంస్కృతి  గొప్పతనం, తమిళ పండుగలు, తమిళనాడులోని ప్రధాన ప్రదేశాల గురించి మీరు చర్చించారు.” అని ఆయన రాశారు.

గురు ప్రసాద్ గారు ఇంకా ఇలా రాశారు. “మన్ కి బాత్” లో తమిళనాడు ప్రజల విజయాల గురించి కూడా చాలాసార్లు చెప్పారు. తిరుక్కురళ్ పై మీకున్న ప్రేమ గురించి, తిరువళ్లువార్ గారి పట్ల మీకున్న గౌరవం గురించి ఏమి చెప్పాలి! అందుకే మీరు తమిళనాడు గురించి మాట్లాడినవన్నీ 'మన్ కి బాత్' లో సంకలనం చేసి ఈ-బుక్ సిద్ధం చేశాను. మీరు ఈ ఇ-బుక్ గురించి ఏదైనా చెప్పి, దానిని నామోఆప్‌లో కూడా విడుదల చేస్తారా? ధన్యవాదాలు” .

గురుప్రసాద్ గారి  ఈ లేఖను మీ ముందు చదువుతున్నాను.

గురుప్రసాద్ గారూ.. మీ ఈ పోస్ట్ చదివినందుకు చాలా సంతోషంగా ఉంది. ఇప్పుడు మీ ఇ-బుక్‌కు మరో పేజీని జోడించండి.

.. 'నాన్ తమిళకలా చారాక్తిన్ పెరియే అభిమాని!

నాన్ ఉల్గాత్ లయే పాల్ మాయా  తమిళ మొలియన్ పెరియే అభిమాని!!'

ఖచ్చితంగా ఉచ్చారణ దోషాలు ఉంటాయి. కానీ నా ప్రయత్నం, నా ప్రేమ ఎప్పటికీ తగ్గవు. నేను తమిళం మాట్లాడని వారికి చెప్పాలనుకుంటున్నాను, నేను గురుప్రసాద్ గారికి చెప్పాను – “నేను తమిళ సంస్కృతికి పెద్ద అభిమానిని. నేను ప్రపంచంలోని అన్నింటికంటే ప్రాచీన భాష అయిన తమిళానికి పెద్ద అభిమానిని.” అని.

మిత్రులారా! ప్రపంచంలోని అత్యంత ప్రాచీన భాష మన దేశానికి చెందినది అయినందుకు ప్రతి భారతీయుడు గర్వించాలి. దాన్ని ప్రశంసించాలి. నేను కూడా తమిళం విషయంలో చాలా గర్వపడుతున్నాను. గురు ప్రసాద్ గారూ.. మీ ఈ ప్రయత్నం నాకు కొత్త దృష్టిని ఇవ్వబోతోంది. ఎందుకంటే నేను 'మన్ కి బాత్' చేసేటప్పుడు విషయాలను సహజంగా, సరళంగా ఉండేలా చూస్తాను. ఇది కూడా ఒక లక్షణం అని నాకు తెలియదు. మీరు పాత విషయాలన్నీ సేకరించినప్పుడు నేను కూడా ఒకసారి కాదు రెండుసార్లు చదివాను. గురుప్రసాద్ గారూ.. నేను ఖచ్చితంగా మీ ఈ పుస్తకాన్ని నమోయాప్‌లో అప్‌లోడ్ చేస్తాను. భవిష్యత్ ప్రయత్నాలకు మీకు శుభాకాంక్షలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ రోజు మనం కరోనా  ఇబ్బందులు , జాగ్రత్తల గురించి మాట్లాడాం. దేశం, దేశస్థుల అనేక విజయాల గురించి కూడా చర్చించాం. ఇప్పుడు మరో ముఖ్యమైన సందర్భం కూడా మన ముందు ఉంది. ఆగస్టు 15 కూడా వస్తోంది. 75 సంవత్సరాల అమృత మహోత్సవం- ఈ పండుగ మనకు పెద్ద ప్రేరణ. దేశం కోసం జీవించడం నేర్చుకుందాం. స్వాతంత్ర్య సమరం దేశం కోసం మరణించిన వారి కథ. ఈ స్వాతంత్య్రానంతర సమయాన్ని మనం దేశం కోసం జీవించే వారి కథగా చేసుకోవాలి. మన మంత్రం ‘ఇండియా ఫస్ట్’ అని ఉండాలి. మన ప్రతి నిర్ణయానికి ఒక ఆధారం ఉండాలి అదే- ఇండియా ఫస్ట్.

మిత్రులారా! అమృత మహోత్సవంలో దేశం కూడా అనేక సామూహిక లక్ష్యాలను నిర్దేశించింది. అలాగే మన స్వాతంత్య్ర సమరయోధులను గుర్తుంచుకోవాలి. వారితో సంబంధం ఉన్న చరిత్రను పునరుద్ధరించాలి. స్వాతంత్య్ర సమర చరిత్ర రాయాలని, పరిశోధన చేయాలని 'మన్ కి బాత్' లో నేను యువతను కోరిన విషయం మీకు గుర్తు ఉండి ఉంటుంది. యువ ప్రతిభ ముందుకు రావాలి.  యువత-ఆలోచన, యువత-అభిప్రాయాలు ముందుకు రావాలి. యువత కొత్త శక్తితో రాయాలి. చాలా తక్కువ సమయంలో ఈ పని చేయడానికి రెండున్నర వేలకు పైగా యువత ముందుకు వచ్చారు. మిత్రులారా!  ఆసక్తికరమైన విషయం ఏమిటంటే 19 వ - 20 వ శతాబ్దాల యుద్ధం గురించి సాధారణంగా మాట్లాడుతారు. కాని 21 వ శతాబ్దంలో జన్మించిన యువ మిత్రులు 19, 20 వ శతాబ్దపు స్వాతంత్ర్య పోరాటాన్ని ప్రజల ముందు ఉంచడానికి ముందుకు వచ్చారు. మైగవ్‌లో తమ పూర్తి వివరాలను పంపారు. వారు హిందీ, ఇంగ్లీష్, తమిళం, కన్నడ, బంగ్లా, తెలుగు, మరాఠీ,  మలయాళం, గుజరాతీ మొదలైన దేశంలోని వివిధ భాషలలో స్వాతంత్య్ర సంగ్రామం గురించి రాస్తారు. స్వాతంత్ర్య పోరాటంతో సంబంధం కలిగి ఉండే తమ సమీప ప్రదేశాల గురించి సమాచారాన్ని కొందరు సేకరిస్తారు. కొందరు గిరిజన స్వాతంత్ర్య సమరయోధులపై పుస్తకం రాస్తున్నారు. మంచి ప్రారంభం. మీరందరూ మీకు వీలైనంతవరకు అమృత్ మహోత్సవ్‌లో చేరాలని నేను కోరుతున్నాను. 75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్య వేడుకలకు  మనం సాక్షులమవ్వడం మన అదృష్టం.

కాబట్టి తర్వాతిసారి మనం 'మన్ కి బాత్'లో కలుసుకున్నప్పుడు అమృత్-మహోత్సవ్ గురించి, ఆ కార్యక్రమ సన్నాహాల గురించి మాట్లాడుకుందాం. మీరందరూ ఆరోగ్యంగా ఉండండి.  కరోనాకు సంబంధించిన నియమాలను పాటిస్తూ ముందుకు సాగండి.  మీ కొత్త ప్రయత్నాలతో దేశాన్ని కూడా ప్రగతిశీలంగా ఉంచండి.  ఈ శుభాకాంక్షలతో చాలా చాలా ధన్యవాదాలు.

ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం.. COVID-19 కు వ్యతిరేకంగా దేశం పూర్తి శక్తితో ఎలా పోరాడుతుందో మనం చూస్తున్నాం. గత వంద సంవత్సరాలలో ఇది అతి పెద్ద మహమ్మారి. ఈ మహమ్మారి కాలంలోనే భారతదేశం అనేక ప్రకృతి వైపరీత్యాలతో పోరాడింది. ఈ సమయంలో అంఫాన్ తుపాను వచ్చింది. నిసర్గ్ తుపాను వచ్చింది. అనేక రాష్ట్రాల్లో వరదలు సంభవించాయి. అనేక చిన్న, పెద్ద భూకంపాలు వచ్చాయి. కొండచరియలు విరిగిపడ్డాయి. గత 10 రోజుల్లో దేశం మళ్లీ రెండు పెద్ద తుఫానులను ఎదుర్కొంది. పశ్చిమ తీరంలో 'తౌ -తె' తుఫాను, తూర్పు తీరంలో 'యాస్' తుఫాను. ఈ రెండు తుఫానులు అనేక రాష్ట్రాలను ప్రభావితం చేశాయి. దేశం, దేశ ప్రజలు వాటితో తీవ్రంగా పోరాడారు. కనీసం ప్రాణనష్టం జరగకుండా చూసుకున్నారు. గత సంవత్సరాలతో పోలిస్తే, ఎక్కువ మంది ప్రజలు ప్రాణాలు కాపాడుకోగలుగుతున్నారని మన అనుభవంలోకి వచ్చింది. ఈ కష్టమైన, అసాధారణమైన పరిస్థితుల్లో తుఫాను ప్రభావిత రాష్ట్రాల ప్రజలు విపత్తును ఎదుర్కోవడంలో ధైర్యాన్ని ప్రదర్శించారు. ఈ సంక్షోభం సమయంలో పునరావాసం, రక్షణ పనులలో అధికార యంత్రాంగం తో కలిసి ప్రజలు చాలా ఓపికతో, క్రమశిక్షణతో పనిచేశారు. ఆ ప్రజాలందరినీ నేను హృదయపూర్వకంగా అభినందిస్తున్నాను. వారి కృషికి ఈ ప్రశంసలు, అభినందనలు చాలా చిన్నవి. వారందరికీ నమస్కరిస్తున్నాను. ఈ విపత్తును ఎదుర్కోవడంలో కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, స్థానిక పరిపాలన యంత్రాంగం కలిసి పనిచేస్తున్నాయి. ఈ విపత్తుల్లో సన్నిహితులను కోల్పోయిన వారందరికీ నా సానుభూతిని తెలియజేస్తున్నాను. ఈ కష్ట సమయంలో వారితో మనమందరం గట్టిగా కలిసి నిలబడతాం.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఎంత పెద్ద సవాలు అయినా గెలవాలనే భారతదేశ సంకల్పం ఎప్పుడూ గొప్పది. దేశ సామూహిక శక్తి, మన సేవాభావం ప్రతి తుఫాను నుండి దేశాన్ని కాపాడింది. ఇటీవలి కాలంలో మన వైద్యులు, నర్సులు, ఫ్రంట్ లైన్ యోధులు తమ గురించి ఆలోచించకుండా పగలు, రాత్రి పనిచేశారు. ఈ రోజు కూడా అలాగే పని చేస్తున్నారు. రెండవ దశలో కరోనాతో పోరాటంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషించిన వారు చాలా మంది ఉన్నారు. 'మన్ కి బాత్' శ్రోతలు చాలా మంది ఈ యోధులను గురించి చర్చించమని నమోయాప్‌ ద్వారా, లేఖల ద్వారా నన్ను కోరారు.

మిత్రులారా! సెకండ్ వేవ్ వచ్చినప్పుడు అకస్మాత్తుగా ఆక్సిజన్ డిమాండ్ అనేక రెట్లు పెరిగింది. ఇది చాలా పెద్ద సవాలు. దేశంలోని సుదూర ప్రాంతాలకు మెడికల్ ఆక్సిజన్ పంపిణీ చాలా పెద్ద సవాలు. ఆక్సిజన్ ట్యాంకర్ వేగంగా వెళ్ళవలసి వస్తుంది. ఒక చిన్న పొరపాటు చేసినా, చాలా పెద్ద పేలుడు ప్రమాదం జరిగే అవకాశం ఉంది. దేశంలోని తూర్పు భాగాలలో పారిశ్రామిక ఆక్సిజన్ ఉత్పత్తి చేసే అనేక ప్లాంట్స్ ఉన్నాయి. అక్కడి నుండి ఇతర రాష్ట్రాలకు ఆక్సిజన్ రవాణా చేయడానికి చాలా రోజులు పడుతుంది. దేశం ఎదుర్కొంటున్న ఈ సవాలులో దేశానికి సహాయపడింది- క్రయోజెనిక్ ట్యాంకర్ నడుపుతున్న డ్రైవర్లు, ఆక్సిజన్ ఎక్స్‌ప్రెస్, వైమానిక దళ పైలట్లు. ఇలాంటి వారు చాలా మంది పనిచేసి వేలాది, లక్షలాది మంది ప్రజల ప్రాణాలను రక్షించారు. ఈ రోజు మన్ కి బాత్‌లో, అలాంటి ఒక మిత్రుడు మనతో ఉన్నారు. ఉత్తరప్రదేశ్ లోని జౌన్‌పూర్‌కు చెందిన దినేష్ ఉపాధ్యాయ గారు.

మోదీ గారు: దినేష్ గారూ.. నమస్కారం!

దినేష్ ఉపాధ్యాయ గారు: సార్.. నమస్కారం..

మోదీ గారు: మొదట మీ గురించి మాకు చెప్పాలని నేను కోరుకుంటున్నాను.

దినేష్ ఉపాధ్యాయ గారు: సార్.. నా పేరు దినేష్ బాబూల్ నాథ్ ఉపాధ్యాయ. నేను జాన్ పూర్ జిల్లాలోని జామువా పోస్టాఫీస్ పరిధిలో ఉన్నహసన్పూర్ గ్రామంలో ఉంటాను సార్.

మోదీ గారు: మీది ఉత్తర ప్రదేశా?

దినేష్ ఉపాధ్యాయ గారు: అవును! అవును! సార్.

మోదీ గారు: ఓహ్

దినేష్: సార్. మాకు ఒక అబ్బాయి, ఇద్దరు అమ్మాయిలు ఉన్నారు సార్. నా భార్యతో పాటు మా తల్లిదండ్రులు ఉన్నారు సార్

మోదీ గారు: మీరు ఏం చేస్తారు?

దినేష్: సార్, నేను ఆక్సిజన్ ట్యాంకర్ నడుపుతున్నాను సార్ .. లిక్విడ్ ఆక్సిజన్ ట్యాంకర్.

మోదీ గారు: - పిల్లల చదువు సరిగా జరుగుతుందా?

దినేష్ - అవును సార్! పిల్లలు చదువుతున్నారు. ఆడపిల్లలు ఇద్దరూ చదువుతున్నారు. నా అబ్బాయి కూడా చదువుతున్నాడు సార్.

మోదీ గారు: ఈ ఆన్‌లైన్ చదువులు కూడా సరిగ్గా నడుస్తున్నాయా?

దినేష్ - అవును సార్. ప్రస్తుతం మా అమ్మాయిలు చదువుతున్నారు. ఆన్‌లైన్‌లోనే చదువుతున్నారు సార్. ఆక్సిజన్ ట్యాంకర్ ను 15 - 17 సంవత్సరాల నుండి నడుపుతున్నాను సార్.

మోదీ గారు: బాగుంది! ఈ 15-17 సంవత్సరాలు మీరు ఆక్సిజన్ ను తీసుకువెళ్తున్నారంటే మీరు ట్రక్ డ్రైవర్ మాత్రమే కాదు! మీరు ఒక విధంగా లక్షల మంది ప్రాణాలను రక్షించడంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు.

దినేష్: సార్. ఇది మా పని సార్.. మా కంపెనీ ఐనాక్స్ కంపెనీ సార్. మమ్మల్ని చాలా జాగ్రత్తగా చూసుకుంటుంది. మేం ఎక్కడికైనా వెళ్లి ఆక్సిజన్‌ను అందిస్తే మాకు చాలా సంతోషంగా ఉంటుంది సార్.

మోదీ గారు: అయితే ఇప్పుడు కరోనా కాలంలో మీ బాధ్యత చాలా పెరిగింది?

దినేష్: అవును సార్. మా బాధ్యత చాలా పెరిగింది.

మోదీ గారు: మీరు మీ ట్రక్ డ్రైవింగ్ సీటులో కూర్చున్నప్పుడు మీ మనసులో ఉండే ఆలోచన ఏంటి? ఇంతకుముందు కంటే వేరుగా ఉండే అనుభవం ఏమిటి? చాలా ఒత్తిడి కూడా ఉంటుందా? మానసిక ఒత్తిడి ఉంటుందా? కుటుంబ ఆందోళనలు, కరోనా వాతావరణం, ప్రజల నుండి ఒత్తిడి, డిమాండ్... ఏదైనా ఉంటుందా?

దినేష్: సార్, మాకు ఏ ఆలోచన లేదు. మా కర్తవ్యం మేం చేస్తున్నామని మాత్రమే ఉంటుంది. మేం సమయానికి తీసుకువెళ్ళి, ఈ ఆక్సిజన్ తో ఎవరి ప్రాణమైనా నిలబడితే అది మాకు ఎంతో గర్వకారణం.

మోదీ గారు: మీరు మీ భావాలను చాలా మంచి రీతిలో వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ఈ రోజు ప్రజలు ఈ మహమ్మారి సమయంలో మీ పని ప్రాముఖ్యతను చూస్తున్నారు. ఇది ఇంతకు ముందు అర్థం కాకపోవచ్చు. ఇప్పుడు వారు అర్థం చేసుకుంటున్నారు. మీపై వారి వైఖరిలో ఏమైనా మార్పు వచ్చిందా?

దినేష్: అవును సార్! ఇంతకుముందు ఎక్కడో ఒక దగ్గర ట్రాఫిక్ జామ్ లో ఇరుక్కుపోయేవాళ్ళం. కానీ ఈరోజుల్లో అధికార యంత్రాంగం మాకు చాలా సహాయపడుతోంది. త్వరగా వెళ్ళి ప్రజల ప్రాణాలను రక్షించాలన్న ఉత్సుకత మాకు ఏర్పడుతోంది. మాకు తినేందుకు ఏదైనా దొరికిందా లేదా అని కానీ ఎలాంటి సమస్యలున్నా ఆలోచించకుండా ట్యాంకర్ ను వెంటనే తీసుకువెళ్తాం. మేం ట్యాంకర్ తీసుకువెళ్ళినప్పుడు ఆసుపత్రికి చేరుకోగానే అక్కడ అడ్మిట్ అయి ఉన్న వారి కుటుంబసభ్యులు V అనే సైగ చేస్తారు.

మోదీ గారు: విజయం గుర్తుగా V అనే సైగ చేస్తారా?

దినేష్: అవును సార్! V అని సైగ చేస్తారు. ఒక్కోసారి బొటనవేలును చూపిస్తారు. మేము చాలా ఓదార్పునిస్తున్నాం. జీవితంలో ఖచ్చితంగా కొన్ని మంచి పనులను చేసినందుకే ఇలాంటి సేవ చేసే అవకాశం దొరికిందని సంతోషంగా ఉంటుంది సార్.

మోదీ గారు: అప్పుడు అలసట అంతా పోతుందా?

దినేష్: అవును సార్! అవును సార్!

మోదీ గారు: మీరు ఇంటికి వెళ్ళి పిల్లలతో ఈ విషయాలన్నీ మాట్లాడతారా?

దినేష్: లేదు సార్. పిల్లలు మా గ్రామంలో నివసిస్తున్నారు. మేము ఇక్కడ INOX ఎయిర్ ప్రొడక్ట్ వద్ద ఉన్నాము. నేను డ్రైవర్‌గా పని చేస్తాను. 8-9 నెలల తరువాత నేను ఇంటికి వెళ్తాను.

మోదీ గారు: మీరు ఎప్పుడైనా పిల్లలతో ఫోన్‌లో మాట్లాడుతారా?

దినేష్: అవును సార్! తప్పకుండా మాట్లాడతా.

మోదీ గారు: కాబట్టి ఇలాంటి సమయంలో మీరు జాగ్రత్తగా ఉండాలని వారి మనసులో ఉంటుంది కదా

దినేష్: అవును సార్. మా పిల్లలు చెప్తారు “నాన్నా.. పని చేసేప్పుడు జాగ్రత్తగా ఉండ”మని. మేం చాలా భద్రతతో పని చేస్తాం సార్. మాంగావ్ ప్లాంట్ కూడా ఉంది. INOX మాకు చాలా సహాయపడుతుంది.

మోదీ గారు: దినేష్ గారూ.. మీతో మాట్లాడడం నాకు చాలా నచ్చింది. మీ మాటలు విన్న తర్వాత ఈ కరోనా పోరాటంలో మీలాంటి వారు ఎలా పని చేస్తున్నారో కూడా దేశం అనుభూతి చెందుతుంది. మీరు 9–9 నెలలు మీ పిల్లలను కలవడం లేదు. కుటుంబాన్ని కలవకుండా ప్రజల ప్రాణాలను రక్షించడం మాత్రమే ముఖ్యమైన పనిగా భావిస్తున్నారు. దినేష్ ఉపాధ్యాయ వంటి లక్షలాది మంది మనస్ఫూర్తిగా పనిచేస్తున్నందు వల్ల మనం యుద్ధంలో విజయం సాధిస్తామని దేశం గర్విస్తుంది.

దినేష్: సార్! కరోనాను ఖచ్చితంగా ఏదో ఒక రోజు మనం ఓడిస్తాం సార్.

మోదీ గారు: దినేష్ గారూ.. మీ ఈ భావనే దేశానికి బలం. చాలా ధన్యవాదాలు దినేష్ గారూ. మీ పిల్లలకు నా ఆశీర్వాదాలు తెలియజేయండి.

దినేష్: సరే సార్. నమస్కారం.

మోదీ గారు: ధన్యవాదాలు

దినేష్: నమస్కారం సార్

మోదీ గారు: ధన్యవాదాలు.

మిత్రులారా! దినేష్ గారు చెబుతున్నట్లుగా, ఒక ట్యాంకర్ డ్రైవర్ ఆక్సిజన్‌తో ఆసుపత్రికి చేరుకున్నప్పుడు, దేవుడు పంపిన దూతలాగా మాత్రమే కనిపిస్తారు. ఈ పనికి ఎంత బాధ్యత ఉందో, దానిలో ఎంత మానసిక ఒత్తిడి ఉందో మనం అర్థం చేసుకోవచ్చు.

మిత్రులారా! ఈ సవాలు సమయంలో భారత రైల్వే కూడా ఆక్సిజన్ రవాణాను సులభతరం చేయడానికి ముందుకు వచ్చింది. ఆక్సిజన్ ఎక్స్‌ప్రెస్, ఆక్సిజన్ రైలు రోడ్లపై వెళ్ళే ఆక్సిజన్ ట్యాంకర్ కంటే చాలా వేగంగా ఎక్కువ పరిమాణంలో దేశంలోని ప్రతి మూలకు ఆక్సిజన్‌ను తీసుకువెళ్ళింది. ఒక ఆక్సిజన్ ఎక్స్ ప్రెస్ ను పూర్తిగా మహిళలే నడిపిస్తారన్న విషయం తెలిస్తే దేశంలోని ప్రతి మహిళ దీని గురించి గర్వపడుతుంది. అంతేకాదు.. ప్రతి భారతీయుడు గర్వపడతాడు. ఆక్సిజన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ లోకో-పైలట్ శిరీషా గజని గారిని 'మన్ కీ బాత్' కు ఆహ్వానించాను.

మోదీ గారు: శిరీష గారూ.. నమస్తే!

శిరీష: నమస్తే సార్. ఎలా ఉన్నారు సార్?

మోదీ గారు: నేను చాలా బాగున్నాను. శిరీష గారూ.. మీరు రైల్వే పైలట్‌గా పనిచేస్తున్నారని విన్నాను. మీ మొత్తం మహిళా బృందం ఈ ఆక్సిజన్ ఎక్స్‌ప్రెస్‌ను నడుపుతోందని నాకు తెలిసింది. శిరీష గారూ.. మీరు గొప్ప పని చేస్తున్నారు. కరోనా కాలంలో మీలాగే చాలా మంది మహిళలు ముందుకు వచ్చి కరోనాకు వ్యతిరేకంగా పోరాడటానికి దేశానికి శక్తి ఇచ్చారు. మీరు కూడా మహిళా శక్తికి గొప్ప ఉదాహరణ. కానీ దేశం తెలుసుకోవాలనుకుంటుంది, నేను తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నాను.- ఈ ప్రేరణ మీకు ఎక్కడ నుండి వస్తుంది అని.

శిరీష: సార్.. నాకు ప్రేరణ మా అమ్మా నాన్న నుండి వచ్చింది సార్. మా నాన్న ప్రభుత్వ ఉద్యోగి సార్. నాకు ఇద్దరు అక్కలు ఉన్నారు సార్. మేం ముగ్గురమూ ఆడపిల్లలమే. అయినా మేము పని చేయడానికి మా నాన్న చాలా ప్రోత్సహిస్తున్నారు. మా పెద్ద అక్క బ్యాంకులో ప్రభుత్వ ఉద్యోగం చేస్తుంది. నేను రైల్వేలో స్థిరపడ్డాను. మా తల్లిదండ్రులు నన్ను ప్రోత్సహిస్తారు.

మోదీ గారు: శిరీష గారూ.. సాధారణ రోజుల్లో కూడా మీరు మీ సేవలను రైల్వేలకు అందించారు. ఒక వైపు ఆక్సిజన్‌కు ఎక్కువ డిమాండ్ ఉన్నప్పుడు, మీరు ఆక్సిజన్‌ను తీసుకువెళుతున్నప్పుడు అది కొంచెం ఎక్కువ బాధ్యతతో కూడింది కదా.. సాధారణ వస్తువులను తీసుకెళ్లడం వేరు, ఆక్సిజన్ చాలా సున్నితమైంది. కాబట్టి ఆక్సిజన్ ను తీసుకువెళ్లడం వేరు. ఈ విషయంలో మీ అనుభవం ఎలా ఉంది?

శిరీష: ఈ పని చేయడం నాకు సంతోషంగా ఉంది. ఆక్సిజన్ స్పెషల్ ఇచ్చే సమయంలో భద్రత విషయంలో, ఏర్పాట్ల విషయంలో ప్రతి ఒక్కరూ జాగ్రత్తగా చూశారు. లీకేజీలు లేకుండా చూశారు. భారత రైల్వే కూడా చాలా సహకరిస్తోంది సార్. ఆక్సిజన్ రైలు నడపడానికి అవకాశం ఇచ్చింది. గంటన్నరలో 125 కిలోమీటర్ల దూరాన్ని ఈ రైలు చేరుకుంది. రైల్వే శాఖ కూడా బాధ్యత తీసుకుంది. నేను కూడా బాధ్యత తీసుకున్నాను సార్.

మోదీ గారు: వావ్! ...మీకు అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను. ముగ్గురు ఆడపిల్లలకు ప్రేరణనిచ్చిన మీ అమ్మా నాన్నలకు నమస్కారాలు. ఈ విధంగా దేశానికి సేవ చేసిన, అభిరుచిని చూపించిన మీ సోదరీమణులందరికీ నేను నమస్కారాలు తెలియజేస్తున్నాను. చాలా ధన్యవాదాలు శిరీష గారూ..

శిరీష: ధన్యవాదాలు సార్. మీ ఆశీస్సులు నాకు కావాలి సార్.

మోదీ గారు: దేవుని ఆశీర్వాదాలు ఉండాలి. మీ తల్లిదండ్రుల ఆశీర్వాదాలు మీకు ఉండాలి. ధన్యవాదాలు !

శిరీష: ధన్యవాదాలు సార్.

మిత్రులారా! మనం ఇప్పుడే శిరీష గారి మాటలు విన్నాం. వారి అనుభవాలు కూడా స్ఫూర్తినిస్తాయి. అవి కూడా ప్రేరేపిస్తాయి. వాస్తవానికి, ఈ యుద్ధం ఎంత పెద్దదంటే రైల్వేల మాదిరిగా మన దేశం జల, భూ, ఆకాశ మార్గాల ద్వారా- మూడు మార్గాల ద్వారా- పనిచేస్తోంది. ఒక వైపు ఖాళీ అయిన ట్యాంకర్లను ఎయిర్ ఫోర్స్ విమానాల ద్వారా ఆక్సిజన్ ప్లాంట్లకు రవాణా చేసే పనులు జరుగుతున్నాయి. మరోవైపు కొత్త ఆక్సిజన్ ప్లాంట్ల నిర్మాణ పనులు కూడా పూర్తవుతున్నాయి. అలాగే విదేశాల నుండి ఆక్సిజన్ ను, ఆక్సిజన్ కాన్సంట్రేటర్లను, క్రయోజెనిక్ ట్యాంకర్లను కూడా దేశంలోకి తీసుకురావడం జరుగుతోంది. అందువల్ల ఈ పనుల్లో నౌకాదళం, వైమానిక దళం, సైనిక దళం, డిఆర్‌డిఓ లాంటి మన సంస్థలు కూడా పాల్గొంటున్నాయి. మన శాస్త్రవేత్తలు, పరిశ్రమ నిపుణులు , సాంకేతిక నిపుణులు కూడా యుద్ధ ప్రాతిపదికన పనిచేస్తున్నారు. వీరు చేసే పని గురించి తెలుసుకోవాలన్న ఆసక్తి దేశ ప్రజలందరి మనస్సుల్లో ఉంది. అందువల్ల మన వైమానిక దళ గ్రూప్ కెప్టెన్ పట్నాయక్ గారు మనతో పాటు ఉన్నారు.

మోదీ గారు: పట్నాయక్ గారూ.. జై హింద్.

Grp. Cpt. – సార్. జై హింద్ సార్. నేను గ్రూప్ కెప్టెన్ ఎ.కె. పట్నాయక్ ని సార్. నేను ఎయిర్ ఫోర్స్ స్టేషన్ హిండన్ నుండి మాట్లాడుతున్నాను.

మోదీ గారు: పట్నాయక్ గారూ.. కరోనాతో యుద్ధ సమయంలో మీరు చాలా బాధ్యతలను నిర్వహిస్తున్నారు. ట్యాంకర్లను, రవాణా ట్యాంకర్లను ఇక్కడకు తీసుకురావడానికి ప్రపంచవ్యాప్తంగా వెళుతున్నారు. మీరు సైనికుడిగా వేరే రకమైన పని చేశారు. చనిపోవడం కోసం, చంపడం కోసం సైనికులు పరుగెత్తడం ఉంటుంది. ఈ రోజు మీరు ప్రాణాలను కాపాడటానికి పరుగెత్తుతున్నారు. ఇది ఎలా అనిపిస్తుంది?

Grp. Cpt.- సార్.. ఈ సంక్షోభ సమయంలో మన దేశస్థులకు సహాయం చేయగలగడం మాకు చాలా అదృష్టం సార్. మాకు ఏ బాధ్యతలు చెప్పినా వాటిని సమర్థవంతంగా నిర్వహిస్తున్నాం సార్. మాకు శిక్షణ, సహాయ సేవలు ఉన్నాయి. అవి మాకు పూర్తిగా సహకారం అందిస్తున్నాయి. ఇందులో మాకు లభించే ఉద్యోగ సంతృప్తి చాలా ఎక్కువ స్థాయిలో ఉంది సార్. అదే అతి పెద్ద విషయం సార్. అందుకే మేం నిరంతరం ఇలాంటి పనులు చేయగలుగుతున్నాం.

మోదీ గారు: కెప్టెన్.. మీరు ఈ రోజుల్లో ఏ ప్రయత్నాలు చేసినా, అది కూడా అతి తక్కువ సమయంలోనే చేయాల్సి వచ్చింది. ఈ రోజుల్లో మీ పనులు ఎలా జరిగాయి?

Grp. Cpt.: సార్. గత నెల రోజుల నుండి మేము ఆక్సిజన్ ట్యాంకర్లు, లిక్విడ్ ఆక్సిజన్ కంటైనర్లను దేశీయ, అంతర్జాతీయ ప్రాంతాల నుండి తీసుకువస్తున్నాం సార్. నేను 1600 కి పైగా విమానాలలో వైమానిక దళం ఈ సరఫరా చేసింది. మేము 3000 గంటలకు పైగా ప్రయాణించాము. 160 అంతర్జాతీయస్థాయి సరఫరాలను చేశాం. అంతకుముందు దేశీయంగా సరఫరాకు 2 నుండి 3 రోజులు తీసుకుంటే మేం 2 నుండి 3 గంటల్లో ఒక ప్రదేశం నుండి మరొక ప్రదేశానికి పంపించగలం సార్. అంతర్జాతీయస్థాయి సరఫరా కూడా 24 గంటలలోపు చేయవచ్చు. నిరంతరాయంగా పనిచేయడంలో మొత్తం వైమానిక దళం నిమగ్నమై ఉంది సార్. వీలైనంత త్వరగా మేము వీలైనన్ని ట్యాంకర్లను తీసుకువచ్చి దేశానికి సహాయపడతాం సార్.

మోదీ గారు: కెప్టెన్.. మీరు అంతర్జాతీయంగా ఎక్కడెక్కడికి వెళ్లాల్సి వచ్చింది?

Grp. Cpt: సార్. ఏర్పాట్లు చేసుకునేందుకు ఎక్కువ కాలం లేకుండానే భారత వైమానిక దళానికి చెందిన ఐఎల్ -76, సి -17, సి -130 మొదలైన విమానాలన్నీ సింగపూర్, దుబాయ్, బెల్జియం, జర్మనీ, యుకె లకు వెళ్ళాయి. తక్కువ కాలంలోనే ఈ పనులను ప్రణాళికాబద్దంగా చేయగలిగాం సార్. మా శిక్షణ, ఉత్సాహం కారణంగా మేము ఈ పనులను సకాలంలో పూర్తి చేయగలిగాం.

మోదీ గారు: నౌకాదళం, వైమానికదళం, సైనిక దళం.. ఏ దళమైనా మన సైనికులందరూ కరోనాపై పోరాటంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. ఇది దేశానికి గర్వకారణం. కెప్టెన్‌.. మీరు కూడా చాలా బాధ్యతగా పని చేశారు. నేను మిమ్మల్ని చాలా అభినందిస్తున్నాను.

Grp. Cpt.- సార్.. చాలా ధన్యవాదాలు సార్. మేం మా ఉత్తమ ప్రయత్నాలలో నిమగ్నమై ఉన్నాం. నా కుమార్తె అదితి కూడా నాతో ఉంది సార్.

మోదీ గారు: ఓహ్.. వావ్!

అదితి: నమస్తే మోదీ గారూ..

మోదీ గారు: నమస్తే అదితి. నీ వయసెంత?

అదితి : నాకు 12 సంవత్సరాలు సార్. నేను 8 వ తరగతి చదువుతున్నాను.

మోదీ గారు: మీ నాన్న గారు బయటకు వెళ్లినప్పుడు యూనిఫాంలో ఉంటాడు కదా.

అదితి : అవును సార్! మా నాన్నని చూస్తే నాకు చాలా గర్వంగా ఉంటుంది. ఆయన ముఖ్యమైన పనులను చేయడం చాలా గర్వంగా భావిస్తున్నాను. కరోనాతో బాధపడుతున్న ప్రజలకు చాలా సహాయం చేస్తున్నారు. చాలా దేశాల నుండి ఆక్సిజన్ ట్యాంకర్లు, కంటైనర్లను తీసుకువస్తున్నారు.

మోదీ గారు: కాని కుమార్తె తన తండ్రిని చాలా మిస్ అయ్యింది కదా!

అదితి : అవును.. నేను చాలా మిస్ అయ్యాను. ఈ రోజుల్లో నాన్న ఇంట్లో ఎక్కువగా ఉండలేరు. ఎందుకంటే చాలా అంతర్జాతీయ విమానాలు వెళ్తున్నాయి. కంటైనర్లు, ట్యాంకర్లను ఉత్పత్తి కర్మాగారాలకు రవాణా చేస్తున్నాయి. తద్వారా కరోనా బాధితులు సకాలంలో ఆక్సిజన్ పొందగలుగుతున్నారు. అలా వారి ప్రాణాలను కాపాడగలుగుతున్నారు.

మోదీ గారు: ఆక్సిజన్ వల్ల ప్రజల ప్రాణాలను కాపాడిన పని ఇది. ఇప్పుడు ప్రతి ఇంట్లో ప్రజలు ఈ విషయం తెలుసుకున్నారు.

అదితి - అవును.

మోదీ గారు: మీ నాన్న ఆక్సిజన్ సేవలో నిమగ్నమై ఉన్నారని మీ తోటి విద్యార్థులకు తెలిస్తే, అప్పుడు వారు కూడా మిమ్మల్ని చాలా గౌరవంగా చూస్తారు కదా!

అదితి: అవును.. నా స్నేహితులందరూ కూడా మీ నాన్న ఇంత ముఖ్యమైన పని చేయడం మీకు గర్వ కారణమని అంటే నాకు చాలా గర్వంగా అనిపిస్తుంది. నా కుటుంబం, మా నాన్నమ్మ, తాతయ్య, అమ్మమ్మ – అందరికీ చాలా గర్వంగా ఉంటుంది. మా అమ్మతో పాటు వాళ్ళంతా డాక్టర్లు. వారు కూడా పగలు, రాత్రి పనిచేస్తున్నారు. అన్ని సాయుధ దళాలు, మా నాన్నతో పాటు స్క్వాడ్రన్ అంకుల్స్, మొత్తం సైన్యం చాలా పని చేస్తోంది. ప్రతి ఒక్కరి ప్రయత్నంతో కరోనాతో ఈ యుద్ధంలో మనం ఖచ్చితంగా విజయం సాధిస్తామని నాకు నమ్మకం సార్.

మోదీ గారు: కుమార్తె మాట్లాడేటప్పుడు సరస్వతి ఆమె మాటలలో ఉంటుందని ఒక లోకోక్తి. మనం ఖచ్చితంగా గెలుస్తామని అదితి చెబుతున్నప్పుడు అది దైవ స్వరమే అవుతుంది. అదితీ.. ఇప్పుడు ఆన్ లైన్ లో చదువుకుంటున్నారా?

అదితి – అవును సార్. ఇప్పుడు మా ఆన్‌లైన్ క్లాసులు అన్నీ జరుగుతున్నాయి. ప్రస్తుతం మేము ఇంట్లో అన్ని జాగ్రత్తలు తీసుకుంటున్నాం. బయటకు వెళ్లాలనుకుంటే డబుల్ మాస్క్ వేసుకుంటున్నాం. అన్ని ముందు జాగ్రత్తలు తీసుకుంటున్నాం. వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత పాటిస్తున్నాం. ప్రతిదీ జాగ్రత్తగా చూసుకుంటున్నాం.

మోదీ గారు: మీ హాబీలు ఏమిటి? మీకు ఏమిష్టం?

అదితి - నా అభిరుచులు ఈత కొట్టడం, బాస్కెట్‌బాల్ ఆడడం సార్. కానీ ఇప్పుడు అవి కొంచెం ఆగిపోయాయి. నాకు బేకింగ్, వంట చేయడం చాలా ఇష్టం. ఈ లాక్‌డౌన్, కరోనా వైరస్ కాలంలో నాన్న బయటికి వెళ్ళి చాలా పనులు చేసి వచ్చినప్పుడు నేను ఆయన కోసం కుకీస్, కేక్ తయారు చేసి పెడుతున్నాను.

మోదీ గారు: వావ్, వావ్, వావ్! చాలా కాలం తరువాత మీకు మీ నాన్నతో సమయం గడపడానికి అవకాశం వచ్చింది. నాకు చాలా సంతోషంగా ఉంది. కెప్టెన్.. నేను మిమ్మల్ని చాలా అభినందిస్తున్నాను. నేను కెప్టెన్‌ను అభినందించినప్పుడు మీ ఒక్కరినే కాదు- మన దళాలు- నీరు, భూమి, ఆకాశాలతో అనుసంధానించబడ్డ అందరికీ - నమస్కరిస్తున్నాను. ధన్యవాదాలు సోదరా!

Grp. Cpt. - ధన్యవాదాలు సార్

మిత్రులారా! ఈ యోధులు చేసిన పనికి దేశం వారికి నమస్కరిస్తుంది. అదేవిధంగా లక్షలాది మంది ప్రజలు పగలు, రాత్రి కరోనా సంబంధిత పనుల్లో ఉన్నారు. వారు చేస్తున్న పని వారి దినచర్యలో భాగం కాదు. వంద సంవత్సరాల తరువాత ప్రపంచం ఇంతటి విపత్తును ఎదుర్కొంటోంది. ఒక శతాబ్దం తరువాత ఇంత పెద్ద సంక్షోభం! అందువల్ల ఈ రకమైన పని గురించి ఎవరికీ అనుభవం లేదు. వారి కృషి వెనుక దేశ సేవ చేయాలన్న అభిరుచి, సంకల్ప శక్తి ఉన్నాయి. ఇంతకు ముందెన్నడూ చేయని పని దేశం చేసింది. మీరు ఊహించవచ్చు- సాధారణ రోజుల్లో మనం ఒక రోజులో 900 మెట్రిక్ టన్నుల ద్రవ వైద్య ఆక్సిజన్‌ను ఉత్పత్తి చేస్తాం. ఇప్పుడు ఇది 10 రెట్ల కన్నా ఎక్కువ పెరిగి, రోజుకు 9500 మెట్రిక్ టన్నులను ఉత్పత్తి జరుగుతోంది. మన యోధులు ఈ ఆక్సిజన్‌ను దేశంలోని సుదూర ప్రాంతాలకు రవాణా చేస్తున్నారు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! దేశంలో ఆక్సిజన్ అందించడానికి చాలా ప్రయత్నాలు జరిగాయి. చాలా మంది ప్రజలు కలిసికట్టుగా కృషి చేస్తున్నారు. పౌరుడిగా ఈ పనులన్నీ స్ఫూర్తినిస్తాయి. అందరూ ఒక జట్టుగా ఏర్పడి తమ కర్తవ్యాన్ని నిర్వర్తించారు. తన భర్త ల్యాబ్ టెక్నీషియన్ అని బెంగళూరుకు చెందిన ఊర్మిళ గారు నాకు చెప్పారు. చాలా సవాళ్ళ మధ్య నిరంతరం కరోనా పరీక్షలు ఎలా చేస్తున్నారో కూడా చెప్పారు.

మిత్రులారా! కరోనా ప్రారంభంలో దేశంలో ఒకే ఒక పరీక్షా ప్రయోగశాల ఉండేది. కాని ఇప్పుడు రెండున్నర వేలకు పైగా ప్రయోగశాలలు పనిచేస్తున్నాయి. ప్రారంభంలో, ఒక రోజులో కొన్ని వందల పరీక్షలు మాత్రమే నిర్వహించగలిగేవాళ్ళం. ఇప్పుడు ఒక రోజులో 20 లక్షలకు పైగా పరీక్షలు జరుగుతున్నాయి. ఇప్పటివరకు దేశంలో 33 కోట్లకు పైగా నమూనాలను పరీక్షించారు. ఈ యోధుల వల్ల మాత్రమే ఈ భారీ పని సాధ్యమవుతుంది. నమూనా సేకరణ పనిలో ఎంతోమంది ఫ్రంట్‌లైన్ కార్మికులు నిమగ్నమై ఉన్నారు. వైరస్ సోకిన రోగుల మధ్యకు వెళ్లడం, వారి నమూనాను తీసుకోవడం- ఇది ఎంత గొప్ప సేవ. తమను తాము రక్షించుకోవడానికి, ఈ సహచరులు ఇంత వేడిలో కూడా నిరంతరం పిపిఇ కిట్ ధరించాలి. ఆ తరువాత ఆ నమూనా ప్రయోగశాలకు చేరుకుంటుంది. అందువల్ల నేను మీ సలహాలను, ప్రశ్నలను చదువుతున్నప్పుడు మన ఈ స్నేహితుల గురించి కూడా చర్చ జరగాలని నిర్ణయించుకున్నాను. వారి అనుభవాల నుండి మనం కూడా చాలా తెలుసుకుంటాం. ఢిల్లీలో ల్యాబ్ టెక్నీషియన్‌గా పనిచేస్తున్న ప్రకాష్ కాండ్‌పాల్ గారితో మాట్లాడదాం.

మోదీ గారు: - ప్రకాశ్ గారూ.. నమస్కారం..

ప్రకాశ్ గారు: నమస్కారాలు గౌరవనీయ ప్రధానమంత్రి గారూ..

మోదీ గారు: ప్రకాశ్ గారూ.. మొదట 'మన్ కీ బాత్' శ్రోతలందరికీ మీ గురించి చెప్పండి. మీరు ఈ పనిని ఎంతకాలం నుండి చేస్తున్నారు? కరోనా కాలంలో మీరు ఎలాంటి అనుభవాలు ఎదుర్కొన్నారు? ఎందుకంటే దేశ ప్రజలు దీన్ని టీవీలో గానీ వార్తాపత్రికలలో గానీ చూడరు. అయినా ఒక రుషి లాగా ప్రయోగశాలలో పనిచేస్తున్నారు. కాబట్టి మీరు చెప్పినప్పుడు దేశంలో పని ఎలా జరుగుతుందనే దాని గురించి ప్రజలకు కూడా తెలుస్తుంది.

ప్రకాశ్ గారు: ఢిల్లీ ప్రభుత్వ స్వయంప్రతిపత్తి సంస్థ ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ లివర్ అండ్ బైలియరీ సైన్సెస్ అనే ఆసుపత్రిలో నేను గత 10 సంవత్సరాలుగా ల్యాబ్ టెక్నీషియన్‌గా పనిచేస్తున్నాను. నాకు ఈ రంగంలో 22 సంవత్సరాల అనుభవం ఉంది. ఐఎల్‌బిఎస్‌కు ముందే అపోలో హాస్పిటల్, రాజీవ్ గాంధీ క్యాన్సర్ హాస్పిటల్, ఢిల్లీ లోని రోటరీ బ్లడ్ బ్యాంక్ వంటి ప్రతిష్టాత్మక సంస్థలలో పనిచేశాను. సార్.. నేను ప్రతిచోటా బ్లడ్ బాంక్ విభాగంలో పనిచేసినప్పటికీ గత ఏడాది 2020 ఏప్రిల్ 1 va తేదీ నుండి నేను ILBS వైరాలజీ విభాగం పరిధిలోని కోవిడ్ పరీక్షా ప్రయోగశాలలో పనిచేస్తున్నాను. నిస్సందేహంగా కోవిడ్ మహమ్మారి కారణంగా వైద్య రంగంతో పాటు సంబంధిత అన్ని విభాగాలపై చాలా ఒత్తిడి ఉంది. దేశం, ప్రజలు, సమాజం మా నుండి ఎక్కువ బాధ్యతాయుత తత్వాన్ని, సహకారాన్ని, అధిక సామర్థ్యాన్ని ఆశించడం ఒక అవకాశంగా భావిస్తున్నాను. సార్.. దేశం, ప్రజలు, సమాజం ఆశించే సహకారానికి అనుగుణంగా పనిచేయడం గర్వాన్ని కలిగిస్తుంది. కొన్నిసార్లు మా కుటుంబ సభ్యులు కూడా భయపడినప్పుడు నేను వారికి చెప్తాను- దేశం కోసం అసాధారణ పరిస్థితుల్లో సరిహద్దుల్లో పనిచేసే వారితో పోలిస్తే మేం చేసేది చాలా తక్కువ అని. వారు కూడా ఈ విషయాన్ని అర్థం చేసుకుంటారు. ఒక విధంగా వారు నాతో కూడా సహకరిస్తారు. తమ సహకారాన్ని కూడా అందిస్తారు.

మోదీ గారు: ప్రకాశ్ గారూ.. ఒక వైపు ప్రభుత్వం ప్రతి ఒక్కరినీ దూరం ఉంచమని చెబుతోంది. దూరం ఉంచండి. కరోనాలో ఒకరికొకరు దూరంగా ఉండండి. మీరు కరోనా వైరస్ మధ్యలో నివసించాలి. కాబట్టి ఇది ఒక ప్రాణాంతక వ్యవహారం. అప్పుడు కుటుంబం ఆందోళన చెందడం చాలా సహజం. కానీ ఇప్పటికీ ఈ ల్యాబ్ టెక్నీషియన్ ఉద్యోగం సర్వసాధారణం. మహమ్మారి పరిస్థితులలో పని గంటలు చాలా పెరిగి ఉంటాయి. రాత్రిపూట ల్యాబ్‌లలో గడపాల్సి ఉంటుంది. ఎందుకంటే చాలా కోట్ల మంది ప్రజల నమూనాలను పరీక్షిస్తున్నారు. అప్పుడు భారం కూడా పెరుగుతుంది. కానీ మీ భద్రత కోసం జాగ్రత్తలు తీసుకుంటారా లేదా?

ప్రకాశ్ గారు: తప్పకుండా జాగ్రత్తలు తీసుకుంటాం సార్. మా ILBS ప్రయోగశాల WHO గుర్తింపు పొందింది. కాబట్టి అన్ని ప్రోటోకాల్‌లు అంతర్జాతీయ ప్రమాణాల మేరకు ఉంటాయి. మేం ల్యాబ్‌కు దుస్తుల్లో వెళ్తాం. అలాగే మూడు అంచెలలో పనిచేస్తాం. విసర్జించేందుకు, లేబులింగ్ చేయడానికి, పరీక్షించడానికి పూర్తి ప్రోటోకాల్ ఉంది. అప్పుడు అవి ఆ ప్రోటోకాల్ కింద పనిచేస్తాయి. సార్.. ఇంకా నా కుటుంబం, నా పరిచయస్తులలో చాలామంది ఈ సంక్రమణ నుండి దూరంగా ఉన్నారంటే దైవ కృప కారణం.. జాగ్రత్తగా, సంయమనంతో ఉంటే, దాన్ని నివారించవచ్చు.

మోదీ గారు: : ప్రకాశ్ గారూ.. మీలాంటి వేలాది మంది గత ఒక సంవత్సరం నుండి ల్యాబ్‌లో కూర్చుని చాలా ఇబ్బంది పడుతున్నారు. చాలా మందిని రక్షించడానికి కృషి చేస్తున్నారు. ఈ రోజు దేశం ఈ విషయాలన్నీ తెలుసుకుంటుంది. ప్రకాశ్ గారూ.. మీ ద్వారా మీ సహోద్యోగులందరికీ హృదయపూర్వక కృతజ్ఞతలు. దేశవాసుల తరపున ధన్యవాదాలు. మీరు ఆరోగ్యంగా ఉండండి. మీ కుటుంబాన్ని ఆరోగ్యంగా ఉండనివ్వండి. మీకు చాలా శుభాకాంక్షలు..

ప్రకాశ్ గారు: ధన్యవాదాలు ప్రధానమంత్రి గారూ.. నాకు ఈ అవకాశం ఇచ్చినందుకు మీకు చాలా కృతజ్ఞతలు.

మోదీ గారు: - ధన్యవాదాలు సోదరా..

మిత్రులారా! నేను సోదరుడు ప్రకాశ్ గారితో మాట్లాడాను. కానీ అతని మాటల్లో వేలాది ల్యాబ్ టెక్నీషియన్ల సేవలోని గొప్పదనం మనకు చేరువవుతోంది. ఈ మాటల్లో వేలాది, లక్షలాది ప్రజల సేవాభావం మనకు కనిపిస్తుంది. మనమందరం మన బాధ్యతను కూడా గ్రహించాం. సోదరుడు ప్రకాశ్ గారి లాంటి మన సహోద్యోగులు ఎంతో కష్టపడి, అంకితభావంతో పనిచేస్తున్నారు. అదే అంకితభావంతో వారి సహకారం కరోనాను ఓడించడంలో సహాయపడుతుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మనం మన కరోనా యోధుల గురించి మాట్లాడుతున్నాం. గత ఒకటిన్నర సంవత్సరాల్లో వారి అంకితభావాన్ని, కృషిని చూశాం. ఈ పోరాటంలో దేశంలోని అనేక ప్రాంతాల నుండి చాలా మంది యోధులు కూడా పెద్ద పాత్ర పోషిస్తున్నారు. మీరు ఆలోచించండి.. మన దేశంలో ఇంత పెద్ద సంక్షోభం ఏర్పడింది. ఇది దేశంలోని ప్రతి వ్యవస్థను ప్రభావితం చేసింది. ఈ దాడి నుండి వ్యవసాయ వ్యవస్థ చాలా వరకు తనను తాను రక్షించుకుంది. సురక్షితంగా ఉండడమే కాకుండా పురోగతి సాధించింది- మరింత పురోగతి సాధించింది! ఈ మహమ్మారి కాలంలో కూడా మన రైతులు రికార్డు స్థాయిలో వ్యవసాయ ఉత్పత్తులను పెంచారని మీకు తెలుసా? రైతులు రికార్డు స్థాయిలో ఉత్పత్తి చేశారు. కాబట్టి ఈసారి దేశం రికార్డు స్థాయిలో పంటలను కూడా కొనుగోలు చేసింది. ఈ సారి రైతులకు చాలా చోట్ల ఆవాల పంటకు కనీస మద్దతు ధర కంటే ఎక్కువ లభించింది. రికార్డు చేసిన ఆహార ధాన్యాల ఉత్పత్తి వల్ల మన దేశం ప్రతి దేశస్థుడికి సహాయాన్ని అందించగలదు. ఈ సంక్షోభ కాలంలో 80 కోట్ల మంది పేద ప్రజలకు ఉచిత రేషన్ లభిస్తుంది. పెద ప్రజల ఇళ్ళలో పొయ్యి వెలగని రోజు ఉండకూడనే లక్ష్యంతో ఉచిత రేషన్ ను అందిస్తున్నాం.

మిత్రులారా! ఈ రోజు మన దేశంలోని రైతులు అనేక ప్రాంతాలలో కొత్త ఏర్పాట్లను సద్వినియోగం చేసుకొని అద్భుతాలు చేస్తున్నారు. ఉదాహరణకు అగర్తల రైతులను తీసుకోండి! ఈ రైతులు చాలా మంచి పనస పండ్లను ఉత్పత్తి చేస్తారు. వాటి డిమాండ్ దేశ విదేశాలలో ఉండే అవకాశం ఉంది. కాబట్టి ఈసారి అగర్తలరైతులు పనస పండ్లను రైలు ద్వారా గౌహతికి తీసుకువచ్చారు. ఈ జాక్‌ఫ్రూట్‌లను ఇప్పుడు గౌహతి నుండి లండన్‌కు పంపుతున్నారు. అదేవిధంగా మీరు బీహార్‌కు చెందిన 'షాహి లీచీ' పేరును విని ఉంటారు. 2018 లో ప్రభుత్వం ఈ 'షాహి లీచీ'కి జిఐ ట్యాగ్‌ను ఇచ్చింది. తద్వారా దానికి గుర్తింపు లభిస్తుంది. రైతులకు మరింత ప్రయోజనం ఉంటుంది. ఈసారి బీహార్‌కు చెందిన ఓ 'షాహి లీచీ'ని కూడా విమానంలో లండన్‌కు పంపారు. మన దేశం తూర్పు నుండి పడమర వరకు, ఉత్తరం నుండి దక్షిణం వరకు ఇటువంటి ప్రత్యేకమైన రుచులు, ఉత్పత్తులతో నిండి ఉంది. దక్షిణ భారతదేశంలో, విజయనగరంలోని మామిడి పండ్ల గురించి మీరు తప్పక విని ఉంటారు. ఇప్పుడు ఈ మామిడి పండ్లు తినడానికి ఇష్టపడని వారు ఎవరుంటారు? కాబట్టి ఇప్పుడు కిసాన్ రైలు వందల టన్నుల విజయనగరం మామిడిని ఢిల్లీ కి చేరుస్తోంది. దీనివల్ల ఢిల్లీ, ఉత్తర భారతదేశ ప్రజలకు విజయనగరం మామిడిపండ్లు తినడానికి దొరుకుతాయి. విజయనగరం రైతులకు మంచి ఆదాయం లభిస్తుంది. కిసాన్ రైలు ఇప్పటివరకు దాదాపు 2 లక్షల టన్నుల ఉత్పత్తులను రవాణా చేసింది. ఇప్పుడు రైతులు పండ్లు, కూరగాయలు, ధాన్యాలను దేశంలోని ఇతర మారుమూల ప్రాంతాలకు చాలా తక్కువ ఖర్చుతో పంపించగలుగుతున్నారు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ రోజు మనం మే 30 న 'మన్ కి బాత్' కార్యక్రమంలో మాట్లాడుకుంటున్నాం. యాదృచ్చికంగా ఇది ఈ ప్రభుత్వానికి 7 సంవత్సరాల కాలం పూర్తి అయ్యే సమయం. కొన్నేళ్లుగా దేశం 'సబ్కా-సాథ్, సబ్కా-వికాస్, సబ్కా-విశ్వాస్' అనే మంత్రాన్ని అనుసరించింది. మనమందరం దేశ సేవలో ప్రతి క్షణం అంకితభావంతో పనిచేశాం. చాలా మంది నాకు లేఖలు పంపారు. 'మన్ కీ బాత్'లో 7 సంవత్సరాల మన ప్రయాణం గురించి కూడా చర్చించాలని చెప్పారు. మిత్రులారా! ఈ 7 సంవత్సరాలలో ఏమైనా సాధించినా అది దేశానికి చెందింది, దేశవాసులది. ఈ సంవత్సరాల్లో మనం జాతీయ గౌరవానికి సంబంధించిన అనేక క్షణాలను కలిసి అనుభవించాం. ఇప్పుడు భారతదేశం ఇతర దేశాల ఒత్తిడికి లోనుకాకుండా, స్వీయ సంకల్పంతో నడుస్తుందని చూస్తే, మనమందరం గర్వపడుతున్నాం. మనకు వ్యతిరేకంగా కుట్ర చేసేవారికి ఇప్పుడు భారతదేశం తగిన సమాధానం ఇస్తుందని చూసినప్పుడు, మన విశ్వాసం పెరుగుతుంది. జాతీయ భద్రత సమస్యలపై భారతదేశం రాజీపడనప్పుడు, మన దళాల బలం పెరిగినప్పుడు మనం సరైన మార్గంలో ఉన్నామని భావిస్తాం.

మిత్రులారా! నేను దేశంలోని ప్రతి మూల నుండి చాలా మంది దేశవాసుల సందేశాలను, వారి లేఖలను అందుకుంటున్నాను. 70 సంవత్సరాల తరువాత విద్యుత్తు మొదటిసారిగా తమ గ్రామానికి చేరుకున్నందుకు, వారి పిల్లలు విద్యుత్తు వెలుగులో ఫ్యాన్ కింద కూర్చుని చదువుకుంటున్నారని చాలా మంది కృతజ్ఞతలు తెలిపారు. తమ గ్రామం కూడా ఇప్పుడు పట్టణానికి రోడ్డు ద్వారా అనుసంధానమైందని ఎంతో మంది అంటున్నారు. రహదారి నిర్మాణం తరువాత మొదటిసారిగా తాము కూడా ప్రపంచంలోని ఇతర ప్రాంతాలతో కలిసిపోయినట్టుగా వారు భావించారని ఒక గిరిజన ప్రాంతానికి చెందిన కొంతమంది సహచరులు నాకు సందేశం పంపారని గుర్తు. అదే విధంగా కొందరు బ్యాంకు ఖాతా తెరిచిన ఆనందాన్ని పంచుకుంటున్నారు. కొందరు వివిధ పథకాల సహాయంతో కొత్త ఉద్యోగాన్ని ప్రారంభించినప్పుడు ఆ ఆనందంలో నన్ను కూడా భాగస్వామి అయ్యేందుకు ఆహ్వానిస్తాడు. 'ప్రధాన మంత్రి ఆవాస్ యోజన' కింద ఇల్లు పొందిన తరువాత గృహ ప్రవేశానికి ఎందరి నుండో నిరంతరం నాకు చాలా ఆహ్వానాలు వస్తున్నాయి. ఈ 7 సంవత్సరాలలో ఇలాంటి లక్షలాది ఆనందాలలో నేను పాలుపంచుకున్నాను. కొద్ది రోజుల క్రితం గ్రామానికి చెందిన ఒక కుటుంబం 'జల్ జీవన్ మిషన్' కింద ఇంట్లో ఏర్పాటు చేసిన నీటి నల్లా ఫోటోను నాకు పంపింది. అతను ఆ ఫోటోకి 'నా గ్రామానికి చెందిన జీవన్ ధార' అనే శీర్షిక రాశాడు. ఇలాంటి చాలా కుటుంబాలు ఉన్నాయి. స్వాతంత్య్రం వచ్చిన 7 దశాబ్దాలలో మన దేశంలో 3.5 కోట్ల గ్రామీణ కుటుంబాలకు మాత్రమే నీటి కనెక్షన్ ఉంది. కానీ గత 21 నెలల్లో నాలుగున్నర కోట్ల ఇళ్లకు స్వచ్ఛమైన నీటి కనెక్షన్లు లభించాయి. వీటిలో15 నెలలు కరోనా కాలానికి చెందినవి.

'ఆయుష్మాన్ యోజన' ద్వారా ఇలాంటి నమ్మకం దేశంలో వచ్చింది. ఉచిత చికిత్సతో ఎవరైనా పేదవాడు ఆరోగ్యంగా ఇంటికి వచ్చినప్పుడు అతను కొత్త జీవితాన్ని పొండినట్టే భావిస్తాడు. దేశం తనతో ఉందని భరోసా ఏర్పడుతుంది. ఇలాంటి చాలా కుటుంబాల ఆశీర్వచనాలతో, కోట్ల మంది తల్లుల ఆశీర్వాదంతో, మన దేశం దృఢంగా అభివృద్ధి వైపు పయనిస్తోంది.

మిత్రులారా! ఈ 7 సంవత్సరాలలో, 'డిజిటల్ లావాదేవీలలో' ప్రపంచానికి కొత్త దిశను చూపించే పనిని భారతదేశం చేసింది. ఈ రోజు మీరు ఏ ప్రదేశంలోనైనా డిజిటల్ చెల్లింపు తేలికగా చేయగలుగుతున్నారు. ఈ కరోనా సమయంలో కూడా ఇది చాలా ఉపయోగకరంగా ఉంది. ఈరోజుల్లో పరిశుభ్రత పై దేశవాసుల ఆసక్తి అప్రమత్తత పెరుగుతోంది. మనం రికార్డ్ ఉపగ్రహాలను కూడా రూపొందిస్తున్నాం. , రికార్డ్ రోడ్లను కూడా తయారు చేస్తున్నాం.

ఈ 7 సంవత్సరాలలో దేశంలోని అనేక పాత వివాదాలు కూడా పూర్తి శాంతి, సామరస్యంతో పరిష్కృతమయ్యాయి. శాంతి, అభివృద్ధిపై కొత్త విశ్వాసం ఈశాన్య ప్రాంతాల నుండి కాశ్మీర్ వరకు పుట్టుకొచ్చింది. మిత్రులారా! దశాబ్దాలుగా చేయలేని ఈ పనులన్నీ ఈ 7 సంవత్సరాలలో ఎలా జరిగాయి? ఇవన్నీ ఎందుకు సాధ్యమయ్యాయంటే ఈ 7 సంవత్సరాలలో మనం ప్రభుత్వం- ప్రజలు అనే భావనకంటే ఎక్కువగా ‘ఒకే దేశం’ అనే భావనతో కలిసి పనిచేశాం. ఒక జట్టుగా పనిచేశాం. 'టీం ఇండియా'గా పనిచేశాం. ప్రతి పౌరుడు దేశాన్ని అభివృద్ధి చేయడంలో కొన్ని అడుగులు వేయడానికి ప్రయత్నించాడు. అవును! విజయాలు ఉన్నచోట పరీక్షలు కూడా ఉంటాయి. ఈ 7 సంవత్సరాలలో మనం కలిసి చాలా కష్టమైన పరీక్షలను ఎదుర్కొన్నాం. ప్రతిసారీ మనమందరం విజయం సాధించాం. దృఢంగా బయటపడ్డాం. కరోనా మహమ్మారి రూపంలో ఇంత పెద్ద పరీక్ష నిరంతరం జరుగుతోంది. ఇది ప్రపంచం మొత్తాన్ని కలవరపెట్టిన సంక్షోభం. ఎంతో మంది తమ ప్రియమైన వారిని కోల్పోయారు. పెద్ద దేశాలు కూడా దాని విధ్వంసం నుండి రక్షణ పొందలేకపోయాయి. ఈ మహమ్మారి కాలంలో 'సేవ, సహకారం' అనే సంకల్పంతో భారత్ ముందుకు సాగుతోంది. కరోనా మొదటి వేవ్‌లో కూడా మనం శక్తిమంతంగా పోరాడాం. ఈసారి కూడా వైరస్ కు వ్యతిరేకంగా పోరాటంలో భారత్ విజయం సాధిస్తుంది.

రెండు గజాల దూరం, మాస్కులకు సంబంధించిన నియమాలను గానీ వ్యాక్సిన్‌కు సంబంధించిన నియమాలను గానీ మనం సడలించాల్సిన అవసరం లేదు. ఇదే మన విజయ మార్గం. తర్వాతిసారి 'మన్ కీ బాత్'లో కలిసినప్పుడు దేశవాసుల మరెన్నో స్ఫూర్తిదాయకమైన ఉదాహరణల గురించి మాట్లాడుకుందాం. కొత్త విషయాల గురించి చర్చిద్దాం. మీ సలహాలను ఇలాగే నాకు పంపుతూ ఉండండి. మీరందరూ ఆరోగ్యంగా ఉండండి. దేశాన్ని ఇదే విధంగా అభివృద్ధి చేస్తూ ఉండండి. చాలా చాలా ధన్యవాదాలు.

ప్రియమైన నా దేశవాసులారా. నమస్కారం. మనందరి ధైర్యాన్ని, దుఃఖాన్ని, సహనాన్ని కరోనా పరీక్షిస్తున్న ఈ సమయంలో నేను ఈ ‘మన్ కీ బాత్’ (‘మనసు లో మాట’ కార్యక్రమం) ద్వారా మీతో మాట్లాడుతున్నాను. చాలా మంది మనవాళ్లు మనలను అకాలం లో వదలిపెట్టి వెళ్లిపోయారు. కరోనా తాలూకు ఒకటో వేవ్ ను సఫలతపూర్వకంగా ఎదుర్కొన్న తరువాత దేశం ఆత్మవిశ్వాసం తో తొణికిసలాడింది; కానీ ఈ తుపాను దేశాన్ని విచలితం చేసివేసింది.

మిత్రులారా, గతంలో ఈ సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కోవడానికి, వివిధ రంగాలకు చెందిన నిపుణులతో నేను సుదీర్ఘంగా చర్చించాను. ఔషధ పరిశ్రమ కు చెందిన వారు, టీకా మందు తయారీదారులు, ఆక్సీజన్ ఉత్పత్తి లో పాల్గొన్న వ్యక్తులు, వైద్య రంగ పరిజ్ఞానం ఉన్న వారు వారి వారి ముఖ్యమైన సలహాల ను ప్రభుత్వానికి అందజేశారు. ఈ సమయం లో- ఈ యుద్ధం లో విజయాన్ని సాధించడానికి నిపుణులు, శాస్త్రవేత్తల సలహాల కు ప్రాధాన్యాన్ని ఇవ్వవలసివుంది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల ప్రయత్నాలను ముందుకు తీసుకుపోవడం లో భారత ప్రభుత్వం పూర్తి శక్తి ని కూడదీసుకొంది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు కూడా వాటి బాధ్యతలను నెరవేర్చడానికి సకల ప్రయత్నాలు చేస్తున్నాయి.

మిత్రులారా, కరోనా కు వ్యతిరేకం గా ఈ సమయం లో దేశం లోని వైద్యులు , ఆరోగ్య కార్యకర్త లు అతి పెద్ద పోరాటాన్ని చేస్తున్నారు. గత సంవత్సర కాలం లో ఈ వ్యాధి కి సంబంధించి వారికి అన్ని రకాల అనుభవాలు కలిగాయి. మనతో, ఈ వేళ, ముంబయి కి చెందిన ప్రసిద్ధ వైద్యుడు డాక్టర్ శశాంక్ జోశీ గారు కలిశారు.

డాక్టర్ శశాంక్ గారికి కరోనా చికిత్స, కరోనా తో ముడిపడ్డ పరిశోధన లో చాలా అనుభవం ఉంది. ఆయన, ఇండియన్ కాలేజి ఆఫ్ ఫిజిశియన్స్ డీన్ గా కూడా పనిచేశారు. రండి, డాక్టర్ శశాంక్‌ తో మాట్లాడుదాం : -

మోదీ గారు: నమస్కారం డాక్టర్ శశాంక్ గారూ.

డాక్టర్ శశాంక్: నమస్కారం సర్.

మోదీ గారు : కొద్ది రోజుల క్రితం మీతో మాట్లాడే అవకాశం నాకు దక్కింది. మీ ఆలోచనలలోని స్పష్టత ను నేను ఇష్టపడ్డాను. దేశం లోని ప్రజలంతా మీ అభిప్రాయాలను తెలుసుకోవాలని నేను భావించాను. మనం వింటున్న విషయాలను నేను మీకు ప్రశ్న గా అందిస్తున్నాను. డాక్టర్ శశాంక్ గారు.. ప్రాణాలను రక్షించే పనిలో మీరు రాత్రింబగళ్లు నిమగ్నమై ఉన్నారు. మొదట మీరు కరోనా రెండో వేవ్ ను గురించి ప్రజల కు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. వైద్యం పరంగా ఇది ఎలా భిన్నంగా ఉంటుంది? ఏయే జాగ్రత్త లు అవసరం?

డాక్టర్ శశాంక్ : ధన్యవాదాలు సర్. ఇది రెండో వేవ్. ఇది వేగం గా వచ్చింది. కాబట్టి ఈ వైరస్ ఒకటో వేవ్ కంటే వేగం గా నడుస్తోంది. అయితే మంచి విషయం ఏమిటంటే, ఈ దశ లో వేగం గా కోలుకుంటున్నారు. మరణాల రేటు చాలా తక్కువ గా ఉంది. ఇందులో రెండు- మూడు తేడా లు ఉన్నాయి. ఇది యువత లో, పిల్లల లో కూడా కొద్ది గా ప్రభావాన్ని కలిగిస్తోంది. గతం లో కరోనా లక్షణాలైన శ్వాస తీసుకోలేకపోవడం, పొడి దగ్గు, జ్వరం- ఇవన్నీ ఉన్నాయి. వాటితో పాటు కొంచెం వాసన తెలియకపోవడం, రుచి తెలియకపోవడం కూడా ఉన్నాయి. ప్రజలు కొద్దిగా భయపడుతున్నారు. భయపడాల్సిన అవసరం లేదు. 80-90 శాతం మందికి ఇందులో ఎలాంటి లక్షణాలు కనిపించవు. ఈ ఉత్పరివర్తనాలు భయాందోళన కు గురి చేసేవి కాదు. మనం బట్టలు మార్చినట్టుగానే వైరస్ కూడా దాని రంగు ను మార్చుకొంటుంది. అందువల్ల భయపడడానికి ఏమీ లేదు. మనం ఈ దశ ను దాటుతాం. వేవ్ వస్తూ ఉంటుంది, పోతూ ఉంటుంది. ఈ వైరస్ వస్తూ పోతూ ఉంటుంది. ఇవి విభిన్నమైన లక్షణాలు. వైద్యం పరంగా మనం జాగ్రత్త గా ఉండాలి. ఇది 14 రోజుల నుంచి 21 రోజుల పాటు పట్టేటటువంటి కోవిడ్ టైమ్ టేబుల్. ఇందులో వైద్యుల సలహా ను తీసుకోవాలి.

మోదీ గారు: డాక్టర్ శశాంక్ గారూ, మీరు చెప్పిన విశ్లేషణ చాలా ఆసక్తికరం గా ఉంది. నాకు చాలా లేఖ లు వచ్చాయి. వాటి ప్రకారం ప్రజల కు చికిత్స ను గురించిన సందేహాలు చాలా ఉన్నాయి. కొన్ని ఔషధాల అవసరం చాలా ఉంది. కాబట్టి కోవిడ్ కు చికిత్స ను గురించి చెప్పండి.

డాక్టర్ శశాంక్: అవును సర్. క్లినికల్ ట్రీట్ మెంట్ ను ప్రజలు చాలా ఆలస్యం గా మొదలుపెడతారు. ఈ వ్యాధి తనంత తాను అణగిపోతుంది అనే భరోసా తో ఉంటారు. మొబైల్‌ లో వస్తున్న విషయాలను నమ్ముతారు. ఒకవేళ ప్రభుత్వం ఇచ్చిన సమాచారాన్ని అనుసరించారా అంటే ఈ ఇబ్బంది ఎదురు కాదు. కోవిడ్ లో క్లినికల్ ట్రీట్ మెంట్ ప్రోటోకాల్‌ లో మూడు రకాల తీవ్రత లు ఉన్నాయి. వాటిలో ఒకటోది తేలికపాటి కోవిడ్. రెండోది మధ్యస్థంగా ఉండే కోవిడ్. మూడోది తీవ్రమైన కోవిడ్.

తేలికపాటి కోవిడ్ విషయం లో ఆక్సీజన్ ను, పల్స్ ను, జ్వరాన్ని పరిశీలిస్తూ ఉంటాం. జ్వరం పెరుగుతున్నప్పుడు కొన్ని సార్లు పారాసెటమాల్ వంటి మందులను వాడతాం. కోవిడ్ మధ్యస్థంగా గాని, లేదా తీవ్రంగగా గాని ఉంటే వైద్యుడి ని సంప్రదించడం తప్పనిసరి. సరైన, చౌకైన మందులు అందుబాటు లో ఉన్నాయి. ఈ ఔషధాల్లో ఉండే స్టిరాయిడ్లులు ఇన్ హేలర్ ల లాగా ప్రాణాలను కాపాడతాయి. మందులతో పాటు ఆక్సీజన్ కూడా ఇవ్వవలసి ఉంటుంది. దీనికి చిన్న చిన్న చికిత్సలు ఉన్నాయి. రెమ్‌డెసివిర్ అని ఒక కొత్త ప్రయోగాత్మక ఔషధం ఉంది. ఈ ఔషధం తో ఉపయోగం ఏమిటంటే దీనివల్ల ఆసుపత్రి లో రెండు, మూడు రోజులు తక్కువ కాలం ఉండవచ్చు. క్లినికల్ రికవరీ లో ఈ ఔషధం కొద్దిగా ఉపయోగపడుతుంది. మొదటి 9-10 రోజులలో ఇచ్చినప్పుడు ఈ ఔషధం పనిచేస్తుంది. దీనిని ఐదు రోజులు మాత్రమే ఇవ్వవలసి ఉంటుంది. రెమ్‌డెసివిర్ వెనుక పరుగెత్తడం ఉండకూడదు. ఈ ఔషధం ఆక్సీజన్ అవసరమైన పరిస్థితుల్లో మాత్రమే- అది కూడా ఆసుపత్రి లో చేరిన తరువాత డాక్టర్ చెప్పినప్పుడే తీసుకోవాలి. ప్రజలందరినీ అర్థం చేసుకోవడం చాలా ముఖ్యం. మనం ప్రాణాయామం చేస్తాం. మన ఊపిరితిత్తులను కొద్దిగా విస్తరిస్తాం. రక్తాన్ని పల్చగా చేసే హెపారిన్ అనే ఇంజెక్షన్ మొదలైన చిన్న చిన్న మందులు ఇస్తే 98 శాతం మంది ప్రజల్లో తగ్గిపోతుంది. ఆశావహ దృక్పథాన్ని కలిగి ఉండటం చాలా ముఖ్యం. వైద్యుడి సలహా తో చికిత్స ను పొందడం మరీ ముఖ్యం. ఖరీదైన ఔషధాల వెంట పడవలసిన అవసరం లేదు సర్. మన దగ్గర మంచి చికిత్స ఉంది. ప్రాణవాయువు ఉంది. వెంటిలేటర్ సౌకర్యం కూడా ఉంది. ప్రతిదీ ఉంది. ఈ ఔ షధాలను నిజం గా అవసరమైన వారికి మాత్రమే ఇవ్వాలి. ప్రపంచంలోనే ఉత్తమమైన చికిత్స మనకు అందుబాటులో ఉందని నేను స్పష్టం చేయాలనుకుంటున్నాను సర్. భారతదేశం లో రికవరీ రేటు కూడా ఎక్కువ గా ఉంది. యూరోప్ తో, అమెరికా తో పోలిస్తే మన చికిత్స పద్ధతులు బాగున్నాయి సర్.

మోదీ గారు: చాలా ధన్యవాదాలు డాక్టర్ శశాంక్ గారు. మనకు డాక్టర్ శశాంక్ గారు ఇచ్చిన సమాచారం చాలా ముఖ్యమైంది. మనందరికీ ఉపయోగపడుతుంది.

మిత్రులారా, మీకు ఏదైనా సమాచారం కావాలి అంటే, మీకు ఏవైనా సందేహాలు ఉంటే, అధీకృత సమాచారాన్ని పొందండి. సమీపం లోని వైద్యులను గాని, మీ కుటుంబ వైద్యుడి ని గాని సంప్రదించండి. ఫోన్ ద్వారా వారిని సంప్రదించి, సలహా తీసుకోండి. మన వైద్యులు చాలా మంది ఈ బాధ్యత ను స్వయం గా తీసుకుంటున్న విషయం నేను గమనిస్తున్నాను. చాలా మంది వైద్యులు సోశల్ మీడియా ద్వారా ప్రజలకు సమాచారాన్ని అందిస్తున్నారు. ఫోన్ ద్వారాను, వాట్సాప్ ద్వారా కూడాను కౌన్సెలింగ్ చేస్తున్నారు. చాలా ఆసుపత్రుల వెబ్‌సైట్ లలో సైతం సమాచారం అందుబాటు లో ఉంది. ఆ వెబ్ సైట్ ల ద్వారా మీరు వైద్యుల ను సంప్రదించవచ్చు. ఇది చాలా ప్రశంసనీయమైనటువంటి విషయం.

శ్రీనగర్ కు చెందిన వైద్యులు డాక్టర్ నావీద్ నజీర్ శాహ్ గారు ఇప్పుడు మనతో ఉన్నారు. డాక్టర్ నావీద్ శ్రీనగర్ లోని ప్రభుత్వ వైద్య కళాశాల లో ప్రొఫెసర్ గా పనిచేస్తున్నారు. ఆయన తన పర్యవేక్షణ లో చాలా మంది కరోనా రోగులకు వ్యాధి ని నయం చేశారు. డాక్టర్ నావీద్ ఈ పవిత్ర రంజాన్ మాసం లో కూడా తన పని ని చేస్తున్నారు. ఆయన మనతో మాట్లాడటానికి కూడా వీలు చేసుకున్నారు. వారితో మాట్లాడుదాం.

మోదీ గారు: నావీద్ గారూ, నమస్కారం.

డాక్టర్ నావీద్ – నమస్కారం సర్.

మోదీ గారు: డాక్టర్ నావీద్ గారూ. ‘మన్ కీ బాత్ ’ (‘మనసు లో మాట’ కార్యక్రమం) శ్రోత లు ఈ క్లిష్ట సమయం లో పానిక్ మేనేజ్ మెంట్ ప్రశ్నను లేవనెత్తారు. ఆందోళన ను, భయాన్ని దూరం చేసుకునే విషయం లో మీరు మీ అనుభవాన్నుంచి వారికి ఏమని జవాబిస్తారు?

డాక్టర్ నావీద్: కరోనా ప్రారంభమైనప్పుడు మా సిటీ హాస్పిటల్ ‘కోవిడ్ హాస్పిటల్’ గా ప్రత్యేక హోదా ను పొందింది. ఈ వైద్యశాల మెడికల్ కాలేజీ కి అనుబంధం గా ఉంది. ఆ సమయం లో భయానక వాతావరణం నెలకొంది. ఎవరికైనా కోవిడ్ సంక్రమిస్తే దాన్ని మరణశిక్ష గా భావించే వారు. అటువంటి స్థితి లో మా ఆసుపత్రి లో వైద్యులు, పారా-మెడికల్ స్టాఫ్ లో కూడా ఒక భయంకర వాతావరణం ఉండింది. ఈ రోగుల కు ఎలా చికిత్స చేయగలం? మాకు ఇన్ఫెక్షన్ వచ్చే ప్రమాదమైతే లేదు కదా? వంటి ప్రశ్న లు వచ్చాయి. అయితే సరైన రక్షణ పద్ధతులను పాటించామా అంటే గనక మనకు సంక్రమణ సోకే ప్రమాదం లేదు. కానీ సరైన రక్షణ పద్ధతులను పాటిస్తే మేము, మాతో పాటు మిగతా సిబ్బంది కూడా సురక్షితంగా ఉండవచ్చని కాలం గడుస్తున్న కొద్దీ మేము చూశాం. చాలా మంది రోగుల లో వ్యాధి లక్షణాలు కూడా లేవు. 90- 95 శాతం కంటే ఎక్కువ మంది రోగుల లో చికిత్స లేకుండానే వ్యాధి నయం అవుతోంది. కాలం గడిచే కొద్దీ కరోనా అంటే భయం తగ్గింది.

ఈ సమయం లో వచ్చిన ఈ రెండో వేవ్ కరోనా విషయంలో కూడా మనం భయపడవలసిన అవసరం లేదు. మాస్క్ ధరించడం, హ్యాండ్ శానిటైజర్ ను ఉపయోగించడం, ఒక మనిషి కి మరొక మనిషికి మధ్య సురక్షిత దూరాన్ని పాటించడం, గుంపులు గా చేరకుండా ఉండడం మొదలైన రక్షణ చర్యల ను పాటిస్తే మనం రోజువారీ పనుల ను చక్కగా చేసుకోవచ్చు. వ్యాధి నుంచి రక్షణ ను పొందవచ్చు.

మోదీ గారు: డాక్టర్ నావీద్ గారు, టీకా మందు తో సహా చాలా విషయాల్లో ప్రజలకు చాలా సందేహాలు ఉన్నాయి. టీకా నుంచి ఎంతమేరకు రక్షణ లభిస్తుంది? టీకా తరువాత ఎంత భరోసా గా ఉండవచ్చు? దీనిని గురించి మీరు చెప్తే శ్రోత ల కు చాలా లాభం కలుగుతుంది.

డాక్టర్ నావీద్: కరోనా ఇన్ఫెక్షన్ వచ్చినప్పటి నుంచి ఈ రోజు వరకు మనకు కోవిడ్ 19 కి ఎటువంటి సమర్థవంతమైన చికిత్స అందుబాటు లో లేదు. అప్పుడు మనం వ్యాధి తో కేవలం రెండు విధాలు గా పోరాడవచ్చును. వాటిలో ఒకటి- రక్షణ ను పొందడం. ఏదైనా సమర్థవంతమైన వ్యాక్సీన్ ఉంటే, వ్యాధి నుంచి బయటపడవచ్చని మనం మొదటి నుంచి అనుకుంటున్నాం. ఈ సమయంలో రెండు టీకా మందు లు మన దేశంలో అందుబాటు లో ఉన్నాయి. కోవాక్సిన్, కోవిశీల్డ్ – రెండూ ఇక్కడే తయారయ్యాయి. కంపెనీ లు నిర్వహించిన ట్రయల్స్ లో వాటి సామర్థ్యం 60 శాతం కంటే ఎక్కువ గా ఉందని తెలిసింది. జమ్ము కశ్మీర్ కేంద్రపాలిత ప్రాంతం లో ఇప్పటి వరకు 15 నుండి 16 లక్షల మంది టీకా తీసుకున్నారు. అవును.. సోశల్ మీడియా లో చాలా అపోహలు ఉన్నాయి. దుష్ప్రభావాలు ఉన్నాయన్న భ్రమ లు ఉన్నాయి. కానీ ఇక్కడ టీకా లు వేసిన వారి లో ఎటువంటి దుష్ప్రభావాలు లేవు. జ్వరం, మొత్తం శరీరం లో నొప్పి లేదా ఇంజెక్షన్ ఉన్న చోట మాత్రమే నొప్పి మొదలైనవి ఇతర టీకాల మాదిరిగానే ఈ టీకా తీసుకున్న వారిలో కూడా కనబడుతున్నాయి. ఈ లక్షణాలన్నీ ప్రతి వ్యాక్సీన్‌ తో సాధారణ సంబంధం కలిగి ఉంటాయి. అంతే తప్ప టీకా వేసుకున్న ఎవరిలోనూ ఎటువంటి ప్రతికూల ప్రభావాన్ని చూడలేదు. అవును.. టీకా లు వేసిన తరువాత కొంత మంది పాజిటివ్ అయ్యారని ప్రజలలో ఒక భయం కూడా ఉంది. ఈ విషయం లో కంపెనీ ల నుండి మార్గదర్శకాలు ఉన్నాయి. ఆ తరువాత ఇన్ఫెక్షన్ ఉండవచ్చు. వారు పాజిటివ్ కావచ్చు. కానీ వ్యాధి తీవ్రత ఎక్కువ గా ఉండదు. అంటే కోవిడ్ పాజిటివ్ ఉన్నా ప్రాణాంతకం అయ్యేటంత ప్రమాదకరం గా నిరూపణ కాజాలదు. ఈ కారణం గా, ఈ వ్యాక్సీన్ ను గురించి అపోహ లు ఏవైనా ఉంటే వాటిని మన మెదడు లో నుంచి తొలగించాలి. మరి మే 1వ తేదీ నుంచి మన యావత్తు దేశం లో 18 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న వారికి టీకా మందు ను వేయించే కార్యక్రమం మొదలవుతుందో, అప్పుడు మనం ప్రజలకు విజ్ఞప్తి చేస్తాం. అందరూ వారి వారి వంతు వచ్చిన ప్రకారం టీకా మందు ను తీసుకోవాలి. దాని ద్వారా ఎవరిని వారు రక్షించుకోవడంతో పాటు మొత్తం సమాజాన్ని రక్షించుకోవచ్చు. అందరూ టీకా తీసుకుంటే కోవిడ్ 19 సంక్రమణ నుండి సమాజానికి రక్షణ లభిస్తుంది.

మోదీ గారు: డాక్టర్ నావీద్ గారు మీకు చాలా చాలా ధన్యవాదాలు. మీకు పవిత్ర రంజాన్ నెల తాలూకు అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

డాక్టర్ నావీద్ - బహుత్ బహుత్ శుక్రియా.

మోదీ గారు: మిత్రులారా, ఈ కరోనా సంక్షోభ కాలం లో టీకా ప్రాముఖ్యం అందరికీ తెలుసు. అందువల్ల టీకా ను గురించి ఎటువంటి వదంతులను నమ్మకండి అంటూ మిమ్మల్ని నేను కోరుతున్నాను. ఉచిత వ్యాక్సీన్‌ ను భారత ప్రభుత్వం అన్ని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు పంపించింది. 45 ఏళ్లు పైబడిన వారు దీనిని సద్వినియోగం చేసుకోవచ్చు. దేశంలో 18 ఏళ్లు పైబడిన ప్రతి ఒక్కరికీ వ్యాక్సీన్ మే 1 నుంచి అందుబాటు లో ఉంటుంది. ఇప్పుడు దేశం లోని కార్పొరేట్ రంగం, కంపెనీ లు తమ ఉద్యోగులకు వ్యాక్సీన్ వేసే ఉద్యమంలో పాల్గొంటాయి. భారత ప్రభుత్వం నుండి ఉచిత వ్యాక్సీన్ అందజేసే కార్యక్రమం ఇకపై కూడా కొనసాగుతుంది. భారత ప్రభుత్వ ఈ ఉచిత వ్యాక్సీన్ ప్రయోజనాలను వీలైనంత ఎక్కువ మందికి విస్తరించాలని రాష్ట్రాల ను నేను కోరుతున్నాను.

మిత్రులారా, అనారోగ్యంలో ఉన్న మనల్ని, మన కుటుంబాలను చూసుకోవడం ఎంత కష్టమో మనందరికీ తెలుసు. మన ఆసుపత్రు ల నర్సింగ్ సిబ్బంది ఒకే సారి చాలా మంది రోగులకు సేవ చేస్తారు. ఈ సేవ మన సమాజానికి గొప్ప బలం. నర్సింగ్ సిబ్బంది కృషి ని గురించి చెప్పగలిగే వారు నర్సులు. అందుకే రాయ్‌ పుర్ లోని డాక్టర్ బి.ఆర్. అమ్బే డ్ కర్ మెడికల్ కాలేజి హాస్పిటల్ లో తన సేవలను అందిస్తున్న సిస్టర్ భావనా ధ్రువ్ గారి ని ‘మన్ కీ బాత్’ (‘మనసు లో మాట’ కార్యక్రమానికి) ఆహ్వానించాం. ఆమె చాలా మంది కరోనా రోగుల పట్ల శ్రద్ధ వహిస్తున్నారు. రండి, ఆమెతో మాట్లాడుదాం.

మోదీ గారు: నమస్కారం భావన గారు.

భావన: గౌరవనీయ ప్రధానమంత్రి గారూ, నమస్కారమండి.

మోదీ గారు: భావన గారు.

భావన: యస్ సర్.

మోదీ గారు: ‘మన్ కీ బాత్’ (‘మనసు లో మాట’ కార్యక్రమం) వినే వారికి మీరు తప్పక చెప్పాలి. మీ కుటుంబం లో మీకు చాలా బాధ్యత లు ఉన్నాయని; ఎన్నో పనులు ఉన్నాయని. అయినప్పటికీ మీరు కరోనా రోగుల కోసం సేవలను అందిస్తున్నారు. కరోనా రోగుల తో మీ అనుభవాలను గురించి తెలుసుకోవాలి అని దేశవాసులు ఖచ్చితం గా కోరుకుంటారు. ఎందుకంటే రోగి కి దగ్గరగా, ఎక్కువ కాలం ఉండే వారు సిస్టర్లు, నర్సులే. అందువల్ల వారు ప్రతి విషయాన్నీ చాలా సూక్ష్మం గా అర్థం చేసుకోగలరు.

భావన: సర్.. కోవిడ్ లో నా మొత్తం అనుభవం 2 నెలలు సర్. మేము 14 రోజుల డ్యూటీ చేస్తాం. 14 రోజుల తరువాత మాకు విశ్రాంతి లభిస్తుంది. 2 నెలల తరువాత మా కోవిడ్ విధులు రిపీట్ అవుతాయి సర్. నేను మొదటి సారి కోవిడ్ డ్యూటీ చేసినప్పుడు ఈ విషయాన్ని నా కుటుంబ సభ్యులకు చెప్పాను. ఇది మే నెల లో జరిగిన విషయం. నేను ఈ విషయాన్ని పంచుకున్నానో లేదో ఒక్కసారి గా వారంతా భయపడ్డారు. నేనంటే గాభరా కలిగింది. అమ్మా, సరిగ్గా పని చేయి తల్లీ అని నాతో అన్నారు. అది ఒక భావోద్వేగ పరిస్థితి సర్. కోవిడ్ డ్యూటీ చేసే సందర్భం లో నా కుమార్తె నన్ను అడిగింది “అమ్మా! కోవిడ్ డ్యూటీ కి వెళుతున్నావా” అని. అది నాకు చాలా భావోద్వేగ క్షణం. కానీ నేను కోవిడ్ రోగి వద్దకు వెళ్ళినప్పుడు నేను ఇంటి బాధ్యతలను విడచిపెట్టాను. నేను కోవిడ్ రోగి దగ్గరికి వెళ్ళినప్పుడు అతను మరింత భయపడ్డాడు. రోగులందరూ కోవిడ్ అంటే చాలా భయపడ్డారు సర్. వారికి ఏం జరుగుతుందో, తరువాత మనం ఏం చేస్తామో వారికి అర్థం కాలేదు. వారి భయాన్ని అధిగమించడానికి వారికి చాలా ఆరోగ్యకరమైన వాతావరణాన్ని ఇచ్చాం సర్. ఈ కోవిడ్ డ్యూటీ చేయమని అడిగినప్పుడు ముందుగా పిపిఇ కిట్ వేసుకొమ్మని చెప్పారు. ఇది చాలా కష్టం సార్. పిపిఇ కిట్ వేసుకుని డ్యూటీ చేయడం చాలా కష్టం. ఇది మాకు చాలా కఠినమైన పని. నేను 2 నెలల పాటు పద్నాలుగు, పద్నాలుగేసి రోజులు డ్యూటీ వార్డు లో, ఐసియు లో, ఐసలేశన్‌ లో ఉన్నాను సర్.

మోదీ గారు: అంటే, మీరు మొత్తం కలుపుకొంటే ఒక సంవత్సరం నుంచి ఈ పని ని చేస్తున్నారన్న మాట.

భావన: అవును సర్. అక్కడికి వెళ్ళే ముందు నా సహోద్యోగులు ఎవరో నాకు తెలియదు. మేము ఒక జట్టు సభ్యుల మాదిరిగా వ్యవహరించాం సర్. వారికి ఉన్న సమస్యల ను గురించి వారికి వివరించాం. వారి గురించి తెలుసుకొని వారి అపవాదు ను దూరం చేశాం సర్.. కోవిడ్ అంటేనే భయపడే చాలా మంది ఉన్నారు. మేం వారి నుండి క్లినికల్ హిస్టరీ ని తీసుకునేటప్పుడు ఆ లక్షణాలన్నీ వాటిలో వస్తాయి. కానీ భయం కారణం గా వారు ఆ పరీక్షల ను చేయించుకోవడానికి సిద్ధంగా లేరు. మేము వారికి వివరించే వాళ్ళం సర్. తీవ్రత పెరిగినప్పుడు అప్పటికే వారి ఊపిరితిత్తుల లోకి ఇన్ఫెక్షన్ వచ్చేది. అప్పుడు వారికి ఐసియు అవసరం ఏర్పడేది. అప్పుడు అతను వచ్చే వాడు. అతని కుటుంబ సభ్యులందరితో కలసి వస్తాడు. మేము అలాంటి 1-2 కేసుల ను చూశాం సర్. మేము ప్రతి వయస్సు వారి తో కలసి పనిచేశాం సర్. వారిలో చిన్న పిల్లలు, మహిళలు, పురుషులు, వృద్ధులు ఉన్నారు. అన్ని రకాల రోగులు ఉన్నారు. మేము వారందరితో మాట్లాడినప్పుడు, భయం వల్ల రాలేదు అని చెప్పే వారు. అందరి నుంచి ఇదే సమాధానం వచ్చింది సర్. అప్పుడు మేము వారికి సర్దిచెప్పాము, ఏమని అంటే, భయపడటానికి ఏమీ లేదు, మీరు మాకు సహకరించండి, మేము మీకు తోడు గా ఉంటాం. మీరు ఏవయితే ప్రోటోకాల్స్ ఉన్నాయో వాటిని అనుసరించండి, అంతే మేము వాళ్లతో ఈ మాత్రం చెప్పగలిగాము సర్.

మోదీ గారు: భావన గారు, మీతో మాట్లాడి నాకు చాలా బాగా అనిపించింది. మీరు ఎంతో మంచి సమాచారాన్ని ఇచ్చారు. మీరు మీ స్వీయ అనుభవం నుంచి ఇచ్చిన సమాచారం. మరి ఇది తప్పక దేశవాసులకు ఓ సానుకూల సందేశాన్ని ఇవ్వగలుగుతుంది. మీకు చాలా చాలా ధన్యవాదాలు భావన గారూ.

భావన గారు: థాంక్యూ సో మచ్ సర్.. థాంక్యూ సో మచ్... జయ్ హింద్ సర్.

మోదీ గారు: జయ్ హింద్.

భావన గారి లాంటి నర్సింగ్ స్టాఫ్ లక్షల కొద్దీ సోదరీమణులు, సోదరులు వారి విధులను చాలా చక్కగా నిర్వర్తిస్తున్నారు. ఇది మనందరికీ పెద్ద ప్రేరణగా ఉంది. మీరు ఆరోగ్యం పైన కూడా చాలా శ్రద్ధ తీసుకోండి. మీ కుటుంబాన్ని కూడా జాగ్రత్త గా చూసుకోండి.

మిత్రులారా, బెంగళూరు నుంచి ఈ సమయం లో మనతో సిస్టర్ సురేఖ గారు కూడా జతయ్యారు. సురేఖ గారు కె.సి. జనరల్ హాస్పిటల్‌ లో సీనియర్ నర్సింగ్ ఆఫీసర్ గా ఉన్నారు. రండి! ఆమె అనుభవాలను కూడా తెలుసుకుందాం.

మోదీ గారు: నమస్తే సురేఖ గారూ.

సురేఖ గారు: మన దేశ ప్రధాన మంత్రి గారితో మాట్లాడడం అంటే అది నాకు నిజం గా గర్వంగాను, గౌరవంగాను ఉంది సర్.

మోదీ గారు: సురేఖ గారు.. మీతో పాటు తోటి నర్సులు, హాస్పిటల్ సిబ్బంది అంతా శ్రేష్ఠమైన పని ని చేస్తున్నారు. మీ అందరికీ భారతదేశం ధన్యవాదాలు పలుకుతోంది. కోవిడ్-19 కి వ్యతిరేకంగా జరుగుతున్న ఈ యుద్ధం లో మీరు పౌరులకు ఇచ్చే సందేశం ఏమిటి?

సురేఖ: అవును సర్. బాధ్యతాయుతమైన పౌరురాలు గా కొన్ని విషయాలను చెప్పాలనుకుంటున్నాను. దయచేసి మీ పొరుగువారితో వినయంగా ఉండండి. ముందస్తు పరీక్ష లు, సరైన ట్రాకింగ్ మరణాల రేటు ను తగ్గించడానికి మనకు సహాయపడతాయి. అంతేకాకుండా ఏవైనా లక్షణాలు కనిపిస్తే మీ అంతట మీరు గా ఐసలేశన్ లో ఉండండి. సమీపం లోని వైద్యులను సంప్రదించి, వీలైనంత త్వరగా చికిత్స ను పొందండి. మరి, సమాజం ఈ వ్యాధి ని గురించి తెలుసుకోవాలి. సానుకూలంగా ఉండాలి. భయాందోళనలకు గురి కావద్దు, తెగేవరకు కొనితెచ్చుకోకండి. అది రోగి స్థితి ని దిగజార్చుతుంది. మనం మన ప్రభుత్వానికి ధన్యవాదాలు చెప్పుకోవాలి. టీకా మందు కూడా వచ్చినందుకు గర్వంగా ఉంది. ఇప్పటికే నేను టీకా తీసుకున్నాను. నా స్వీయ అనుభవం తో భారత పౌరులకు నేను చెప్పాలనుకుంటున్నాను- ఏ వ్యాక్సీన్ కూడా తక్షణం 100 శాతం రక్షణ ను అందించదు. వ్యాధి నిరోధక శక్తి ని పెంపొందించాలి అంటే అందుకు సమయం పడుతుంది. టీకా తీసుకోవడానికి భయపడకండి. దయచేసి టీకా ను వేయించుకోండి. దుష్ప్రభావాలు చాలా తక్కువ గా ఉన్నాయి. ఇంట్లో ఉండండి. ఆరోగ్యం గా ఉండండి. అనారోగ్యం గా ఉన్న వ్యక్తులకు దూరం గా ఉండండి. అనవసరం గా ముక్కు ను, కళ్ళ ను, నోటి ని తాకకుండా ఉండండి. దయచేసి భౌతిక దూరాన్ని పాటించండి. మాస్క్ ను సరిగ్గా తొడుక్కోండి. మీ చేతులను క్రమం తప్పకుండా కడుక్కుంటూ ఉండండి. మీరు ఇంట్లో పాటించే చిట్కాల ను పాటించండి. దయచేసి ఆయుర్వేద కషాయాలను తాగండి. ప్రతి రోజూ ఆవిరి పీల్చడం, పుక్కిలించడం చేయండి. శ్వాస పీల్చే వ్యాయామాన్ని కూడాను మీరు చేయవచ్చు. ఇంకొక విషయం- ఫ్రంట్ లైన్ వర్కర్ లు, వృత్తినిపుణుల పట్ల సానుభూతి తో ఉండండి. మాకు మీ సహకారం అవసరం. మనందరం కలసి పోరాడుదాం. కరోనా మహమ్మారి నుంచి తప్పక బయటపడతాం. ప్రజలకు నా సందేశం ఇదే సర్.

మోదీ గారు: ధన్యవాదాలు సురేఖ గారూ.

సురేఖ: ధన్యవాదాలు సర్.

మోదీ గారు: సురేఖ గారూ.. నిజానికి, మీరు చాలా కష్టమైన కాలం లో ఉద్యమాన్ని సంబాళిస్తున్నారు. మిమ్మల్ని మీరు జాగ్రత్తగా చూసుకోండి. మీ కుటుంబానికి కూడా నా తరఫు న అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. భావన గారు, సురేఖ గారు వారి అనుభవాల నుంచి చెప్పినట్లు నేను దేశ ప్రజలను కూడా కోరుతున్నాను. కరోనా తో పోరాడడానికి పాజిటివ్ స్పిరిట్ చాలా ముఖ్యం. దేశవాసులు ఈ వైఖరి తో ఉండాలి.

మిత్రులారా, వైద్యులు, నర్సింగ్ సిబ్బంది తో పాటు ల్యాబ్-టెక్నీషియన్ లు , ఏమ్ బ్యులన్స్ డ్రైవర్లు వంటి ఫ్రంట్‌ లైన్ వర్కర్ లు కూడా దేవుని లాగే పనిచేస్తున్నారు. ఏమ్ బ్యులన్స్ ఏ రోగి వద్దకు అయినా చేరుకున్నప్పుడు వారు రోగి ని డ్రైవర్ ను దేవదూత లా భావిస్తారు. ఈ సేవల ను గురించి, వారి అనుభవాన్ని గురించి దేశం తెలుసుకోవాలి. ప్రస్తుతం మనతో పాటు అలాంటి ఒక మంచి వ్యక్తి ఉన్నారు. ఆయనే శ్రీమాన్ ప్రేమ్ వర్మ గారు. ఆయన ఒక ఏమ్ బ్యులన్స్ డ్రైవర్. ఆయన పేరు సూచించినట్లు ఆయన చాలా మంచివారు. ప్రేమ్ వర్మ గారు తన పని ని, కర్తవ్యాన్ని పూర్తి ప్రేమ తో, అంకితభావం తో చేస్తారు. రండి ఆయన తో మాట్లాడుదాం..

మోదీ గారు: నమస్తే ప్రేమ్ గారూ.

ప్రేమ్ గారు: నమస్తే సర్ జీ.

మోదీ గారు: సోదరా, ప్రేమ్.

ప్రేమ్ గారు: అవునండి సర్.

మోదీ గారు: మీరు పని ని గురించి చెప్పండి.

ప్రేమ్ గారు: అలాగేనండి.

మోదీ గారు: కాస్త వివరంగా తెలియజేయండి. మీ అనుభవాలు ఏవయితే ఉన్నాయో, వాటిని గురించి కూడా చెప్పండి.

ప్రేమ్ గారు: నేను క్యాట్స్ ఏమ్ బ్యులన్స్ లో డ్రైవర్ గా పనిచేస్తున్నాను. కంట్రోల్ నుంచి మాకు టాబ్‌ లో కాల్ వస్తుంది. 102 నుండి కాల్ వచ్చిన వెంటనే మేం రోగి దగ్గరకు వెళ్తాం. రెండు సంవత్సరాలు గా మేము ఈ పని ని చేస్తున్నాం. మా కిట్ వేసుకుని, చేతి తొడుగులను, మాస్కులను ధరించి, వారు ఎక్కడ డ్రాప్ చేయమని అడిగినా, ఏ ఆసుపత్రిలో అయినా, మేము వీలైనంత త్వరగా వారిని అక్కడికి చేరుస్తాం.

మోదీ గారు: మీకు ఇప్పటికే రెండు వ్యాక్సీన్ డోసులు అంది ఉండాలి కదా.

ప్రేమ్ గారు: ఖచ్చితంగా సర్.

మోదీ గారు: ఇప్పుడు ఇతరులకు టీకా మందు ఇప్పించండి. ఈ విషయం లో మీ సందేశం ఏమిటంటారు?

ప్రేమ్ గారు: సర్. తప్పక చెప్తాను. ప్రతి ఒక్కరికి ఈ టీకా డోసు ను ఇప్పించాలి మరి ఇది కుటుంబానికి కూడాను మంచిదే. మా అమ్మ గారు నాతో అంటారు, ఈ ఉద్యోగం మానివేయమని. నేనన్నాను, అమ్మా, ఒకవేళ నేను కూడా నౌకరీ ని వదలివేసి కూర్చుండిపోతే, అప్పుడు మిగతా రోగులందరినీ ఎవరు తీసుకువెళ్తారు అని. ఎందుకంటే అందరూ ఈ కరోనా కాలం లో పరారవుతున్నారు. అంతా ఉద్యోగాలు వదలివేసి పోతున్నారు. మా అమ్మ కూడా నాతో అంటోంది, ఏమని అంటే అబ్బాయీ, కొలువు ను వదలిపెట్టేసెయ్ అని. నేను అన్నాను ఉహు, అమ్మా నేను ఉద్యోగాన్ని వదలిపెట్టను అని.

మోదీ గారు: ప్రేమ్ గారు, అమ్మ కు దు:ఖం కలిగేటట్టు నడుచుకోవద్దు. అమ్మ కు అర్థమయ్యేటట్టు చెప్పండి.

ప్రేమ్ గారు: సరేనండి.

మోదీ గారు: కానీ మీరు మీ అమ్మ గురించి చెప్పిన విషయం.

ప్రేమ్ గారు: సర్.

మోదీ గారు: అయితే మీరు మీ అమ్మ గారి విషయం చెప్పారు చూడండి.

ప్రేమ్ గారు: అవునండి.

మోదీ గారు: ఆ సంగతి మనస్సు కు ఎంతో హత్తుకుంటున్నది.

ప్రేమ్ గారు: మరేనండి.

మోదీ గారు: నా ప్రణామాలు చెప్పండి.

ప్రేమ్ గారు: తప్పకుండానండి.

మోదీ గారు: ఆఁ.

ప్రేమ్ గారు: అలాగేనండి.

మోదీ గారు: మరి ప్రేమ్ గారూ నేను మీ ద్వారా..

ప్రేమ్ గారు: అవునండి.

మోదీ గారు: ఈ ఏమ్ బ్యులన్స్ లను నడుపుతున్న మన డ్రైవర్ లు కూడా.

ప్రేమ్ గారు: అవునండి.

మోదీ గారు: ఎంత పెద్ద రిస్క్ తీసుకొని, ఈ పని ని చేస్తున్నారో కదా.

ప్రేమ్ గారు: అవును సర్

మోదీ గారు: వీరిలో ప్రతి ఒక్కరి అమ్మ గారు ఏం ఆలోచిస్తుంటారు?

ప్రేమ్ గారు: నిజమే సర్.

మోదీ గారు: ఈ విషయం శ్రోత ల వరకు చేరితేనో.

ప్రేమ్ గారు: మరేనండి.

మోదీ గారు: నేను తప్పక అనుకుంటాను ఏమని అంటే ఈ విషయం శ్రోత ల
మనస్సు కు కూడా హత్తుకుంటుంది అని.

ప్రేమ్ గారు: అవును సర్.

మోదీ గారు: ప్రేమ్ గారు చాలా చాలా ధన్యవాదాలు. మీరు ఒక విధం గా ప్రేమ తాలూకు గంగ ను ప్రవహింప జేస్తున్నారు.

ప్రేమ్ గారు: ధన్యవాదాలు సర్ గారు.

మోదీ గారు: ధన్యవాదాలు సోదరా.

ప్రేమ్ గారు: ధన్యవాదాలు.

మిత్రులారా, ప్రేమ్ వర్మ గారి లాంటి వేల కొద్దీ మంది ఈ రోజు న వారి జీవితాలను పణం గా పెట్టి మరీ ప్రజలకు సేవ చేస్తున్నారు. కరోనా కు వ్యతిరేకం గా ఈ పోరాటం లో ఎన్నో జీవితాల రక్షణ లో ఏమ్ బ్యులన్స్ డ్రైవర్ లు కూడా చాలా సహకరించారు. ప్రేమ్‌గారూ.. మీకు, దేశవ్యాప్తంగా మీ సహోద్యోగులందరికీ చాలా చాలా కృతజ్ఞతలు. మీరు సమయాన్ని చేరుకుంటూ ఉండండి. జీవితాలను కాపాడుతూ ఉండండి.

ప్రియమైన నా దేశవాసులారా, చాలా మంది కరోనా బారి న పడుతున్నారన్నది నిజం. అయితే, కరోనా నుంచి నయమవుతున్న వారి సంఖ్య కూడా అంతే ఎక్కువ గా ఉంది. గురుగ్రామ్‌ కు చెందిన ప్రీతి చతుర్వేది గారు కూడా ఇటీవల కరోనా ను ఓడించారు. ప్రీతి గారు ఈరోజు ‘మన్ కీ బాత్’ (‘మనసు లో మాట’ కార్యక్రమం) లో మన తో మాట్లాడడానికి జత కలిశారు. వారి అనుభవాలు మనందరికీ చాలా ఉపయోగపడుతాయి.

మోదీ గారు: ప్రీతి గారు, నమస్కారం.

ప్రీతి గారు: నమస్తే సర్. ఎలా ఉన్నారు మీరు?

మోదీ గారు: నేను బాగున్నానండి. అన్నిటికంటే ముందు గా నేను మీ కోవిడ్ -19 తో

ప్రీతి గారు: మరేనండి.

మోదీ గారు: పోరాడడం లో సఫలం అయినందుకు గాను

ప్రీతి గారు: సర్.

మోదీ గారు: కొనియాడాలనుకొంటున్నాను.

ప్రీతి గారు: చాలా ధన్యవాదాలు సర్.

మోదీ గారు: మీరు మరింత త్వరగా పూర్తి ఆరోగ్యం పొందాలని కోరుకుంటున్నాను.

ప్రీతి గారు: థేంక్ యు సో మచ్ సర్.

మోదీ గారు: నేను కోరుకొనేది ఏమిటి అంటే, మీ ఆరోగ్యం మరింత త్వరగా మెరుగుపడాలి అని.

ప్రీతి గారు: ధన్యవాదాలు సర్.

మోదీ గారు: ప్రీతి గారు

ప్రీతి గారు: సర్.

మోదీ గారు: ఈ వేవ్ లో కేవలం మీకు ఒక్కరికే కరోనా వచ్చిందా, లేక కుటుంబం లోని ఇతర సభ్యులు కూడా ఇందులో చిక్కుకున్నారా?

ప్రీతి గారు: లేదు.. లేదు సర్. నేను ఒక్కదానినే దీని బారిన పడ్డాను.

మోదీ గారు: సరే లెండి. భగవంతుడి కృప. సరే, నేను అనుకోవడం.

ప్రీతి గారు: సర్ చెప్పండి.

మోదీ గారు: ఏమిటంటే, మీరు ఈ వేదనాభరిత స్థితి తాలూకు కొన్ని అనుభవాలను ఒకవేళ వెల్లడించారా అంటే అప్పుడు వినే శ్రోతలకు కూడాను ఇలాంటి వేళ లో ఎలా వారిని వారు సంబాళించుకోవాలో అనే విషయంలో మార్గదర్శకత్వం లభిస్తుంది.

ప్రీతి గారు: సర్.. తప్పకుండా. ప్రారంభిక దశ లో నాకు చాలా బద్ధకం వచ్చింది. అంటే చాలా నీరసం గా ఉన్నాను. మరి ఆ తరువాత నా గొంతు లో కొంచెం నొప్పి గా అనిపించింది. కాబట్టి ఆ తరువాత ఈ లక్షణాలున్నాయి కాబట్టి పరీక్ష చేయించుకున్నా. రెండో రోజు రిపోర్ట్ వచ్చిన వెంటనే నాకు ఎప్పుడయితే పాజిటివ్ అని తెలిసిందో, నన్ను నేను క్వారంటైన్ చేసేసుకున్నాను. ఒక గది లో ఏకాంతం గా ఉంటూ, వైద్యులను సంప్రదించాను. వారు ఇచ్చిన మందులను వేసుకోవడం మొదలుపెట్టేశాను.

మోదీ గారు: అంటే మీ కుటుంబ సభ్యులు బయటపడ్డారన్న మాట మీరు సత్వర చర్య తీసుకున్నందువల్ల.

ప్రీతి గారు: సర్. మా కుటుంబం లో మిగతా వారికి కూడా తరువాత పరీక్ష చేయించడం జరిగింది. మిగతా అందరికీ నెగెటివ్‌ వచ్చింది. నాకొక్కరికే పాజిటివ్‌ వచ్చింది. అంతకు ముందు నా అంతట నేను ఒక గది లోపల ఐసలేశన్ లో ఉండిపోయాను. నాకు అవసరమైన అన్ని వస్తువులను అట్టిపెట్టుకొని తరువాత నా అంతట నేను గది లో ఉండిపోయాను. మరి నేను డాక్టర్ సలహా తో మందులు తీసుకోవడం ప్రారంభించాను. సర్.. మందులతో పాటు నేను యోగ, ఆయుర్వేదిక ఔషధాలు అవీ తీసుకోవడం మొదలుపెట్టాను. నేను కషాయాన్ని సేవించడం కూడా చేశాను. వ్యాధి నిరోధక శక్తి ని పెంచడానికి పగటి పూట భోజనం లో మాంసకృత్తులు పుష్కలంగా ఉండే ఆహార పదార్థాలు, వాటిని తీసుకున్నాను. నేను ద్రవాలను చాలా ఎక్కువ గా తాగాను. నీటి ఆవిరి ని తీసుకున్నాను. వేడి నీటి ని తీసుకుని పుక్కిలించాను. నేను రోజంతా ఇవే చేస్తూ వచ్చాను. సర్.. అన్నింటి కంటే నేను చెప్పదలుస్తున్న అతి ప్రధానమైన విషయం ఏమిటి అంటే అస్సలు గాభరాపడలేదు. మానసికం గా చాలా దృఢం గా ఉండాలి. దీని కోసం నేను చాలాసేపు యోగా ను, శ్వాసను పీల్చే కసరత్తు ను చేసేదాన్ని. అలా చేయడం వల్ల బాగా అనిపించేది.

మోదీ గారు: అవును. సరే, ప్రీతి గారు, ఇక మీ ప్రక్రియ ముగిసిపోయిది; మీరు గండం నుంచి బయటపడిపోయారు.

ప్రీతి గారు: అవునండి.

మోదీ గారు: ఇప్పుడు మీ టెస్ట్ లో కూడాను నెగిటివ్‌ అని వచ్చింది.

ప్రీతి గారు: అవును సర్.

మోదీ గారు: మరి మీరు మీ ఆరోగ్యం గురించి, దీని సంరక్షణ గురించి ఇప్పుడు ఏమి చేస్తున్నారు?

ప్రీతి గారు: సర్.. ఒకటి, నేను యోగ ను ఆపివేయనేలేదు.

మోదీ గారు: అవునా..

ప్రీతి గారు: అవును సర్. నేను ఇప్పటికీ కషాయాన్ని తీసుకుంటున్నాను. నా వ్యాధి నిరోధక శక్తి ని పెంచుకోవడానికి నేను ఇప్పుడు మంచి ఆరోగ్య కరమైన ఆహారాన్ని తీసుకుంటున్నాను.

మోదీ గారు: ఓ, అలాగా.

ప్రీతి గారు: నేను చాలా నిర్లక్ష్యం గా ఉండేదానిని. ఆ విషయం లో నేను చాలా శ్రద్ధ తీసుకొంటున్నాను.

మోదీ గారు: ధన్యవాదాలు ప్రీతి గారు.

ప్రీతి గారు: థేంక్ యు సోమచ్ సర్.

మోదీ గారు: మీరు అందజేసిన సమాచారం నాకనిపిస్తోంది, ఇది చాలా మందికి ఉపయోగపడుతుంది అని. మీరు ఆరోగ్యం గా ఉండాలి. మీ కుటుంబ సభ్యులు ఆరోగ్యం గా ఉండాలి. మీకు నా తరఫున చాలా చాలా శుభాకాంక్షలు.

ప్రియమైన నా దేశవాసులారా, ఈ రోజు మన వైద్య రంగం లోని వారు, ఫ్రంట్‌ లైన్ వర్కర్ లు రాత్రనక పగలనక సేవా కార్యాల లో తలమునకలు అయి ఉన్నారు. అదే విధం గా, సమాజం లోని ఇతర వ్యక్తులు కూడా ఈ సమయం లో వెనుకబడి లేరు. దేశం మరో సారి ఒక్కటై కరోనా కు వ్యతిరేకం గా పోరాడుతోంది. ఈ రోజుల్లో నేను గమనిస్తున్నాను, కొందరు క్వారంటైన్ లో ఉన్న కుటుంబాలకు మందులను చేరవేస్తున్నారు, మరి కొందరేమో కాయగూరలు, పాలు, పండ్లు మొదలైనవి అందిస్తున్నారు. కొంత మంది రోగుల కు ఉచితం గా ఏమ్ బ్యులన్స్ సేవల ను సమకూర్చుతున్నారు. దేశంలోని వేర్వేరు ప్రాంతాల్లో ఈ సవాలు నిండిన సమయం లోనూ స్వయం సేవ సంస్థ లు ముందుకు వచ్చి ఇతరులకు సహాయం గా అవి ఏమి చేయగలవో ఆ పనులన్నీ చేసేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నాయి. ఈసారి గ్రామాలలో కూడా కొత్త అవగాహన కనిపిస్తోంది. కోవిడ్ నియమాలను ఖచ్చితంగా పాటించడం ద్వారా ప్రజలు తమ గ్రామాన్ని కరోనా నుంచి రక్షించుకొంటున్నారు. బయటి నుండి వస్తున్న వారికి సరైన ఏర్పాటులను కూడా చేస్తున్నారు. తమ ప్రాంతం లో కరోనా కేసులు పెరగకుండా ఉండడానికి నగరాలలో కూడా స్థానిక ప్రజలతో కలసి పనిచేయడానికి చాలా మంది యువకులు ముందుకు వచ్చారు. అంటే ఒకవైపు దేశం రాత్రింబగళ్లు ఆసుపత్రులు, వెంటిలేటర్ లు, మందుల కోసం పని చేస్తుంటే మరో వైపు దేశవాసులు కూడా మనస్పూర్తి గా కరోనా ను ఎదుర్కొంటున్నారు. ఈ భావన మనకు ఎంతటి బలాన్ని, ఎంతటి విశ్వాసాన్ని ఇస్తుందో కదా. ఈ ప్రయాసలు ఏవయితే జరుగుతున్నాయో, ఇవన్నీ సమాజానికి గొప్ప సేవ ను చేయడమే అవుతాయి. ఇవి సమాజం తాలూకు శక్తి ని పెంచుతాయి.

ప్రియమైన నా దేశవాసులారా, ఈ రోజు మనం ‘మన్ కీ బాత్’ (‘మనసు లో మాట’ కార్యక్రమం) మొత్తం చర్చ ను కరోనా మహమ్మారి పై చేశాం. ఎందుకంటే ఈ రోజు ఈ వ్యాధి ని ఓడించడమే మన పెద్ద ప్రాధాన్యం. ఈ రోజు భగవాన్ మహావీర్ జయంతి. ఈ సందర్భం లో దేశవాసులందరినీ అభినందిస్తున్నాను. మహావీరుని సందేశం మనకు స్వీయ నిగ్రహం విషయం లో స్ఫూర్తిని ఇస్తుంది. ప్రస్తుతం పవిత్ర రంజాన్ మాసం కూడా జరుగుతోంది. ఇకపై బుద్ధ పూర్ణిమ రానుంది. గురు తేగ్ బహాదుర్ జీ 400 వ ప్రకాశ్ పర్వ్ కూడా ఉంది. ఒక ముఖ్యమైన పోచిశే బోయిశాఖ్ -టాగోర్ జయంతి అది. ఇవి అన్నీ మన కర్తవ్యాలను నిర్వర్తించడానికి మనకు ప్రేరణ ను అందిస్తాయి. ఒక పౌరుని గా మనం మన జీవనం లో ఎంతటి కుశలత తో మన విధులను నిర్వర్తిస్తామో. సంక్షోభం నుంచి బయటపడి భవిష్యత్తు మార్గం లో అంతే వేగం గా ముందంజ వేయగలం. ఈ ఆకాంక్ష తో నేను మీ అందరికీ మరొక్క మారు చేసే విజ్ఞ‌ప్తి ఏమిటి అంటే అది- మనందరమూ వ్యాక్సీన్ ను వేయించుకోవాలి, దాంతో పాటు పూర్తి జాగ్రత తో ఉండాలి- అనేదే. ‘దవాయీ భీ కడాయీ భీ’ (మందుల తో పాటు కఠిన నియమాల పాలన కూడాను). ఈ మంత్రాన్ని ఎప్పటికీ మర్చిపోవద్దు. మనం త్వరలోనే కలిసికట్టు గా ఈ ఆపద నుంచి బయటపడతాం. ఈ విశ్వాసం తో, మీకు అందరికీ చాలా చాలా ధన్యవాదాలు. నమస్కారం.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం!! ఈసారి  నేను 'మన్ కీ బాత్' కోసం వచ్చిన ఉత్తరాలు, వ్యాఖ్యలు, ఇన్ పుట్స్ పై నా దృష్టిని పరుగులు పెట్టించినప్పుడు చాలా మంది అత్యంత ముఖ్యమైన విషయాన్ని గుర్తుకు తెచ్చారని గమనించాను.  మైగవ్‌లో ఆర్యన్ శ్రీ గారు, బెంగళూరు నుండి అనూప్ రావు గారు, నోయిడా నుండి దేవేష్ గారు, థానే నుండి సుజిత్ గారు – వీళ్ళందరూ చెప్పారు – “మోదీ గారు.. ఈసారి 'మన్ కి బాత్'  75 వ ఎపిసోడ్. ఈ సందర్భంగా  మీకు అభినందనలు” అని. ఇంత సునిశిత దృష్టితో మీరు 'మన్ కీ బాత్' ను అనుసరించినందుకు, కనెక్ట్ అయినందుకు నేను చాలా చాలా కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తున్నాను. ఇది నాకు చాలా గర్వకారణం. ఆనందకరమైన విషయం. నా వైపు నుండి మీకు ధన్యవాదాలు. 'మన్ కీ బాత్' శ్రోతలందరికీ కృతజ్ఞతలు. ఎందుకంటే మీరు లేకుండా ఈ ప్రయాణం సాధ్యపడేది కాదు.  మనమందరం కలిసి ఈ సైద్ధాంతిక ప్రయాణాన్ని నిన్ననే ప్రారంభించామనిపిస్తుంది. ఆరోజు 2014 అక్టోబరు 3వ తేదీ  విజయదశమి- ఒక పవిత్ర పర్వదినం. యాదృచ్చికంగా చూడండి- ఈ రోజు కామ దహనం జరుపుకుంటున్నాం. ఒక్క దీపంతో కాలిపోయి, మరోవైపు దేశం ప్రకాశించాలి. ఈ భావనతో ప్రయాణిస్తూ మనం ఈ మార్గాన్ని నిర్ధారించాం.

దేశంలోని ప్రతి మూలలోని ప్రజలతో మేం సంభాషించాం. వారి అసాధారణమైన పనుల గురించి తెలుసుకున్నాం. మన దేశంలోని మారుమూల ప్రాంతాల్లో కూడా ఎలాంటి అపూర్వమైన సామర్థ్యం ఉందో కూడా మీరు అనుభవించి ఉండాలి. భారతమాత ఒడిలో ఎంత అద్భుతమైన రత్నాలు పెరుగుతున్నాయి!  ఒక సమాజాన్ని చూడడం, సమాజాన్ని తెలుసుకోవడం, సమాజ సామర్థ్యాన్ని గుర్తించడం నాకు ఒక అద్భుతమైన అనుభవం. ఈ 75 ఎపిసోడ్ల ద్వారా ఎన్ని అంశాలను చర్చించుకున్నాం! కొన్నిసార్లు నదుల గురించి, కొన్నిసార్లు హిమాలయాల శిఖరాల గురించి, కొన్నిసార్లు ఎడారుల విషయం, కొన్నిసార్లు ప్రకృతి విపత్తు విషయం, కొన్నిసార్లు మానవ సేవకు సంబంధించిన అసంఖ్యాక కథల అనుభూతి, కొన్నిసార్లు సాంకేతిక పరిజ్ఞానం  ఆవిష్కరణ, కొన్నిసార్లు మనకు తెలియని మారుమూల ప్రాంతంలో ఏదో ఒక విషయాన్ని చేసి చూపించే అంశం.. ఇలా ఎన్నో విషయాలను చర్చించాం.  పరిశుభ్రతకు సంబంధించిన విషయం, మన వారసత్వ పరిరక్షణ- ఇవి  మాత్రమే కాదు, బొమ్మలు తయారుచేసే విషయం కూడా. చర్చించని విషయం ఏముంది? మనం లెక్కలేనన్ని అంశాలను చర్చించాం. భారతదేశ నిర్మాణంలో భాగస్వాములైన  గొప్ప వ్యక్తులకు సందర్భానుసారం  నివాళి అర్పించాం. వారి గురించి తెలుసుకున్నాం.  అనేక అంతర్జాతీయ అంశాలపై కూడా చర్చించాం.  వారి నుండి ప్రేరణ పొందటానికి ప్రయత్నించాం.  మీరు నాకు చాలా విషయాలు చెప్పారు.  చాలా ఆలోచనలు ఇచ్చారు. ఒక విధంగా ఈ ఆలోచన ప్రయాణంలో మీరు కలిసి నడిచారు. అనుసంధానమయ్యారు. కొత్త విషయాలను జోడించారు.  'మన్ కీ బాత్' ను విజయవంతం చేసినందుకు, సుసంపన్నం చేసినందుకు, ఈ కార్యక్రమంతో కనెక్ట్ అయినందుకు ఈ రోజు- ఈ 75 వ ఎపిసోడ్ సమయంలో-  ప్రతి శ్రోతకు నా కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ రోజు నాకు ఎంత ఆనందంగా ఉందో చూడండి. ఒకవైపు 75 వ 'మన్ కీ బాత్'లో మాట్లాడే అవకాశం. మరోవైపు 75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్య ఉత్సవాలు 'అమృత్ మహోత్సవ్' ఈ నెలలోనే ప్రారంభం కావడం. అమృత్ మహోత్సవ్ దండి యాత్ర రోజు నుండి ప్రారంభమైంది.  2023 ఆగస్టు 15 వరకు కొనసాగుతుంది. 'అమృత్ మహోత్సవ్'కు సంబంధించిన కార్యక్రమాలు దేశవ్యాప్తంగా నిరంతరం జరుగుతున్నాయి.  ప్రజలు వివిధ ప్రాంతాల నుండి ఈ కార్యక్రమాల చిత్రాలను, సమాచారాన్ని పంచుకుంటున్నారు. జార్ఖండ్‌కు చెందిన నవీన్ గారు ఇలాంటి కొన్ని చిత్రాలతో పాటు నాకు ఒక  సందేశాన్ని నమోఆప్‌లో పంపారు. తాను 'అమృత్ మహోత్సవ్' కార్యక్రమాలను చూశానని, తాను కూడా స్వాతంత్య్ర సంగ్రామంతో సంబంధం ఉన్న కనీసం 10 ప్రదేశాలను సందర్శించాలని నిర్ణయించుకున్నానని ఆయన రాశారు. ఆయన జాబితాలో మొదటి పేరు భగవాన్ బిర్సా ముండా జన్మస్థలం. జార్ఖండ్‌కు చెందిన గిరిజన స్వాతంత్ర్య సమరయోధుల కథలను దేశంలోని ఇతర ప్రాంతాలకు తీసుకెళ్తామని నవీన్ రాశారు. మీ ఆలోచనకు నేను మిమ్మల్ని అభినందిస్తున్నాను నవీన్ గారూ.

మిత్రులారా! ఎవరైనా స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడి గాథ కావచ్చు.  ఒక ప్రదేశం  చరిత్ర కావచ్చు.  దేశ సాంస్కృతిక కథ కావచ్చు. 'అమృత్ మహోత్సవ్' సందర్భంగా మీరు దానిని ప్రస్తావనకు తీసుకురావచ్చు. అది దేశ ప్రజలను అనుసంధానించే మాధ్యమంగా మారవచ్చు. చూస్తూ ఉండగానే 'అమృత్ మహోత్సవ్' చాలా ఉత్తేజకరమైన అమృత బిందువులతో నిండి పోతుంది. ఆపై అలాంటి అమృత ధార ప్రవహిస్తుంది.  ఇది భారతదేశ స్వాతంత్య్రం వచ్చిన వంద సంవత్సరాల వరకు మనకు స్ఫూర్తినిస్తుంది. దేశాన్ని కొత్త ఎత్తులకు తీసుకువెళుతుంది.  ఏదైనా చేయాలనే అభిరుచిని ఏర్పరుస్తుంది. దేశం కోసం త్యాగం చేయడాన్ని, బలిదానాలను తమ కర్తవ్యంగా మన స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు భావించారు. అందుకే ఎన్నో కష్టాలను ఓర్చుకున్నారు. వారి త్యాగం, బలిదానాల కథలు మనలను కర్తవ్య పథం వైపు ప్రేరేపిస్తాయి. భగవాన్  శ్రీకృష్ణుడు గీతలో చెప్పినట్లుగా –

నియతం కురు కర్మ త్వం కర్మ జ్యాయో హయకర్మణ:

అదే మనోభావంతో  మనమందరం మన విధులను పూర్తి నిష్ఠతో నిర్వహించాలి.  మనం కొత్త నిర్ణయాలు తీసుకోవడమే 'అమృత్ మహోత్సవ్' లక్ష్యం.  ఆ నిర్ణయాల నుండి ఫలితం పొందేందుకు  మనస్ఫూర్తిగా పాల్గొనండి.  ఆ సంకల్పం సమాజానికి మంచి చేసేది కావాలి.  ఆ సంకల్పం దేశం బాగు కోసం, భారతదేశం  ఉజ్వల భవిష్యత్తు కోసం ఉండాలి. ఆ తీర్మానంలో మన విధులు కూడా ఉండాలి. మన బాధ్యతలు ఉండాలి.  భగవద్గీతను అనుసరించడానికి ఇది సువర్ణావకాశమని నేను నమ్ముతున్నాను.  

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  గత సంవత్సరంలో ఇదే మార్చినెలలో దేశం జనతా కర్ఫ్యూ అనే పదాన్ని తొలిసారిగా విన్నది. కానీ ఈ గొప్ప దేశం లోని  గొప్ప విషయాల  గొప్ప శక్తి  అనుభవాన్ని చూడండి.  జనతా కర్ఫ్యూ మొత్తం ప్రపంచానికి ఆశ్చర్యం కలిగించింది. ఇది క్రమశిక్షణకు అపూర్వమైన ఉదాహరణ. రాబోయే తరాలు ఖచ్చితంగా ఈ విషయం గురించి తప్పకుండా గర్వపడతాయి. అదే విధంగా కరోనా యోధులకు గౌరవం, వారిని ఆదరించడం,  ప్లేట్లను(పళ్లాలను) కొట్టడం,  చప్పట్లు కొట్టడం, దీపం వెలిగించడం.. ఇవన్నీ కరోనా యోధుల హృదయాన్ని ఎంతగా తాకాయో మీరు ఊహించలేరు.  ఏడాది పొడవునా వారు  అలసట లేకుండా నిరంతరాయంగా పనిచేయడానికి కారణం అదే. దేశంలోని ప్రతి పౌరుడి ప్రాణాలను కాపాడడానికి వారు తమ ప్రాణాలకు తెగించి కష్టపడ్డారు. గత సంవత్సరం ఈ సమయంలో కరోనా వ్యాక్సిన్ ఎప్పటివరకు వస్తుందనేది ప్రశ్నగా ఉండేది. మిత్రులారా! ఈ రోజు భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద టీకా కార్యక్రమాన్ని నిర్వహిస్తుండటం మనందరికీ గర్వకారణం. టీకా కార్యక్రమం  ఛాయాచిత్రాల గురించి భువనేశ్వర్‌కు చెందిన పుష్ప శుక్లా గారు నాకు రాశారు. టీకా తీసుకోవడంపై వృద్ధులు చూపిన ఉత్సాహం గురించి 'మన్ కి బాత్' లో నేను చర్చించాలని వారు అన్నారు. మిత్రులారా! నిజమే. దేశంలోని ప్రతి మూల నుండి మనం అలాంటి వార్తలను వింటున్నాం. మన హృదయాలను తాకే అలాంటి చిత్రాలను చూస్తున్నాం. యూపీలోని జౌన్‌పూర్‌లో 109 ఏళ్ల వృద్ధురాలు  రామ్ దులైయా గారు  టీకా తీసుకున్నారు. ఢిల్లీ లో కూడా 107 ఏళ్ల కేవల్  కృష్ణ గారు టీకా తీసుకున్నారు. హైదరాబాద్‌లో 100 సంవత్సరాల వయసున్న జై చౌదరి టీకా తీసుకోవాడమే కాకుండా అందరూ టీకా తప్పనిసరిగా  తీసుకోవాలని అందరికీ విజ్ఞప్తి కూడా చేశారు. టీకాలు వేసిన తర్వాత ప్రజలు తమ పెద్దల ఫోటోలను ఎలా అప్‌లోడ్ చేస్తున్నారో నేను ట్విట్టర్ లో, ఫేస్‌బుక్‌లో చూస్తున్నాను. కేరళకు చెందిన ఆనందన్ నాయర్ అనే యువకుడు దీనికి 'వాక్సిన్ సేవ' అనే కొత్త పదాన్ని ఇచ్చారు. ఇలాంటి సందేశాలను ఢిల్లీ కి చెందిన శివానీ, హిమాచల్ నుండి హిమాన్షు , ఇంకా చాలా మంది ఇతర యువకులు పంపారు. మీ శ్రోతలందరి అభిప్రాయాలను నేను అభినందిస్తున్నాను. వీటన్నిటి మధ్యలో కరోనాతో పోరాట మంత్రాన్ని గుర్తుంచుకోండి- ‘మందులు కూడా- కఠినమైన ముందు జాగ్రత్తలు కూడా’ –   'దవాయీ భీ – కడాయి భీ'. మనం జీవించాలి. మాట్లాడాలి.  చెప్పాలి. మందులతో పాటు కఠిన నియమాలను కూడా పాటించాలని. దీనికి మనం కట్టుబడి ఉండాలి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  ఇండోర్‌లో నివసిస్తున్న సౌమ్య గారికి ఈ రోజు నేను కృతజ్ఞతలు చెప్పాలి. ఒక విషయం లో ఆమె  నా దృష్టిని ఆకర్షించారు. దాన్ని మన్ కి బాత్ లో ప్రస్తావించమని కోరారు. ఈ అంశం క్రికెటర్ మిథాలీ రాజ్ గారి కొత్త రికార్డు. అంతర్జాతీయ క్రికెట్‌లో 10,000 పరుగులు చేసిన తొలి భారత మహిళా క్రికెటర్‌గా మిథాలీ గారు ఇటీవల రికార్డు సాధించారు. ఇందుకు మిథాలీ రాజ్ గారికి చాలా చాలా  అభినందనలు. వన్డే ఇంటర్నేషనల్స్‌లో ఏడు వేల పరుగులు చేసిన ఏకైక అంతర్జాతీయ మహిళా క్రీడాకారిణి ఆమె. మహిళల క్రికెట్ రంగంలో ఆమె అందించిన సేవలు చాలా గొప్పవి. రెండు దశాబ్దాలకు పైగా కెరీర్‌లో మిథాలీ రాజ్ లక్షలాది మందికి స్ఫూర్తినిచ్చారు. ఆమె కఠోర శ్రమ, విజయ గాథ మహిళా క్రికెటర్లకు మాత్రమే కాదు-  పురుష క్రికెటర్లకు కూడా ప్రేరణగా నిలుస్తుంది.

మిత్రులారా! ఇది ఆసక్తికరంగా ఉంది ఇదే మార్చి నెలలో మనం మహిళా దినోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్నప్పుడు  చాలా మంది మహిళా క్రీడాకారులు పతకాలు, రికార్డులు సాధించారు.  ఢిల్లీ లో జరిగిన ISSF ప్రపంచ కప్ షూటింగ్‌లో భారత్ అగ్రస్థానంలో ఉంది. బంగారు పతకాల సంఖ్య పరంగా కూడా భారత్ ముందుంది. భారత దేశానికి చెందిన మహిళా షూటర్లు, పురుష షూటర్ల గొప్ప ప్రదర్శన కారణంగా మాత్రమే ఇది సాధ్యమైంది. బిడబ్ల్యుఎఫ్ స్విస్ ఓపెన్ సూపర్ 300 టోర్నమెంట్‌లో పివి సింధు రజత పతకం సాధించారు. చదువు  నుండి సంస్థల వ్యవస్థాపకత వరకు, సాయుధ దళాల నుండి సైన్స్ & టెక్నాలజీ వరకు, దేశంలోని ఆడపిల్లలు తమదైన గుర్తింపును పొందుతున్నారు. యువతులు  క్రీడలను తమ గమ్యస్థానంగా చేసుకోవడం నాకు చాలా సంతోషంగా ఉంది. ప్రొఫెషనల్ ఛాయిస్‌గా క్రీడలు అభివృద్ధి చెందుతున్నాయి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  కొంతకాలం క్రితం జరిగిన మారిటైమ్ ఇండియా సమ్మిట్ మీకు గుర్తుందా? ఈ శిఖరాగ్ర సమావేశంలో నేను చెప్పిన విషయం మీకు గుర్తుందా? సహజమే.. చాలా కార్యక్రమాలు జరుగుతూ ఉంటాయి.  చాలా విషయాలు జరుగుతూ ఉంటాయి. ఇన్నింటి మధ్యలో ప్రతి విషయం ఎలా గుర్తుంటుంది? ప్రతి విషయమూ ఎలా గుర్తుకు వస్తుంది? ఎక్కువ శ్రద్ధ ఎలా ఉంటుంది? ఇది సహజం. కానీ నా అభ్యర్ధనలలో ఒకదాన్ని గురు ప్రసాద్ గారు ఎంతో ఆసక్తితో ముందుకు తీసుకెళ్లడం నాకు నచ్చింది. దేశంలోని లైట్ హౌస్ కాంప్లెక్స్‌ల చుట్టూ పర్యాటక సౌకర్యాలను అభివృద్ధి చేయడం గురించి ఈ శిఖరాగ్ర సమావేశంలో మాట్లాడాను. తమిళనాడులోని రెండు లైట్ హౌస్ లు – చెన్నై లైట్ హౌస్, మహాబలిపురం లైట్ హౌస్ లకు 2019లో తాను జరిపిన పర్యటన గురించి గురు ప్రసాద్ గారు  తన అనుభవాలను పంచుకున్నారు. ‘మన్ కీ బాత్’ శ్రోతలను కూడా ఆశ్చర్యపరిచే చాలా ఆసక్తికరమైన విషయాలను ఆయన పంచుకున్నారు. ఉదాహరణకు ఎలివేటర్ ఉన్న ప్రపంచంలోని కొన్ని లైట్ హౌస్‌లలో చెన్నై లైట్ హౌస్ ఒకటి. ఇది మాత్రమే కాదు.. భారతదేశంలో నగర పరిధిలో ఉన్న ఏకైక లైట్ హౌస్ ఇది. ఇందులో విద్యుత్ కోసం సోలార్ ప్యానెళ్లు  కూడా ఉన్నాయి. మెరైన్ నావిగేషన్ చరిత్రను తెలిపే లైట్ హౌస్  హెరిటేజ్ మ్యూజియం గురించి కూడా గురు ప్రసాద్ గారు తెలిపారు. మ్యూజియంలో నూనెతో వెలిగే దీపాలను, కిరోసిన్ లైట్లను, పెట్రోలియం ఆవిరి దీపాలను, పాతకాలపు విద్యుత్ దీపాలను ప్రదర్శిస్తారు. భారతదేశపు పురాతన లైట్ హౌస్ – మహాబలిపురం లైట్ హౌస్ గురించి గురు ప్రసాద్ గారు వివరంగా రాశారు. ఈ లైట్ హౌస్ పక్కన పల్లవ రాజు మొదటి  మహేంద్ర వర్మ వందల సంవత్సరాల క్రితం నిర్మించిన 'ఉల్కనేశ్వర' ఆలయం ఉందని ఆయన అంటున్నారు.

మిత్రులారా! 'మన్ కి బాత్' సందర్భంగా పర్యాటక రంగం గురించి నేను చాలాసార్లు మాట్లాడాను.  కాని, ఈ లైట్ హౌస్‌లు పర్యాటక పరంగా ప్రత్యేకమైనవి. అద్భుతమైన నిర్మాణాల కారణంగా లైట్ హౌసెస్ ప్రజలను ఎల్లప్పుడూ ఆకర్షించే కేంద్రాలుగా ఉన్నాయి. పర్యాటకాన్ని ప్రోత్సహించడానికి భారతదేశంలో 71 లైట్ హౌజులను ఎంపిక చేశాం.  మ్యూజియం, యాంఫి-థియేటర్, ఓపెన్ ఎయిర్ థియేటర్, ఫలహారశాల, పిల్లల పార్కు, ఎకో ఫ్రెండ్లీ కాటేజీలు, ల్యాండ్ స్కేపింగ్ ఈ అన్ని లైట్ హౌజులలో ఏర్పాటవుతాయి. లైట్ హౌజుల గురించి చర్చిస్తున్నాం కాబట్టి ఒక ప్రత్యేకమైన లైట్ హౌస్ గురించి కూడా మీకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఈ లైట్ హౌస్ గుజరాత్ లోని సురేంద్ర నగర్ జిల్లాలో జింఝు వాడా అనే ప్రదేశంలో ఉంది. ఈ లైట్ హౌస్ ఎందుకు ప్రత్యేకమైనదో మీకు తెలుసా? సముద్ర తీరం ఈ లైట్ హౌస్ ఉన్న ప్రదేశానికి వంద కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉంది. ఇక్కడ ఏదో ఒక సమయంలో ఒక ఓడరేవు ఉందనేందుకు సాక్ష్యంగా ఈ గ్రామంలో మీకు అలాంటి రాళ్ళు కూడా కనిపిస్తాయి.  అంటే అంతకుముందు తీరప్రాంతం జింఝు వాడా వరకు ఉండేది. సముద్రం అలలు పైకి లేవడం, వెనుకకు పోవడం, ఇంత దూరం వెళ్ళడం కూడా దాని రూపాల్లో ఒకటి. ఈ నెలలో జపాన్‌లో సంభవించిన భారీ సునామీకి 10 సంవత్సరాలు. ఈ సునామీలో వేలాది మంది ప్రాణాలు కోల్పోయారు. అలాంటి ఒక సునామీ 2004 లో భారతదేశంలో సంభవించింది. అండమాన్ నికోబార్లలో, తమిళనాడులో లైట్ హౌజుల్లో పనిచేస్తున్న 14 మంది ఉద్యోగులను సునామీ సమయంలో కోల్పోయాం. కష్టపడి పనిచేసే ఈ లైట్ కీపర్లకు నేను సగౌరవంగా నివాళి అర్పిస్తున్నాను. లైట్ కీపర్ల పనిని నేను ప్రశంసిస్తున్నాను.

ప్రియమైన దేశవాసులారా! కొత్తదనం, ఆధునికత జీవితంలోని ప్రతి రంగంలోనూ అవసరం.  లేకపోతే అది కొన్నిసార్లు మనకు భారంగా మారుతుంది. భారతదేశ వ్యవసాయ ప్రపంచంలో ఆధునికత-  ఇది నేటి కాలపు డిమాండ్. ఇప్పటికే  చాలా ఆలస్యమైంది. మనం చాలా సమయాన్ని నష్టపోయాం.  వ్యవసాయ రంగంలో కొత్త ఉపాధి అవకాశాలను సృష్టించడానికి, రైతుల ఆదాయాన్ని పెంచడానికి సాంప్రదాయ వ్యవసాయంతో పాటు కొత్త ఎంపికలు, కొత్త ఆవిష్కరణలను అవలంబించడం కూడా అంతే అవసరం. శ్వేత విప్లవం సందర్భంగా దేశం దీనిని అనుభవించింది. ఇప్పుడు తేనెటీగల పెంపకం అటువంటి ఎంపికగా ఉంది. తేనెటీగల పెంపకం దేశంలో తేనె విప్లవం లేదా తీపి విప్లవానికి ఆధారం. పెద్ద సంఖ్యలో రైతులు అందులో చేరారు. పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని డార్జిలింగ్‌లో గుర్ దుం అనే గ్రామం ఉంది. ఇక్కడి పర్వతాలు ఎత్తయినవి.  భౌగోళిక సమస్యలు కూడా ఉన్నాయి. కానీ ఇక్కడి ప్రజలు తేనెటీగల పెంపకం పనిని ప్రారంభించారు. ఈ ప్రదేశంలో తయారుచేసిన తేనెకు ఇప్పుడు మంచి డిమాండ్ ఉంది. తేనె వల్ల రైతుల ఆదాయం కూడా పెరుగుతోంది. పశ్చిమ బెంగాల్ లోని సుందర్బన్ ప్రాంతాల సహజ సేంద్రీయ తేనెను ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలు  ఇష్టపడతారు. నాకు గుజరాత్ నుండి అలాంటి ఒక వ్యక్తిగత అనుభవం కూడా ఉంది. గుజరాత్‌లోని బనాస్ కాంఠ లో 2016 లో ఒక కార్యక్రమం నిర్వహించారు. ఇక్కడ చాలా అవకాశాలు ఉన్నాయని ఆ కార్యక్రమంలో నేను ప్రజలకు చెప్పాను. “బనాస్ కాంఠ రైతులు తీపి విప్లవంలో   కొత్త అధ్యాయాన్ని ఎందుకు రాయకూడదు?” అని అడిగాను.  మీకు ఈ విషయం  తెలుసుకోవడం ఆనందంగా ఉంటుంది. చాలా తక్కువ సమయంలో బనాస్ కాంఠ తేనె ఉత్పత్తికి ప్రధాన కేంద్రంగా మారింది. బనాస్ కాంఠ రైతులు తేనె నుండి ఏటా లక్షల రూపాయలు సంపాదిస్తున్నారు. అలాంటి ఒక ఉదాహరణ హర్యానాలోని యమునా నగర్‌లో కూడా ఉంది. యమునా నగర్ లో  రైతులు తేనెటీగ పెంపకం ద్వారా  సంవత్సరానికి అనేక వందల టన్నుల తేనెను ఉత్పత్తి చేస్తున్నారు.  వారి ఆదాయాన్ని పెంచుకుంటున్నారు. రైతుల ఈ కృషి ఫలితంగా దేశంలో తేనె ఉత్పత్తి నిరంతరం పెరుగుతోంది.  ఏటా దాదాపు లక్ష ఇరవై ఐదువేల టన్నులకు చేరుకుంది.  అందులో అధిక మొత్తంలో తేనె విదేశాలకు కూడా ఎగుమతి అవుతోంది.

మిత్రులారా! తేనెటీగ పెంపకంలో ఆదాయం కేవలం తేనె నుండి మాత్రమే కాదు. తేనెటీగ మైనం -బీ వాక్స్ –  కూడా చాలా పెద్ద ఆదాయ వనరు. మందుల  పరిశ్రమ, ఆహార పరిశ్రమ, వస్త్ర, సౌందర్య ఉపకరణాల పరిశ్రమలలో ప్రతిచోటా దీనికి డిమాండ్ ఉంది. మన దేశం ప్రస్తుతం తేనెటీగ మైనాన్ని దిగుమతి చేస్తుంది. ఇప్పుడు ఈ పరిస్థితి వేగంగా మారుతోంది. అంటే ఒక విధంగా మనం ఆత్మ నిర్భర భారత ప్రచారానికి సహకరిస్తున్నాం. ప్రపంచం మొత్తం ఆయుర్వేదం, సహజ ఆరోగ్య ఉత్పత్తుల వైపు చూస్తోంది. అటువంటి పరిస్థితిలో తేనె కోసం డిమాండ్ మరింత వేగంగా పెరుగుతోంది. అటువంటి పరిస్థితిలో, తేనె కోసం డిమాండ్ మరింత వేగంగా పెరుగుతోంది. దేశంలోని ఎక్కువ మంది రైతులు తమ వ్యవసాయంతో పాటు తేనెటీగ పెంపకం కూడా చేయాలని నేను కోరుకుంటున్నాను. ఇది రైతుల ఆదాయాన్ని కూడా పెంచుతుంది. వారి జీవితాలకు తీపిని కూడా ఇస్తుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! కొద్ది రోజుల క్రితం ప్రపంచ పిచ్చుకల  దినోత్సవాన్ని జరుపుకున్నాం.  మన ఇళ్ల గోడలపై, చుట్టుపక్కల చెట్లపై పక్షులు ఉండేవి.  కానీ కొన్ని సంవత్సరాల క్రితం పిట్టలను చూశామని చెప్పడం ద్వారా ఇప్పుడు ప్రజలు పక్షులను గుర్తు తెచ్చుకుంటారు. ఈ రోజు మనం వాటిని  కాపాడటానికి ప్రయత్నాలు చేయాలి. నా బెనారస్ సహచరుడు ఇంద్రపాల్ సింగ్ బత్రా గారు  అలాంటి పని చేశారు. ఈ విషయాన్ని నేను మన్ కి బాత్ శ్రోతలకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. బత్రా తన ఇంటిని పక్షుల నివాసంగా చేసుకున్నారు. అతను తన ఇంట్లో పక్షులు సులభంగా ఉండేందుకు వీలయ్యే చెక్క గూళ్ళను నిర్మించారు. బెనారస్ లో  అనేక ఇళ్ళు ఈ ప్రచారంలో చేరాయి. ఇది ఇళ్లలో అద్భుతమైన సహజ వాతావరణాన్ని కూడా సృష్టించింది. ప్రకృతి, పర్యావరణం, జంతువులు, పక్షుల కోసం మనం కూడా ప్రయత్నాలు చేయాలి. అలాంటి మరో సహచరుడు బిజయ్ కుమార్ కాబీ గారు. బిజయ్ గారు ఒడిషాలోని కేంద్రపారాకు చెందినవారు. కేంద్రపారా సముద్ర ఒడ్డున ఉంది. అందువల్ల ఈ జిల్లాలో సముద్ర అలల తాకిడికి, తుఫానుకు గురయ్యే గ్రామాలు చాలా ఉన్నాయి. ఇది కొన్ని సమయాల్లో చాలా నష్టాన్ని కలిగిస్తుంది. ఈ ప్రకృతి విపత్తును ప్రకృతి మాత్రమే ఆపగలదని బిజయ్ గారు అభిప్రాయపడ్డారు. అప్పుడు బిజయ్ గారు  తన ఉద్యమాన్ని బడాకోట్ గ్రామం నుండి ప్రారంభించారు. పన్నెండు సంవత్సరాలు- మిత్రులారా! పన్నెండు  సంవత్సరాలు-  కష్టపడి కష్టపడి పనిచేసి  గ్రామం నుండి సముద్రం వైపు 25 ఎకరాల మడ అడవులను తయారు చేశారు. ఈ రోజు ఆ అడవి ఆ గ్రామాన్ని కాపాడుతోంది. ఒడిషాలోని పారదీప్ జిల్లాలో అమ్రేష్ సామంత్ అనే ఇంజనీరు  ఇలాంటి పని చేశారు. అమ్రేష్ గారు చిన్న అడవులను నాటారు.  దాని నుండి ఈరోజు  అనేక గ్రామాలకు రక్షణ లభిస్తోంది.  

మిత్రులారా! ఈ రకమైన కృషిలో మనం కూడా భాగస్వాములమైతే పెద్ద ఎత్తున మంచి ఫలితాలు వస్తాయి. ఉదాహరణకు తమిళనాడులోని కోయంబత్తూర్‌లో బస్సు కండక్టర్ గా పనిచేసే మరిముత్తు యోగనాథన్‌గారి కృషి గురించి చెప్పుకుందాం.  యోగనాథన్ తన బస్సులోని ప్రయాణికులకు టిక్కెట్లు ఇస్తారు. వాటితో పాటు ఒక మొక్కను కూడా ఉచితంగా ఇస్తారు. ఈ విధంగా, యోగనాథన్ గారు ఎన్ని చెట్లు నాటారో తెలియదు. ఈ పనిలో యోగనాథన్ తన జీతంలో చాలా భాగాన్ని ఖర్చు చేస్తున్నారు. ఇప్పుడు ఇది విన్న తరువాత మరిముత్తు యోగనాథన్ కృషిని మెచ్చుకోని పౌరుడు ఎవరైనా ఉంటారా? ఆయన చేస్తున్న ఉత్తేజకరమైన పనికి, ఆయన ప్రయత్నాలకు  హృదయపూర్వకంగా అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మనమందరం వ్యర్థాల నుండి బంగారం లేదా కచరా నుండి కాంచనాన్ని తయారు చేయడం గురించి చూశాం..  విన్నాం. మనం కూడా ఇతరులకు చెబుతూనే ఉన్నాం. అదే విధంగా వ్యర్థాలను విలువగా మార్చే పని కూడా జరుగుతోంది. అలాంటి ఒక ఉదాహరణ కేరళలోని కొచ్చిలో ఉన్న సెయింట్ తెరెసా  కళాశాల. నాకు గుర్తు-  2017 లో నేను ఈ కళాశాల ప్రాంగణంలో ఒక పుస్తక పఠన కార్యక్రమానికి హాజరయ్యాను. ఈ కళాశాల విద్యార్థులు పునర్వినియోగ బొమ్మలను తయారు చేస్తున్నారు-  అది కూడా చాలా సృజనాత్మకంగా. ఈ విద్యార్థులు బొమ్మలు తయారు చేయడానికి పాత బట్టలు, పడేసిన చెక్క ముక్కలు, సంచులు , పెట్టెలను ఉపయోగిస్తున్నారు. ఒక విద్యార్థి ఒక పజిల్ ను తయారు చేస్తే మరి కొందరు కారు, రైలును తయారు చేస్తున్నారు. బొమ్మలు సురక్షితంగా ఉండటంతో పాటు పిల్లలకు  స్నేహపూర్వకంగా ఉండడంపై ఇక్కడ ప్రత్యేక శ్రద్ధ వహిస్తారు. ఈ మొత్తం కృషిలో మంచి విషయం ఏమిటంటే ఈ బొమ్మలను అంగన్వాడీ పిల్లలకు ఆడడానికి ఇస్తారు.  బొమ్మల తయారీలో దేశం ప్రగతి సాధించడంలో వ్యర్థాల నుండి విలువ రాబట్టే  ఈ ఉద్యమాలు, ఈ వినూత్న ప్రయోగాలు చాలా ముఖ్యమైనవి.

ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని విజయవాడలో ప్రొఫెసర్ శ్రీనివాస్ పదకాండ్ల గారు చాలా ఆసక్తికరమైన పని చేస్తున్నారు. ఆయన వాహనాల తుక్కు నుండి శిల్పాలను సృష్టించారు. ఆయన రూపొందించిన ఈ భారీ శిల్పాలను పబ్లిక్ పార్కులలో ఏర్పాటు చేశారు. ప్రజలు వాటిని ఎంతో ఉత్సాహంగా చూస్తున్నారు. ఎలక్ట్రానిక్ , ఆటోమొబైల్ రంగాల్లోని వ్యర్థాలను రీసైక్లింగ్ చేయడంలో ఇది ఒక వినూత్న ప్రయోగం. కొచ్చి, విజయవాడలలో జరుగుతున్న ఈ ప్రయత్నాలను నేను మరోసారి అభినందిస్తున్నాను.  ఇలాంటి కృషిలో పాల్గొనేందుకు ఎక్కువ మంది  ముందుకు వస్తారని ఆశిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా! భారతదేశ ప్రజలు ప్రపంచంలోని ఏ మూలకు వెళ్ళినా తాము భారతీయులమని గర్వంగా చెప్తారు. మన యోగా, ఆయుర్వేదం, తత్వశాస్త్రం – ఇలా మన దగ్గర లేనిది ఏముంది? ఈ విషయాలలో మనకు చాలా గర్వంగా ఉంటుంది.  అలాగే మన స్థానిక భాష, మాండలికం, గుర్తింపు, శైలి, అన్నపానీయాల గురించి కూడా గర్వపడుతున్నాం. మనం కొత్తవి స్వీకరించాలి. అదే జీవితం. కానీ అదే సమయంలో ప్రాచీనతను, సాంప్రదాయాలను కోల్పోకూడదు. మన చుట్టూ ఉన్న అపారమైన సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని ప్రోత్సహించడానికి, కొత్త తరానికి అందించడానికి మనం కృషి చేయాలి. అస్సాంలో నివసించే సికారి టిస్సౌ చాలా అంకితభావంతో దీన్ని చేస్తున్నారు. కర్బీ ఆంగ్లాంగ్ జిల్లాకు చెందిన సికారి టిస్సౌ గారు  గత 20 సంవత్సరాలుగా కార్బీ భాషను డాక్యుమెంట్ చేస్తున్నారు. ఒకప్పుడు ఈ కార్బీ భాష గిరిజన తోబుట్టువుల భాష.  కార్బీ నేడు ప్రధాన స్రవంతి నుండి కనుమరుగవుతోంది. సికారి టిస్సౌ గారు తమ గుర్తింపును కాపాడుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఆయన చేసిన ప్రయత్నాల వల్ల కార్బీ భాష డాక్యుమెంటేషన్ చాలావరకు పూర్తయింది.  ఆయన చేసిన కృషికి ప్రశంసలు అందుకున్నారు. అవార్డులు కూడా పొందారు. సికారి టిస్సౌ గారిని  'మన్ కి బాత్' ద్వారా నేను అభినందిస్తున్నాను.  దేశంలోని అనేక మారుమూల ప్రాంతాల్లో ఇలాంటి అనేక మంది అన్వేషకులు ఏదో ఒక రంగంలో కృషి చేస్తూనే ఉన్నారు. నేను వారందరినీ అభినందిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  ఏదైనా కొత్త ప్రారంభం ఎప్పుడూ చాలా ప్రత్యేకమైంది. కొత్త ప్రారంభం అంటే కొత్త అవకాశాలు – కొత్త ప్రయత్నాలు.  కొత్త ప్రయత్నాలు అంటే కొత్త శక్తి, కొత్త ఉత్సాహం. అందువల్లనే వివిధ రాష్ట్రాలు, ప్రాంతాలలో వైవిధ్యంతో నిండిన మన సంస్కృతిలో ఏదైనా ప్రారంభాన్ని వేడుకగా జరుపుకోవడం సంప్రదాయం.  ఈ సమయం కొత్త ఆరంభాలు, కొత్త పండుగలకు నాంది. వసంతాన్ని పండుగగా జరుపుకోవడం హోలీ సంప్రదాయం. మనం హోలీని రంగులతో జరుపుకునే సమయంలో-  అదే సమయంలో-  వసంతకాలం కూడా.  కొత్త రంగులు మన చుట్టూ ఉన్నాయి. ఈ సమయంలో పూలు వికసించడం ప్రారంభిస్తాయి. ప్రకృతి సజీవమౌతుంది.  త్వరలో దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో కొత్త సంవత్సర వేడుకలు కూడా జరుగుతాయి. ఉగాది లేదా పుథండు, గుడి పడ్వా  లేదా బిహు, నవ్రేహ్ లేదా పోయిలా, బోయిషాక్ లేదా బైసాఖి – పండుగ ఏదైనా దేశం మొత్తం అధిక ఉత్సాహం, కొత్త ఆశల రంగులో తడిసిపోతుంది. అదే సమయంలో  కేరళ విషు అనే చక్కటి పండుగను కూడా జరుపుకుంటుంది. దీని తరువాత త్వరలో చైత్ర నవరాత్రి పవిత్ర సందర్భం కూడా వస్తుంది. చైత్ర మాసం తొమ్మిదవ రోజు మనకు శ్రీరామ నవమి పండుగ ఉంటుంది. ఇది భగవాన్ శ్రీరాముడి జన్మదినం. న్యాయం, పరాక్రమాల  కొత్త శకానికి నాంది. ఈ సమయంలో చుట్టూ ఉత్సాహకరమైన,  భక్తితో నిండిన వాతావరణం ఉంటుంది. ఇది ప్రజలను దగ్గరికి కలుపుతుంది.  వారిని కుటుంబంతో, సమాజంతో సాన్నిహిత్యం చేస్తుంది. పరస్పర సంబంధాలను బలపరుస్తుంది. ఈ ఉత్సవాల సందర్భంగా దేశవాసులందరినీ అభినందిస్తున్నాను.

మిత్రులారా! ఈ సమయంలో ఏప్రిల్ 4 వ తేదీన దేశం ఈస్టర్ పండుగను కూడా జరుపుకుంటుంది. ఈస్టర్ పండుగ సందర్భంగా యేసుక్రీస్తు పునరుత్థానం  వేడుకగా జరుపుకుంటారు. ప్రతీకాత్మకంగా ఈస్టర్ పండుగ జీవితపు కొత్త ప్రారంభంతో ముడిపడి ఉంది. ఈస్టర్ ఆశయాల పునరుత్థానానికి ప్రతీక. ఈ పవిత్రమైన పర్వదిన సందర్భంగా కేవలం భారతదేశంలోని క్రైస్తవులను మాత్రమే కాకుండా ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న క్రైస్తవులందరికీ శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  ఈ రోజు 'మన్ కీ బాత్'లో 'అమృత్ మహోత్సవ్ 'గురించి, దేశం కోసం మన కర్తవ్యాల గురించి మాట్లాడుకున్నాం. ఇతర పండుగలు, పర్వదినాల గురించి కూడా చర్చించాం. త్వరలో మన రాజ్యాంగ హక్కులు, విధులను గుర్తుచేసే మరో పండుగ రాబోతోంది. అది ఏప్రిల్ 14 – డాక్టర్ బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ గారి జన్మదినం. ఈసారి 'అమృత్ మహోత్సవ్'లో ఈ సందర్భం మరింత ప్రత్యేకమైంది. బాబా సాహెబ్ గారి ఈ పుట్టినరోజును మనం  చిరస్మరణీయంగా జరుపుకుంటామని నేను ఖచ్చితంగా అనుకుంటున్నాను. మన కర్తవ్యాలను పాటిస్తామని సంకల్పం చేసుకుని,  బాబాసాహెబ్ కు నివాళి అర్పించాలి. ఈ నమ్మకంతో మీకు మరోసారి పర్వదినాల శుభాకాంక్షలు.

మీరందరూ సంతోషంగా ఉండండి. ఆరోగ్యంగా ఉండండి.  ఉల్లాసంగా ఉండండి. ఈ కోరికతో ‘మందులు కూడా- కఠినమైన ముందు జాగ్రత్తలు కూడా’ అనే నినాదాన్ని మరోసారి గుర్తు చేస్తున్నాను. అందరికీ చాలా చాలా ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం.. నిన్న మాఘ పూర్ణిమ పండుగ. మాఘ మాసం నదులు, చెరువులు, నీటి వనరులతో ముడిపడి ఉంది.

"మాఘే నిమగ్నా: సలీలే సుశీతే, విముక్త పాపా: త్రిదివం ప్రయాన్తి ||"

అని మన గ్రంథాలలో చెప్పారు..

అంటే మాఘ మాసంలో ఏదైనా పవిత్ర జలాశయంలో స్నానం చేయడాన్ని పవిత్రమైందిగా పరిగణిస్తారు. ప్రపంచంలోని ప్రతి సమాజంలో, నదికి సంబంధించిన సంప్రదాయం ఉంది. నదుల ఒడ్డున అనేక నాగరికతలు అభివృద్ధి చెందాయి. మన సంస్కృతి వేల సంవత్సరాల నాటిది కాబట్టి, నదుల నాగరికత ఇక్కడ ఎక్కువగా ఉంటుంది. దేశంలో ఏదో ఒక మూలలో నీటి సంబంధిత పర్వదినం లేని రోజు ఉండదు. మాఘ మాసంలో ప్రజలు తమ ఇళ్లను, కుటుంబాలను వదిలిపెట్టి నెల మొత్తం నదుల ఒడ్డుకు వెళతారు. ఈసారి హరిద్వార్‌లో కుంభ మేళాకూడా జరుగుతోంది. నీరు మనకు జీవితం. నీరే విశ్వాసం. నీరే ప్రగతి ధార కూడా. నీరు చాలా ముఖ్యమైంది. నీటి స్పర్శతో ఇనుము బంగారంగా మారుతుందని ఒక తత్వవేత్త అంటారు. అదేవిధంగా జీవితానికి నీటి స్పర్శ అవసరం. అభివృద్ధికి కూడా ఇది చాలా అవసరం.

మిత్రులారా! మాఘ మాసాన్ని నీటితో అనుసంధానించడానికి మరొక కారణం ఉండవచ్చు. ఈ మాసం నుండి శీతాకాలం ముగుస్తుంది. వేసవి ప్రారంభమవుతుంది. నీటిని పరిరక్షించడానికి ఇప్పటినుండే ప్రయత్నాలను ప్రారంభించాలి. కొన్ని రోజుల తరువాత మార్చి 22 వ తేదీ నాడు ప్రపంచ జల దినోత్సవం కూడా ఉంది.

ప్రపంచంలోని కోట్లాది ప్రజలు నీటి కొరతను తీర్చడానికి మాత్రమే తమ జీవితంలో ఎక్కువ భాగం కష్టపడుతున్నారని ఉత్తరప్రదేశ్ నుండి ఆరాధ్య గారు రాశారు. ‘నీరు లేకుంటే అంతా శూన్యం' అని కూడా చెప్పలేదు.నీటి సంక్షోభాన్ని పరిష్కరించడానికి పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని ఉత్తర దీనాజ్‌పూర్‌కు చెందిన సుజిత్ గారు నాకు చాలా మంచి సందేశం పంపారు. ప్రకృతి మనకు నీటి రూపంలో ఉమ్మడి బహుమతిని ఇచ్చిందని, కాబట్టి దాన్ని ఆదా చేయడం కూడా ఉమ్మడి బాధ్యత అని సుజిత్ గారు రాశారు. సామూహిక బహుమతి ఉన్నట్లే, సామూహిక బాధ్యత కూడా ఉంటుంది. . సుజిత్ గారి మాట ఖచ్చితంగా నిజమైంది. నది, చెరువు, సరస్సు, వర్షం, భూగర్భ జలాలు అందరికోసం.

మిత్రులారా! గ్రామంలోని బావులు, సరస్సులను ఊరంతా కలిసి చూసుకునే ఒక కాలం గతంలో ఉండేది. ఇప్పుడు అలాంటి ఒక ప్రయత్నం తమిళనాడులోని తిరువన్నామలైలో జరుగుతోంది. అక్కడ స్థానిక ప్రజలు తమ బావులను కాపాడుకోవాలని ప్రచారం చేశారు. ఈ ప్రజలు తమ ప్రాంతంలో కొన్నేళ్లుగా పూడుకుపోయిన ఉమ్మడి బావులను పునరుద్ధరిస్తున్నారు.

మధ్యప్రదేశ్‌లోని అగరోథ గ్రామానికి చెందిన బబితా రాజ్‌పుత్ గారి ప్రయత్నం అందరికీ స్ఫూర్తినిస్తుంది. బబిత గారి గ్రామం బుందేల్‌ఖండ్‌లో ఉంది. ఒకప్పుడు ఆ గ్రామానికి సమీపంలో చాలా పెద్ద సరస్సు ఎండిపోయింది. అప్పుడు బబిత గారు గ్రామంలోని ఇతర మహిళలను వెంట తీసుకెళ్ళి సరస్సు వరకు నీరు వెళ్లేందుకు ఒక కాలువ నిర్మించారు. ఆ కాలువ నుండి వర్షపు నీరు నేరుగా సరస్సులోకి వెళ్ళడం ప్రారంభించింది. ఇప్పుడు ఆ సరస్సు నీటితో నిండి ఉంది.

మిత్రులారా! ఉత్తరాఖండ్ లోని బాగేశ్వర్ లో నివసిస్తున్న జగదీష్ కునియాల్ గారి కృషి కూడా చాలా బోధిస్తుంది. జగదీష్ గారి  గ్రామంతో పాటు ఆ పరిసర ప్రాంతం నీటి అవసరాలకు సహజ వనరులపై ఆధారపడింది. కానీ చాలా సంవత్సరాల కిందట ఆ నీటి వనరు ఎండిపోయింది. ఈ కారణంగా ఆ ప్రాంతంలో నీటి సంక్షోభం తీవ్రమైంది. జగదీష్ గారు చెట్లను నాటడం ద్వారా ఈ సంక్షోభాన్ని పరిష్కరించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఆయన గ్రామ ప్రజలతో కలిసి ఆ ప్రాంతమంతా వేలాది చెట్లను నాటారు. దాంతో ఎండిపోయిన జలాశయంలో నీటి నిల్వలు మళ్లీ పెరిగాయి.

మిత్రులారా! నీటి నుండి మొదలుకొని మన సామూహిక బాధ్యతలను అర్థం చేసుకోవాలి. భారతదేశంలోని చాలా ప్రాంతాల్లో మే-జూన్ నెలల్లో వర్షం మొదలవుతుంది. మన చుట్టూ ఉన్న నీటి వనరులను శుభ్రపరచడానికి, వర్షపునీటిని సేకరించడానికి 100 రోజుల ప్రచారాన్ని ఇప్పటి నుండే ప్రారంభించగలమా? ఈ ఆలోచనతో కొన్ని రోజుల తర్వాత జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ 'క్యాచ్ ది రెయిన్' అనే పేరుతో జల్ శక్తి అభియాన్ ను ప్రారంభిస్తోంది. ‘వర్షం ఎక్కడ పడ్డా, ఎప్పుడు పడ్డా వెంటనే ఒడిసిపట్టుకోవాలి’ అనేది ఈ ప్రచారం ప్రాథమిక సూత్రం. మనం మొదటి నుండి చేస్తున్న వాన నీటి సంరక్షణను మనం ఇప్పటి నుండి మళ్ళీ మొదలుపెట్టాలి. వర్షపు నీటి సేకరణ విధానం ఇప్పటినుండే అమల్లోకి తేవాలి. గ్రామాల్లో చెరువులు, జలాశయాల మార్గాలలో నీటి ప్రవాహానికి అడ్డుగా ఉన్న చెత్తను తొలగించాలి. నీటి మార్గానికి ఉన్న అడ్డంకులను తొలగించడం ద్వారా మరింత ఎక్కువ వర్షపునీటిని నిల్వ చేయగలుగుతాం.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మాఘ మాసం గురించి, ఈ మాస ఆధ్యాత్మిక ప్రాముఖ్యత గురించి చర్చ జరిగినప్పుడల్లా, ఈ చర్చ సంత్ రవిదాస్ గారి పేరు లేకుండా పూర్తి కాదు. మాఘ పూర్ణిమ రోజే సంత్ రవిదాస్ గారి జయంతి. సంత్ రవిదాస్ గారి మాటలు, ఆలోచనా ధోరణి, ఆయన జ్ఞానం మనకు ఈ రోజు కూడా మార్గ నిర్దేశం చేస్తాయి.

మనమంతా ఒకే తల్లి ముద్దుబిడ్డలం

అందరి సృష్టికర్త ఒకరే

అన్నీ ఒకే మట్టి మృణ్మయ పాత్రలే||

అని సంత్ రవిదాస్ చెప్పేవారు.

అంటే మనమంతా ఒకే మట్టి పాత్రలమని అర్థం. మనందరినీ ఒక్కరే తయారు చేశారని ఆయన భావం. సమాజంలో ప్రబలంగా ఉన్న వక్రీకరణల గురించి సంత్ రవిదాస్ ఎప్పుడూ బహిరంగంగా మాట్లాడేవారు. ఆయన ఈ వక్రీకరణలను సమాజం ముందు ఉంచారు. వాటిని సరిచేయడానికి మార్గం చూపించారు. అందుకే ‘రవి దాస్ రూపంలో గురువు దొరికారు.. ఇదే జ్ఞాన మార్గం’ అని మీరా బాయి గారు అన్నారు. సంత్ రవిదాస్ గారి జన్మస్థలమైన వారణాసితో అనుసంధానం కావడం నా అదృష్టం. సంత్ రవిదాస్ గారి ఆధ్యాత్మిక సమున్నత స్థాయిని, ఆ తీర్థక్షేత్రంలో ఆయన శక్తిని నేను అనుభవించాను.

మిత్రులారా!

‘కర్మ బంధనాలకు కట్టుబడి ఉండండి

ఫలాల ఆశ వద్దు.

కర్మ మనుష్య ధర్మం

నిజాయితీ రవిదాస్ మతం ||’ అని సంత్ రవిదాస్ చెప్పేవారు.

అంటే మన పనిని నిరంతరం చేస్తూనే ఉండాలి. అప్పుడు మనకు ఖచ్చితంగా ఫలం వస్తుంది. అంటే కర్మ నుండి సిద్ధి ఎలాగూ ఉంటుంది. దాని గురించిన ఆలోచన వద్దు అని. మన యువత సంత్ రవిదాస్ గారి నుండి ఇంకొక విషయం నేర్చుకోవాలి. యువకులు ఏదైనా పని చేయడానికి పాత మార్గాలకు, విధానాలకు తమను తాము బంధించుకోకూడదు. మీ జీవితాన్ని మీరే నిర్ణయించుకోండి. మీ స్వంత మార్గాలను కూడా తయారు చేసుకోండి. మీ లక్ష్యాలను మీరు స్వంతంగా నిర్ధారించుకోండి. మీ వివేకం, మీ విశ్వాసం బలంగా ఉంటే, మీరు ప్రపంచంలో దేనికీ భయపడాల్సిన అవసరం లేదు. నేను ఇలా ఎందుకు చెప్తున్నానంటే మన యువత చాలా సార్లు పని చేయాలనుకుంటున్నా కొనసాగుతున్న ఆలోచనల ఒత్తిడిలో పని చేయలేకపోతుంది. అందువల్ల మీరు ఎప్పుడూ ఆలోచించడానికి, ఆవిష్కరించడానికి వెనుకాడకూడదు. సంత్ రవిదాస్ గారు మరో ముఖ్యమైన సందేశాన్ని ఇచ్చారు. 'ఎవరి కాళ్ల మీద వారు నిలబడాలి’ అనేది ఆ సందేశం. మన కలల కోసం మనం వేరొకరిపై ఆధారపడడం సరైనది కాదు. రవిదాస్ గారు ఎప్పుడూ ఆ ఆలోచనకు సానుకూలంగా లేరు. ఈ రోజు దేశ యువత కూడా ఆ ఆలోచనా ధోరణికి అనుకూలంగా లేరని మనం చూస్తున్నాం. ఈ రోజు దేశంలోని యువతలో వినూత్న స్ఫూర్తిని చూసినప్పుడు సంత్ రవిదాస్ గారు కూడా గర్వపడతారని నేను భావిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ రోజు 'నేషనల్ సైన్స్ డే' జరుపుకుంటున్నాం. భారతదేశ గొప్ప శాస్త్రవేత్త డాక్టర్ సి.వి. రామన్ గారు చేసిన రామన్ ఎఫెక్ట్ పరిశోధనకు గుర్తుగా ఈ రోజు 'నేషనల్ సైన్స్ డే' జరుగుతోంది. రామన్ ఎఫెక్ట్ ఆవిష్కరణ మొత్తం సైన్స్ దిశను మార్చిందని కేరళకు చెందిన యోగేశ్వరన్ గారు నమోఆప్‌లో రాశారు. దీనికి సంబంధించిన చాలా మంచి సందేశాన్ని నాసిక్ కు చెందిన స్నేహిల్ గారు కూడా నాకు పంపారు. మన దేశంలో లెక్కలేనంతమంది శాస్త్రవేత్తలు ఉన్నారని, శాస్త్రవేత్తల కృషి లేకుండా సైన్స్ ఇంత పురోగతి సాధించలేదని స్నెహిల్ గారు రాశారు. ప్రపంచంలోని ఇతర శాస్త్రవేత్తల గురించి మనకు తెలిసినట్టే భారతదేశ శాస్త్రవేత్తల గురించి కూడా మనం తెలుసుకోవాలి. ‘మన్ కి బాత్’ శ్రోతల అభిప్రాయాలతో నేను కూడా ఏకీభవిస్తున్నాను. భారతదేశ శాస్త్రీయ చరిత్రను గురించి, మన శాస్త్రవేత్తల గురించి మన యువత తెలుసుకోవాలని, అర్థం చేసుకోవాలని, అధ్యయనం చేయాలని నేను ఖచ్చితంగా కోరుకుంటున్నాను.

మిత్రులారా! మనం సైన్స్ గురించి మాట్లాడేటప్పుడు చాలాసార్లు ప్రజలు దీనిని భౌతిక శాస్త్రం, రసాయన శాస్త్రం లేదా ప్రయోగశాలలకు పరిమితం చేస్తారు. కాని, సైన్స్ దీని కంటే చాలా ఉన్నతమైంది. 'స్వయం సమృద్ధి భారత ప్రచారంలో' సైన్స్ శక్తి చాలా దోహద పడుతుంది. ‘ల్యాబ్ టు ల్యాండ్’ అనే మంత్రంతో మనం ముందుకు వెళ్ళాలి.

ఉదాహరణకు హైదరాబాద్ లో చింతల వెంకట రెడ్డి గారు ఉన్నారు. రెడ్డిగారి డాక్టర్ స్నేహితుడు ఒకసారి ఆయనకు విటమిన్-డి లోపం వల్ల కలిగే వ్యాధులు, వాటి అనర్థాల గురించి చెప్పారు. రెడ్డి గారు ఒక రైతు. ఈ సమస్యను పరిష్కరించడానికి ఏం చేయాలా అని ఆయన ఆలోచించారు. దీని తరువాత ఆయన చాలా కష్టపడ్డారు. విటమిన్-డి అధికంగా ఉండే గోధుమ, వరి పంటలను అభివృద్ధి చేశారు. అదే నెలలో ఆయన జెనీవాలోని ప్రపంచ మేధో సంపత్తి సంస్థ నుండి పేటెంట్ కూడా పొందారు. గతేడాది వెంకట్ రెడ్డి గారిని పద్మశ్రీ పురస్కారంతో సత్కరించడం మన ప్రభుత్వ సౌభాగ్యం.

లద్దాఖ్‌కు చెందిన ఉర్ గెన్ ఫుత్ సౌగ్ గారు కూడా చాలా వినూత్న పద్ధతిలో పనిచేస్తున్నారు. ఉర్ గెన్ గారు ఇంత ఎత్తులో సేంద్రీయ విధానంలో సుమారు 20 పంటలను పండిస్తున్నారు. చక్రీయ పద్ధతిలో సాగు చేస్తున్నారు. ఒక పంట వ్యర్థాలను ఇతర పంటలలో ఎరువుగా ఉపయోగిస్తారు. ఇది అద్భుతమైన విషయం కదా!

అదేవిధంగా గుజరాత్‌లోని పాటన్ జిల్లాలో కామరాజ్ భాయ్ చౌదరి గారి ఇంట్లో మంచి మునగ కాయ విత్తనాలను అభివృద్ధి చేశారు. మంచి విత్తనాల సహాయంతో ఉత్పత్తి అయ్యే మునగ కాయ నాణ్యత కూడా మంచిది. ఆయన ఇప్పుడు తన ఉత్పత్తులను తమిళనాడు, పశ్చిమ బెంగాల్ రాష్ట్రాలకు పంపించడం ద్వారా ఆదాయాన్ని పెంచుకుంటున్నారు.

మిత్రులారా! ఈ రోజుల్లో మీరు చియా విత్తనాల పేరు తప్పక వింటూ ఉండవచ్చు. ఆరోగ్య అవగాహన ఉన్న వ్యక్తులు దీనికి చాలా ప్రాముఖ్యతనిస్తారు. ప్రపంచంలో దీనికి చాలా డిమాండ్ ఉంది. భారతదేశంలో ఇది ఎక్కువగా విదేశాల నుండి వస్తోంది. కానీ ఇప్పుడు ప్రజలు చియా విత్తనాల విషయంలో స్వయం సమృద్ధి దిశలో ముందడుగు వేస్తున్నారు. ఈ విధంగా యూపీలోని బారాబంకిలో హరిశ్చంద్ర గారు చియా విత్తనాల సాగు ప్రారంభించారు. ఈ విత్తనాల సాగు వారి ఆదాయాన్ని కూడా పెంచుతోంది. స్వావలంబన భారత ప్రచారానికి సహాయపడుతుంది.

మిత్రులారా! వ్యవసాయ వ్యర్థాల నుండి సంపదను సృష్టించడానికి అనేక ప్రయోగాలు కూడా దేశవ్యాప్తంగా విజయవంతంగా జరుగుతున్నాయి. ఉదాహరణకు, మదురైకి చెందిన మురుగేషన్ గారు అరటి వ్యర్థాల నుండి తాడు తయారు చేసే యంత్రాన్ని రూపొందించారు. మురుగేషన్ గారి ఈ ఆవిష్కరణ పర్యావరణ సమస్యలను, వ్యర్థ పదార్థాల నిర్మూలన సమస్యలను కూడా పరిష్కరిస్తుంది. అదనపు ఆదాయానికి రైతులకు ఒక మార్గాన్ని కూడా అందిస్తుంది.

మిత్రులారా! మన్ కీ బాత్ శ్రోతలకు ఇలా చాలా మంది గురించి చెప్పడం వెనుక నా ఉద్దేశ్యం మనమందరం వారి నుండి ప్రేరణ పొందుతాం. దేశంలోని ప్రతి పౌరుడు తన జీవితంలోనూ ప్రతి రంగంలోనూ విజ్ఞాన శాస్త్రాన్ని విస్తరిస్తే పురోగతికి మార్గాలు కూడా తెరుచుకుంటాయి. దేశం కూడా స్వయం సమృద్ధిగా మారుతుంది. ఈ దేశంలోని ప్రతి పౌరుడు దీన్ని చేయగలడన్న నమ్మకం నాకుంది.

నా ప్రియమైన మిత్రులారా! కోల్‌కతాకు చెందిన రంజన్ గారు తన లేఖలో చాలా ఆసక్తికరమైన, ప్రాథమిక ప్రశ్నలను అడిగారు. అదే సమయంలో వాటికి ఉత్తమ సమాధానాలు ఇవ్వడానికి ప్రయత్నించారు. మనం స్వావలంబన గురించి మాట్లాడేటప్పుడు దాన్ని ఎలా అర్థం చేసుకోవాలి? "స్వావలంబన భారత ప్రచారం కేవలం ప్రభుత్వ విధానం మాత్రమే కాదు, జాతీయ స్ఫూర్తి” అని ఈ ప్రశ్నకు సమాధానంగా ఆయన స్వయంగా రాశారు. స్వయం సమృద్ధిగా ఉండడం అంటే తమ స్వంత విధిని నిర్ణయించడమని ఆయన అభిప్రాయం. అంటే తమ భవిష్యత్తును తామే నిర్ణయించుకోవడమని ఆయన  నమ్ముతారు. రంజన్ బాబు గారి అభిప్రాయం వంద శాతం సరైంది. ఆయన చెప్పిన విషయాన్ని మరింత వివరిస్తే- మన దేశ విషయాల గురించి గర్వపడడం, మన దేశ ప్రజలు చేసిన పనుల గురించి గర్వపడడం స్వయం సమృద్ధిలో మొదటి అంశం. ప్రతి దేశ వాసీ గర్వపడుతున్నప్పుడు, ఈ ప్రక్రియలో అందరూ దేశవాసులూ పాలుపంచుకున్నప్పుడు స్వావలంబన భారతదేశం కేవలం ఆర్థిక ప్రచారం కాకుండా జాతీయ స్ఫూర్తిగా మారుతుంది. మన దేశంలో తయారైన తేజస్ యుద్ధ విమానాల విన్యాసాలను ఆకాశంలో చూసినప్పుడు; భారతదేశంలో తయారైన యుద్ధ ట్యాంకులు, క్షిపణులు మన గౌరవాన్ని పెంచినప్పుడు; ధనిక దేశాలలోని మెట్రో రైళ్లలో మేడ్ ఇన్ ఇండియా కోచ్ లను చూసినప్పుడు; మేడ్ ఇన్ ఇండియా కరోనా వ్యాక్సిన్‌ విదేశాలకు చేరుకున్న విషయం చూసినప్పుడు, మన నుదురు మరింత ఉన్నతమవుతుంది. పెద్ద విషయాలు మాత్రమే భారతదేశాన్ని స్వయం సమృద్ధిగా మారుస్తాయని కాదు. భారతదేశంలో తయారైన దుస్తులు, భారతదేశంలోని ప్రతిభావంతులైన హస్తకళాకారులు తయారుచేసిన వస్తువులు, భారతదేశ ఎలక్ట్రానిక్ ఉపకరణాలు, దేశ మొబైల్ రంగం.. ఇలా ప్రతి రంగంలోనూ మనం ఈ ప్రతిష్ఠను పెంచుకోవాలి. ఈ ఆలోచనతో మనం ముందుకు సాగినప్పుడు మాత్రమే మనం నిజంగా స్వావలంబన సాధించగలుగుతాం. ఈ స్వావలంబన భారతదేశ మంత్రం దేశంలోని ప్రతి గ్రామానికి చేరుకోవడం నాకు సంతోషంగా ఉంది. బీహార్‌లోని బేతియాలో ఇదే జరిగింది. దీని గురించి నేను మీడియాలో చదివాను.

బేతియాలో నివసించే ప్రమోద్ గారు ఢిల్లీ లో ఎల్‌ఈడీ బల్బ్ తయారీ కర్మాగారంలో టెక్నీషియన్‌గా పనిచేసేవారు. ఆ కర్మాగారంలో పనిచేసేటప్పుడు మొత్తం ప్రక్రియను చాలా దగ్గరగా అర్థం చేసుకున్నాడు. కానీ కరోనా సమయంలో ప్రమోద్ గారు తన ఇంటికి తిరిగి రావలసి వచ్చింది. తిరిగి వచ్చిన తర్వాత ప్రమోద్ గారు ఏం చేశారో తెలుసా? ఎల్‌ఈడీ బల్బుల తయారీకి స్వయంగా ఒక చిన్న యూనిట్‌ను ప్రారంభించారు. ఆయన తన ప్రాంతం నుండి కొంతమంది యువకులను తీసుకొని ఫ్యాక్టరీ కార్మికుడి నుండి ఫ్యాక్టరీ యజమానిగా తన ప్రయాణాన్ని కొన్ని నెలల్లో పూర్తి చేశారు. అది కూడా తన తన సొంత ఇంట్లోనే నివసిస్తూ..

మరో ఉదాహరణ ఉత్తరప్రదేశ్ లోని గఢ్ ముక్తేశ్వర్ కు సంబంధించింది. కరోనా కాలంలో విపత్తును అవకాశంగా తాను ఎలా మార్చుకున్నారో గఢ్ ముక్తేశ్వర్ నుండి సంతోష్ గారు రాశారు. సంతోష్ గారి పూర్వికులు అద్భుతమైన హస్తకళాకారులు. చాపలు తయారు చేసేవారు. కరోనా సమయంలో ఇతర పనులు ఆగిపోయినప్పుడు వారు గొప్ప శక్తితో, ఉత్సాహంతో చాపలను తయారు చేయడం ప్రారంభించారు. త్వరలో ఉత్తరప్రదేశ్ లోని వివిధ ప్రాంతాల నుండే కాకుండా ఇతర రాష్ట్రాల నుండి కూడా చాపల కోసం ఆర్డర్లు పొందారు. దీనివల్ల ఈ ప్రాంతానికి చెందిన శతాబ్దాల పూర్వపు పురాతన అందమైన కళకు కొత్త బలం లభించిందని సంతోష్ గారు చెప్పారు.

మిత్రులారా! దేశవ్యాప్తంగా అనేక ఉదాహరణలు ఉన్నాయి. ఇక్కడ ప్రజలు స్వావలంబన భారత ప్రచారానికి సహకరిస్తున్నారు. ఈ రోజు అది ఒక భావోద్వేగ అంశంగా మారింది. ఈ భావోద్వేగం సాధారణ ప్రజల హృదయాల్లో ప్రవహిస్తోంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! గుర్గావ్‌లో నివసిస్తున్న మయూర్ గారి ఆసక్తికరమైన పోస్ట్ ను నమోఆప్‌లో చూశాను. ఆయన పక్షుల వీక్షకుడు. ప్రకృతి ప్రేమికుడు. తాను హర్యానాలో నివసిస్తున్నానని మయూర్ గారు రాశారు. కానీ అస్సాం ప్రజలపై– ముఖ్యంగా కాజీరంగ ప్రజలపై చర్చించాలని తాను కోరుకుంటున్నానని ఆయన రాశారు. అస్సాంకు గర్వకారణమైన ఖడ్గమృగం గురించి మయూర్ గారు మాట్లాడతారని నేను అనుకున్నాను. కానీ కాజీరంగాలో వాటర్ ఫౌల్స్ సంఖ్య పెరిగినందుకు అస్సాం ప్రజలను మయూర్ గారు అభినందించారు. ఈ వాటర్‌ ఫౌల్స్ ను సులువైన భాషలో ఎలా చెప్పవచ్చో నేను అన్వేషిస్తున్నాను. ఒక పదం కనుగొన్నాను. – ఆ పదం ‘జలపక్షి’. చెట్ల మీద కాకుండా నీటి పై గూడు ఉండే పక్షి. బాతులు మొదలైనవి. కాజీరంగ నేషనల్ పార్క్, టైగర్ రిజర్వ్ అథారిటీ కొంతకాలంగా వార్షిక వాటర్ ఫాల్స్ సెన్సస్ చేస్తున్నాయి. ఈ జనాభా లెక్కల ప్రకారం నీటి పక్షుల సంఖ్య తెలుస్తుంది. వాటికి ఇష్టమైన ఆవాసాలేమిటో తెలుస్తుంది. రెండు-మూడు వారాల కిందట మళ్ళీ సర్వే జరిగింది. ఈసారి నీటి పక్షుల సంఖ్య గత ఏడాదితో పోలిస్తే సుమారు 175 శాతం పెరిగిందని తెలుసుకోవడం మీకు కూడా సంతోషంగా ఉంటుంది.

ఈ జనాభా లెక్కల ప్రకారం కాజీరంగ జాతీయ ఉద్యానవనంలో మొత్తం 112 జాతుల పక్షులు కనిపించాయి. వీటిలో 58 జాతుల పక్షులు యూరప్, మధ్య ఆసియా, తూర్పు ఆసియాతో సహా ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాల నుండి శీతాకాలంలో వలస వస్తాయి. మెరుగైన నీటి సంరక్షణతో పాటు ఇక్కడ చాలా తక్కువ మానవ ప్రమేయం ఉండడం కూడా దీనికి ముఖ్య కారణం. కొన్ని సందర్భాల్లో సానుకూల మానవ జోక్యం కూడా చాలా ముఖ్యమైంది.

అస్సాంకు చెందిన జాదవ్ పాయెంగ్ ను చూడండి. మీలో కొందరికి ఆయన గురించి తెలిసి ఉండవచ్చు. ఆయన చేసిన కృషికి పద్మ అవార్డు అందుకున్నారు. అస్సాంలోని మజులి ద్వీపంలో సుమారు 300 హెక్టార్ల తోటల పెంపకంలో తన చురుకైన సహకారాన్ని ఆయన అందించారు. ఆయన అటవీ సంరక్షణ కోసం కృషి చేస్తున్నారు. తోటల పెంపకంలో, జీవవైవిధ్య పరిరక్షణ కోసం ప్రజలను ప్రేరేపించడంలో కూడా పాల్గొన్నారు.

మిత్రులారా! అస్సాంలోని మన దేవాలయాలు కూడా ప్రకృతి పరిరక్షణలో తమదైన పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. మీరు దేవాలయాలను పరిశీలిస్తే ప్రతి ఆలయానికి ఒక చెరువు ఉందని మీకు తెలుస్తుంది. హజోలోని హయగ్రీవ మధేబ్ ఆలయం, సోనిత్‌పూర్‌లోని నాగశంకర్ ఆలయం, గువహతిలోని ఉగ్రతార ఆలయం మొదలైన ఆలయాల సమీపంలో ఇలాంటి చెరువులు చాలా ఉన్నాయి. అంతరించిపోయిన జాతుల తాబేళ్లను కాపాడటానికి వీటిని ఉపయోగిస్తున్నారు. అస్సాంలో అత్యధిక జాతుల తాబేళ్లు ఉన్నాయి. దేవాలయాల సమీపంలోని ఈ చెరువులు తాబేళ్ల సంరక్షణ, పెంపకంతో పాటు తాబేళ్ల పెంపకంలో శిక్షణ కోసం ఒక అద్భుతమైన ప్రదేశంగా మారతాయి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఆవిష్కరణ చేయడానికి శాస్త్రవేత్తగా ఉండాల్సిన అవసరం ఉందని కొంతమంది భావిస్తారు. ఇతరులకు ఏదైనా నేర్పడానికి ఉపాధ్యాయుడిగా ఉండాల్సిన అవసరం ఉందని మరికొందరు భావిస్తారు. ఈ ఆలోచనను సవాలు చేసే వారికి ఎల్లప్పుడూ ప్రశంసలు లభిస్తాయి. ఎవరైనా సైనికుడిగా మారడానికి శిక్షణ పొందితే అతను సైనికుడిగా ఉండాల్సిన అవసరం ఉందా? అవును.. అది అవసరం అని మీరు ఆలోచిస్తూ ఉండాలి. కానీ ఇక్కడే చిన్న మెలిక ఉంది.

మైగవ్‌లో కమలకాంత్ గారు ఒక మీడియా నివేదికను పంచుకున్నారు. ఇది భిన్నమైన విషయం. ఒడిశాలోని అరాకుడలో ఒక మంచి వ్యక్తి ఉన్నారు. ఆయన పేరు నాయక్ సర్. ఆయన పేరు సిలూ నాయక్ అయినప్పటికీ అందరూ ఆయన్ని నాయక్ సర్ అని పిలుస్తారు. నిజానికి ఆయన మ్యాన్ ఆన్ ఎ మిషన్. సైన్యంలో చేరాలని కోరుకునే యువకులకు ఆయన ఉచితంగా శిక్షణ ఇస్తారు. ఆయన సంస్థ పేరు మహాగురు బెటాలియన్. శారీరక దృఢత్వం నుండి ఇంటర్వ్యూల వరకు, రాయడం నుండి శిక్షణ వరకు అన్ని అంశాలను అక్కడ నేర్పిస్తారు. ఆ సంస్థలో శిక్షణ పొందిన వ్యక్తులు ఆర్మీ, నేవీ, ఎయిర్ ఫోర్స్, సిఆర్పిఎఫ్, బిఎస్ఎఫ్ వంటి సైనిక దళాలలో స్థానం పొందారని తెలిస్తే మీరు ఆశ్చర్యపోతారు. ఒడిశా పోలీసులలో నియామకం కోసం ప్రయత్నించిన సిలూ నాయక్ విజయం సాధించలేకపోయారని తెలుసుకుని మీరు ఆశ్చర్యపోతారు. అయినప్పటికీ తన శిక్షణ ఆధారంగా ఆయన చాలా మంది యువకులను జాతీయ సేవకు అర్హుడుగా చేశారు. రండి.. మన దేశానికి మరింతమంది నాయకులను సిద్ధం చేయాలని నాయక్ సర్ కు శుభాకాంక్షలు తెలియజేద్దాం.

మిత్రులారా! కొన్నిసార్లు చాలా చిన్న, సాధారణమైన ప్రశ్న కూడా మనస్సును కదిలిస్తుంది. ఈ ప్రశ్నలు చాలా పెద్దవి కావు.. అవి చాలా సరళమైనవి. అయినప్పటికీ అవి మనల్ని ఆలోచింపజేస్తాయి. కొద్ది రోజుల క్రితం హైదరాబాద్‌కు చెందిన అపర్ణరెడ్డి గారు అలాంటి ఒక ప్రశ్న నన్ను అడిగారు. “మీరు చాలా సంవత్సరాలు ప్రధానమంత్రి గా ఉన్నారు. చాలా సంవత్సరాలు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నారు. ఏదో ఇంకా తక్కువ ఉందని మీకు ఎప్పుడైనా అనిపిస్తుందా?” అని అపర్ణ గారు అడిగారు. అపర్ణ గారి ప్రశ్న చాలా సులభం. కాని జవాబు కష్టమైంది కూడా. నేను ఈ ప్రశ్న గురించి చాలా ఆలోచించాను. నా లోపాలలో ఒకటి, ప్రపంచంలోని పురాతన భాష అయిన తమిళాన్ని నేర్చుకోవడానికి నేను పెద్దగా ప్రయత్నం చేయకపోవడమని, నేను తమిళం నేర్చుకోలేకపోయానని నాలో నేను అనుకున్నాను. తమిళం చాలా సుందర భాష. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందింది. తమిళ సాహిత్యంలోని నాణ్యత, ఆ భాషలో రాసిన కవితల లోతు గురించి చాలా మంది నాకు చాలా చెప్పారు. మన సంస్కృతికి, గౌరవానికి ప్రతీక అయిన అనేక భాషల ప్రదేశం భారతదేశం. భాష గురించి మాట్లాడుతూ, మీతో ఒక చిన్న ఆసక్తికరమైన క్లిప్‌ను పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను.

సౌండ్ క్లిప్- స్టాచ్యూ ఆఫ్ యూనిటీ – బైట్‌ను లిప్యంతరీకరించాల్సిన అవసరం లేదు)

## (sound clip Statue of Unity-no need to transcribe the byte)

ప్రపంచంలో అత్యంత ఎత్తైన సర్దార్ పటేల్ ఐక్యతా విగ్రహంపై ఒక గైడ్ ప్రజలకు సంస్కృతంలో చెప్పే విషయాన్ని మీరు ఇప్పుడు విన్నారు. కేవాడియాలో 15 మంది కి పైగా గైడ్‌లు సంస్కృతంలో ప్రజలకు మార్గానిర్దేశం చేస్తారని తెలుసుకోవడం మీకు సంతోషంగా ఉంటుంది. ఇప్పుడు నేను మీకు మరో గొంతు వినిపిస్తాను. –

## (sound clip Cricket commentary- no need to transcribe the byte)

## (సౌండ్ క్లిప్ క్రికెట్ వ్యాఖ్యానం- బైట్‌ను లిప్యంతరీకరించాల్సిన అవసరం లేదు)

ఇది కూడా మీరు విని ఆశ్చర్యపోయి ఉంటారు. వాస్తవానికి, ఇది సంస్కృతంలో జరుగుతున్న క్రికెట్ వ్యాఖ్యానం. వారణాసిలో సంస్కృత మహావిద్యాలయాల మధ్య క్రికెట్ టోర్నమెంట్ జరుగుతుంది. ఈ కళాశాలలు – శాస్త్రార్థ్ కళాశాల, స్వామి వేదాంతి వేద విద్యాపీఠం, శ్రీ బ్రహ్మ వేద విద్యాలయ , అంతర్జాతీయ చంద్రమౌళి ఛారిటబుల్ ట్రస్ట్. ఈ టోర్నమెంట్ మ్యాచ్‌ల సందర్భంగా సంస్కృతంలో కూడా కామెంటరీ ఉంటుంది. ఇప్పుడు ఆ వ్యాఖ్యానంలో చాలా చిన్న భాగం మీకు వినిపించాను. ఇది మాత్రమే కాదు.. ఈ టోర్నమెంట్ లో ఆటగాళ్ళు, వ్యాఖ్యాతలు సాంప్రదాయ దుస్తులలో కనిపిస్తారు. మీకు శక్తి, ఉత్సాహం, సస్పెన్స్ ఒకేసారి కావాలంటే మీరు ఆటల వ్యాఖ్యానాన్ని వినాలి.

టీవీ. రాకముందు క్రికెట్, హాకీ వంటి క్రీడల వ్యాఖ్యానం దేశ ప్రజలను రోమాంచితం చేసే మాధ్యమం. టెన్నిస్, ఫుట్‌బాల్ మ్యాచ్‌ల వ్యాఖ్యానం కూడా చాలా బాగా జరుగుతుంది. వ్యాఖ్యానం గొప్పగా ఉండే ఆటలు చాలా వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతాయని మనం చూశాం. మనకు ఇక్కడ చాలా భారతీయ క్రీడలు ఉన్నాయి. కాని వాటిలో వ్యాఖ్యాన సంస్కృతి రాలేదు. ఈ కారణంగా అవి అంతరించిపోయే స్థితిలో ఉన్నాయి. నా మనసులో ఒక ఆలోచన ఉంది. విభిన్న క్రీడలలో- ముఖ్యంగా భారతీయ క్రీడలలో ఎక్కువ భాషలలో మంచి వ్యాఖ్యానం ఎందుకు లేదని. వ్యాఖ్యానాన్ని క్రీడలలో ప్రోత్సహించడం గురించి మనం ఆలోచించాలి. దీని గురించి ఆలోచించాలని క్రీడా మంత్రిత్వ శాఖ, ప్రైవేటు సంస్థల సహచరులను నేను కోరుతున్నాను.

నా ప్రియమైన యువ మిత్రులారా! రాబోయే నెలలు మీ అందరి జీవితంలో ప్రత్యేక ప్రాముఖ్యత కలిగి ఉన్నాయి. చాలా మంది యువ మిత్రులకు పరీక్షలున్నాయి. మీరు వారియర్స్ గా మారాలి గానీ వర్రీయర్స్ గా మారకూడదని మీకు గుర్తుంది కదా. మీరు యోధులుగా మారాలి. ఆందోళన చెందకూడదు. మీరు నవ్వుతూ పరీక్షకు వెళ్ళాలి. నవ్వుతూ తిరిగి రావాలి. ఇతరులతో పోటీ కాదు. మీతో మీరు పోటీ పడాలి. తగినంత సమయం నిద్ర పోవాలి. సమయ నిర్వహణ కూడా ఉండాలి. ఆడడం కూడా ఆపవద్దు. ఎందుకంటే ఆడేవారు వికసిస్తారు. పునర్విమర్శలో , జ్ఞాపకశక్తి లో ఆధునిక పద్ధతులను అవలంబించాలి. మొత్తంమీద ఈ పరీక్షలలో మీరు మీలోని ఉత్తమమైన సామర్థ్యాన్ని వెలికి తీయాలి. ఇవన్నీ ఎలా జరుగుతాయో మీరు ఆలోచిస్తూ ఉండవచ్చు. మనందరం కలిసి ఈ కృషి చేయబోతున్నాం. ప్రతి సంవత్సరం మాదిరిగా ఈ సారి కూడా 'పరీక్షా పే చర్చ' నిర్వహిస్తాం. మార్చిలో 'పరీక్షా పే చర్చ' జరగడానికి ముందు మీ అనుభవాలను, మీ చిట్కాలను పంచుకోవాలని పరీక్ష యోధులను, తల్లిదండ్రులను, ఉపాధ్యాయులను నేను కోరుతున్నాను. ఈ విషయాలను మీరు MyGov లో పంచుకోవచ్చు. నరేంద్రమోడి యాప్‌లో షేర్ చేయవచ్చు. ఈసారి యువతతో పాటు తల్లిదండ్రులు, ఉపాధ్యాయులను కూడా 'పరీక్షా పే చర్చ' కు ఆహ్వానిస్తారు. ఎలా పాల్గొనాలి, బహుమతిని ఎలా గెలుచుకోవాలి, నాతో చర్చించే అవకాశాన్ని ఎలా పొందాలో మీకు సమస్త సమాచారం మైగవ్‌లో లభిస్తుంది. ఇప్పటివరకు లక్ష మందికి పైగా విద్యార్థులు, సుమారు 40 వేల మంది తల్లిదండ్రులు, సుమారు 10 వేల మంది ఉపాధ్యాయులు ఈ కార్యక్రమంలో పాల్గొన్నారు. మీరు కూడా పాల్గొనండి. ఎగ్జాం వారియర్ పుస్తకంలో నేను కొత్త అంశాలను జోడించేందుకు ఈ కరోనా కాలంలో నేను కొంత సమయం తీసుకున్నాను. పరీక్ష యోధుల పుస్తకంలో చాలా కొత్త విషయాలను జోడించాను. ఇప్పుడు తల్లిదండ్రులకు కూడా కొన్ని అంశాలను అందజేయడం జరిగింది. ఈ అంశాలకు సంబంధించిన చాలా ఆసక్తికరమైన కార్యకలాపాలు నరేంద్రమోడి యాప్‌లో ఉన్నాయి. ఇవి మీలోని పరీక్ష యోధుడిని ప్రజ్వలింపజేసి, విజయం పొందేందుకు దోహదపడుతుంది. మీరు వాటిని తప్పక ప్రయత్నించాలి. రాబోయే పరీక్షల సందర్భంగా యువ మిత్రులందరికీ చాలా అభినందనలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మార్చి నెల ఆర్థిక సంవత్సరంలో చివరి నెల. కాబట్టి మీలో చాలా మంది తీరిక లేకుండా ఉండవచ్చు. ఇప్పుడు దేశంలో ఆర్థిక కార్యకలాపాలు అధికమవుతుండడం వల్ల వ్యాపారులు, వ్యవస్థాపక సహోద్యోగుల పని కూడా పెరుగుతోంది. ఈ పనులన్నిటి మధ్య కరోనా విషయంలో అప్రమత్తంగా ఉండడాన్ని తగ్గించకూడదు. మీరందరూ ఆరోగ్యంగా ఉంటారు. సంతోషంగా ఉంటారు. మీ విధులలో ఉంటారు. అప్పుడు దేశం వేగంగా ముందుకు సాగుతుంది.

మీకు రాబోయే పండుగల శుభాకాంక్షలు. అలాగే కరోనాకు సంబంధించిన నిబంధనల విషయంలో ఏమాత్రం అలసత్వం ఉండకూడదు. మీకు చాలా చాలా కృతజ్ఞతలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం.. 'మన్ కీ బాత్' ద్వారా మీతో సంభాషిస్తున్నప్పుడు మీ కుటుంబ సభ్యునిగా నేను మీ మధ్య ఉన్నట్లు అనిపిస్తుంది. మన చిన్న చిన్న విషయాలు ఏవైనా అంశాలను నేర్పిస్తే.., జీవితంలోని వివిధ అనుభవాలు మొత్తం జీవితాన్ని గడపడానికి ప్రేరణగా మారితే..  – అదే 'మన్ కి బాత్'. ఈ రోజు 2021 జనవరిలో చివరి రోజు. కొద్ది రోజుల క్రితమే  2021 ప్రారంభమైందని మీరు కూడా నాలాగే ఆలోచిస్తున్నారా? జనవరి నెల మొత్తం గడిచిపోయిందని అనిపించదు – దీన్నే కాల గమనం అంటారు. కొన్ని రోజుల కిందటే మనం ఒకరికొకరు పండుగ శుభాకాంక్షలు తెలుపుకున్నామనిపిస్తోంది. మనం లోహ్రీని జరుపుకున్నాం.. మకర సంక్రాంతి జరుపుకున్నాం. పొంగల్, బిహు జరుపుకున్నాం.  దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో పండుగలు జరుపుకున్నారు. జనవరి 23న నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ పుట్టినరోజును 'పరాక్రామ్ దివస్' గా జరుపుకున్నాం. జనవరి 26 నాడు 'రిపబ్లిక్ డే' సందర్భంగా  అద్భుతమైన కవాతును కూడా చూశాం.  పార్లమెంటు సంయుక్త సమావేశంలో రాష్ట్రపతి ప్రసంగించిన తరువాత బడ్జెట్ సమావేశాలు  కూడా ప్రారంభమయ్యాయి. వీటన్నిటి మధ్య మరో పని కూడా జరిగింది. మనమందరం చాలా ఎదురుచూసిన ఆ కార్యక్రమం పద్మ అవార్డుల ప్రకటన. అసాధారణమైన కృషి చేస్తున్న వారిని – వారి విజయాలు, వారి సేవకు గుర్తింపుగా దేశం సత్కరించింది. ఈ సంవత్సరం కూడా వివిధ రంగాల్లో అద్భుతమైన కృషి  చేసినవారు, వారి కృషితో ప్రజల జీవితాలను మార్చినవారు అవార్డు పొందిన వారిలో ఉన్నారు.  వారు దేశాన్ని ముందుకు తీసుకెళ్లారు. అట్టడుగు స్థాయిలో పనిచేస్తూ గుర్తింపు పొందని  నిజ జీవిత హీరోలకు పద్మ అవార్డులు ఇచ్చే సంప్రదాయాన్ని కొన్నేళ్ల క్రితం దేశం ప్రారంభించింది. అదే సంప్రదాయం  ఈసారి కూడా కొనసాగింది.       ఈ వ్యక్తుల గురించి, వారి సేవల గురించి తెలుసుకోవాలని మీ అందరిని నేను కోరుతున్నాను. వారి గురించి మీ కుటుంబంలో చర్చ జరపాలి. దీని నుండి ప్రతి ఒక్కరూ ఎంత ప్రేరణ పొందుతారో చూడండి.

ఈ నెల క్రికెట్ పిచ్ నుండి కూడా చాలా మంచి వార్తలను అందుకున్నాం. మన క్రికెట్ జట్టు ప్రారంభంలో ఇబ్బందులు ఎదుర్కొని, తర్వాత అద్భుతంగా ఆడి  ఆస్ట్రేలియాలో సిరీస్‌ను గెలుచుకుంది. మన క్రీడాకారుల కష్టపడే స్వభావం,  టీం వర్క్ ప్రేరణ ఇస్తుంది. వీటన్నింటి మధ్య ఢిల్లీలో జనవరి 26న త్రివర్ణ పతాకానికి జరిగిన అవమానాన్ని చూసిన దేశం చాలా విచారంగా ఉంది. మనం భవిష్యత్తును కొత్త ఆశతో, కొత్తదనంతో నింపాలి. మనం గత సంవత్సరం అసాధారణమైన సంయమనాన్ని, ధైర్యాన్ని చూపించాం. ఈ సంవత్సరం కూడా మనం కష్టపడి పనిచేయాలి. మన సంకల్పాన్ని నిరూపించుకోవాలి. మన దేశాన్ని వేగంగా ముందుకు తీసుకెళ్లాలి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఈ సంవత్సరం ప్రారంభంతో కరోనాపై మన పోరాటం కూడా దాదాపు ఒక సంవత్సరం పూర్తయింది. కరోనాకు వ్యతిరేకంగా భారతదేశం చేసిన పోరాటం ఒక ఉదాహరణగా మారినవిధంగానే ఇప్పుడు మన టీకా కార్యక్రమం కూడా ప్రపంచంలో ఒక ఉదాహరణగా మారుతోంది. నేడు భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద కోవిడ్ వ్యాక్సిన్ కార్యక్రమాన్ని నిర్వహిస్తోంది. అంతకన్నా గర్వం ఏముంటుంది? అతిపెద్ద వ్యాక్సిన్ ప్రోగ్రామ్‌తో పాటు ప్రపంచంలోనే అత్యంత వేగంతో మన పౌరులకు టీకాలు వేస్తున్నాం. కేవలం 15 రోజుల్లో భారతదేశం 30 లక్షలకు పైగా ఉన్న మన కరోనా యోధులకు టీకాలు వేసింది. ఈ కార్యక్రమానికి అమెరికా వంటి ధనిక దేశానికి 18 రోజులు, బ్రిటన్‌కు 36 రోజులు పట్టింది.

మిత్రులారా!  'మేడ్-ఇన్-ఇండియా వ్యాక్సిన్' నేడు కేవలం భారతదేశ  స్వావలంబనకు మాత్రమే కాకుండా దేశ ఆత్మగౌరవానికి కూడా  ప్రతీక. 'మేడ్-ఇన్-ఇండియా వ్యాక్సిన్' మనస్సులో కొత్త ఆత్మ విశ్వాసాన్ని కల్పించిందని నమో యాప్‌లో ఉత్తరప్రదేశ్ నుండి సోదరుడు హిమాన్షు యాదవ్ రాశారు. తన విదేశీ స్నేహితులు చాలా మంది తనకు సందేశాల మీద సందేశాలు పంపుతూ భారతదేశానికి కృతజ్ఞతలు తెలుపుతున్నారని మదురై నుండి కీర్తి గారు రాశారు.  కరోనాకు వ్యతిరేకంగా పోరాటంలో భారతదేశం ప్రపంచానికి సహాయం చేసిన విధానం వల్ల భారతదేశం పట్ల వారికి ఉన్న గౌరవం వారి మనస్సుల్లో మరింతగా పెరిగిందని కీర్తి గారి స్నేహితులు ఆమెకు రాశారు. కీర్తి గారూ.. దేశం పొందిన ఈ గౌరవాన్ని వింటూ 'మన్ కి బాత్' శ్రోతలు కూడా గర్వపడుతున్నారు. ఈ మధ్య  నేను వివిధ దేశాల అధ్యక్షులు, ప్రధానమంత్రుల నుండి కూడా ఇలాంటి సందేశాలను పొందుతున్నాను. ట్వీట్ చేయడం ద్వారా బ్రెజిల్ అధ్యక్షుడు భారతదేశానికి ఎలా కృతజ్ఞతలు చెప్పారో, ప్రతి భారతీయుడికి ఇది ఎంత గర్వం కలిగించే విషయమో మీరు కూడా చూసి ఉంటారు. వేలాది కిలోమీటర్ల దూరంలో-  ప్రపంచంలోని సుదూర ప్రాంతాల్లో, మూల మూలల్లో నివసిస్తున్నవారికి రామాయణం పై ఉన్న లోతైన అవగాహన వారి మనస్సులపై ఎంతో ప్రభావాన్ని కలిగిస్తోంది. ఇది మన సంస్కృతి  ప్రత్యేకత.

మిత్రులారా! ఈ టీకా కార్యక్రమంలో మీరు ఇంకొక విషయం గమనించి ఉంటారు. భారతదేశానికి మందులు, వ్యాక్సిన్ల విషయంలో ఎంతో సామర్థ్యం ఉంది. ఈ రంగంలో దేశం స్వయం సమృద్ధి సాధించింది. అందుకే సంక్షోభ సమయాల్లో భారతదేశం ప్రపంచానికి సేవ చేయగలిగింది.  ఇదే ఆలోచన భారత స్వావలంబన ప్రచారంలో కూడా ఉంది. భారతదేశం సమర్థత పెరుగుతున్న కొద్దీ మానవాళికి ఎక్కువ సేవ లభిస్తుంది. దాని ద్వారా ప్రపంచానికి ఎక్కువ ప్రయోజనం ఉంటుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ప్రతిసారీ మీ నుండి ఉత్తరాలు వచ్చినప్పుడు; నమో యాప్, మైగవ్‌లోని మీ సందేశాలు, ఫోన్ కాల్స్ ద్వారా మీ అభిప్రాయాలను తెలుసుకునే అవకాశం లభిస్తుంది. అలాంటి ఒక సందేశం నా దృష్టిని ఆకర్షించింది. – ఇది సోదరి ప్రియాంక పాండే గారి సందేశం. హిందీ సాహిత్య విద్యార్థి అయిన 23 ఏళ్ల ప్రియాంక బీహార్‌లోని సీవాన్ లో నివసిస్తున్నారు. దేశంలోని 15 దేశీయ పర్యాటక గమ్యస్థానాలను సందర్శించాలన్న నా సూచనతో తాను చాలా ప్రేరణ పొందినట్టు  ఆమె నమో యాప్ లో రాశారు. ఆ ప్రేరణతో జనవరి 1న ఆమె చాలా ప్రత్యేకమైన ప్రదేశానికి బయలుదేరినట్టు తెలిపారు. ఆ స్థలం ఆమె ఇంటి నుండి 15 కిలోమీటర్ల దూరంలోని దేశ ప్రథమ రాష్ట్రపతి డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్  పూర్వికుల నివాసం. తన దేశనికి చెందిన  గొప్ప వ్యక్తిత్వాలను తెలుసుకోవటానికి ఇది తన మొదటి అడుగు అని ప్రియాంక గారు ఒక చక్కటి విషయం రాశారు. ప్రియాంక గారికి అక్కడ డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్ గారు రాసిన పుస్తకాలు లభించాయి.  అనేక చారిత్రక ఛాయాచిత్రాలను పొందారు. ప్రియాంక గారూ.. మీ ఈ అనుభవం ఇతరులకు కూడా స్ఫూర్తినిస్తుంది.

మిత్రులారా!  ఈ ఏడాది నుండి భారతదేశం 75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్య వేడుకలను ‘అమృత్ మహోత్సవ్’ గా ప్రారంభించబోతోంది. మన స్వాతంత్ర్య వీరులతో సంబంధాలున్న స్థానిక ప్రదేశాలను అన్వేషించడానికి ఇది సరైన సమయం. వారి కృషి కారణంగానే మనకు స్వేచ్ఛ లభించింది.

మిత్రులారా!  మనం స్వాతంత్ర్య ఉద్యమం గురించి, బీహార్ గురించి మాట్లాడుతున్నాం. కాబట్టి నమో యాప్‌లోనే చేసిన మరో వ్యాఖ్యను కూడా చర్చించాలనుకుంటున్నాను. ముంగేర్‌కు చెందిన జైరామ్ విప్లవ్ గారు తారాపూర్ అమరవీరుల దినోత్సవం గురించి నాకు రాశారు. దేశభక్తుల బృందానికి చెందిన అనేక మంది వీర నవ యువకులను 1932 ఫిబ్రవరి 15 వ తేదీన బ్రిటిష్ వారు దారుణంగా హత్య చేశారు. వారి ఏకైక నేరం ఏమిటంటే వారు 'వందే మాతరం', 'భారత్ మా కి జై' అంటూ నినాదాలు చేయడమే. నేను ఆ అమరవీరులకు నమస్కరిస్తున్నాను. వారి ధైర్యానికి నివాళి అర్పిస్తున్నాను. నేను జైరామ్ విప్లవ్ గారికి కృతజ్ఞతలు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఇంతకు ముందు పెద్దగా చర్చ జరగని ఒక సంఘటనను ఆయన దేశం దృష్టికి తీసుకువచ్చారు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! భారతదేశంలోని ప్రతి భాగంలో-  ప్రతి నగరంలో, ప్రతి పట్టణం, ప్రతి గ్రామంలో స్వాతంత్య్ర సంగ్రామం పూర్తి శక్తితో జరిగింది.  దేశం కోసం తమ జీవితాలను త్యాగం చేసిన వీర కుమారులు భారతదేశంలోని ప్రతి మూలలో జన్మించారు. మన కోసం వారు చేసిన పోరాటాలు, వారికి సంబంధించిన జ్ఞాపకాలను జాగ్రత్తపర్చుకోవడం చాలా ముఖ్యం.  వారి గురించి రాయడం ద్వారా, మనం మన భవిష్యత్ తరాల కోసం వారి జ్ఞాపకాలను సజీవంగా ఉంచగలం.  దేశ స్వాతంత్య్ర సమరయోధుల గురించి, స్వాతంత్ర్యానికి సంబంధించిన సంఘటనల గురించి రాయాలని నేను దేశవాసులకు- ముఖ్యంగా నా యువ సహచరులకు పిలుపునిస్తున్నాను. మీ ప్రాంతంలో స్వాతంత్య్ర సంగ్రామ యుగం నాటి  వీరోచిత గాథల గురించి పుస్తకాలు రాయండి. ఇప్పుడు-  భారతదేశం 75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్య వేడుకలను జరుపుకుంటున్న సందర్భంలో మీ రచన ఆ స్వాతంత్ర్య  వీరులకు గొప్ప నివాళి అవుతుంది. యువ రచయితల కోసం ఇండియా సెవెన్టీ ఫైవ్ ద్వారా ఒక కార్యక్రమం ప్రారంభమవుతోంది. ఇది అన్ని రాష్ట్రాలు, భాషల యువ రచయితలను ప్రోత్సహిస్తుంది. భారతీయ వారసత్వం, సంస్కృతిపై లోతైన అధ్యయనం చేసి,  ఇటువంటి విషయాలను రాసే రచయితలు దేశంలో పెద్ద సంఖ్యలో సిద్ధంగా ఉంటారు.  అటువంటి ప్రతిభకు మనం పూర్తిగా సహాయం చేయాలి. ఇది భవిష్యత్ దిశను నిర్ణయించే ఆలోచన ఉన్న నాయకుల విభాగాన్ని కూడా సృష్టిస్తుంది. ఈ ప్రయత్నంలో భాగం కావాలని, సాహిత్య నైపుణ్యాలను గరిష్టంగా ఉపయోగించుకోవాలని నా యువ స్నేహితులను ఆహ్వానిస్తున్నాను. దీనికి సంబంధించిన సమాచారాన్ని విద్యా మంత్రిత్వ శాఖ వెబ్‌సైట్ నుంచి పొందవచ్చు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  మన్ కీ బాత్‌లో శ్రోతలు ఇష్టపడేది మీకు బాగా తెలుసు. 'మన్ కీ బాత్'లో నాకు బాగా నచ్చింది ఏమిటంటే ఇందులో తెలుసుకోవడానికి, నేర్చుకోవడానికి, అధ్యయనం చేయడానికి చాలా విషయాలు లభిస్తాయి. ఒక విధంగా- పరోక్షంగా మీ అందరితో అనుసంధానమయ్యే అవకాశం లభిస్తుంది.   కొందరి ప్రయత్నాలు, కొందరి అభిరుచులు, దేశానికి ఏదో చేయాలని కొందరిలో ఉన్న తపన – ఇవన్నీ నాకు చాలా స్ఫూర్తినిస్తాయి.  నన్ను శక్తితో నింపుతాయి.

హైదరాబాద్‌ బోయిన్‌పల్లిలోని స్థానిక కూరగాయల మార్కెట్ తన బాధ్యతలను నెరవేర్చే విధానాన్ని చదవడం కూడా నాకు చాలా సంతృప్తి ఇచ్చింది. కూరగాయల మార్కెట్లలో చాలా కారణాల వల్ల చాలా కూరగాయలు చెడిపోతాయని మనం అందరం చూశాం. ఈ కుళ్లిపోయిన కూరగాయలు ఇతర ప్రాంతాలకు కూడా వ్యాపిస్తాయి. వీటి ద్వారా అపరిశుభ్రత కూడా వ్యాపిస్తుంది.  కాని బోయిన్ పల్లి  కూరగాయల మార్కెట్ ఇలా రోజువారీ కూరగాయలను విసిరివేయకూడదని నిర్ణయించుకుంది. కూరగాయల మార్కెట్‌తో సంబంధం ఉన్న ప్రజలు వీటితో విద్యుత్తును సృష్టించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. వ్యర్థ కూరగాయల నుండి విద్యుత్తును తయారు చేయడం గురించి మీరు ఎప్పుడైనా విని ఉంటారు.    ఇది నవ కల్పన శక్తి. గతంలో బోయినపల్లి మార్కెట్లో ఉన్న వ్యర్థాల నుండి  నేడు సంపద సృష్టి జరుగుతోంది. ఇది వ్యర్థాల నుండి బంగారం తయారుచేసే దిశగా  ప్రయాణం. అక్కడ ప్రతి రోజు 10 టన్నుల వ్యర్థ పదార్థాలు తయారవుతున్నాయి.  ఎఏ వ్యర్థాలను ఒక ప్లాంట్ లో సేకరిస్తారు. ప్లాంట్ లోపల ఈ వ్యర్థాల నుండి ప్రతిరోజూ 500 యూనిట్ల విద్యుత్తు ఉత్పత్తి అవుతుంది.  సుమారు 30 కిలోల జీవ ఇంధనం కూడా ఉత్పత్తి అవుతుంది. ఈ కాంతే కూరగాయల మార్కెట్‌కిఊ వెలుగు ఇస్తుంది. అక్కడ ఉత్పత్తి అయిన జీవ ఇంధనం నుండి ఆ మార్కెట్లోని క్యాంటీన్‌లో ఆహారాన్ని తయారు చేస్తారు. ఇది అద్భుతమైన ప్రయత్నం కదూ !

హర్యానాలో పంచకుల ప్రాంతంలోని బడౌత్  గ్రామ పంచాయతీ కూడా ఇదే విధమైన ఘనతను చూపించింది. ఈ పంచాయతీ ప్రాంతంలో నీటి పారుదల సమస్య ఉంది. ఈ మురికి నీరు వ్యాప్తి చెందుతూ, వ్యాధులకు కారణమవుతోంది. అయితే ఈ నీటి వ్యర్థాల నుండి కూడా సంపదను సృష్టించాలని బడౌత్ ప్రజలు నిర్ణయించుకున్నారు. గ్రామ పంచాయతీ మొత్తం గ్రామం నుండి వస్తున్న మురికి నీటిని ఒకే చోట ఫిల్టర్ చేయడం ప్రారంభించింది.  ఈ ఫిల్టర్ చేసిన నీటిని ఇప్పుడు గ్రామ రైతులు తమ పొలాలలో నీటిపారుదల కొరకు వినియోగిస్తున్నారు. ఆ విధంగా కాలుష్యం, మలినాలు, వ్యాధులను వదిలించుకోవడంతో పాటు తమ  పొలాలకు కూడా నీరందించగలిగారు.

మిత్రులారా! పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించడం ద్వారా ఆదాయ మార్గం ఎలా కల్పించుకోవచ్చనేదానికి ఉదాహరణ అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లోని తవాంగ్ లో కూడా కనిపిస్తుంది. అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లోని ఈ పర్వత ప్రాంతంలో 'మోన్ శుగు' అనే కాగితం శతాబ్దాలుగా తయారవుతోంది.  ఈ కాగితాలు శుగు శెంగ్ అనే స్థానిక మొక్క  బెరడు నుండి తయారవుతాయి.  అందువల్ల ఈ కాగితాన్ని తయారు చేయడానికి చెట్లను నరికివేయవలసిన అవసరం లేదు. దీన్ని తయారు చేయడానికి ఏ రసాయనాన్నీ ఉపయోగించరు.  అంటే ఈ కాగితం పర్యావరణానికి , ఆరోగ్యానికి కూడా సురక్షితం. ఈ కాగితాన్ని  గతంలో  ఎగుమతి కూడా చేసేవారు. కానీ, ఆధునిక సాంకేతికత వల్ల పెద్ద మొత్తంలో కాగితాలను ఉత్పత్తి చేయడం ప్రారంభమయ్యాక  ఈ స్థానిక కాగితాల ఉత్పత్తి మూసివేత అంచుకు చేరుకుంది. ఇప్పుడు స్థానిక సామాజిక కార్యకర్త గొంబు దీన్ని పునరుద్ధరించడానికి ప్రయత్నించారు.  ఇది ఆదివాసి  సోదర సోదరీమణులకు కూడా ఉపాధి కల్పిస్తోంది.

నేను కేరళ నుండి మరొక వార్తను చూశాను. ఇది మన బాధ్యతలను మనం  గ్రహించేలా చేస్తుంది. కేరళలోని కొట్టాయంలో దివ్యాంగ వృద్ధుడు ఉన్నారు. ఆయన  ఎన్.ఎస్.రాజప్పన్ గారు. పక్షవాతం కారణంగా రాజప్పన్ గారు  నడవలేకపోతున్నారు.  కానీ ఇది పరిశుభ్రత పట్ల ఆయనకున్న అంకితభావాన్ని తగ్గించలేదు. ఆయన గత కొన్నేళ్లుగా పడవలో వెంబనాడ్ సరస్సు వద్దకు వెళ్లి సరస్సులో విసిరిన ప్లాస్టిక్ బాటిళ్లను బయటకు తెస్తారు. ఆలోచించండి..  రాజప్పన్ గారి ఆలోచన ఎంత ఉన్నతమైంది! మనం కూడా రాజప్పన్ గారి  నుండి ప్రేరణ పొంది, వీలైన చోట పరిశుభ్రతకు దోహదపడాలి.  

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  మీరు కొన్ని రోజుల క్రితం తప్పక చూసి ఉంటారు. భారతదేశం నుండి నలుగురు భారతీయ మహిళా పైలట్లు శాన్ ఫ్రాన్సిస్కో నుండి బెంగళూరుకు నాన్ స్టాప్ ఫ్లైట్ ను తీసుకువచ్చారు. పదివేల కిలోమీటర్లకు పైగా ప్రయాణించిన తరువాత ఈ విమానం రెండు వందల ఇరవై ఐదు మందికి పైగా ప్రయాణికులను భారతదేశానికి తీసుకువచ్చింది. భారత వైమానిక దళానికి చెందిన ఇద్దరు మహిళా అధికారులు కొత్త చరిత్రను సృష్టించిన విషయాన్ని ఈసారి జనవరి 26 న జరిగిన కవాతులో మీరు గమనించి ఉంటారు.

ఏ రంగంలో అయినా దేశ మహిళల భాగస్వామ్యం నిరంతరం పెరుగుతూనే ఉంది.  కానీ దేశంలోని గ్రామాల్లో ఇలాంటి మార్పుల గురించి పెద్దగా చర్చ జరగడం లేదు. కాబట్టి, నాకు మధ్యప్రదేశ్ లోని జబల్పూర్ నుండి వచ్చిన ఒక వార్తను  'మన్ కీ బాత్' లో ప్రస్తావించాలని భావించాను. ఈ వార్త చాలా ప్రేరణ ఇస్తుంది. . జబల్‌పూర్‌లోని చిచ్‌గావ్‌లో కొందరు ఆదివాసీ మహిళలు రోజూ బియ్యం మిల్లులో పనిచేసేవారు. కరోనా మహమ్మారి ప్రపంచంలో చాలా మందిని ప్రభావితం చేసినట్లే ఈ మహిళలపై కూడా ప్రభావం చూపించింది. ఆ రైస్ మిల్లులో పని ఆగిపోయింది. సహజంగానే ఇది ఆర్థిక సమస్యలను కలిగించడం ప్రారంభించింది. కానీ వారు నిరాశపడలేదు.  తామందరం కలిసి తమ సొంత రైస్ మిల్లును ప్రారంభించాలని వారు నిర్ణయించుకున్నారు. వారు పనిచేసిన మిల్లువారు తమ యంత్రాన్ని కూడా అమ్మాలనుకున్నారు. వీరిలో మీనా రాహండాలే గారు మహిళలందరినీ అనుసంధానించి, 'స్వయం సహాయక బృందాన్ని' ఏర్పాటు చేశారు. అందరూ తాము ఆదా చేసిన మూలధనం నుండి డబ్బును సేకరించారు. కొంత డబ్బు తక్కువైతే 'ఆజీవికా మిషన్' కింద బ్యాంకు నుండి రుణం తీసుకున్నారు.  ఇప్పుడు చూడండి…. ఈ గిరిజన సోదరీమణులు ఒకప్పుడు తాము పనిచేసిన బియ్యం మిల్లునే కొన్నారు. ఈ రోజు వారు తమ సొంత రైస్ మిల్లు నడుపుతున్నారు.  కొద్ది కాలంలోనే ఈ మిల్లు దాదాపు మూడు లక్షల రూపాయల లాభాలను ఆర్జించింది. ఈ లాభంతో మీనా గారు, ఆమె సహచరులు మొదట బ్యాంకు రుణాన్ని తిరిగి చెల్లించడానికి, తరువాత తమ వ్యాపారాన్ని విస్తరించడానికి సన్నద్ధమవుతున్నారు. కరోనా సృష్టించిన పరిస్థితులను ఎదుర్కోవడానికి దేశంలోని ప్రతి మూలమూలనా ఇలాంటి అద్భుతమైన పనులు జరిగాయి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  నేను మీతో బుందేల్ ఖండ్ గురించి మాట్లాడితే మీ మనసులో గుర్తొచ్చే విషయాలు ఏమిటి? చరిత్రపై ఆసక్తి ఉన్నవారు ఈ ప్రాంతాన్ని ఝాన్సీ కి చెందిన రాణి లక్ష్మీబాయితో అనుసంధానిస్తారు. అదే సమయంలో, కొంతమంది సుందరమైన, ప్రశాంతమైన 'ఓర్చా' గురించి ఆలోచిస్తారు. కొంతమంది ఈ ప్రాంతంలోని విపరీతమైన వేడిని కూడా గుర్తు తెచ్చుకుంటారు. కానీ ఈ రోజుల్లో ఇక్కడ భిన్నమైన ప్రదర్శన జరుగుతోంది. చాలా ప్రోత్సాహకరంగా ఉండే దీని గురించి మనం తెలుసుకోవాలి. కొద్దిరోజుల కిందట ఝాన్సీలో ఒక నెల రోజులపాటు జరిగే 'స్ట్రాబెర్రీ ఫెస్టివల్' ప్రారంభమైంది. అందరూ ఆశ్చర్యపోతుండవచ్చు.  బుందేల్‌ఖండ్ లో స్ట్రాబెర్రీ ఏంటా అని! కానీ, ఇది నిజం. ఇప్పుడు బుందేల్‌ఖండ్‌లో స్ట్రాబెర్రీ సాగు పై ఆసక్తి పెరుగుతోంది.  ఇందులో ఝాన్సీ కి చెందిన గుర్లీన్ చావ్లా గారు అతి ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించారు. న్యాయ శాస్త్ర విద్యార్థిని అయిన  గుర్లీన్ గారు తన ఇంట్లో, తరువాత తన పొలంలో విజయవంతంగా స్ట్రాబెర్రీని సాగు  చేశారు. ఝాన్సీ లో కూడా ఇది జరగవచ్చని ఆమె నిరూపించారు. ఝాన్సీలో జరుగుతున్న 'స్ట్రాబెర్రీ ఫెస్టివల్' స్టే ఎట్ హోమ్ భావనను నొక్కి చెబుతుంది. ఈ పండుగ ద్వారా రైతులను, యువతను స్ట్రాబెర్రీని  వారి ఇంటి వెనుక ఖాళీ స్థలంలో లేదా టెర్రస్ మీద  తోటలను పెంచమని ప్రోత్సహిస్తున్నారు. కొత్త సాంకేతిక పరిజ్ఞానం సహాయంతో దేశంలోని ఇతర ప్రాంతాలలో కూడా ఇలాంటి ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. ఒకప్పుడు పర్వతాలలో పెరుగుతుందన్న గుర్తింపు వచ్చిన  స్ట్రాబెర్రీ  ఇప్పుడు కచ్  ఇసుక భూమిలో కూడా పండుతోంది. దీనిద్వారా రైతుల ఆదాయం పెరుగుతోంది.

మిత్రులారా! స్ట్రాబెర్రీ ఫెస్టివల్ వంటి ప్రయోగాలు నవ కల్పనను ప్రదర్శించడమే కాకుండా మన దేశంలోని వ్యవసాయ రంగం కొత్త సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఎలా అవలంబిస్తుందో చూపిస్తాయి.

మిత్రులారా! వ్యవసాయాన్ని ఆధునీకరించడానికి ప్రభుత్వం కట్టుబడి ఉంది. ఇందుకు అనేక చర్యలు కూడా తీసుకుంటోంది. ప్రభుత్వ ప్రయత్నాలు మరింత కొనసాగుతాయి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నేను కొన్ని రోజుల క్రితం ఒక వీడియో చూశాను. పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని పశ్చిమ మిడ్నాపూర్‌ ప్రాంతంలో ఉన్న  'నయా పింగ్లా' గ్రామానికి చెందిన చిత్రకారుడు సర్ముద్దీన్ వీడియో అది. రామాయణంపై తన పెయింటింగ్ రెండు లక్షల రూపాయలకు అమ్ముడైందని ఆయన సంతోషం వ్యక్తం చేశారు. ఇది ఆయన గ్రామస్తులకు కూడా ఎంతో ఆనందాన్ని ఇచ్చింది. ఈ వీడియో చూసిన తరువాత దాని గురించి మరింత తెలుసుకోవాలనే ఆసక్తి నాకు ఏర్పడింది. ఈ క్రమంలో పశ్చిమ బెంగాల్‌కు సంబంధించిన చాలా మంచి ప్రయత్నం గురించి నేను తెలుసుకున్నాను. ఈ విషయం ఖచ్చితంగా మీతో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ  ప్రాంతీయ కార్యాలయం ఈ నెల ప్రారంభంలో బెంగాల్ లోని గ్రామాల్లో 'ఇన్ క్రెడిబుల్ ఇండియా వీకెండ్ గేట్ వే' ను ప్రారంభించింది. ఇందులో పశ్చిమ మిడ్నాపూర్, బాంకురా, బీర్ భూం, పురులియా, తూర్పు బర్ధమాన్ ప్రాంతాల నుండి హస్తకళా కారులు సందర్శకుల కోసం హస్తకళ కార్య శాల నిర్వహించారు. 'ఇన్ క్రెడిబుల్ ఇండియా వీకెండ్ గేట్ వే' కార్యక్రమాల సమయంలో హస్తకళ ఉత్పత్తుల అమ్మకాలు హస్తకళాకారులకు చాలా ప్రోత్సాహకరంగా ఉన్నాయని నాకు చెప్పారు. దేశవ్యాప్తంగా ప్రజలు మన కళలకు  కొత్త మార్గాల్లో ప్రాచుర్యం పొందుతున్నారు. ఒడిశాలోని రూర్కెలాకు చెందిన భాగ్యశ్రీ సాహు గారిని చూడండి. ఆమె ఇంజనీరింగ్ విద్యార్థి అయినప్పటికీ, గత కొన్ని నెలలుగా ఆమె చిత్రకళను నేర్చుకోవడం ప్రారంభించింది. అందులో నైపుణ్యం పొందారు.  కానీ ఆమె ఎక్కడ పెయింట్ చేశారో  మీకు తెలుసా? ఆమె  సాఫ్ట్ స్టోన్స్ పై పెయింట్ చేశారు. కాలేజీకి వెళ్ళేటప్పుడు భాగ్యశ్రీ గారికి ఈ సాఫ్ట్ స్టోన్స్ దొరికాయి. వాటిని సేకరించి శుభ్రం చేశారు. తరువాత ఆమె ఈ రాళ్లపై  పట్టచిత్ర శైలిలో ప్రతిరోజూ రెండు గంటలు చిత్రించారు. ఆమె ఈ రాళ్లపై చిత్రించి తన స్నేహితులకు బహుమతిగా ఇవ్వడం మొదలుపెట్టారు. లాక్డౌన్ సమయంలో ఆమె సీసాలపై కూడా పెయింటింగ్ ప్రారంభించారు. ఇప్పుడు ఆమె ఈ కళపై వర్క్‌షాపులు కూడా నిర్వహిస్తున్నారు. కొద్ది రోజుల క్రితం సుభాష్ చంద్ర బోసు  జన్మదినం సందర్భంగా భాగ్యశ్రీ రాతిపై ఆయనను చిత్రించి, ఆయనకు ప్రత్యేక నివాళి అర్పించారు. ఆమె భవిష్యత్ ప్రయత్నాలకు శుభాకాంక్షలు. చిత్రాలు, రంగుల ద్వారా చాలా కొత్త విషయాలు నేర్చుకోవచ్చు, చేయవచ్చు. జార్ఖండ్‌లోని దుమ్కాలో చేసిన ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రయత్నం గురించి నాకు చెప్పారు. అక్కడ మాధ్యమిక పాఠశాల ప్రిన్సిపాల్ పిల్లలకు నేర్పడానికి గ్రామంలోని గోడలను ఇంగ్లీషు, హిందీ అక్షరాలతో చిత్రించారు.  అలాగే అందులో వేర్వేరు చిత్రాలను కూడా రూపొందించారు.  తద్వారా గ్రామంలోని పిల్లలకు అభ్యసనంలో సహకారం లభిస్తోంది. ఇలాంటి ప్రయత్నాలలో నిమగ్నమైన వారందరినీ అభినందిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  భారతదేశం నుండి వేల కిలోమీటర్ల దూరంలో అనేక మహాసముద్రాలు, ద్వీపాలు దాటిన తర్వాత  చిలీ అనే ఒక దేశం ఉంది. భారతదేశం నుండి చిలీ చేరుకోవడానికి చాలా సమయం పడుతుంది. కానీ భారతీయ సంస్కృతిలోని పరిమళం చాలా కాలం క్రితమే అక్కడికి వ్యాపించింది. మరో ప్రత్యేక విషయం ఏమిటంటే యోగా అక్కడ బాగా ప్రాచుర్యం పొందింది. చిలీ రాజధాని శాంటియాగోలో 30 కి పైగా యోగా పాఠశాలలు ఉన్నాయి. చిలీలో అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవాన్ని కూడా ఎంతో ఉత్సాహంగా జరుపుకుంటారు. యోగా దినోత్సవం సందర్భంగా హౌస్ ఆఫ్ డిప్యూటీస్ లో పెద్ద ఎత్తున ఉత్సవం జరుగుతుందని నాకు తెలిసింది.  ఈ కరోనా సమయంలో రోగనిరోధక శక్తికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వడంతో పాటు రోగనిరోధక శక్తిని పెంచడంలో యోగా బలాన్ని వారు చవిచూస్తున్నారు. ఇప్పుడు వారు గతంలో కంటే యోగాకు ఎక్కువ ప్రాముఖ్యత ఇస్తున్నారు. చిలీ దేశంలోని పార్లమెంటు  ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది. అక్కడ నవంబర్ 4 ను జాతీయ యోగా దినంగా ప్రకటించారు. నవంబర్ 4 కు ఏ ప్రాముఖ్యత ఉందని మీరు ఇప్పుడు ఆలోచించవచ్చు. ఆ దేశంలోని తొలి యోగా సంస్థ ను 1962 నవంబర్ 4వ తేదీన రాఫెల్ ఎస్ట్రాడా స్థాపించారు. ఆ తేదీని  జాతీయ యోగా దినంగా ప్రకటించడం ద్వారా ఎస్ట్రాడా గారికి కూడా నివాళి అర్పించారు. ఇది చిలీ పార్లమెంట్ ఇచ్చిన ప్రత్యేక గౌరవం. ఇది ప్రతి భారతీయుడు గర్వించే విషయం.  చిలీ పార్లమెంటుకు సంబంధించిన మరో విషయం మీకు ఆసక్తి కలిగిస్తుంది. చిలీ సెనేట్ ఉపాధ్యక్షుడి పేరు రవీంద్రనాథ్ క్వింటెరాస్. ఆయన పేరును విశ్వ కవి గురుదేవ్ రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ ప్రేరణతో పెట్టారు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! మహారాష్ట్ర లోని జాల్నాకు చెందిన  డాక్టర్ స్వప్నిల్ మంత్రి, కేరళలోని పాలక్కాడ్‌కు చెందిన ప్రహ్లాద్ రాజగోపాలన్ 'మన్ కీ బాత్'లో రహదారి భద్రతపై కూడా మాట్లాడాలని మైగవ్‌ ద్వారా కోరారు.  జనవరి 18వ  తేదీ నుండి ఫిబ్రవరి 17  వ తేదీ వరకు మన దేశం రహదారి భద్రతా మాసోత్సవాన్ని జరుపుకుంటుంది. రోడ్డు ప్రమాదాలు మన దేశంలోనే కాదు- ప్రపంచవ్యాప్తంగా  ఆందోళన కలిగిస్తున్నాయి. భారతదేశంలో ప్రభుత్వంతో పాటు వ్యక్తిగత, సమష్టి స్థాయిలో రహదారి భద్రత కోసం అనేక ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. ప్రాణాలను కాపాడటానికి జరిగే ఈ ప్రయత్నాలలో మనమందరం చురుకుగా పాల్గొనాలి.

మిత్రులారా!  బోర్డర్ రోడ్ ఆర్గనైజేషన్ వేసిన రహదారుల గుండా వెళుతూ మీరు గమనించి ఉండాలి. ఆ రహదారులపై మీరు చాలా వినూత్న నినాదాలను చూడవచ్చు. ‘ఇది హైవే- రన్‌వే కాదు’ లేదా ‘లేట్ మిస్టర్ కావడం కంటే మిస్టర్ లేట్ గా ఉండడం ఉత్తమం’ మొదలైనవి. ఈ నినాదాలు రహదారి జాగ్రత్తల గురించి తెలుసుకోవడంలో చాలా ప్రభావవంతంగా ఉంటాయి. ఇప్పుడు మీరు ఇలాంటి వినూత్న నినాదాలను లేదా పదబంధాలను మైగవ్‌కు పంపవచ్చు. మీరు పంపే ఉత్తమ నినాదాలను కూడా ఈ ప్రచారంలో ఉపయోగిస్తారు.

మిత్రులారా! రోడ్డు భద్రత గురించి మాట్లాడుతుంటే కోల్‌కతాకు చెందిన అపర్ణ దాస్ గారు నమో యాప్‌లో రాసిన పోస్ట్ గురించి చర్చించాలనుకుంటున్నాను. 'ఫాస్టాగ్' కార్యక్రమం గురించి మాట్లాడమని అపర్ణ గారు నాకు సలహా ఇచ్చారు. 'ఫాస్ట్ ట్యాగ్'తో ప్రయాణ అనుభవం మారిందని ఆమె అంటున్నారు. ఇది సమయాన్ని ఆదా చేస్తుంది. టోల్ ప్లాజా దగ్గర ఆపడం, నగదు చెల్లింపు గురించి ఆలోచించడం వంటి సమస్యలు కూడా ముగిశాయి. అపర్ణ గారి మాట కూడా సరైందే. ఇంతకుముందు టోల్ ప్లాజా దగ్గర ఒక్కో వాహనానికి సగటున 7 నుండి 8 నిమిషాలు పట్టేది. కానీ 'ఫాస్ట్ ట్యాగ్' వచ్చిన తరువాత  సగటున కేవలం ఒకటిన్నర- రెండు నిమిషాలు పడుతోంది. టోల్ ప్లాజా వద్ద వేచి ఉండే సమయం తగ్గడం వల్ల వాహనంలో ఇంధనం ఆదా కూడా పెరుగుతోంది. దీనివల్ల దేశ ప్రజలు సుమారు 21 వేల కోట్ల రూపాయలు ఆదా చేస్తారని అంచనా. అంటే సమయం ఆదా తో పాటు డబ్బు కూడా ఆదా అవుతోంది. అన్ని మార్గదర్శకాలను పాటిస్తూ మీ గురించి మీరు జాగ్రత్త పడడంతో పాటు ఇతరుల ప్రాణాలను కూడా కాపాడాలని నేను మీ అందరిని కోరుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  "జలబిందు నిపాతేన క్రమశః  పూర్యతే ఘటః" అని ఆర్యోక్తి. అంటే బిందువు, బిందువు కలిసి కుండను నింపుతాయి.  మన ఒక్కో ప్రయత్నం  మన సంకల్పాన్ని పూర్తి చేస్తాయి.  అందువల్ల మనం 2021 లో ప్రారంభించిన లక్ష్యాలను మనమందరం కలిసి నెరవేర్చాలి. కాబట్టి ఈ సంవత్సరాన్ని సార్థకం చేయడానికి మనమందరం కలిసి అడుగులేద్దాం. మీ సందేశాన్ని, మీ ఆలోచనలను  మీరు ఖచ్చితంగా పంపుతూ ఉండండి. వచ్చే నెలలో మరోసారి కలుద్దాం.

          మరో మన్ కీ బాత్ లో కలిసేందుకు ఇప్పుడు వీడ్కోలు చెప్తున్నాను. నమస్కారం..

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం.. ఈ రోజు డిసెంబర్ 27. నాలుగు రోజుల తర్వాత 2021 ప్రారంభం అవుతుంది. నేటి 'మన్ కి బాత్' 2020 సంవత్సరంలో చివరి 'మన్ కీ బాత్'. తదుపరి 'మన్s కీ బాత్' 2021 లో ప్రారంభమవుతుంది. మిత్రులారా! మీరు రాసిన లేఖలు నా ముందు చాలా ఉన్నాయి. మీరు మైగవ్‌లో పంపిన సూచనలు కూడా నా ముందు ఉన్నాయి. ఎంతో మంది ఫోన్ చేసి కూడా తమ విషయాలు చెప్పారు. చాలా సందేశాలలో ఈ ఏడాది అనుభవాలు, 2021 తో అనుసంధానించిన తీర్మానాలు ఉన్నాయి. కొల్హాపూర్ నుండి అంజలి గారు రాశారు.. “ప్రతిసారికొత్త సంవత్సరంలో ఇతరులను అభినందిస్తున్నాం, శుభాకాంక్షలు ఒకరికొకరం  చెప్పుకుంటున్నాం కదా. ఈసారి మేము కొత్త పని చేస్తాం. మన దేశాన్ని మనం ఎందుకు అభినందించకూడదు?  దేశానికి ఎందుకు శుభాకాంక్షలు చెప్పకూడదు?” అని.   అంజలి గారు..  చాలా గొప్ప ఆలోచన. మన దేశం 2021 లో కొత్త విజయ శిఖరాలను తాకాలని, ప్రపంచంలో భారతదేశం మరింత గుర్తింపు పొందాలని, దేశం మరింత శక్తిమంతం కావాలని కోరుకోవడం కంటే గొప్ప కోరిక ఏముంటుంది?   

మిత్రులారా! ముంబాయికి చెందిన అభిషేక్ గారు నమోయాప్‌లో ఒక సందేశాన్ని పోస్ట్ చేశారు. 2020 లో తాను చూసింది, నేర్చింది..  తాను ఎప్పుడూ కనీసం ఆలోచించలేదని రాశారు. కరోనాకు సంబంధించిన అన్ని విషయాలను ఆయన రాశారు. ఈ లేఖలలో, ఈ సందేశాలన్నింటిలో ఉన్న ఉమ్మడి అంశాలను ఈరోజు మీతో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. చాలా లేఖలలో దేశ సామర్థ్యాన్ని,   దేశవాసుల సామూహిక శక్తిని ప్రజలు ప్రశంసించారు. జనతా కర్ఫ్యూ వంటి వినూత్న ప్రయోగం మొత్తం ప్రపంచానికి ప్రేరణగా మారడాన్ని  చాలామంది గుర్తు చేశారు.  చప్పట్లు కొట్టడం ద్వారా మన కరోనా వారియర్స్ ను గౌరవించడాన్ని, సంఘీభావం చూపించడాన్ని కూడా చాలా మంది జ్ఞాపకం చేసుకున్నారు.

మిత్రులారా! దేశంలోని సామాన్యులు ఈ మార్పును అనుభవించారు. నేను దేశంలో అద్భుతమైన ఆశల ప్రవాహాన్ని కూడా చూశాను. చాలా సవాళ్లు ఉన్నాయి. చాలా సమస్యలు కూడా వచ్చాయి. కరోనా కారణంగా సప్లై చైన్ తో పాటు అనేక విషయాల్లో ప్రపంచంలో చాలా అడ్డంకులు ఏర్పడ్డాయి.  కాని మనం ప్రతి సంక్షోభం నుండి కొత్త పాఠాలు నేర్చుకున్నాం. దేశంలో కొత్త సామర్ధ్యం కూడా ఏర్పడింది. మాటల్లో చెప్పాలనుకుంటే ఈ సామర్ధ్యం  పేరు 'స్వావలంబన'.

మిత్రులారా! ఢిల్లీ లో నివసించే అభినవ్ బెనర్జీ గారు తమ అనుభవాన్ని నాకు రాసి పంపారు. ఇది కూడా చాలా ఆసక్తికరంగా ఉంది. తన బంధువుల పిల్లలకు  బహుమతులు ఇవ్వడానికి అభినవ్ గారు కొన్ని బొమ్మలు కొనవలసి వచ్చింది.  అందువల్ల ఆయన ఢిల్లీలోని ఝండేవాలాన్ మార్కెట్‌కు వెళ్ళారు. మీలో చాలామందికి తెలిసి ఉండవచ్చు-  ఈ మార్కెట్ ఢిల్లీలో సైకిళ్లకు, బొమ్మలకు ప్రసిద్ది చెందింది. అంతకుముందు అక్కడికి ఖరీదైన బొమ్మలు దిగుమతి అయ్యేవి.  చౌకైన బొమ్మలు కూడా బయటి దేశాల నుండి వచ్చేవి. కానీ అభినవ్ గారు తమ లేఖలో రాశారు. ఇప్పుడు అక్కడ చాలా మంది దుకాణదారులు కస్టమర్లకు బొమ్మలు చూపించి “ఇది మంచి బొమ్మ. ఎందుకంటే ఇది భారతదేశంలో తయారైన – 'మేడ్ ఇన్ ఇండియా' బొమ్మ కాబట్టి” అని చెప్తున్నారని. భారతదేశం తయారు చేసిన బొమ్మలను మాత్రమే వినియోగదారులు అడుగుతున్నారు. ఆలోచనలో పెద్ద మార్పు వచ్చిందనడానికి ఇది సజీవ రుజువు. దేశవాసుల మనస్తత్వంలో ఎంత పెద్ద మార్పు వస్తోంది-  అది కూడా ఒక సంవత్సరంలోనే. ఈ మార్పును అంచనా వేయడం అంత సులభం కాదు. ఆర్థికవేత్తలు కూడా తమ ప్రమాణాలపై ఆధారపడి ఈ మార్పును కొలవలేరు.  

మిత్రులారా! విశాఖపట్నం నుండి వెంకట మురళీ  ప్రసాద్ గారు రాసిన ఆలోచన విభిన్నంగా ఉంది. “2021 కోసం నా ఎబిసిని మీకు అటాచ్ చేస్తున్నాను” అని వెంకట్ గారు  రాశారు.  ఏబీసీ అంటే అర్థం ఏమిటో నాకు తెలియలేదు. అప్పుడు వెంకట్ గారు  తమ లేఖ  పాటు ఒక చార్టు ను కూడా జత చేసినట్టు నేను చూశాను. ఆ చార్ట్ వైపు చూశాన.  ఆపై ఏబీసీ అంటే అర్థం ఏమిటో తెలుసుకున్నాను. స్వయం సమృద్ధిగల భారత చార్ట్ ABC. ఇది చాలా ఆసక్తికరంగా ఉంది. వెంకట్ గారు ప్రతిరోజూ ఉపయోగించే అన్ని వస్తువుల పూర్తి జాబితాను తయారు చేశారు. ఇందులో ఎలక్ట్రానిక్స్, స్టేషనరీ, స్వీయ సంరక్షణ సామగ్రితో పాటు మరికొన్నివస్తువులు ఉన్నాయి. మనకు తెలిసీ తెలియకుండానే, భారతదేశంలో సులభంగా లభించే విదేశీ ఉత్పత్తులను ఉపయోగిస్తున్నామని వెంకట్ గారు చెప్పారు. మన దేశవాసుల శ్రమ, చెమట ఉన్న ఉత్పత్తులను మాత్రమే ఉపయోగిస్తానని ఆయన ప్రతిజ్ఞ చేశారు.

 మిత్రులారా! చాలా ఆసక్తికరంగా ఉన్న మరొక విషయాన్ని కూడా ఆయన చెప్పారు.  స్వావలంబన భారతదేశానికి తాము మద్దతు ఇస్తున్నామని ఆయన రాశారు. మన దేశీయ తయారీదారులు కూడా ఉత్పత్తుల నాణ్యత విషయంలో రాజీ పడకూడదని స్పష్టమైన సందేశం ఉండాలని ఆయన రాశారు. ఈ విషయం వాస్తవం.  శూన్య ప్రభావం, శూన్య లోపం అనే ఆలోచనతో పనిచేయడానికి ఇది సరైన సమయం. దేశ తయారీదారులు, పరిశ్రమల నాయకులను నేను కోరుతున్నాను: దేశ ప్రజలు స్వావలంబన భారతదేశం దిశగా బలమైన అడుగులు వేస్తున్నారు.  వారు బలమైన చర్యలు తీసుకున్నారు. స్థానిక వస్తువుల కోసం స్వరం- వోకల్ ఫర్ లోకల్-  ఈ రోజు ఇంటింటా ప్రతిధ్వనిస్తోంది. ఇటువంటి పరిస్థితుల్లో  మన ఉత్పత్తులు ప్రపంచ స్థాయిలో ఉండేలా చూడాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది. ప్రపంచంలో ఉత్తమమైనది ఏమైనప్పటికీ మనం దాన్ని భారతదేశంలో తయారు చేయవచ్చు. దీని కోసం మన సహచరులు ముందుకు రావాలి. స్టార్ట్-అప్‌లు కూడా ముందుకు రావాలి. వెంకట్ గారి ఉత్తమ ప్రయత్నాలను మరోసారి అభినందిస్తున్నాను.

మిత్రులారా! మనం ఈ భావనను కలిగిఉండాలి.  ఈ భావనను మనలో ఉంచుకోవాలి, పెంచుకోవాలి. నేను ఇంతకు ముందే చెప్పాను.  ఆపై దేశవాసులను కూడా కోరుతున్నాను. మీరు కూడా ఒక జాబితాను తయారు చేయండి.  రోజంతా మనం ఉపయోగించే అన్ని వస్తువుల  గురించి చర్చించండి. తెలిసీ తెలియకుండా విదేశాలలో తయారైన వస్తువులు ఏవైనా మన జీవితంలోకి ప్రవేశించాయేమో  చూడండి. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే వాళ్ళు మనల్ని  బందీలుగా చేశారు. విదేశీ వస్తువుల స్థానంలో ఉపయోగించగలిగే భారతదేశ ఉత్పత్తులను కనుగొనండి. ఇకపై భారతదేశంలో ప్రజలు చెమటోడ్చి కష్టపడి తయారుచేసిన ఉత్పత్తులను ఉపయోగించాలని నిర్ణయించుకోండి. మీరు ప్రతి సంవత్సరం కొత్త సంవత్సర తీర్మానాలను చేస్తారు.  ఈసారి దేశం కోసం తీర్మానం కూడా చేసుకోవాలి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  దేశంలోని వేల సంవత్సరాల సంస్కృతిని, నాగరికతను, మన ఆచారాలను కాపాడడానికి;  ఉగ్రవాదుల నుండి, అణచివేతదారుల నుండి దేశాన్ని రక్షించడానికి  మన దేశంలో ఎన్ని త్యాగాలు చేశారో.. ఈ రోజు ఆ బలిదానాలను గుర్తుంచుకునే రోజు. ఈ రోజు గురు గోవింద్ కుమారులు సాహిబ్  జాదే జొరావర్ సింగ్, ఫతే సింగ్  లను గోడలో సజీవంగా బలి చేసినరోజు. సాహిబ్ జాదే తన విశ్వాసాన్ని వదులుకోవాలని, గొప్ప గురు సంప్రదాయాన్ని విడిచిపెట్టాలని నిరంకుశులు కోరుకున్నారు. కానీ, మన సాహిబ్జాదాలు చిన్న వయసులో కూడా గొప్ప ధైర్యం, సంకల్ప శక్తిని ప్రదర్శించారు. గోడలో సజీవ సమాధి సమయంలో రాళ్ళు పెరుగుతూనే ఉన్నాయి..  గోడ పెరుగుతూనే ఉంది..  మరణం వారి ముందు కొట్టుమిట్టాడుతోంది.. అయినా వారు బెదరలేదు. గురు గోవింద్ సింగ్ జీ తల్లి – మాతా గుజ్రీ కూడా ఇదే రోజు   ప్రాణాలర్పించారు. .  సుమారు వారం కిందట  శ్రీ గురు తేగ్ బహదూర్ జి బలిదానం  చేసిన రోజు. ఢిల్లీ లోని గురుద్వారా రకాబ్ గంజ్ కు వెళ్ళి  గురు తేగ్ బహదూర్ జికి నివాళి తెలిపే అవకాశం,   నమస్కరించే అవకాశం నాకు లభించింది. శ్రీ గురు గోవింద్ సింగ్ జి స్ఫూర్తితో చాలా మంది ఈ నెల నేలమీద నిద్రపోతారు.  

శ్రీ గురు గోవింద్ సింగ్ జీ కుటుంబ బలిదానాలను ప్రజలు చాలా భావోద్వేగ స్థితిలో గుర్తుంచుకుంటారు. ఈ బలిదానం మొత్తం మానవాళికి, దేశానికి కొత్త పాఠం నేర్పింది. ఈ అమరవీరులు మన సంస్కృతిని సురక్షితంగా ఉంచడంలో గొప్ప పని చేశారు. ఈ అమరవీరులకు మనమందరం రుణపడి ఉన్నాం. శ్రీ గురు తేగ్ బహదూర్ జీ , మాతా గుజ్రీ జీ, గురు గోవింద్ సింగ్ జీలతో పాటు నలుగురు సాహిబ్జాదాల అమరవీరులకు మరోసారి నమస్కరిస్తున్నాను. అదేవిధంగా చాలామంది అమరవీరులు భారతదేశ  ప్రస్తుత రూపాన్ని సంరక్షించారు, కొనసాగించారు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఇప్పుడు నేను మీకు చెప్పే విషయం మీకు సంతోషంగా, గర్వంగా ఉంటుంది. 2014-2018 మధ్య భారతదేశంలో చిరుతపులుల సంఖ్య 60 శాతానికి పైగా పెరిగింది. 2014 లో దేశంలో చిరుతపులుల సంఖ్య 7,900 ఉండగా, 2019 లో వారి సంఖ్య 12,852 కు పెరిగింది. " ప్రకృతిలో స్వేచ్ఛగా సంచరించే చిరుతపులులను చూడని వారు దాని అందాన్ని ఊహించలేరు. చిరుతపులి రంగుల అందం, దాని నడకలోని   సౌందర్యాన్ని ఊహించలేరు." అని జిమ్ కార్బెట్ చెప్పిన చిరుతపులి అదే.  దేశంలోని చాలా రాష్ట్రాల్లో-  ముఖ్యంగా మధ్య భారతదేశంలో  చిరుతపులుల  సంఖ్య పెరిగింది. చిరుతపులుల జనాభా అధికంగా ఉన్న రాష్ట్రాల్లో మధ్యప్రదేశ్, కర్ణాటక, మహారాష్ట్ర అగ్రస్థానంలో ఉన్నాయి. ఇది పెద్ద విజయం. చిరుతపులులు సంవత్సరాలుగా ప్రపంచవ్యాప్తంగా అపాయాలను ఎదుర్కొంటున్నాయి. ప్రపంచవ్యాప్తంగా వాటి ఆవాసాలకు నష్టం జరుగుతోంది.  అటువంటి సమయంలో చిరుతపులుల జనాభాను నిరంతరం పెంచడం ద్వారా భారతదేశం మొత్తం ప్రపంచానికి ఒక మార్గాన్ని చూపించింది. గత కొన్నేళ్లుగా భారతదేశంలో సింహాల జనాభా పెరిగింది. పులుల సంఖ్య కూడా పెరిగింది.  అలాగే భారత అటవీ ప్రాంతం కూడా పెరిగింది.  దీనికి కారణం మన చెట్లు, వన్యప్రాణుల రక్షణలో ప్రభుత్వం మాత్రమే కాదు- చాలా మంది ప్రజలు, పౌర సమాజం, అనేక సంస్థలు కూడా పాల్గొంటున్నాయి. వారందరూ అభినందనలకు అర్హులు.  

మిత్రులారా! తమిళనాడులోని కోయంబత్తూర్‌లో జరిగిన హృదయాన్ని స్పర్శించే ఒక కృషి గురించి చదివాను. సోషల్ మీడియాలో మీరు కూడా ఆ కృషికి సంబంధించిన విజువల్స్ చూశారు. మనమందరం మనుషుల వీల్‌చైర్‌ను చూశాం. కానీ కోయంబత్తూరుకు చెందిన గాయత్రి అనే అమ్మాయి తన తండ్రితో కలిసి బాధిత కుక్క కోసం వీల్‌చైర్ తయారు చేసింది. ఈ సంఘటన ఉత్తేజకరమైంది. ప్రేరణ కలిగించేది . మనుషులు  ప్రతి జీవి పట్ల దయ, కరుణ చూపినప్పుడు మాత్రమే ఇది సాధ్యమవుతుంది.

దేశ రాజధాని ఢిల్లీలో, దేశంలోని ఇతర నగరాల్లో చలి ఎక్కువగా ఉన్న సమయంలో జంతువులను జాగ్రత్తగా చూసుకోవడానికి చాలా మంది చాలా ఏర్పాట్లు చేస్తున్నారు. వారు ఆ జంతువులకు తినడానికి, తాగడానికి ఏర్పాట్లు చేస్తున్నారు. వాటి కోసం స్వెట్టర్లు, పరుపులను  కూడా ఏర్పాటు చేస్తారు. కొంతమంది ప్రతిరోజూ వందలాది జంతువులకు ఆహారం అందిస్తున్నారు. ఇటువంటి ప్రయత్నాలను ప్రశంసించాలి. ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని కౌశాంబిలో కూడా ఇలాంటి గొప్ప ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. ఆవులను చలి నుండి రక్షించడానికి అక్కడి జైలు ఖైదీలు ప్రత్యేకంగా పాత, చిరిగిన కంబళ్లను కుడుతున్నారు. కౌశాంబితో సహా ఇతర జిల్లాల జైళ్ల నుండి వాటిని సేకరించి, ఆ తర్వాత వాటిని కుట్టి గోశాలలకు పంపుతారు. కౌశాంబి జైలు ఖైదీలు పాత, చిరిగిన దుప్పట్లతో ఆవులను కప్పేందుకు  ప్రతివారం ఇలాంటి కవర్లు తయారు చేస్తున్నారు. రండి, ఇతరులను చూసుకోవటానికి సేవా భావంతో  నిండిన ఇటువంటి ప్రయత్నాలను ప్రోత్సహించండి. ఇవి నిజంగా సమాజంలోని సానుభూతులను బలపరిచే మంచి పనులు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!  ఇప్పుడు నా ముందు ఉన్న లేఖలో రెండు పెద్ద ఫోటోలు ఉన్నాయి. ఈ ఫోటోలు ఒక ఆలయానివి. గతంలో, ఇప్పుడు ఆ దేవాలయ ఫోటోలు అవి. ఈ ఫోటోలతో ఉన్న లేఖ తమను తాము యువ బ్రిగేడ్ అని పిలిచే యువకుల బృందం గురించి చెప్తుంది. వాస్తవానికి ఈ యువ బ్రిగేడ్ కర్ణాటకలోని శ్రీరంగపట్నం సమీపంలోని  ఉన్న పురాతన వీరభద్రస్వామి శివాలయానికి పునరుజ్జీవనం కల్పించింది. ఈ ఆలయం ప్రతి వైపు కలుపు మొక్కలు, పొదలతో నిండి ఉండేది. ఎంతగా అంటే అక్కడ శివాలయం ఉందనే విషయం  బాటసారులు కూడా చెప్పలేనంతగా. ఒక రోజు కొంతమంది పర్యాటకులు ఈ పురాతన ఆలయం  వీడియోను సోషల్ మీడియాలో పోస్ట్ చేశారు. ఈ వీడియోను సోషల్ మీడియాలో చూసిన యువ బ్రిగేడ్ ఆగలేకపోయారు.  తరువాత ఈ బృందం కలిసి దానిని పునరుద్ధరించాలని నిర్ణయించుకుంది. ఆలయ ప్రాంగణంలో పెరిగిన ముళ్ల పొదలు, గడ్డి, మొక్కలను ఈ బృందం తొలగించింది.  అవసరమయ్యే చోట మరమ్మత్తు, నిర్మాణం చేశారు.  వారి మంచి పనిని చూసి స్థానిక ప్రజలు కూడా తమ సహాయాన్ని అందించారు. కొంతమంది సిమెంటు ఇచ్చారు. కొంతమంది పెయింట్, మరెన్నో వస్తువులతో తమవంతు సహకారం అందించారు. ఈ యువకుల్లో  అనేక రకాలైన వృత్తుల వారు ఉన్నారు. ఈ విధంగా వారు వారాంతాల్లో సమయం తీసుకున్నారు, ఆలయం కోసం పనిచేశారు. ఆలయంలో తలుపులను ఏర్పాటు చేయడంతో పాటు, విద్యుత్ కనెక్షన్‌ను కూడా ఏర్పాటు చేశారు. ఆ విధంగా ఆలయ పాత వైభవాన్ని తిరిగి నెలకొల్పడానికి కృషి చేశారు. అభిరుచి, సంకల్పం ఉంటే ఏ లక్ష్యాన్నయినా సాధించవచ్చు.  భారతదేశ యువతను చూసినప్పుడు నాకు సంతోషంగా ఉంటుంది. నమ్మకం కలుగుతుంది.  ఎందుకంటే నా దేశంలోని యువతకు ‘నేను చేయగలను’ అనే దృక్కోణం,  ‘నేను చేస్తాను’ అనే ఆత్మవిశ్వాసం ఉన్నాయి. వారికి ఏ సవాలూ పెద్దది కాదు.  ఏదీ వారికి అందనంత దూరంలో లేదు. నేను తమిళనాడుకు చెందిన ఒక టీచర్ గురించి చదివాను. ఆమె పేరు ఎన్.కె. హేమలత. విడుపురంలోని ఒక పాఠశాలలో ప్రపంచంలోని పురాతన భాష అయిన తమిళాన్ని  ఆమె నేర్పిస్తారు.  కోవిడ్ 19 మహమ్మారి కూడా ఆమె బోధనామార్గానికి అడ్డు రాలేదు. అవును! ఆమె ముందు సవాళ్లు ఉన్నాయి.  కానీ, ఆమె ఒక వినూత్న మార్గాన్ని కనుగొన్నారు.   కోర్సు  మొత్తం 53 అధ్యాయాలను రికార్డ్ చేశారు. యానిమేటెడ్ వీడియోలను తయారు చేశారు. వాటిని పెన్ డ్రైవ్‌లో తన విద్యార్థులకు పంపిణీ చేశారు. ఇది ఆమె విద్యార్థులకు చాలా సహాయపడింది. తద్వారా అధ్యాయాలను విద్యార్థులు దృశ్యరూపంలో అర్థం చేసుకోగలిగారు. దీంతో పాటు ఆమె తన విద్యార్థులతో టెలిఫోన్‌లో మాట్లాడటం కొనసాగించింది. ఇది విద్యార్థులకు చదువును మరింత ఆసక్తికరంగా చేసింది. దేశవ్యాప్తంగా కరోనా ఉన్న ఈ సమయంలో ఉపాధ్యాయులు అనుసరించిన వినూత్న పద్ధతులు, సృజనాత్మకంగా తయారుచేసిన కోర్సు సామగ్రి ఆన్‌లైన్ అధ్యయనాల ఈ దశలో అమూల్యమైనవి. ఈ కోర్సు సామగ్రిని విద్యా మంత్రిత్వ శాఖకు ఇవ్వాలని ఉపాధ్యాయులందరినీ కోరుతున్నాను.  దయచేసి ‘దీక్ష’ పోర్టల్‌లో అప్‌లోడ్ చేయండి. ఇది దేశంలోని సుదూర ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్న విద్యార్థులకు ఎంతో మేలు చేస్తుంది.

మిత్రులారా! జార్ఖండ్‌కు చెందిన కొర్వా తెగకు చెందిన హీరామన్ గారి గురించి మాట్లాడుకుందాం. హీరామన్ గారు గర్వా జిల్లాలోని సింజో గ్రామంలో నివసిస్తున్నారు. కొర్వా తెగ జనాభా కేవలం 6,000 మాత్రమే అని తెలిస్తే మీరు ఆశ్చర్యపోతారు.  వారు నగరాలకు దూరంగా ఉన్న పర్వతాలు, అడవులలో నివసిస్తున్నారు. తన సమాజ  సంస్కృతి , గుర్తింపును కాపాడడానికి హీరామన్ గారు ముందడుగు వేశారు. 12 సంవత్సరాల నిరంతర శ్రమ తరువాత అతను అంతరించిపోయిన కొర్వ భాష నిఘంటువును సిద్ధం చేశారు. ఇంట్లో ఉపయోగించే పదాల నుండి మొదలుకొని రోజువారీ జీవితంలో ఉపయోగపడే అనేక పదాలను అర్థాలతో సహా ఆయన ఈ నిఘంటువులో చేర్చారు.  కొర్వా సమాజం కోసం హెరామన్ చేసిన పని దేశానికి ఆదర్శంగా నిలుస్తుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! అక్బర్ ఆస్థానంలో ఒక ప్రముఖుడు  ఉన్నారని చెబుతారు. ఆయన అబుల్ ఫజల్. కాశ్మీర్‌లో ఒక దృశ్యాన్ని చూసి చిరాకు, కోపంతో  ఉండేవారు కూడా ఆనందం వ్యక్తం చేస్తారని కాశ్మీర్ సందర్శన తర్వాత ఆయన పేర్కొన్నారు. కాశ్మీర్‌లోని కుంకుమ పొలాల గురించి ఆయన ఆ మాట అన్నారు.  కుంకుమ పువ్వు శతాబ్దాలుగా కాశ్మీర్‌తో సంబంధం కలిగి ఉంది. కాశ్మీరీ కుంకుమ పువ్వు ప్రధానంగా పుల్వామా, బడ్ గాం, కిష్త్ వార్  వంటి ప్రదేశాలలో పండిస్తారు. ఈ సంవత్సరం మేలో కాశ్మీరీ కుంకుమపువ్వుకు భౌగోళిక సూచిక ట్యాగ్ అంటే జీ ఐ ట్యాగ్  ఇచ్చారు. దీని ద్వారా కాశ్మీరీ కుంకుమ పువ్వును ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాచుర్యం పొందిన బ్రాండ్‌గా మార్చాలనుకుంటున్నాం. కాశ్మీరీ కుంకుమ పువ్వు అనేక ఔషధ లక్షణాలను కలిగి ఉన్న మసాలా దినుసుగా ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రసిద్ది చెందింది. ఇది చాలా సువాసనతో , ముదురు రంగులో ఉంటుంది. దాని దారాలు పొడవుగా, మందంగా ఉంటాయి. ఇది దాని ఔషధ విలువను పెంచుతుంది. ఇది జమ్మూ కాశ్మీర్  గొప్ప సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని సూచిస్తుంది. నాణ్యత గురించి చెప్పాలంటే కాశ్మీరీ  కుంకుమ పువ్వు చాలా ప్రత్యేకమైంది. ఇతర దేశాల కుంకుమపువ్వు తో పోలిస్తే  పూర్తిగా భిన్నమైంది. కాశ్మీరీ కుంకుమపువ్వుకు జిఐ ట్యాగ్ గుర్తింపుతో  ప్రత్యేకఠ వచ్చింది. జిఐ ట్యాగ్ సర్టిఫికేట్ పొందిన తరువాత కాశ్మీరీ కుంకుమ పువ్వును దుబాయ్ లోని సూపర్ మార్కెట్లో ప్రారంభించినట్లు తెలిస్తే మీరు సంతోషిస్తారు.. ఇప్పుడు దాని ఎగుమతులు పెరగడం ప్రారంభమవుతుంది. ఇది స్వావలంబన భారతదేశాన్ని నిర్మించడానికి మన ప్రయత్నాలను మరింత బలోపేతం చేస్తుంది. కుంకుమ పువ్వు  రైతులకు దీనివల్ల ప్రయోజనం ఉంటుంది. పుల్వామాలోని త్రాల్ లో ఉన్న  షార్ ప్రాంతంలో నివసించే అబ్దుల్ మజీద్ వానీ ని  చూడండి. ఆయన జి.ఐ టాగ్ పొందిన  కుంకుమపువ్వును పాంపోర్‌లోని ట్రేడింగ్ సెంటర్‌లో నేషనల్ సాఫ్రాన్ మిషన్ సహాయంతో ఇ-ట్రేడింగ్ ద్వారా విక్రయిస్తున్నారు. ఇలా చాలా మంది కాశ్మీర్‌లో ఈ పని చేస్తున్నారు. ఈసారి మీరు కుంకుమపువ్వు కొనాలని నిర్ణయించుకున్నప్పుడు కాశ్మీర్ నుండి కుంకుమపువ్వు కొనాలని ఆలోచించండి. కాశ్మీరీ ప్రజల గొప్పదనం ఏమిటంటే అక్కడి కుంకుమ పువ్వు రుచి భిన్నంగా ఉంటుంది.

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా! కేవలం రెండు రోజుల కిందట గీతా జయంతి జరుపుకున్నాం. గీత మన జీవితంలోని ప్రతి సందర్భంలోనూ మనకు స్ఫూర్తినిస్తుంది. గీత ఇంత అద్భుతమైన గ్రంథం ఎందుకైందని  మీరు ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా? ఎందుకంటే అది స్వయంగా భగవాన్ శ్రీకృష్ణుడి వాణి. కానీ గీత  ప్రత్యేకత ఏమిటంటే అది తెలుసుకోవాలనే ఉత్సుకతతో మొదలవుతుంది. ప్రశ్నతో మొదలవుతుంది. అర్జునుడు దేవుణ్ణి ప్రశ్నించాడు. ఉత్సుకత చూపాడు.  అప్పుడే ప్రపంచానికి గీతా  జ్ఞానం వచ్చింది. గీత మాదిరిగా మన సంస్కృతిలో ఉన్న జ్ఞానం అంతా ఉత్సుకతతో మొదలవుతుంది. వేదాంతం  మొదటి మంత్రం “అథాతో బ్రహ్మ జిజ్ఞాసా’ అంటే  మనం బ్రహ్మను విచారిద్దాం. అందుకే బ్రహ్మను అన్వేషించే చర్చ కూడా ఉంది. ఉత్సుకత లోని శక్తి అలాంటిది. ఉత్సుకత నిరంతరం కొత్త అంశాల  కోసం మిమ్మల్ని ప్రేరేపిస్తుంది. బాల్యంలో మనలో ఉత్సుకత ఉన్నందు వల్ల మనం నేర్చుకుంటాం. అంటే ఉత్సుకత ఉన్నంతవరకు జీవితం ఉంటుంది. ఉత్సుకత ఉన్నంతవరకు కొత్త అభ్యాస క్రమం కొనసాగుతుంది. ఇందులో వయస్సు, పరిస్థితులతో సంబంధం లేదు. అటువంటి ఉత్సుకత శక్తికి, జిజ్ఞాసకు ఒక ఉదాహరణ నాకు తెలిసింది. ఆ ఉదాహరణ తమిళనాడుకు చెందిన పెద్దవారు టి. శ్రీనివాసాచార్య స్వామి జీ గురించి! టి.  శ్రీనివాసాచార్య స్వామి గారి వయస్సు 92 సంవత్సరాలు.  ఈ వయస్సులో కూడా ఆయన తన పుస్తకాన్ని కంప్యూటర్లో రాస్తున్నారు. అది కూడా స్వయంగా టైప్ చేయడం ద్వారా. పుస్తకం రాయడం సరైందేనని మీరు ఆలోచిస్తూ ఉండాలి. కాని పూర్వ కాలంలో కంప్యూటర్ అసలే లేదు. అప్పుడు ఆయన కంప్యూటర్ ఎప్పుడు నేర్చుకున్నారు? ఆయన కళాశాలలో చదువుతున్న సమయంలో కంప్యూటర్ లేదనేది నిజం. కానీ, ఆయన యవ్వనంలో ఉన్నప్పుడు ఉన్న ఉత్సుకత, జిజ్ఞాస ఇప్పుడూ ఉన్నాయి. శ్రీనివాసాచార్య స్వామీజీ సంస్కృత , తమిళ పండితుడు. ఆయన ఇప్పటివరకు 16 ఆధ్యాత్మిక గ్రంథాలను రాశారు. కంప్యూటర్ వచ్చిన తరువాత పుస్తకం రాయడం, ముద్రించే విధానం మారిందని భావించినప్పుడు, తన 86 సంవత్సరాల వయస్సులో కంప్యూటర్ నేర్చుకున్నారు. తనకు అవసరమైన సాఫ్ట్‌వేర్ నేర్చుకున్నారు. ఇప్పుడు ఆయన తన పుస్తకాన్ని పూర్తి చేస్తున్నారు.

మిత్రులారా! జీవితంలో జిజ్ఞాస చనిపోయేంత వరకు నేర్చుకోవాలనే కోరిక చనిపోదు. అందుకు ప్రత్యక్ష ఉదాహరణ టి. శ్రీనివాసాచార్య స్వామీజీ జీవితం.  అందువల్ల వెనుకబడిపోయామని, ఆగిపోయామని ఎప్పుడూ అనుకోకూడదు. నేర్చుకుంటామని ఆశాజనకంగా ఉండాలి. మనం నేర్చుకోలేమని, ముందుకు సాగలేమని కూడా అనుకోకూడదు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ప్రస్తుతం మనం ఉత్సుకతతో కొత్త విషయాన్ని  నేర్చుకోవడం గురించి మాట్లాడుకుంటున్నాం. కొత్త సంవత్సరంలో కొత్త తీర్మానాల గురించి కూడా మాట్లాడుకున్నాం. కొంతమంది నిరంతరం కొత్త పనులు చేస్తూ, కొత్త సంకల్పాలను నెరవేరుస్తూ ఉంటారు. మీరు కూడా మీ జీవితంలో అనుభూతి చెంది  ఉంటారు. మనం సమాజం కోసం ఏదైనా చేసినప్పుడు సమాజం మనకు చాలా చేయగల శక్తిని ఇస్తుంది. సామాన్యంగా కనబడే ప్రేరణలతో చాలా పెద్ద పనులు చేయవచ్చు. ప్రదీప్ సంగ్వాన్ అలాంటి ఒక యువకుడు! గురుగ్రామ్‌కు చెందిన ప్రదీప్ సంగ్వాన్ 2016 నుండి హీలింగ్ హిమాలయాస్ అనే పేరుతో ఉద్యమం  చేస్తున్నారు. ఆయన తన బృందం, వాలంటీర్లతో కలిసి హిమాలయాలలోని  వివిధ ప్రాంతాలకు వెళ్లి, అక్కడ టూరిస్టులు వదిలేసిన ప్లాస్టిక్ వ్యర్థ పదార్థాలను శుభ్రపరుస్తారు. ప్రదీప్ గారు ఇప్పటివరకు హిమాలయాలలోని వివిధ పర్యాటక ప్రాంతాల నుండి టన్నుల కొద్ది ప్లాస్టిక్‌ను శుభ్రపరిచారు. ఇదేవిధంగా కర్ణాటకకు చెందిన అనుదీప్, మినుషా అనే ఒక యువ జంట ఉన్నారు. అనుదీప్, మినుషా గత నెల నవంబర్‌లో వివాహం చేసుకున్నారు. వివాహం తరువాత చాలా మంది వివిధ ప్రాంతాలు తిరిగేందుకు వెళతారు. కానీ ఈ ఇద్దరూ భిన్నమైన పని చేశారు. ప్రజలు తమ ఇంటి నుండి బయటికి తిరగడానికి వెళ్లడాన్ని వారిద్దరూ ఎప్పుడూ గమనించేవారు. కానీ ఎక్కడికి వెళ్ళినా ప్రజలు చాలా చెత్తను వదిలివేస్తారన్న విషయాన్ని వారు గమనించారు. కర్ణాటకలోని సోమేశ్వర్ బీచ్‌లో పరిస్థితి కూడా అలాంటిదే. సోమేశ్వర్ బీచ్‌లో ప్రజలు వదిలిపెట్టిన చెత్తను శుభ్రం చేయాలని అనుదీప్, మినుషా నిర్ణయించుకున్నారు. భార్యాభర్తలిద్దరూ వివాహం తర్వాత మొదటి ప్రతిజ్ఞ తీసుకున్నారు. వీరిద్దరూ కలిసి సముద్ర తీరంలో చాలా చెత్తను శుభ్రపరిచారు. అనుదీప్ తన సంకల్పాన్ని సోషల్ మీడియాలో కూడా పంచుకున్నారు. తర్వాత ఏమైంది? వారిద్దరి అద్భుతమైన ఆలోచనతో ప్రభావితం అయిన చాలా మంది యువత వచ్చి వారితో  చేరారు. మీకు తెలిస్తే ఆశ్చర్యపోతారు. ఈ వ్యక్తులందరూ కలిసి సోమేశ్వర్ బీచ్ నుండి 800 కిలోల కంటే ఎక్కువ వ్యర్థాలను శుభ్రపరిచారు.

మిత్రులారా! ఈ ప్రయత్నాల మధ్య-  ఈ చెత్త ఈ బీచ్ లకు, ఈ పర్వతాలకు ఎలా చేరుకుంటుందో కూడా మనం ఆలోచించాలి. మనలోనే కొందరు  ఈ చెత్తను అక్కడ వదిలివేస్తారు. ప్రదీప్, అనుదీప్-మినుషా లాగా  శుభ్రతా ఉద్యమాన్ని   మనం నడపాలి. కానీ దీనికి ముందు మనం చెత్తను అస్సలు వ్యాప్తి చేయబోమని ప్రతిజ్ఞ కూడా తీసుకోవాలి. స్వచ్ఛభారత అభియాన్ మొదటి తీర్మానం ఇదే. అవును.. నేను మీకు మరో విషయం గుర్తు చేయాలనుకుంటున్నాను. కరోనా కారణంగా ఈ సంవత్సరం పెద్దగా చర్చించలేదు. సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్ నుండి దేశానికి విముక్తి కల్పించాలి. 2021 తీర్మానాల్లో ఇది కూడా ఒకటి. మీ అందరికీ నూతన సంవత్సర శుభాకాంక్షలు. ఆరోగ్యంగా ఉండండి, మీ కుటుంబాన్ని ఆరోగ్యంగా ఉంచండి. వచ్చే ఏడాది జనవరిలో కొత్త అంశాలపై 'మన్ కీ బాత్' ఉంటుంది.

మీకు చాలా చాలా కృతజ్ఞతలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! నమస్కారం.. ఈ రోజు 'మన్ కీ బాత్' ప్రారంభంలో మీతో ఒక శుభవార్త పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. అతి పురాతనమైన అన్నపూర్ణ దేవత విగ్రహం కెనడా నుండి భారతదేశానికి తిరిగి వస్తోంది. ఈ విషయం తెలుసుకోవడం ప్రతి భారతీయుడికి గర్వంగా ఉంటుంది. ఈ విగ్రహాన్ని సుమారు వంద సంవత్సరాల కిందట 1913లో వారణాసిలోని ఒక ఆలయం నుండి దొంగిలించి దేశం నుండి బయటికి తరలించారు. కెనడా ప్రభుత్వానికి, ఈ మంచి పనిని సాధ్యం చేసిన వారందరికీ నా కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తున్నాను. అన్నపూర్ణ మాతకు కాశీతో చాలా ప్రత్యేకమైన సంబంధం ఉంది. ఇప్పుడు ఆ మాత విగ్రహం తిరిగి రావడం మనందరికీ సంతోషకరంగా ఉంది.

అన్నపూర్ణ మాత విగ్రహం లాగే మన వారసత్వ సంపద- అత్యంత విలువైన వారసత్వ సంపద – అంతర్జాతీయ ముఠాల బారినపడింది. ఈ ముఠాలు అంతర్జాతీయ మార్కెట్లో వాటిని చాలా ఎక్కువ ధరలకు అమ్ముతాయి. ఇలాంటి వాటిపై ఇకపై కఠినంగా ఉంటాం. ఆ సంపద తిరిగి రావడానికి భారతదేశం తన ప్రయత్నాలను పెంచింది. ఇటువంటి ప్రయత్నాల కారణంగా గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా భారతదేశం అనేక విగ్రహాలను, కళాఖండాలను తిరిగి తీసుకురావడంలో విజయవంతమైంది. మాతా అన్నపూర్ణ విగ్రహం తిరిగి రావడంతో పాటు కొన్ని రోజుల క్రితం ప్రపంచ వారసత్వ వారోత్సవం కూడా జరుపుకోవడం యాదృచ్చికం.

ప్రపంచ వారసత్వ వారోత్సవం సంస్కృతి ప్రేమికులకు పాత కాలానికి తిరిగి వెళ్లడానికి, చరిత్రపై వారి ఉత్సాహాన్ని పెంచుకోవడానికి గొప్ప అవకాశాన్ని అందిస్తుంది. కరోనా కాలం ఉన్నప్పటికీ ఈసారి ప్రజలు ఈ వారసత్వ వారోత్సవాన్ని వినూత్నంగా జరుపుకోవడం చూశాం. సంక్షోభంలో సంస్కృతి చాలా ఉపయోగపడుతుంది. సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కోవడంలో సంస్కృతి ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తుంది. సంస్కృతి కూడా టెక్నాలజీ ద్వారా భావోద్వేగాలను పెంచడంలో ఉపయోగపడుతుంది. దేశంలోని అనేక మ్యూజియాలు, గ్రంథాలయాలు వాటి సేకరణను పూర్తిగా డిజిటల్ రూపంలోకి తేవడానికి కృషి చేస్తున్నాయి. ఢిల్లీలోని మన జాతీయ మ్యూజియం ఈ విషయంలో కొన్ని ప్రశంసనీయమైన ప్రయత్నాలు చేసింది. నేషనల్ మ్యూజియం ద్వారా పది వర్చువల్ గ్యాలరీలను ప్రవేశపెట్టే పని జరుగుతోంది. ఈ విషయం ఆసక్తికరంగా ఉంది కదా.. ఇప్పుడు మీరు మీ ఇంటి నుండి ఢిల్లీలోని నేషనల్ మ్యూజియం గ్యాలరీలలో పర్యటించవచ్చు. సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా ఎక్కువ మందికి సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని అందించడం చాలా ముఖ్యం. ఈ వారసత్వ ప్రదేశాల రక్షణకు సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ఉపయోగించడం కూడా ముఖ్యం.

నేను ఈ మధ్య ఒక ఆసక్తికరమైన ప్రాజెక్ట్ గురించి చదివాను. నార్వేకు ఉత్తర దిక్కులో స్వాల్బార్డ్ అనే ద్వీపం ఉంది. ఈ ద్వీపంలో ఆర్కిటిక్ ప్రపంచ ఆర్కైవ్ అనే ప్రాజెక్ట్ ను నిర్మించారు. ఈ ఆర్కైవ్‌లో విలువైన హెరిటేజ్ డేటాను ఎలాంటి ప్రకృతి లేదా మానవ నిర్మిత విపత్తుల బారిన పడకుండా సురక్షితంగా ఉంచారు. ఈ ప్రాజెక్టులో అజంతా గుహల వారసత్వాన్ని కూడా డిజిటలైజ్ చేసి అలంకరిస్తున్నట్లు ఇటీవల తెలిసింది. ఇందులో మీరు అజంతా గుహల పూర్తి అవగాహన పొందుతారు. ఇందులో పునరుద్ధరించబడిన డిజిటలైజ్డ్ పెయింటింగ్‌తో పాటు సంబంధిత పత్రాలు, సూక్తులు ఉంటాయి. మిత్రులారా! అంటువ్యాధి ఒకవైపు మన పని తీరును మార్చింది. మరోవైపు ప్రకృతిని కొత్త మార్గంలో అనుభవించే అవకాశాన్ని కూడా ఇచ్చింది. ప్రకృతిని చూడడంలో మన దృక్పథం కూడా మారిపోయింది. ఇప్పుడు మనం చలికాలంలోకి ప్రవేశిస్తున్నాం. ప్రకృతిలోని వివిధ రంగులను మనం చూస్తాం. గత కొన్ని రోజులుగా ఇంటర్నెట్ అంతా చెర్రీ బ్లాసమ్స్ వైరల్ చిత్రాలతో నిండిపోయింది. నేను చెర్రీ బ్లాసమ్స్ గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు జపాన్ లోని ఈ ప్రత్యేకత గురించి మాట్లాడుతున్నానని మీరు తప్పకుండా ఆలోచిస్తూ ఉండాలి. కానీ అది నిజం కాదు.. అవి జపాన్ ఫోటోలు కాదు. షిల్లాంగ్ లో ఉన్న మేఘాలయలోని చిత్రాలివి. మేఘాలయ అందాలను ఈ చెర్రీ బ్లాసమ్స్ మరింతగా పెంచాయి.

మిత్రులారా! ఈ నెల- నవంబరు 12 వ తేదీనాడు డాక్టర్ సలీం అలీ గారి 125 వ జయంతి వేడుకలు ప్రారంభమయ్యాయి. పక్షుల ప్రపంచంలో డాక్టర్ సలీం పక్షుల వీక్షణతో పాటు అనేక చెప్పుకోదగ్గ పనులు చేశారు. ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాల పక్షి వీక్షకులు కూడా భారతదేశం వైపు ఆకర్షితులయ్యారు. నేను ఎప్పుడూ పక్షిని చూసే వీక్షకుల అభిమానిని. చాలా ఓపికతో గంటల తరబడివారు పక్షులను చూస్తారు. ఉదయం నుండి సాయంత్రం వరకు ప్రకృతి ప్రత్యేకమైన దృశ్యాలను ఆస్వాదిస్తారు. వారి జ్ఞానాన్ని ప్రజలకు అందజేస్తారు. భారతదేశంలో కూడా బర్డ్ వాచింగ్ సొసైటీలు చురుకుగా పని చేస్తున్నాయి. మీరు కూడా తప్పకుండా బర్డ్ వాచింగ్ తో అనుసంధానం కావాలి. నా ఉరుకులు పరుగుల జీవితంలో కూడా గతంలో పక్షులతో గడిపే అవకాశం కెవాడియాలో వచ్చింది. ఇది చాలా గుర్తుండిపోయే అవకాశం. పక్షులతో గడిపే సమయం మిమ్మల్ని ప్రకృతితో అనుసంధానిస్తుంది. పర్యావరణానికి కూడా ప్రేరణ ఇస్తుంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! భారతదేశం సంస్కృతి, శాస్త్రాలు ఎప్పుడూ ప్రపంచం మొత్తాన్ని ఆకర్షించే కేంద్రాలుగా ఉన్నాయి. వీటి అన్వేషణలో చాలా మంది భారతదేశానికి వచ్చారు. ఎప్పటికీ ఇక్కడే ఉండిపోయారు. చాలా మంది తమ దేశానికి తిరిగి వెళ్లి ఈ సంస్కృతిని వ్యాప్తి చేశారు. 'విశ్వనాథ్' అని కూడా పిలిచే జానస్ మాసెట్టి గారి గురించి నాకు తెలిసింది. జానస్ బ్రెజిల్ ప్రజలకు వేదాంతాన్ని, భగవద్గీతను బోధిస్తారు. రియో డి జనీరో నుండి గంటల తరబడి ప్రయాణ దూరంలో ఉండే పెట్రో పోలిస్ పర్వతాలలో విశ్వవిద్య అనే సంస్థను ఆయన నిర్వహిస్తున్నారు. మెకానికల్ ఇంజనీరింగ్ చదివి, తన కంపెనీలో స్టాక్ మార్కెట్లో పని చేశారు. తరువాత భారతీయ సంస్కృతి- ప్రత్యేకించి వేదాంతం వైపు ఆకర్షితులయ్యారు. స్టాక్ నుండి ఆధ్యాత్మికత వరకు- అది నిజానికి సుదీర్ఘ ప్రయాణం. జానస్ భారతదేశంలో వేదాంత తత్వాన్ని అభ్యసించారు. నాలుగు సంవత్సరాలు కోయంబత్తూర్ లోని అర్ష విద్యా గురుకులంలో నివసించారు. జానస్ కు మరో ప్రత్యేకత ఉంది. ఆయన తన సందేశాన్ని ఫార్వార్డ్ చేయడానికి సాంకేతికతను ఉపయోగిస్తున్నారు. ఆయన క్రమం తప్పకుండా ఆన్‌లైన్ కార్యక్రమాలు చేస్తారు. ప్రతిరోజూ ఆడియో ఫైళ్లను డౌన్ లోడ్ చేసేందుకు వీలుగా పాడ్ కాస్ట్ చేస్తారు. గత 7 సంవత్సరాల్లో జానస్ ఉచిత ఓపెన్ కోర్సుల ద్వారా ఒకటిన్నర లక్షకు పైగా విద్యార్థులకు వేదాంతాన్ని బోధించారు. జాన్స్ కేవలం ఇంత పెద్ద పని చేయడమే కాదు, చాలా మందికి అర్థమయ్యే భాషలో ఈ కోర్సులను నిర్వహించడం మరో విశేషం. కరోనా, క్వారంటైన్ల ఈ కాలంలో వేదాంతం ఎలా సహాయపడుతుందనే దానిపై ప్రజలకు చాలా ఆసక్తి ఉంది. జాన్స్ చేసిన కృషికి, ఆయన భవిష్యత్ ప్రయత్నాలకు 'మన్ కీ బాత్' ద్వారా శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

మిత్రులారా! అదే విధంగా మీరు ఒక వార్తను గమనించి ఉండాలి. న్యూజిలాండ్‌లో కొత్తగా ఎన్నికైన ఎం.పి. డాక్టర్ గౌరవ్ శర్మ ప్రపంచంలోని ప్రాచీన భాషలలో ఒకటైన సంస్కృతంలో ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. భారతీయులుగా భారతీయ సంస్కృతి వ్యాప్తి మనందరికీ గర్వం కలిగిస్తుంది. 'మన్ కీ బాత్' ద్వారా గౌరవ్ శర్మ గారికి అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను. న్యూజిలాండ్ ప్రజల సేవలో ఆయన కొత్త విజయాలు సాధించాలని మనమందరం కోరుకుంటున్నాం.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! రేపు- నవంబర్ 30వ తేదీనాడు శ్రీ గురు నానక్ దేవ్ జీ 551 వ జయంతి సందర్భంగా ప్రకాశ్ పర్వ్ జరుపుకుంటున్నాం. గురు నానక్ దేవ్ జీ ప్రభావం ప్రపంచం మొత్తం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. వాంకోవర్ నుండి వెల్లింగ్టన్ వరకు, సింగపూర్ నుండి దక్షిణాఫ్రికా వరకు గురు నానక్ సందేశాలు ప్రతిచోటా వినబడతాయి. ‘సేవక్ కో సేవా బన్ ఆయీ’ అని గురు గ్రంథ్ సాహిబ్‌ పేర్కొంటోంది. అంటే సేవకుడి పని సేవ చేయడమేనని అర్థం. గత కొన్ని సంవత్సరాల్లో చాలా ముఖ్యమైన సంఘటనలు జరిగాయి. సేవకుడిగా చాలా సేవ చేసే అవకాశం లభించింది. గురు సాహిబ్ మా నుండి సేవ పొందారు. గురు నానక్ దేవ్ జీ 550 వ జయంతి ఉత్సవం, శ్రీ గురు గోవింద్ సింగ్ జీ 350 వ జయంతి ఉత్సవంతో పాటు వచ్చే ఏడాది శ్రీ గురు తేజ్ బహదూర్ జీ 400 వ జయంతి ఉత్సవం కూడా ఉంది. గురు సాహిబ్ జీ కి నాపై ప్రత్యేక దయ ఉందని నేను భావిస్తున్నాను. ఆయన తన పనుల్లో నన్ను ఎప్పుడూ చాలా దగ్గరగా అనుసంధానించాడు.

మిత్రులారా! కచ్‌లోలఖ్ పత్ గురుద్వారా సాహిబ్‌ అనే పేరుతో గురుద్వారా ఉందని మీకు తెలుసా? శ్రీ గురు నానక్ తన విచార సమయంలో లఖ్‌పత్ గురుద్వారా సాహిబ్‌లో బస చేశారు. ఈ గురుద్వారా 2001 లో సంభవించిన భూకంపం వల్ల కూడా దెబ్బతింది. గురు సాహిబ్ కృప వల్ల దాని పునరుద్ధరణను నేను పూర్తి చేయగలిగాను. గురుద్వారా మరమ్మతులు చేయడమే కాదు- దాని గౌరవాన్ని, గొప్పతనాన్ని కూడా పునరుద్ధరించాం. మనందరికీ గురు సాహిబ్ నుండి ఆశీర్వాదాలు వచ్చాయి. లఖ్‌పత్ గురుద్వారా పరిరక్షణ ప్రయత్నాలకు 2004 లో యునెస్కో ఆసియా పసిఫిక్ వారసత్వ పురస్కారాలలో ప్రత్యేక అవార్డు లభించింది. మరమ్మతు సమయంలో శిల్పాలతో సంబంధం ఉన్న ప్రత్యేకతలు దెబ్బతినకుండా జాగ్రత్తగా చూసుకున్నట్టు అవార్డు అందజేసే జ్యూరీ పేర్కొన్నారు. గురుద్వారా పునర్నిర్మాణ పనులలో సిక్కు సమాజం చురుకుగా పాల్గొనడమే కాకుండా వారి మార్గదర్శకత్వంలోనే పునర్నిర్మాణం జరిగినట్టు కూడా జ్యూరీ గుర్తించారు. నేను ముఖ్యమంత్రిగా లేనప్పుడు కూడా లఖ్‌పత్ గురుద్వారాను సందర్శించే భాగ్యం నాకు లభించింది. నేను అపరిమిత శక్తిని పొందేవాడిని. ఈ గురుద్వారా సందర్శన వల్ల ధన్యులమైనట్టు అందరూ భావిస్తారు. గురు సాహిబ్ నా నుండి నిరంతర సేవలను తీసుకున్నందుకు చాలా ధన్యుడినయ్యాను. గత ఏడాది నవంబర్‌లో కర్తార్‌పూర్ సాహిబ్ కారిడార్ ప్రారంభించడం చాలా చారిత్రాత్మకమైనది. ఈ విషయం జీవితాంతం నా హృదయంలో ఉండిపోతుంది. శ్రీ దర్బార్ సాహిబ్‌కు సేవ చేయడానికి మరో అవకాశం లభించడం మనందరికీ ఒక విశేషం. విదేశాలలో నివసిస్తున్న సిక్కు సోదరులు, సోదరీమణులు దర్బార్ సాహిబ్ సేవ కోసం నిధులు పంపడం చాలా సులభం. ఈ అడుగు ప్రపంచంలోని ఇతర ప్రాంతాల వారిని కూడా దర్బార్ సాహిబ్‌కు సన్నిహితం చేసింది.

మిత్రులారా! అన్నదానం అనే లంగర్ సంప్రదాయాన్ని గురు నానక్ దేవ్ జీ ప్రారంభించారు. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న సిక్కు సమాజం కరోనా సమయంలో ప్రజలకు ఆహారం ఇచ్చే సంప్రదాయాన్ని ఎలా కొనసాగిస్తుందో మనం చూశాం. సేవ, మానవత్వాల ఈ సంప్రదాయం మనందరికీ నిరంతర ప్రేరణగా ఉపయోగపడుతుంది. మనమందరం సేవకులుగా పనిచేయడం కొనసాగించాలని కోరుకుంటున్నాను. గురు సాహిబ్ ఈ విధంగా నా నుండి, దేశవాసుల నుండి సేవలను పొందడం కొనసాగించాలని కోరుకుంటున్నాను. మరోసారి గురునానక్ జయంతి సందర్భంగా నా శుభాకాంక్షలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! ఇటీవల దేశవ్యాప్తంగా అనేక విశ్వవిద్యాలయాల విద్యార్థులతో సంభాషించడానికి, వారి విద్యా ప్రయాణంలో ముఖ్యమైన కార్యక్రమాల్లో పాల్గొనడానికి నాకు అవకాశం లభించింది. ఐఐటి-గువహతి, ఐఐటి- ఢిల్లీ, గాంధీనగర్ లోని దీన్‌దయాళ్ పెట్రోలియం విశ్వవిద్యాలయం, ఢిల్లీ లోని జెఎన్‌యు, మైసూర్ విశ్వవిద్యాలయం, లక్నో విశ్వవిద్యాలయం విద్యార్థులతో సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ద్వారా కనెక్ట్ అవ్వగలిగాను. దేశంలోని యువతతో గడపడం తాజాగా ఉంచుతుంది. ఎంతో శక్తిని అందిస్తుంది. విశ్వవిద్యాలయ ప్రాంగణాలు ఒక విధంగా మినీ ఇండియా లాంటివి. ఒక వైపు ఈ క్యాంపస్‌లలో భారతదేశం లోని వైవిధ్యం కనబడుతుంది. మరోవైపు నవ భారతానికి అవసరమయ్యే పెద్ద మార్పుల పట్ల మక్కువ కూడా కనబడుతుంది. కరోనాకు ముందు రోజులలో నేను ఏదైనా ఒక సంస్థ కార్యక్రమానికి వెళ్ళేటప్పుడు సమీప పాఠశాలల నుండి పేద పిల్లలను కూడా ఆ కార్యక్రమానికి ఆహ్వానించాలని కోరేవాడిని. ఆ పిల్లలు నా ప్రత్యేక అతిథిగా ఆ వేడుకకు వచ్చేవారు. ఆ గొప్ప వేడుకలో ఒక యువకుడు డాక్టర్, ఇంజనీర్, సైంటిస్ట్ అవ్వడాన్ని ఒక చిన్న పిల్లవాడు చూస్తాడు. ఎవరైనా పతకం తీసుకోవడాన్ని చూస్తాడు. అప్పుడు అతనిలో కొత్త కలలు తలెత్తుతాయి. ‘నేను కూడా చేయగలను’ అనే ఆత్మవిశ్వాసాన్ని అతనిలో ఆ కార్యక్రమం కలిగిస్తుంది. సంకల్పం దిశగా వెళ్లేందుకు ప్రేరణ లభిస్తుంది.

మిత్రులారా! ఇది కాకుండా ఆ సంస్థ పూర్వ విద్యార్థులు ఎవరు, ఆ సంస్థ పూర్వ విద్యార్థులతో క్రమం తప్పకుండా సంబంధాలు కొనసాగించేందుకు చేసే ఏర్పాట్లు ఏమిటి అనే విషయాలు తెలుసుకోవటానికి నేను ఎప్పుడూ ఆసక్తి కలిగి చూపిస్తాను. ఆ సంస్థ పూర్వ విద్యార్థుల నెట్‌వర్క్ ఎంత శక్తిమంతమైనదో తెలుసుకోవాలని నాకు ఉంటుంది.

నా యువ మిత్రులారా! విద్యార్థిగా మీరు అక్కడ చదువుతున్నంత కాలం మాత్రమే ఉంటారు. కానీ, పూర్వ విద్యార్థులుగా మీరు జీవితాంతం కొనసాగుతారు. పాఠశాల, కళాశాల నుండి బయటికి వచ్చాక రెండు విషయాలు ఎప్పటికీ ముగియవు. ఒకటి మీ అభ్యసన ప్రభావం. రెండవది మీ పాఠశాల, కళాశాలతో మీ అనుబంధం. పూర్వ విద్యార్థులు తమలో తాము మాట్లాడినప్పుడు పుస్తకాలు, చదువుల కంటే ఎక్కువగా క్యాంపస్‌లో స్నేహితులతో గడిపిన క్షణాలే ఎక్కువగా మాట్లాడతారు. ఈ జ్ఞాపకాల నుండే ఆ విద్యాసంస్థకు ఏదైనా చేయాలనే ఒక భావన ప్రారంభమవుతుంది. మీ వ్యక్తిత్వం అభివృద్ధి చెందిన ప్రదేశాన్ని అభివృద్ధి చేయడానికి మించిన ఆనందం ఏముంటుంది? పూర్వ విద్యార్థులు తమ పాత సంస్థలను అభివృద్ధి చేసిన అలాంటి కొన్ని ప్రయత్నాల గురించి నేను చదివాను. ఈ రోజుల్లో పూర్వ విద్యార్థులు తమ విద్యాసంస్థ అభివృద్ధిలో క్రియాశీలంగా ఉన్నారు. ఐఐటియన్లు తమ సంస్థలను కాన్ఫరెన్స్ సెంటర్లు, మేనేజ్‌మెంట్ సెంటర్లు, ఇంక్యుబేషన్ సెంటర్లు వంటి అనేక విభిన్న రూపాలుగా అభివృద్ధి చేశారు. ఈ ప్రయత్నాలన్నీ ప్రస్తుత విద్యార్థుల అభ్యసన అనుభవాలను మెరుగు పరుస్తాయి. ఐఐటి ఢిల్లీ ఎండోమెంట్ ఫండ్‌ను ప్రారంభించింది. ఇది అద్భుతమైన ఆలోచన. ప్రపంచంలోని ప్రఖ్యాత విశ్వవిద్యాలయాల్లో ఇటువంటి నిధుల సేకరణ సంస్కృతి ఉంది. ఇది విద్యార్థులకు సహాయ పడుతుంది. భారతదేశ విశ్వవిద్యాలయాలు కూడా ఈ సంస్కృతిని సంస్థాగతం చేయగలవని నా అభిప్రాయం.

ఏదైనా తిరిగి ఇవ్వాలనుకున్నప్పుడు పెద్దది, చిన్నది అన్న భేదం ఏమీ లేదు. ప్రతి చిన్న సహాయం ముఖ్యమైందే. ప్రతి ప్రయత్నం కూడా ముఖ్యమైందే. తరచుగా పూర్వ విద్యార్థులు తమ సంస్థల సాంకేతిక పరిజ్ఞానంలో; భవన నిర్మాణంలో; అవార్డులు, స్కాలర్‌షిప్‌లను ప్రారంభించడంలో; నైపుణ్య అభివృద్ధి కార్యక్రమాలను ప్రారంభించడంలో చాలా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తారు. కొన్ని పాఠశాలల పూర్వ విద్యార్థి సంఘాలు మార్గదర్శక కార్యక్రమాలను కూడా ప్రారంభించాయి. ఇందులో వారు వివిధ బ్యాచ్‌ల విద్యార్థులకు మార్గనిర్దేశం చేస్తారు. విద్యా అవకాశాల గురించి కూడా చర్చిస్తారు. అనేక పాఠశాలల్లో- ముఖ్యంగా రెసిడెన్షియల్ పాఠశాలల్లో పూర్వ విద్యార్థుల సంఘాలు చాలా బలంగా ఉన్నాయి. క్రీడా పోటీలు, సమాజ సేవ వంటి కార్యకలాపాలను కూడా అవి నిర్వహిస్తున్నాయి. వారు చదివిన సంస్థతో అనుబంధాన్ని మరింత బలోపేతం చేసుకోవాలని పూర్వ విద్యార్థులను నేను కోరుతున్నాను. అది పాఠశాల అయినా, కళాశాల అయినా, విశ్వవిద్యాలయమైనా ఆ సంస్థతో పూర్వ విద్యార్థులు అనుబంధం పెరగాలి. పూర్వ విద్యార్థుల భాగస్వామ్యంతో నవీన, వినూత్న మార్గాలలో పని చేయాలని నేను విద్యా సంస్థలను కోరుతున్నాను. పూర్వ విద్యార్థులు చురుకుగా పాల్గొనడానికి సృజనాత్మక వేదికలను అభివృద్ధి చేయండి. పెద్ద కళాశాలలు, విశ్వవిద్యాలయాలు మాత్రమే కాదు- మన గ్రామాల పాఠశాలలు కూడా బలమైన, చురుకైన పూర్వ విద్యార్థుల నెట్‌వర్క్ కలిగి ఉండాలి.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! డిసెంబర్ 5వ తేదీ శ్రీ అరబిందో వర్ధంతి. శ్రీ అరబిందోను మనం ఎంత ఎక్కువ చదువుతామో అంత లోతైన పరిజ్ఞానం మనకు లభిస్తుంది. నా యువ స్నేహితులు శ్రీ అరబిందో గురించి ఎంత ఎక్కువ తెలుసుకుంటే అంత ఎక్కువ మీ గురించి మీరే తెలుసుకుంటారు. మీరు ఉన్న జీవన స్థితి, మీ సంకల్పాలను నెరవేర్చడానికి పడుతున్న శ్రమ- వీటి మధ్య మీరు ఎల్లప్పుడూ శ్రీ అరబిందోకు కొత్త మార్గాన్ని చూపిస్తూ, నూతన మార్గం పొందుతారు. ప్రేరణ ఇస్తూ ప్రేరణ పొందుతారు. 'వోకల్ ఫర్ లోకల్' ప్రచారంతో మనం ముందుకు వెళుతున్నప్పుడు శ్రీ అరబిందో స్వదేశీ తత్వశాస్త్రం మనకు కనిపిస్తుంది. బంగ్లాలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన కవిత ప్రచారంలో ఉంది.

‘ఛుయీ శుతో పాయ్- మాన్ తో ఆశే తుంగ హోతే|

దియ-శలాయి కాఠి, తౌ ఆసే పోతే ||

ప్రో-దీప్తి జాలితే ఖేతే, శుతే, జేతే|

కిఛుతే లోక్ నాయ్శాధీన్||

అంటే- ఇక్కడ సూది నుండి అగ్గి పెట్టె వరకు ప్రతి ఒక్కటీ విలాసవంతమైన ఓడలో దిగుమతి అవుతాయి. తినడంలో, తాగడంలో, నిద్రపోవడంలో – ఏ విషయంలోనూ ప్రజలకు స్వేచ్ఛ లేదు.

స్వదేశీ అంటే మన భారతీయ కార్మికులు, చేతివృత్తులవారు తయారుచేసే వస్తువులకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడమని ఆయన చెప్పేవారు. విదేశాల నుండి ఏదైనా నేర్చుకోవడాన్ని శ్రీ అరబిందో ఎప్పుడూ వ్యతిరేకించలేదు. కొత్త అంశం నుండి నేర్చుకోవాలని, మన దేశానికి ఉపయోగపడేదానికి సహకారం, ప్రోత్సాహం ఇవ్వాలని ఆయన అభిప్రాయం. ఆత్మ నిర్భర్ భారత్ అభియాన్ లో ‘వోకల్ ఫర్ లోకల్’ మంత్ర భావన ఇదే. ముఖ్యంగా స్వదేశీని మనదిగా చేసుకోవడంతో పాటు వివిధ విషయాల్లో ఆయన చెప్పిన అభిప్రాయాలు ఈ రోజు ప్రతి పౌరుడు చదవాలి. మిత్రులారా! విద్యపై అరబిందో అభిప్రాయాలు చాలా స్పష్టంగా ఉన్నాయి. పుస్తక పరిజ్ఞానికి; డిగ్రీలు, ఉద్యోగాలకు పొందడానికి మాత్రమే విద్య పరిమితమని ఆయన భావించలేదు. మన జాతీయ విద్య మన యువతరం హృదయాలకు, మనసులకు శిక్షణగా ఉండాలని శ్రీ అరబిందో చెప్పేవారు. అంటే శాస్త్రీయ వికాసం పొందిన మస్తిష్కం, భారతీయ భావోద్వేగాల హృదయం ఉండే యువకుడు మాత్రమే దేశానికి మంచి పౌరుడిగా మారగలడని అరబిందో అభిప్రాయం. ఆ రోజుల్లో జాతీయ విద్యపై అరబిందో చెప్పినదాన్నే కొత్త జాతీయ విద్యా విధానం ద్వారా దేశం పూర్తి చేస్తోంది.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా! భారతదేశంలో వ్యవసాయం, అనుబంధ రంగాలకు కొత్త కోణాల అనుసంధానం జరుగుతోంది. గతంలోని వ్యవసాయ సంస్కరణలు రైతులకు కొత్త అవకాశాలకు తలుపులు తెరిచాయి. కొన్నేళ్లుగా ఉన్న రైతుల ఆకాంక్షలు, వాటిని తీరుస్తామన్న రాజకీయ పక్షాల వాగ్దానాలు నెరవేరాయి. చాలా చర్చల తరువాత భారత పార్లమెంట్ వ్యవసాయ సంస్కరణలకు చట్టపరమైన రూపాన్ని ఇచ్చింది. ఈ సంస్కరణలు రైతుల అనేక బంధనాలను అంతం చేయడమే కాకుండా వారికి కొత్త హక్కులు, కొత్త అవకాశాలను కూడా కల్పించాయి.

• హక్కులు చాలా తక్కువ సమయంలోనే రైతుల సమస్యలను తగ్గించడం ప్రారంభించాయి. మహారాష్ట్రలోని ధులే జిల్లా రైతు జితేంద్ర భోయి గారుకొత్త వ్యవసాయ చట్టాలను ఎలా ఉపయోగించారో కూడా మీరు తెలుసుకోవాలి. జితేంద్ర భోయి గారు మొక్కజొన్న సాగు చేసి సరైన ధరలకు వ్యాపారులకు అమ్మాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. పంట మొత్తం ఖర్చు మూడు లక్షల ముప్పై రెండు వేల రూపాయలుగా నిర్ణయించారు. జితేంద్ర భోయ్‌కు ఇరవై ఐదు వేల రూపాయల అడ్వాన్స్ కూడా వచ్చింది. మిగిలిన డబ్బును పదిహేను రోజుల్లో చెల్లించాలని నిర్ణయించారు. కానీ, తరువాత పరిస్థితుల వల్ల అతను మిగిలిన డబ్బులను పొందలేకపోయాడు. రైతు నుండి పంట కొని, నెలల తరబడి డబ్బులు చెల్లించకపోవడం కొన్నేళ్లుగా కొనసాగుతోంది. బహుశా మొక్కజొన్న కొనుగోలుదారులు అదే సంప్రదాయాన్ని అనుసరించేవారు. అదే విధంగా జీతేంద్ర కు డబ్బులు నాలుగు నెలల వరకు రాలేదు. ఈ పరిస్థితిలో సెప్టెంబరులో ఆమోదం పొందిన కొత్త వ్యవసాయ చట్టం ఆయనకు సహాయ పడింది. పంటను కొనుగోలు చేసిన మూడు రోజుల్లో రైతుకు కొనుగోలుదారులు పూర్తి చెల్లింపు చేయవలసి ఉంటుందని ఈ చట్టం పేర్కొంటోంది. ఒకవేళ కొనుగోలుదారులు చెల్లింపు చేయకపోతే రైతు ఫిర్యాదు చేయవచ్చు. చట్టంలో మరో పెద్ద విషయం ఉంది. ఈ చట్టం ప్రకారం ఆ ప్రాంతానికి చెందిన సబ్ డివిజినల్ మెజిస్ట్రేటు రైతు ఫిర్యాదును నెలలోపు పరిష్కరించవలసి ఉంటుంది. ఆయన ఫిర్యాదు చేయడంతో కొనుగోలుదారులు బకాయిలను కొద్ది రోజుల్లోనే చెల్లించారు. అంటే చట్టంపై సరైన, పూర్తి పరిజ్ఞానం మాత్రమే జితేంద్ర బలంగా మారింది. ప్రాంతం ఏదైనా అన్ని రకాల గందరగోళాలు, పుకార్లకు దూరంగా సరైన సమాచారం మాత్రమే ప్రతి వ్యక్తికి మద్దతుగా నిలుస్తుంది. రాజస్థాన్‌లోని బారాం జిల్లాలో నివసిస్తున్న మహ్మద్ అస్లాం గారు రైతులలో అవగాహన పెంచడానికి అలాంటి ఒక పని చేస్తున్నారు. అతను రైతు ఉత్పాదక సంఘం CEO కూడా. అవును- మీరు సరిగ్గా విన్నారు, రైతు ఉత్పాదక సంఘం CEO. దేశంలోని సుదూర ప్రాంతాల్లో పని చేసే రైతు సంస్థలకు కూడా సిఇఒ లు ఉండడాన్ని విని పెద్ద కంపెనీల సిఇఒ లు కూడా హర్షిస్తారని ఆశిద్దాం. మిత్రులారా!మహ్మద్ అస్లాం గారు తన ప్రాంతంలోని చాలా మంది రైతులను వాట్సాప్‌తో అనుసంధానించారు. సమూహం ఏర్పాటుచేశారు. ప్రతిరోజూ సమీపంలోని మార్కెట్లలో ఏం జరుగుతుందో సమూహంలో రైతులకు తెలియజేస్తారు. వారి ఎఫ్‌పిఒ రైతుల నుండి పంటలను కొంటారు. అందువల్ల వారి ప్రయత్నాలు రైతులు నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి సహాయపడతాయి.

మిత్రులారా! అవగాహన సజీవంగా ఉంచుతుంది. తన అవగాహనతో వేలాది మంది ప్రజల జీవితాలను ప్రభావితం చేసిన వ్యవసాయ పారిశ్రామికవేత్త వీరేంద్ర యాదవ్ గారు. వీరేంద్ర యాదవ్ గారు ఒకప్పుడు ఆస్ట్రేలియాలో నివసించారు. రెండేళ్ల క్రితం భారతదేశానికి వచ్చిన ఆయన ఇప్పుడు హర్యానాలోని కైతాల్‌లో నివసిస్తున్నారు. ఇతర వ్యక్తుల మాదిరిగానే వ్యవసాయంలో గడ్డి ఆయన ముందు పెద్ద సమస్యగా నిలిచింది. దీని పరిష్కారం కోసం చాలా విస్తృత స్థాయిలో పని జరుగుతోంది. కానీ, ఈ రోజు 'మన్ కీ బాత్'లో నేను ప్రత్యేకంగా వీరేంద్ర గారి గురించి ప్రస్తావిస్తున్నాను. ఎందుకంటే ఆయన ప్రయత్నాలు భిన్నంగా ఉంటాయి. కొత్త దిశను చూపుతాయి. గడ్డి సమస్యను పరిష్కరించడానికి వీరేంద్ర గారు గడ్డి ముద్దలను తయారు చేయడానికి ఒక యంత్రాన్ని కొన్నారు. ఇందుకోసం వ్యవసాయ శాఖ నుంచి ఆర్థిక సహాయం కూడా పొందారు. ఈ యంత్రంతో గడ్డి మోపులను చేసి, అగ్రో ఎనర్జీ ప్లాంట్, పేపర్ మిల్లులకు విక్రయించారు. వీరేంద్ర గారు కేవలం రెండేళ్లలో గడ్డితో ఒకటిన్నర కోట్లకు పైగా వ్యాపారం చేశారని, అందులో కూడా ఆయన సుమారు 50 లక్షల రూపాయల లాభం పొందారని తెలిస్తే మీరు ఆశ్చర్యపోతారు. ఇది రైతులకు కూడా ప్రయోజనం చేకూరుస్తోంది. వీరి పొలాల నుండి కూడా వీరేంద్ర గారు గడ్డి సేకరిస్తారు. చెత్త నుండి బంగారం పొందడం గురించి మనం చాలా విన్నాం. కాని, గడ్డి ద్వారా డబ్బు, పుణ్యం సంపాదించడానికి ఇది ఒక ప్రత్యేకమైన ఉదాహరణ. యువత- ముఖ్యంగా వ్యవసాయాన్ని అభ్యసిస్తున్న లక్షలాది మంది విద్యార్థులు- తమ చుట్టుపక్కల గ్రామాలకు వెళ్లి రైతులకు ఆధునిక వ్యవసాయం, ఇటీవలి వ్యవసాయ సంస్కరణల గురించి అవగాహన కల్పించాలని నేను కోరుతున్నాను. ఇలా చేయడం ద్వారా దేశంలో జరుగుతున్న పెద్ద మార్పుల్లో మీరు భాగస్వామి అవుతారు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా!

'మన్ కీ బాత్'లో మనం చాలా భిన్నమైన విభిన్న అంశాలపై మాట్లాడుకుంటాం. కానీ, ఒక విషయానికి కూడా ఏడాది గడుస్తోంది. దీన్ని మనం ఆనందంతో గుర్తుంచుకోవడానికి ఎప్పుడూ ఇష్టపడం. కరోనా మొదటి కేసు గురించి ప్రపంచానికి తెలిసి దాదాపు ఒక సంవత్సరం అయ్యింది. అప్పటి నుండి ప్రపంచం మొత్తం చాలా ఉత్థాన పతనాలను చూసింది. లాక్ డౌన్ కాలం నుండి బయటపడిన తర్వాత ఇప్పుడు వ్యాక్సిన్ పై చర్చ ప్రారంభమైంది. కానీ, కరోనాకు సంబంధించిన ఎలాంటి నిర్లక్ష్యమైనా ఇప్పటికీ చాలా ప్రమాదకరమైంది. కరోనాపై మన పోరాటాన్ని దృఢంగా కొనసాగించాలి.

మిత్రులారా! కొద్ది రోజుల తరువాత డిసెంబర్ 6న బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ వర్ధంతి. బాబా సాహెబ్‌కు నివాళులర్పించడంతో పాటు, పౌరుడిగా మన కర్తవ్యాన్ని నెరవేర్చడానికి ఆయన మనకు బోధించిన పాఠాలను గుర్తుకు తెచ్చుకోవాలి. దేశంలోని అధిక ప్రాంతాల్లో శీతాకాలం కూడా ఊపందుకుంది. చాలా చోట్ల మంచు కురుస్తోంది. ఈ సీజన్ లో మనం కుటుంబంలోని పిల్లలు, వృద్ధులు, జబ్బుపడిన వ్యక్తుల పట్ల ప్రత్యేక శ్రద్ధ వహించాలి. మనం కూడా జాగ్రత్త తీసుకోవాలి. ప్రజలు తమ చుట్టూ ఉన్న పేదవారి గురించి కూడా ఆలోచించడం చూసినప్పుడు నాకు సంతోషంగా ఉంది. కొందరు వెచ్చని బట్టలు ఇవ్వడం ద్వారా వారికి సహాయం చేస్తున్నారు. జంతువులకు కూడా శీతాకాలం చాలా కష్టం. వాటికి సహాయం చేయడానికి కూడా చాలా మంది ముందుకు వస్తారు.

మన యువ తరం ఇలాంటి కార్యకలాపాల్లో చాలా చురుకుగా ఉంటుంది. మిత్రులారా! మన్ కీ బాత్‌ తర్వాతి సంచికలో మనం కలిసినప్పుడు ఈ సంవత్సరం 2020 చివరిలో ఉంటుంది. కొత్త అంచనాలతో, కొత్త నమ్మకాలతో మనం ముందుకు వెళదాం. ఏమైనా సూచనలు, ఆలోచనలు ఉంటే వాటిని నాతో పంచుకుంటూ ఉండండి. మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. మీరందరూ ఆరోగ్యంగా ఉండండి. దేశం కోసం క్రియాశీలకంగా, చురుకుగా ఉండండి.

మీకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశ వాసులారా! విజయదశమి పండుగ అంటే దసరా పర్వదినాన్ని ఈరోజు జరుపుకుంటున్నాం. ఈ శుభ సందర్భంగా మీ అందరికీ శుభాకాంక్షలు. అసత్యంపై సత్యం గెలుపుకు సూచన దసరా పండుగ.  కష్టాలపై ధైర్యం విజయానికి కూడా ఒక సూచిక ఇది. ఈ రోజు మీరందరూ ఎంతో సంయమనంతో జీవిస్తున్నారు. పండుగలను హుందాగా జరుపుకుంటున్నారు. అందువల్ల ఈ యుద్ధంలో మన విజయం ఖాయం. ఇంతకుముందు దుర్గాదేవి  మంటపాల్లో  తల్లి దర్శనం కోసం భారీగా జనం వచ్చేవారు. అక్కడ జాతర లాంటి  వాతావరణం ఉండేది.  కానీ ఈసారి అలాంటి వాతావరణం లేదు. ఇంతకుముందు దసరా సందర్భంగా పెద్ద ఉత్సవాలు కూడా జరిగేవి. కానీ ఈసారి ఈ పండుగ భిన్నంగా ఉంటుంది. రామ్‌లీలా పండుగ కూడా పెద్ద ఆకర్షణ. కానీ ఈసారి అందులో కూడా కొన్ని ఆంక్షలు ఉన్నాయి. ఇంతకుముందు నవరాత్రులలో గుజరాత్  గార్బా  సందడి ప్రతిచోటా ఉండేది.  ఈసారి పెద్ద ఉత్సవాలెవీ జరగడం లేదు.  ఇంకా మరెన్నో పండుగలు రాబోతున్నాయి. ఇప్పుడు ఈద్, శరద్ పూర్ణిమ, వాల్మీకి జయంతి పండుగలున్నాయి. తర్వాత ధంతేరస్, దీపావళి, భాయి-దూజ్, ఆరవ మాత ఆరాధన, గురు నానక్ దేవ్ జీ జన్మదినం ఇవన్నీ ఉన్నాయి. ఈ కరోనా సంక్షోభంలో మనం సంయమనంతో ఉండాలి. గౌరవంగా ఉండాలి. 

మిత్రులారా! మనం పండుగ గురించి మాట్లాడేటప్పుడు, పండుగకు సన్నాహాలు చేసేటప్పుడు ఒక విషయం గుర్తుకు వస్తుంది.  మార్కెట్‌కు ఎప్పుడు వెళ్ళాలి? ఏమేం  కొనాలి  అనే విషయం గుర్తుకొస్తుంది.  ముఖ్యంగా పిల్లలకు షాపింగ్ అంటే ప్రత్యేక ఉత్సాహం ఉంటుంది. ఈసారి పండుగ సందర్భంగా కొత్త వస్తువులేం  దొరుకుతాయి మార్కెట్లో? ఈ పండుగ ఉత్సవాలు, మార్కెట్ చైతన్యం ఒకదానితో మరొక దానికి సంబంధం ఉన్న అంశాలు. ఈ సమయంలో మీరు షాపింగ్‌కు వెళ్ళినప్పుడు 'వోకల్ ఫర్ లోకల్' అన్న మన సంకల్పం గుర్తుంచుకోండి. మార్కెట్ లో వస్తువులను కొనుగోలు చేసేటప్పుడు మనం  స్థానిక ఉత్పత్తులకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి. 

మిత్రులారా! ఈ పండుగ వేడుకల మధ్యలో లాక్డౌన్ సమయాన్ని కూడా గుర్తుంచుకోవాలి. లాక్డౌన్లో సమాజానికి సన్నిహితులైనవారిని మరింత దగ్గరగా చూశాం.  వారు లేకుండా మన జీవితం చాలా కష్టంగా ఉంటుంది. స్వీపర్లు, ఇంట్లో పనిచేసే సోదర సోదరీమణులు, స్థానిక