మన్ కీ బాత్

నా ప్రియదేశవాసులారా, నమస్కారం. మనదేశం ప్రస్తుతం ఒకవైపు వర్షాన్ని ఆస్వాదిస్తూ ఉంది. రెండో వైపు హిందూస్తాన్ లోని మూలమూలలా ఏదోఒక ఉత్సవం, మేళా దీపావళి వరకూఅన్నీ జరుగుతుంటాయి. బహుశా మన పూర్వీకులు, ఏ పరిస్థితిలోనూ సమాజములో ఒక మందకొడితనం రాకుండా ఉండేలా ఋతుచక్రము, ఆర్థిక చక్రము సమాజ జీవన వ్యవస్థ ను అమర్చిపెట్టారు. ఇంతవరకు మనం అనేక పండుగలు జరుపుకున్నాము. నిన్న హిందూస్తాన్ అంతటా శ్రీ కృష్ణ జన్మ మహోత్సవం జరిగింది. ఇలాంటి వ్యక్తిత్వం ఉంటుందని, వేల ఏండ్లు గడిచినా కూడా ప్రతి పండుగ ఒక కొత్తదనాన్ని తీసుకొస్తుందని, కొత్త స్ఫూర్తిని అందిస్తుందని, కొత్త శక్తిని తీసుకొస్తుందని అసలు ఎవరైనా ఊహించగలరా? వేల ఏండ్ల నాటి జీవనం ఈనాటికీ సమస్యల పరిష్కారానికై ఉదాహరణగా చూపించదగినదని, ప్రేరణ ఇవ్వగలదని, ప్రతి వ్యక్తి శ్రీకృష్ణుని జీవితంలో నుంచి, వర్తమానకాలపు సమస్యలపరిష్కారాలు వెదుకగలడని ఊహించగలరా? ఇంత సామర్థ్యం ఉండి కూడా కృష్ణుడు ఒకసారి రాసక్రీడలో లీనమౌతూ, ఇంకోసారి గోవులమధ్య, గోపాలకుల మధ్య ఉంటూ, మరోసారి ఆటపాటల్లో, వేణుగానాల్లో ఇలా చెప్పలేనన్ని వైవిధ్యతలతో నిండిన వ్యక్తిత్వము, అసమాన సామర్థ్యం కలిగిన శ్రీమంతుడు. కానీ సమాజ శక్తికి అంకితమైన, లోకశక్తికి అంకితమైన, లోకపాలకుని రూపంలో కొత్తకీర్తిపతాకాలను స్థాపించే వ్యక్తిత్వం. స్నేహం ఎలా ఉండాలో చెప్పాలంటే సుదాముని సంఘటనను ఎవరు మరిచిపోగలరు? అంతేకాదు, యుద్ధభూమిలో ఇన్ని గొప్పతనాలున్నా కూడా సారథి పని చేపట్టడం కూడా అంతే. పర్వతాలను మోయగలడు, ఎంగిలి విస్తళ్ళను తీసేయగలడు. ఇలా ప్రతి పనిలోనూ ఒక కొత్తదనం కనిపిస్తుంది. ఈరోజు నేను మీతో మాట్లాడుతుంటే ఇద్దరు గొప్ప మోహనుల గురించి ఆలోచన వస్తోంది. ఒకరు సుదర్శనచక్రధారి మోహనుడు, ఒకరు చరఖాధారి మోహనుడు. సుదర్శనచక్రధారి మోహనుడు యమునా తీరమును వదిలేసి, గుజరాత్ లోని సముద్రతీరానికి వెళ్ళి ద్వారకానగరములో స్థిరపడితే, సముద్రతీరములో పుట్టిన మోహనుడు యమునాతీరానికి వచ్చి దిల్లీలో జీవితపు అంతిమఘడియలను గడిపాడు. సుదర్శన చక్రధారి మోహనుడు ఆనాటి స్థితిలో వేల ఏండ్ల క్రితమే, యుద్ధాన్ని ఆపడానికి, ఘర్షణను నివారించడానికి, తన బుద్ధిని, కర్తవ్యాన్ని, తన సామర్థ్యాన్ని, తన వివేక చింతనను పూర్తిగా ఉపయోగించాడు. అలాగే చరఖాధారి మోహనుడు కూడా స్వాతంత్ర్యం కొరకు, మానవీయ విలువల కొఱకు, వ్యక్తిత్వం యొక్క మూల తత్వానికి బలం చేకూర్చడానికి స్వాతంత్ర్య పోరాటానికే ఎలా ఒక కొత్తరూపాన్నిచ్చాడో, ఎలాంటి కొత్త మలుపు తిప్పాడో, చూసిన విశ్వమే అబ్బురపడింది. నేటికీ అబ్బురపడుతూనే ఉంది. నిస్వార్థ సేవ యొక్క మహత్యాన్ని గానీ, జ్ఞానం యొక్క మహత్యాన్ని గానీ లేదా జీవితపు ఎగుడుదిగుళ్ళలో చిరునవ్వుతో ముందుకు సాగే తీరు యొక్క మహత్యాన్ని గానీ మనము శ్రీకృష్ణభగవానుని సందేశం నుంచి నేర్చుకోగలము. అందుకే శ్రీ కృష్ణుడు జగద్గురువు రూపంలో ఇప్పటికీ ప్రసిద్ధుడు. – కృష్ణం వందే జగద్గురుమ్.

నేడు మనం పండుగల గురించి మాట్లాడుకుంటున్నాం. ఇదే సమయంలో భారతదేశం ఇంకొక పెద్ద పండుగ యొక్క ఏర్పాట్లలో ఉంది. భారతదేశమే కాదు, ప్రపంచమంతటా ఇదే చర్చ జరుగుతోంది. నా ప్రియదేశవాసులారా! నేను మహాత్మాగాంధీ యొక్క 150 వ జయంతి గురించి మాట్లాడుతున్నాను. 2 అక్టోబర్ 1869, పోర్ బందర్ లో సముద్రతీరాన నేడు మనం కీర్తిమందిరం అని పిలుచుకునే చోట, ఆ చిన్న యింట్లో, మానవ చరిత్రకు కొత్త మలుపు ఇచ్చినటువంటి కొత్త కీర్తిపతాకం స్థాపించినటువంటి ఒక వ్యక్తి, కాదు ఒక యుగం పుట్టుక జరిగింది. మహాత్మా గాంధీ గారి ఒక మాట ఎప్పటికీ ఉండిపోయే మాట, ఒక రకంగా చెప్పాలంటే వారి జీవితపు ఒక భాగంగా ఉండిపోయిన సేవ, సేవాభావం, సేవ పట్ల కర్తవ్య పరాయణత. వారి మొత్తం జీవనం చూస్తే, దక్షిణాఫ్రికా లో జాతివివక్షకు గురి అవుతున్న సమూహాల సేవ. ఆ యుగంలో అది చిన్న విషయమేం కాదు సుమండీ! ఆయన చంపారణ్యంలో వివక్షకు గురి అవుతున్న రైతులకు సేవ చేశారు. తగిన కూలీ పొందని మిల్లు కార్మికులకు సేవ చేశారు. బీదలు, అసహాయులు, బలహీనులు, క్షుధార్తులకు సేవచేయడమే తన జీవిత పరమకర్తవ్యంగా భావించారు. రక్తపిత్త వ్యాధి విషయంలో ఉన్న అనేక భ్రమలను తొలగించడానికి వారు స్వయంగా రక్తపిత్త వ్యాధిగ్రస్తులకు సేవ చేశారు. సేవద్వారానే తన జీవితాన్నే ఉదాహరణగా నిలుపుకున్నారు. సేవను మాటల్లో కాకుండా జీవించి చూపించారు. సత్యంతో గాంధీకి ఎంత విడదీయరాని బంధం ఉండిందో, సేవతో కూడా అంతే అనన్యసామాన్యమైన విడదీయరాని బంధం ఉండేది. ఎవరికి, ఎప్పుడు, ఎక్కడ ఏ అవసరం పడినా, మహాత్మాగాంధీ సహాయానికి సిద్ధంగా ఉండేవారు. వారు కేవలం సేవను మాత్రమే కాక దానితో ముడిపడిన ఆత్మానందాన్ని కూడా సమర్థించేవారు. సేవాశబ్దము యొక్క సార్థకత దాన్ని ఆనందంతో చేయడం లోనే ఉంది – సేవా పరమో ధర్మః. కానీ దాంతోపాటు ఉత్కృష్టమైన ఆనందము, స్వాంతఃసుఖాయ అనే భావం యొక్క అనుభూతి కూడా సేవలో అంతర్నిహితమై ఉంటుంది. ఈ విషయాన్ని బాపూజీ జీవితం నుంచి మనం చక్కగా అర్థం చేసుకోగలము. మహాత్మాగాంధీ అసంఖ్యాక భారతీయుల స్వరమై వినిపించడమే కాదు, మానవ విలువలు, మానవ గరిమకై విశ్వపు గొంతుకగా కూడా మారిపోయారు. మహాత్మా గాంధీకి వ్యక్తి, సమాజం, మానవులు, మానవత ఇదే ముఖ్యంగా ఉండేది. ఆఫ్రికాలోని ఫీనిక్స్ ఫార్మ్ అయినా, టాల్ స్టాయ్ ఫార్మ్ అయినా, సబర్మతీ ఆశ్రమమైన, వార్ధా అయినా అన్ని చోట్లా, తన ఒక విశిష్టమైన రీతిలో సమాజ ప్రగతి, కమ్యూనిటీ మొబెలైజేషన్ పట్ల వారి సమర్థన ఉండేది. పూజ్య మహాత్మాగాంధీ కి సంబంధించిన అనేక ముఖ్యస్థలాలకు వెళ్ళి నమస్కరించే గొప్ప అదృష్టం నాకు కలిగింది. సేవాభావం ద్వారా సంఘటిత భావాన్నే వారు సమర్థించేవారు అని చెప్పగలను. సమాజసేవ, సమాజ ప్రగతి కమ్యూనిటీ సర్వీస్ కమ్యూనిటీ మొబెలైజేషన్ ఈ భావనలన్నిటినీ మనం మన వ్యావహారిక జీవనంలో తేవలసిన అవసరం ఉంది. నిజం చెప్పాలంటే ఇదే మహాత్మా గాంధీకి నిజమైన శ్రద్ధాంజలి, నిజమైన కార్యాంజలి. ఇలాంటి సందర్భాలు చాలా వస్తుంటాయి, మనమూ ఆచరిస్తుంటాము. కానీ గాంధీ యొక్క 150 వ జయంతి కూడా ఇలాగే వచ్చి వెళ్ళిపోవడం మనకు సమ్మతమేనా? కాదు దేశవాసులారా! మనమందరం మనలను ప్రశ్నించుకుందాం. చింతన చేద్దాం, మేథోమథనం చేద్దాం, సామూహికంగా సంభాషిద్దాం. మనము సమాజంలో ప్రజలతో కలిసి, అన్ని వర్గాలవారితో కలిసి, అన్ని వయసుల వారితో కలిసి, గ్రామమూ పట్టణమూ స్త్రీ పురుషుడు అని లేక అందరితో కలిసి సమాజం కొఱకు ఏం చేద్దాం, ఒక వ్యక్తిగా నేను నా ప్రయత్నంగా ఏం చేయగలను అని ఆలోచిద్దాం. నా తరఫునుంచి వాల్యూ అడిషన్ ఏముంటే బాగుంటుంది? సామూహికత మన బలం. ఈ 150 వజయంతి సంవత్సరం పొడుగునా జరిగే కార్యక్రమాల్లో సామూహికత, సేవ కూడా ఉండనిద్దాం. మన వీధిలో ఉండేవారంతా కలిసి ఎందుకు ప్రయత్నించకూడదు? మన ఫుట్ బాల్ టీం ఉందంటే ఫుట్ బాల్ కూడా ఆడదాము, ఒకటీ అరా గాంధీ ఆదర్శాలకూ అనుగుణంగా సేవాకార్యక్రమాలూ చేద్దాం. మన మహిళా మండలి లేడీస్ క్లబ్ ఉంది. ఆధునిక యుగంలో లేడీస్ క్లబ్ యొక్క కార్యకలాపాలూ చేద్దాం, కానీ లేడీస్ క్లబ్ యొక్క సఖులంతా కలసి ఏదో ఒక సేవాకార్యక్రమం అందరు కలసి చేద్దాం. చాలా చేయగలము. పుస్తకాలను సేకరించి బీదలకు పంచడం, జ్ఞానం పంచడం ఇలా 130 కోట్ల భారతీయులకు, 130 కోట్ల ఊహలు ఉన్నాయి. 130 కోట్ల ఆరంభాలు చేయవచ్చు. ఏ హద్దూ లేదు. మనసులో అనుకున్నది – మంచి అభిలాష, సత్కారణం, సద్భావం పూర్తి అంకితభావంతో సేవ చేయగలిగితే చాలు. అది కూడా స్వాంతః సుఖాయ – ఒక అనన్యమైన ఆనందానుభూతి కోసం అయి ఉంటే చాలు.

నా ప్రియ దేశవాసులారా, నేను కొన్ని నెలల క్రితం గుజరాత్ లోని దాండికి వెళ్ళాను. స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ‘ఉప్పు సత్యాగ్రహం’ దాండి చాలా ముఖ్యమైన ఒక మలుపు. దాండి లో మహాత్మాగాంధీకి అంకితమిచ్చిన ఒక అత్యాధునిక మ్యూజియం ప్రారంభోత్సవంలో పాల్గొన్నాను. మీ అందరితో కూడా నా ఒక విన్నపమేమిటంటే- మీరంతా రానున కాలంలో మహాత్మాగాంధీ కి సంబంధించిన ఏదో ఒక ప్రదేశాన్ని సందర్శించండి. పోర్ బందర్ కానీ, సబర్మతీ కానీ, చంపారణ్యం కానీ, వర్ధా ఆశ్రమం కానీ, దిల్లీ లోని మహాత్మాగాంధీకి సంబంధించిన చోటైనా గానీ, ఇటువంటి చోట్లకు మీరు వెళ్తే మీ ఫోటోలతో సహా సోషల్ మీడియాలో పంచుకోండి. దీనిద్వారా ఇతరులు కూడా స్ఫూర్తి పొందేలా, ఆ ఫోటోలతో పాటు మీ భావాలను వ్యక్తం చేస్తూ మూడు నాలుగు మాటలు వ్రాయండి. మీ మనసులోనుంచి వచ్చే మాటలు ఏ ఇతర పెద్ద సాహిత్య రచనలలో వాటికన్నా ఎక్కువ ప్రభావశీలంగా ఉంటాయి. నేటి రోజున మీ దృష్టిలో మీ కలంతో గీసిన గాంధీ చిత్రం ఇంకా ఎక్కువ రెలెవెంట్ గా కనిపించవచ్చు. రానున్న సమయంలో చాలా కార్యక్రమాలు, పోటీలు, ప్రదర్శనల ఏర్పాట్లు చేయబడ్డాయి. కానీ ఈ సందర్భంలో ఒక ఆసక్తి కరమైన మాట మీతో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. Venice Biennale ఒక ప్రసిద్ధమైన కళా ప్రదర్శన. అక్కడ ప్రపంచంలోని కళాకారులంతా కలుస్తారు. ఈ సారి Venice Biennale యొక్క భారతీయ భవనంలో గాంధీ స్మృతులతో ఒక ఆసక్తికరమైన ప్రదర్శన ఏర్పాటయింది. ఇందులో హరిపురా Panels విశేషమైన ఆసక్తితో ఉంది. గుజరాత్ లోని హరిపురాలో కాంగ్రెస్ సమావేశం జరగడం, అందులో సుభాశ్ చంద్రబోస్ అధ్యక్షుడుగా ఎన్నిక కావడం అనే చరిత్రకెక్కిన సంఘటన మీకు గుర్తుండే ఉంటుంది. ఈ ఆర్ట్ పానెల్ కు ఒక అందమైన గతం ఉంది. కాంగ్రెస్ యొక్క హరిపురా సభకన్నా ముందు 1937-38 లో మహాత్మా గాంధీ శాంతినికేతన్ కళాభవన్ యొక్క తత్కాలీన ప్రిన్సిపాల్ నందలాల్ బోస్ ను ఆహ్వానించారు. భారతదేశంలో నివసించే వారి జీవనశైలిని కళామాధ్యమంద్వారా చూపించాలని, ఈ సభలో వారి ఆర్ట్ వర్క్ యొక్క ప్రదర్శన ఉండాలని గాంధీజీ అభిలషించారు. మన రాజ్యాంగానికి శోభతెచ్చే ఆర్ట్ వర్క్ ఈ నందలాల్ బోస్ దే. రాజ్యాంగానికి ఒక ప్రత్యేక గుర్తింపునిచ్చేదది. ఈ బోస్ గారి కళాసాధన రాజ్యాంగంతో పాటు తననూ అమరుడిని చేసింది. నందలాల్ బోస్ హరిపురా చుట్టుపక్కల గ్రామాలను పర్యటించి, చివరికి గ్రామీణ భారత జీవనాన్ని చూపిస్తూ ఒక art canvas తయారుచేశారు. ఈ అమూల్యమైన కళా ప్రజ్ఞ గురించి Venice లో గొప్ప చర్చ జరిగింది. గాంధీ జీ యొక్క 150 జన్మ జయంతి సందర్భంగా శుభాకాంక్షలతో పాటు ప్రతీ హిందుస్తానీ నుంచి ఏదైనా ఒక సంకల్పాన్ని నేను కోరుకుంటాను. దేశం కోసం, సమాజం కోసం, ఇతరుల కోసం ఏదో కొంత చేయాలి. అదే బాపూ యొక్క చక్కనైన, నిజమైనప్రామాణిక కార్యాంజలి అవుతుంది.

భారతమాత సుపుత్రులారా! గత కొన్నేళ్ళుగా మనము 2 అక్టోబరు కు ముందటి రోజులు దాదాపు రెండు వారాలు దేశమంతటా ‘స్వచ్ఛతయే సేవ’ ఉద్యమం చేపడుతున్నామని మీకు గుర్తుండే ఉంటుంది. ఈసారి ఇది సెప్టెంబర్ 11 నుండే మొదలవుతుంది. ఈ సమయంలో మనము మన మన ఇండ్ల నుంచి బయటికి వచ్చి శ్రమదానంతో మహాత్మాగాంధీ కి కార్యాంజలి సమర్పిద్దాము. ఇల్లు కానీ, వీధికానీ, కూడలి కానీ సందులు గానీ, బడి కానీ కళాశాల కానీ అన్ని సార్వజనిక స్థలాలలో స్వచ్ఛతా ఉద్యమం నిర్వహించాలి. ఈసారి ప్లాస్టిక్ మీద మరింత శ్రద్ధ పెట్టాలి. ఆగస్ట్15 న ఎఱ్ఱకోట నుంచి మాటలాడుతూ వందన్నర కోట్ల దేశవాసులు ఎలా ఉత్సాహం, శక్తితో స్వచ్ఛతా ఉద్యమం చేశారో నేను చెప్పాను. బహిరంగ ప్రదేశాలలో మలమూత్ర విసర్జనాల నుంచి ముక్తి లభించే పని చేశాము. అలాగే మనమందరం కలిసి Single Use Plastic యొక్క వాడుకను ఆపేయాలి. ఈ ప్రచారం విషయంలో సమాజం లోని అన్ని వర్గాలు ఉత్సాహంగా ఉన్నాయి.

నా సోదర సోదరీ వ్యాపారులెందరో తమ దుకాణాల్లో ఒక బోర్డ్ ను పెట్టారు. ఒక placard ను పెట్టారు. అందులో వినియోగదారులు తమ సంచులను తామే తెచ్చుకోవాలి అని వ్రాసి ఉంటుంది. దీని ద్వారా డబ్బులూ మిగులుతాయి, పర్యావరణ రక్షణ లో తన వంతు పాత్రనీ పోషించినట్లవుతుంది. ఈ సారి 2 అక్టోబర్ బాపూజీ 150 వ జయంతి జరుపుకునే సందర్భంలో బహిరంగ మలమూత్ర విసర్జన నుంచి విడుదల పొందిన భారతదేశాన్ని వారికి సమర్పించడమే కాక ప్లాస్టిక్ కు వ్యతిరేకంగా ప్రజా ఉద్యమానికి పునాది వేద్దాము. నేను సమాజంలోని అన్ని వర్గాలవారితో, ప్రతి గ్రామ, ప్రతి పట్టణ నివాసులతో ఒక అప్పీలు చేస్తున్నాను. చేతులు జోడించి ప్రార్థిస్తున్నాను. ఈ సంవత్సరం గాంధీ జయంతిని ప్లాస్టిక్ చెత్త నుంచి భారతమాతను ముక్తి చేసేలా జరుపుకుందాము. 2 అక్టోబరును ప్రత్యేకంగా జరుపుకుందాము. మహాత్మా గాంధీ జయంతి రోజు ఒక విశేష శ్రమదానోత్సవం కావాలి. దేశంలోని అన్ని మునిసిపాలిటీ, కార్పొరేషన్, జిల్లా పరిషత్, గ్రామ పంచాయత్ ప్రభుత్వ, ప్రైవేట్ అన్ని వ్యవస్థలు, అన్ని సంస్థలు, ఒక్కొక్క పౌరుడు అందరితో నా విన్నపం ఏమంటే ప్లాస్టిక్ చెత్త కుప్ప సేకరణకు, నిల్వకు తగిన ఏర్పాటు ఉండాలి. ఈ ప్లాస్టిక్ వేస్ట్ అంతా ఒక చోట సేకరింపబడితే దాన్ని తగినట్టుగా ఎలా వదిలించుకోవాలి disposal కు ఏర్పాటు ఎలా జరగాలి అనే విషయాన్ని పరిశీలించమని నేను అన్ని కార్పొరేట్ సెక్టార్లకు నేను విజ్ఞప్తి చేస్తున్నాను. దీన్ని రీసైకిల్ చేయవచ్చు. దీన్ని ఇంధనంగా వాడవచ్చు. అదే విధంగా ఈ దీపావళి వరకు మనం ఈ ప్లాస్టిక్ చెత్త యొక్క సురక్షిత వినియోగం అనే పనిని చేయవచ్చు. సంకల్పం మాత్రం ముఖ్యం. స్ఫూర్తి కొఱకై అటూ ఇటూ చూసే పని లేదు. గాంధీ కన్నా పెద్ద స్ఫూర్తి ఇంకేముంటుంది?

నా ప్రియ దేశవాసులారా, మన సంస్కృత సుభాషితాలు ఒక రకంగా జ్ఞాన రత్నాలు. మనకు జీవితంలో ఏం కావాలో అవన్నీ వాటిలో దొరుకుతాయి. ఈ మధ్య తగ్గిపోయింది కానీ మొదట వాటితో నాకు చాలా అనుబంధం ఉండేది. ఈరోజు ఒక సంస్కృత సుభాషితంతో ఒక చాలా ముఖ్యమైన మాటను చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఇది శతాబ్దాల ముందర వ్రాసిన మాట. ఐనా ఇప్పటికీ దీని ప్రాధాన్యత ఉంది. ఒక ఉత్తమ మైన సుభాషితములో ఇలా చెప్తారు.

పృథివ్యాం త్రీణి రత్నాని జలమన్నం సుభాషితం।

మూఢైః పాషాణఖండేషు రత్నసంజ్ఞా ప్రదీయతే.

అంటే పృథివిలో జలము, అన్నము మరియు సుభాషితము –

అని మూడు రత్నాలున్నాయి. మూర్ఖులు రాతిని రత్నమనుకుంటారు. మన సంస్కృతిలో ఆహారానికి చాలా ఎక్కువ మహిమ ఉంది. ఎంతంటే మనము అన్నజ్ఞానాన్ని కూడా విజ్ఞానంలో కలిపేశాము. సంతులిత పౌష్టిక భోజనం మనకందరికీ అవసరమైనది. ఇంకా ముఖ్యంగా మహిళలకు, అప్పుడే పుట్టిన పిల్లలకు. ఎందుకంటే వీరే మన భవిష్యత్తుకు పునాది. ‘పోషణ్ అభియాన్’ లో దేశమంతటా ఆధునిక వైజ్ఞానిక పద్ధతులలో పోషణ ప్రజా ఉద్యమంగా తయారవుతున్నది. ప్రజలు కొత్త ఆసక్తి కరమైన పద్ధతులలో కుపోషణతో పోరాడుతున్నారు. ఒకసారి ఒక విషయం నాదృష్టిలోకి వచ్చింది. నాసిక్ లో పిడికిటి నిండా ధాన్యము అనే ఒక పెద్ద ఉద్యమం జరిగింది. అందులో పంట కోతల దినాలలో అంగన్ వాడీ సేవికలు ప్రజల నుంచి ఒక పిడికిలి ధాన్యాన్ని సేకరిస్తారు. ఈ ధాన్యాన్ని స్త్రీలు, పిల్లలకు వేడిగా ఆహారం తయారుచేయడానికి వాడతారు. ఇందులో దానం చేసే వ్యక్తి ఒక జాగరూకుడైన పౌరునిగా సమాజ సేవకునిగా అవుతున్నాడు. ఆ తర్వాత అతడు స్వయంగా ఈ లక్ష్యం కొరకు అంకితమౌతాడు. ఈ ఉద్యమంలో ఒక సైనికునిలా పనిచేస్తాడు. మనమంతా కుటుంబాల్లో హిందూస్తాన్ లో అన్ని మూలల్లో అన్నప్రాసన సంస్కారం గురించి విన్నాము. పిల్లలకు మొదటి సారి ఘనాహారం తినిపించే సమయంలో ఈ సంస్కారం జరిపించబడుతుంది. ద్రవాహారం కాదు ఘనాహారం. గుజరాత్ 2010 లో ఒక ఆలోచన చేసింది. అన్నప్రాసన సందర్భంగా పిల్లలకు కాంప్లిమెంటరీ ఫుడ్ ఇచ్చి ఈ విషయంలో అవసరమైన ఎఱుక ఎందుకు కలిగించరాదు అని. ఇది చాలా గొప్ప ముందడుగు, దీనిని ప్రతి ఒక్కరూ పాటించవచ్చు. చాలా రాష్ట్రాల్లో ప్రజలు తిథి భోజన ఉద్యమం చేస్తారు. కుటుంబంలో పుట్టినరోజు గానీ, ఏదైనా శుభదినం కానీ, ఏదైనా స్మృతిదినం కానీ, కుటుంబ సభ్యులు పౌష్టికాహారం, రుచికరమైన ఆహారం తయారుచేసి అంగన్ వాడీలకు, బడులకు వెళ్ళి కుటుంబ సభ్యులు స్వయంగా వడ్డిస్తారు, తినిపిస్తారు. తమ ఆనందాన్ని పంచుకుంటారు. ఆనందాన్ని పెంచుకుంటారు. సేవాభావము, ఆనందభావముల ఒక అద్భుతమైన సమావేశం దృశ్యగోచరమౌతుంది. సహచరులారా! ఇలా అనేకమైన చిన్న చిన్న పద్ధతులద్వారా మన దేశము కుపోషణతో పోరాడి ప్రభావం తీసుకురావచ్చు. నేడు సరైన విషయపరిజ్ఞానం లేక, బీదవారు, సంపన్నులు కూడా కుపోషణ బారిన పడుతున్నారు. దేశమంతటా సెప్టెంబరు నెల ‘పోషణ అభియాన్ ‘ రూపంలో జరుపబడుతుంది. మీరంతా ఇందులో పాలుపంచుకోండి. విషయాలు తెలుసుకోండి. కొత్తవి చేర్చండి. మీరూ పాల్గొనండి. మీరు ఒకరిద్దరు వ్యక్తులనైనా కుపోషణ నుంచి ముక్తి కలిగేలా చేశారంటే మన దేశాన్ని కుపోషణ నుంచి ముక్తి కలిగినట్టే.
“హలో సర్, నా పేరు సృష్టి విద్య. నేను 2ndఇయర్ విద్యార్థినిని. సర్ నేను 12 ఆగస్టున మీ ఎపిసోడ్ చూశాను. Bear Grylls తో మీరున్నారు. ఆ కార్యక్రమం నాకు చాలా నచ్చింది. మీకు మన ప్రకృతి, వన్యప్రాణులు, పర్యావరణం పట్ల ఎంత శ్రద్ధ ఉందో ఎంత జాగ్రత్త తీసుకుంటారో విని చాలా సంతోషం కలిగింది. ఒక సాహసి రూపంలో కొత్త రూపంలో మిమ్మల్ని చూసి సంతోషం కలిగింది. ఈ కార్యక్రమ సమయంలో మీ అనుభవం ఎలా ఉండింది అని నేను తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నాను. చివరగా ఒక మాట చెప్పాలనుకుంటున్నాను సర్. మీ ఫిట్ నెస్ లెవెల్ చూసి మా యువత చాలా ప్రభావితమైంది. ఇంత ఫిట్ అండ్ ఫైన్ గా మిమ్మల్ని చూసి చాలా స్ఫూర్తి కలిగింది.”
సృష్టి గారు, మీ ఫోన్ కాల్ కు ధన్యవాదాలు. మీలాగే హరియాణా నుంచి సోహనా నుంచి కే కే పాండేయ గారు, సూరత్ నుంచి ఐశ్వర్యాశర్మ గారితో పాటు చాలా మంది డిస్కవరీ ఛానల్ లో ప్రసారమైన ‘Man Vs Wild’ గురించి తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నారు. ఈ సారి నేను ‘మన్ కీ బాత్’ గురించి ఆలోచిస్తున్నప్పుడు ఈ విషయం గురించి చాలా ప్రశ్నలు వస్తాయి అని ఖచ్చితంగా అనిపించింది. అలాగే జరిగింది కూడా. గత కొన్ని వారాలుగా నేను ఎక్కడికి వెళ్ళినా ప్రజలతో కలిసినా అక్కడ ‘Man Vs Wild’ గురించి ప్రస్తావన వచ్చింది. ఈ ఒక్క ఎపిసోడ్ తో నేను హిందూస్తాన్ మాత్రమే కాక ప్రపంచంలోని యువత అందరితో కలిసినట్టైంది. యువ హృదయాలలో నాకింత చోటు దొరుకుతుందని నేనెప్పుడూ అనుకోలేదు. మన దేశంలోని, ప్రపంచంలోని యువత వైవిధ్యమైన విషయాల పైన దృష్టి పెడుతున్నదని నేనెప్పుడూ అనుకోనే లేదు. ఎప్పటికైనా ప్రపంచంలోని యువ హృదయాలను స్పృశించే అవకాశం నా జీవితంలో వస్తుందని నేనేనాడూ ఊహించలేదు. కానీ జరిగిందేమిటి? గత వారం నేను భూటాన్ వెళ్ళాను. ప్రధానమంత్రి గా నేను ఎప్పుడు ఎక్కడికి వెళ్ళే సందర్భం వచ్చినా నేనొక విషయాన్ని గమనిస్తున్నాను – అంతర్జాతీయ యోగ్ దివస్ వల్ల ప్రపంచంలో ఎవరితో మాట్లాడే సందర్భం ఏర్పడినా ఎవరో ఒకరు ఐదు పది నిమిషాలు యోగా గురించి నాతో మాట్లాడతారు. ప్రపంచంలో పెద్ద నేతల్లో నాతో యోగా గురించి చర్చించని వాళ్ళు అరుదు. ఈ విషయం నేను ప్రపంచమంతటి గురించి చెప్తున్నాను. కానీ ఈ మధ్య ఒక కొత్త అనుభవం కలిగింది. ఎవరు కలిసినా, ఎక్కడ మాట్లాడే సందర్భం వచ్చినా వాళ్ళు వన్యప్రాణుల గురించి చర్చిస్తున్నారు, పర్యావరణం గురించి మాట్లాడుతున్నారు. పులి, సింహము, జీవ సృష్టి ప్రజలకు ఎన్ని విషయాల్లో అభిరుచులున్నాయి! డిస్కవరీ చానల్ ఈ కార్యక్రమాన్ని 165 దేశాల్లో వారి భాషలో ప్రసారం చేసే ప్రణాళిక వేసింది. నేడు పర్యావరణం, గ్లోబల్ వార్మింగ్, క్లైమేట్ ఛేంజ్ వీటిగురించి విశ్వ స్థాయిలో మేథోమథనం జరుగుతున్న సందర్భంలో, భారతదేశం యొక్క సందేశము, భారతదేశం యొక్క సంప్రదాయాలు, భారతదేశం యొక్క సంస్కార యాత్రలో ప్రకృతిపట్ల ఉన్న సహానుభూతి ఈ విషయాలన్నీ విశ్వానికి పరిచయం కావడంలోఈ కార్యక్రమంసహకరిస్తుందని ఆశిస్తాను. పూర్తిగా నమ్ముతున్నాను. మన భారత దేశంలో క్లైమేట్ జస్టిస్, స్వచ్చ వాతావరణం దిశగా తీసుకున్న చర్యలను ఇప్పుడు ప్రజలు తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నారు. కానీ ఇంకొక ఆసక్తి కరమైన సంగతి ఏమిటంటే కొందరు సంకోచిస్తూ నన్నొక మాట అడుగుతున్నారు, మోదీగారు, ఇది చెప్పండి. మీరు హిందీలో మాట్లాడుతున్నారు, Bear Grylls కు హిందీరాదు. మరి ఇంత వేగంగా మీ మధ్య సంభాషణ ఎలా జరుగుతున్నది? దీనిని తర్వాత ఎడిట్ గాని చేసారా? మళ్ళీ మళ్ళీ షూట్ చేశారా? ఏం జరిగింది? చాలా కుతూహలంగా ప్రశ్నిస్తారు. చూడండి, ఇందులో రహస్యమేమీ లేదు. చాలా మంది మనసులో ఈ ప్రశ్న ఉంది. సరే, నేను ఈ రహస్యాన్ని ఇప్పుడు చెప్పేస్తాను. నిజానికి ఇది రహస్యమే కాదు. వాస్తవమేమంటే Bear Grylls తో జరిగిన సంభాషణలో టెక్నాలజీ ని పూర్తిగా వినియోగించడం జరిగింది. నేను ఏదైనా చెప్పగానే అది ఆంగ్లంలోకి అనువాదం సమాంతరంగా జరిగిపోయేది. సమాంతరంగా జరుగుతుండడం వల్ల Bear Grylls చెవిలో ఒక చిన్న కార్డ్ లెస్ పరికరం పెట్టి ఉంచారు. కాబట్టి నేను హిందీలో మాట్లాడుతుంటే అది అతనికి ఆంగ్లంలో వినిపిస్తూ ఉండడం వల్ల సంభాషణ సాఫీగా సాగింది. టెక్నాలజీ యొక్క చమత్కారమే అది. ఈ షో తర్వాత చాలా మంది జిమ్ కార్బెట్ నేషనల్ పార్క్ గురించి చర్చిస్తూ కనిపిస్తున్నారు. మీరు కూడా ప్రకృతి, వన్యప్రాణులు, ఉండే చోట్లకు తప్పక వెళ్ళండి. నేను ఇదివరకు కూడా చెప్పాను. తప్పకుండా చెప్తుంటాను. మీరు జీవితంలో ఈశాన్యభారతానికి తప్పక వెళ్ళండి. ఆహా! ఏమి ప్రకృతి ఉందక్కడ! మీరు చూస్తూనే ఉండిపోతారు. మీ అంతరంగం కూడా విశాలమౌతుంది. 15 ఆగస్టున నేను ఎఱ్ఱకోట పైనుంచి మీకు విన్నపం చేశాను. రాబోయే మూడేళ్ళలో కనీసం 15 ప్రదేశాలు, భారతదేశంలో 15 ప్రదేశాలు పూర్తిగా పర్యటనకేంద్రాలుగా అవుతాయి. మీరు వెళ్ళండి, చూడండి, అధ్యయనం చేయండి, కుటుంబాన్ని తీసుకువెళ్ళండి, కొంత సమయం అక్కడ గడపండి. వైవిధ్యాలతో నిండిన దేశం మీక్కూడా ఈ వైవిధ్యాలను ఒక ఉపాధ్యాయునిలా పరిచయం చేస్తుంది. మీలో లోపలనుంచి ఈ వైవిధ్యాన్ని నింపుతుంది. మీ జీవనపరిధి విశాలమౌతుంది. మీ ఆలోచనా పరిధి విశాలమౌతుంది. మీరు కొత్త స్ఫూర్తి, కొత్త ఆకాంక్షలు, కొత్త ప్రేరణ పొందగలిగే ప్రదేశాలుహిందూస్తాన్ లోపలే ఉన్నాయని నాకు పూర్తి నమ్మకముంది. పైగా కొన్ని ప్రదేశాలైతే మీకూ, మీ కుటుంబానికీ కూడా మళ్ళీ మళ్ళీ వెళ్ళాలనిపించేలా ఉండొచ్చు.
నా ప్రియ దేశవాసులారా, భారతదేశంలో పర్యావరణ రక్షణ, శ్రద్ధ అంటే సంరక్షణ గురించిన ఆలోచన సహజంగా కనిపిస్తుంది. గత నెలలో నాకు దేశంలో పులి జనాభాను విడుదల చేసే అదృష్టం కలిగింది. భారతదేశంలో ఎన్ని పులులున్నాయో మీకు తెలుసా? భారతదేశంలో పులుల సంఖ్య 2967. రెండువేల తొమ్మిది వందల అరవై ఏడు. కొన్నేళ్ళ క్రిందట ఈ సంఖ్యలో సగం ఉండడమే కష్టమై ఉండేది. 2010 లో పులుల గురించి రష్యాలోని సెయింట్ పీటర్స్ బర్గ్ లో ఒక పులుల సదస్సు జరిగింది. అందులో పులుల సంఖ్య తగ్గుతుండడం గురించి విచారం వెలిబుచ్చి, ఒక సంకల్పం తీసుకున్నారు. 2022 కల్లా ప్రపంచంలోని పులుల సంఖ్య రెట్టింపు చేయాలన్నదే ఆ సంకల్పం. కానీ ఇది ఇప్పుడు కొత్త ఇండియా. మనము లక్ష్యాలను త్వరత్వరగా పూర్తి చేస్తాము. మనము 2019 లోనే ఇక్కడి పులుల సంఖ్యను రెట్టింపు చేశాము. భారతదేశంలో పులుల సంఖ మాత్రమే కాదు అభయారణ్యాలు, కమ్యూనిటీ రిజర్వ్ స్ సంఖ్య కూడా పెరిగింది. నేను పులుల డేటా విడుదల చేసేటప్పుడు నాకు గుజరాత్ లోని గిర్ సింహాలు కూడా గుర్తొచ్చాయి. నేను అక్కడ ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యత చేపట్టినప్పుడుగిర్ అడవులలో సింహాల నివాసం తగ్గుతూ ఉండింది. వాటి సంఖ్య తగ్గుతూ ఉండింది. మేము గిర్ లో ఒకటొకటిగా అనేక చర్యలు చేపట్టాము. 2007 లో అక్కడి మహిళా గార్డ్లను నియమించే నిర్ణయం తీసుకున్నాము. పర్యాటకులను పెంచడానికి మౌలిక సదుపాయాల ను మెరుగు పరచాము. ఎప్పుడైనా సరే ప్రకృతి, వన్యప్రాణుల గురించి మాట్లాడితే పరిరక్షణ గురించే చర్చ జరుగుతుంది. కానీ, రక్షణతో పాటు కరుణ వైపు ఈ చర్చను తీసుకువెళ్ళడం గురించి ఆలోచించాలి. మన శాస్త్రాలలో ఈ విషయం గురించి చక్కటి మార్గదర్శనం దొరుకుతుంది. శతాబ్దాలకు పూర్వమే మన శాస్త్రాలలో మనము చెప్పుకున్నాము.

నిర్వనో బధ్యతే వ్యాఘ్రో, నిర్వ్యాఘ్రం ఛిద్యతే వనమ్।

తస్మాద్ వ్యాఘ్రో వనం రక్షేత్, వనం వ్యాఘ్రం న పాలయేత్॥

అర్థమేమంటే, అరణ్యం లేకుంటే పులులకు మానవ ప్రాంతాలకు రాక తప్పని పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. తత్ఫలితంగా అవి చంపబడతాయి. అడవిలో పులులు లేకుంటే మనుష్యులు అడవి చెట్లను కొట్టేసి దాన్ని నాశనం చేస్తారు. కాబట్టి వాస్తవంలో పులి అడవిని రక్షిస్తుంది. అడవి పులిని కాదు. ఎంత గొప్పగా ఈ విషయాన్ని మన పూర్వీకులు వివరించారు! కాబట్టి మనం అడవులను, చెట్లను, వన్యప్రాణులను రక్షించడం మాత్రమే ఆవశ్యకం కాదు, అవి సరైన రీతిలో వృద్ధి పొందడానికి తగిన వాతావరణాన్ని కూడా కల్పించాలి.

నా ప్రియ దేశవాసులారా, 11 సెప్టెంబర్ 1893 లో స్వామీ వివేకానందుని చారిత్రక ఉపన్యాసాన్ని ఎలా మరిచిపోగలము? విశ్వమంతటా మానవజాతిని ఊపేసిన భారత యువ సన్యాసి ప్రపంచంలో భారతదేశం యొక్క తేజోవంతమైన గుర్తింపును నిలిపాడు. బానిసగా భారతదేశాన్ని ఏ ప్రపంచం వికృతంగా చూస్తూ ఉండిందో, 11సెప్టెంబర్ 1893 న స్వామీ వివేకానందుని వంటి మహాపురుషుని మాటలు అదే ప్రపంచం భారతదేశం వైపు చూసే దృష్టినే మార్చుకునేలా చేశాయి. రండి, స్వామీ వివేనందుడు భారతదేశం యొక్క ఏ రూపాన్ని చూడాలనుకున్నాడో, భారతదేశం యొక్క ఏ సామర్థ్యాన్ని తెలుసుకున్నాడో ఆ విధంగా జీవించే ప్రయత్నం చేద్దాం. మనలోనే ఉంది, అంతా ఉంది. ఆత్మవిశ్వాసంతో ముందుకు సాగుదాం.

నా ప్రియ దేశవాసులారా, 29 ఆగస్ట్ న ‘జాతీయ క్రీడాదినోత్సవం’గా జరుపుకుంటామని మీకంతా గుర్తు ఉండే ఉంటుంది. ఈ సందర్భంలో మన దేశమంతటా ‘ఫిట్ ఇండియా మూవ్ మెంట్’ ప్రారంభించబోతున్నాము. స్వయంగా ఫిట్ గా ఉండాలి. దేశాన్ని ఫిట్ గా తయారు చేయాలి. ప్రతి ఒక్కరికీ పిల్లలకు, పెద్దవాళ్ళకు, యువతకు, మహిళలకు అందరికీ ఇది చాలా ఆసక్తికరమైన ఉద్యమంగా ఉంటుంది. ఇది మీకు మీ స్వంతమైన విషయంగా ఉంటుంది. వాటి వివరాలన్నీ ఇప్పుడే చెప్పను. 29 ఆగస్ట్ వరకూ వేచిఉండండి. నేను స్వయంగా ఆరోజు వివరంగా విషయాలు చెప్తాను. మిమ్మల్ని కలుపుకొని వెళ్ళకుండా ఉండను. ఎందుకంటే మిమ్మల్ని నేను ఫిట్ గా చూడాలనుకుంటున్నాను. ఫిట్ నెస్ గురించి మిమ్మల్ని జాగరూకుల్ని చేయాలనుకుంటున్నాను. ఫిట్ ఇండియా కోసం దేశం కోసం మనమంతా కలిసి కొన్ని లక్ష్యాలను నిర్ధారిద్దాము.

నా ప్రియదేశవాసులారా, 29 ఆగస్ట్ న ఫిట్ ఇండియాలో మీకోసం ఎదురుచూస్తాను. సెప్టెంబర్ నెలలో ‘పోషణ్ అభియాన్’ లో కూడా. ఇంకా ముఖ్యంగా 11 సెప్టెంబర్ నుంచి 02 అక్టోబర్ వరకూ ‘స్వచ్ఛతా అభియాన్’ లో కూడా. ఇక 02 అక్టోబర్ పూర్తిగా ప్లాస్టిక్ కోసమే అంకితం. ప్లాస్టిక్ నుంచి ముక్తి పొందడానికి మనమంతా ఇల్లు, ఇంటిబయట అన్ని చోట్లా మనస్ఫూర్తిగా పాటుపడాలి. ఈ విషయం గురించి సోషల్ మీడియాలో దుమ్ము రేగగొడతామని నాకు తెలుసు. రండి, ఒక కొత్త ఆకాంక్ష, కొత్త సంకల్పం, కొత్త శక్తితో ముందుకు సాగుదాం.

నా ప్రియ దేశవాసులారా, నేడు’మన్ కీ బాత్’ లో ఇంతే. మళ్ళీ కలుద్దాం. నేను మీ మాటల కోసం, మీ సూచనల కోసం వేచి ఉంటాను. రండి, మనమంతా కలిసి స్వాతంత్ర్య యోధుల కలల భారతం రూపొందేలా, గాంధీ కలలను సాకారం చేసేలా ముందుకు సాగుదాం – ‘స్వాంతః సుఖాయ.’ అంతరంగం లోని ఆనందాన్ని సేవాభావం ద్వారా ప్రకటిస్తూ ముందుకు సాగుదాం.

అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియ‌మైన దేశవాసులారా, నమస్కారము. ‘మన్ కీ బాత్’ ఎప్పటిలాగే నేను, మీరు కూడా ఎదురు చూసే కార్య‌క్ర‌మ‌. ఈ సారి కూడా అనేక సంఖ్య లో ఉత్తరాలు, వ్యాఖ్యలు, ఫోన్ కాల్స్ వచ్చాయి – చాలా కథలు, సలహాలు, ప్రేరణలు ఉన్నాయి. ప్రతి ఒక్క‌రూ ఏదో చెప్పాల‌నుకుంటున్నారు, చేయాలనుకుంటున్నారు. వీట‌న్నిటి లో ఉన్న విషయాలను కూర్చాల‌ని ఎంతో ఆవేశం క‌లుగుతుంది, కానీ స‌మ‌యం చాల‌దు. అన్నీ కూర్చ‌లేక‌పోతున్నాను. మీరు న‌న్ను ప‌రీక్షిస్తున్నార‌ని అనిపిస్తుంది. కానీ మీ మాటలనే, ఈ ‘మన్ కీ బాత్’ యొక్క దారం లో కూర్చి మీకు మ‌రొక‌సారి పంచాల‌నుకుంటున్నాను.

క్రితం సారి నేను ప్రేమ్ చంద్ క‌థ‌ల పుస్త‌కాన్ని గురించి చ‌ర్చించాను. అప్పుడు ఏ పుస్త‌క‌మైనా చదివితే దాన్ని గురించి ఒక నాలుగు మాటలను NarendraModi App ద్వారా అందరితో పంచుకోవాల‌ని మనం నిశ్చ‌యించుకున్న విషయం మీకు గుర్తు ఉండే ఉంటుంది. పెద్ద సంఖ్య‌ లో ప్రజలు అనేకరకాల పుస్త‌కాల‌ ను గురించి వివరాల ను పంచుకున్నారు. ప్రజలు సైన్స్‌, టెక్నాలజీ, ఇనవేశ‌న్‌, చరిత్ర, సంస్కృతి, బిజినెస్, జీవన చరిత్రలు వంటి అనేక విషయాల ను గురించి వ్రాసిన పుస్త‌కాల‌ ను గురించి చ‌ర్చిస్తున్నారు. కొంద‌ర‌యితే న‌న్ను మ‌రికొన్ని పుస్త‌కాల‌ను గురించి మాట్లాడ‌మ‌ని కూడా స‌ల‌హా ఇచ్చారు. అలాగే, త‌ప్ప‌కుండా మ‌రిన్ని పుస్త‌కాల గురించి నేను మీతో మాట్లాడుతాను. కానీ, ఎక్కువ పుస్త‌కాలు చ‌ద‌వ‌డానికి ఇప్పుడు స‌మ‌యం అంత కేటాయించ‌లేక‌పోతున్నాన‌ని ఒప్పుకుంటాను. కానీ, ఒక లాభం క‌లిగింది, అదేమిటంటే మీరు వ్రాసి పంపుతున్న వివ‌రాలు చూస్తుంటే చాలా పుస్త‌కాల వివ‌రాలు నాకు తెలుసుకొనే అవ‌క‌శాం క‌లుగుతోంది. ఈ నెల రోజుల అనుభవం వ‌ల్ల మ‌నం దీన్ని ముందుకు తీసుకువెళ్ళాల్సిన అవ‌స‌రం ఉంద‌ని అనిపిస్తోంది. మ‌నం ఈ NarendraModi App లో కొత్త పుస్త‌కాలు చ‌ద‌వ‌డం, అక్క‌డ వ్రాయ‌డం, చ‌ర్చించ‌డం చేయ‌గ‌లిగేలా ఒక శాశ్వ‌త‌మైన బుక్స్ కార్న‌ర్ ఎందుకు పెట్ట‌కూడ‌దు? మ‌న ఈ బుక్స్ కార్నర్ కు మీరే ఒక మంచి పేరు సూచించ‌గ‌ల‌రు. పాఠ‌కుల‌ కు, లేఖ‌కుల‌ కు ఇది ఒక క్రియాశీల వేదిక గా త‌యారు చేద్దాం. మీరు చ‌దువుతూ, వ్రాస్తూ ఉండండి, అలాగే ‘మన్ కీ బాత్’ యొక్క అంద‌రు స‌హ‌చ‌రుల‌తో పంచుకుంటూ ఉండండి.

సహచరులారా, నాకేమనిపిస్తుందంటే జల సంరక్ష‌ణ – ‘మన్ కీ బాత్’ లో నేను ఈ విషయాన్ని ప్ర‌స్తావించ‌క ముందు నుంచే మీ అంద‌రి మనసును తాకే మాట, సామాన్య‌ మానవులకు న‌చ్చిన‌ మాట అని నాకు అనిపిస్తూ ఉంది. నీటి విష‌యం ఈ మ‌ధ్య కాలం లో హిందుస్తాన్ మనసుల ను ప‌ట్టి ఊపేసిన సంగ‌తి నా అనుభ‌వం లోకి వ‌స్తూంది. జ‌ల సంర‌క్ష‌ణ గురించి దేశ‌మంత‌టా అనేక‌మైన ఎరుక క‌లిగిన‌, ప్ర‌భావ‌వంత‌మైన ప్ర‌య‌త్నాలు జ‌రుగుతున్నాయి. ప్రజలు సాంప్రదాయ‌క విధివిధానాల గురించిన వివరాల‌న‌యితే పంచుకున్నారు. మాధ్యమాలు కూడా జలసంరక్షణ మీద ఎన్నో నవీన ప్రచారాల ను ప్రారంభించాయి. ప్ర‌భుత్వ‌మైనా, ఎన్‌జిఒ లు అయినా – యుద్ధ ప్రాతిప‌దిక మీద ఎంతో కొంత ప్ర‌య‌త్నం చేస్తున్నాయి. సంఘ‌టిత సామ‌ర్థ్యాన్ని చూసి నా మ‌న‌సు కు ఎంతో న‌చ్చుతోంది. సంతోషం క‌లుగుతోంది. ఉదాహరణ కు ఝార్‌ఖండ్ లో రాంచీ నుంచి కొంచెం దూరంగా ఓర్ మాంఝీ బ్లాక్ లో ఆరా కేర‌మ్ గ్రామం లో అక్క‌డి గ్రామీణులు నీటి ఏర్పాట్ల గురించి ఎంత స్ఫూర్తి చూపించారంటే, అది అంద‌రికీ ఆద‌ర్శం అయిపోయింది. ఆ గ్రామ వాసులు కొండ మీద నుంచి ప‌డుతున్న జ‌ల‌పాతాన్ని ఒక దిశ వైపు తీసుకువెళ్ళే ప‌ని చేశారు. అది కూడా అస‌లైన దేశీయ ప‌ద్ధ‌తుల లో. దీనివ‌ల్ల మ‌ట్టి కోసుకుపోవ‌డం, పంట న‌ష్టం ఆగి, పొలాల‌కు నీళ్ళు అందుతున్నాయి. గ్రామీణుల ఈ శ్ర‌మ‌దానం గ్రామాని కి అంత‌టికీ జీవ‌న‌దానం క‌న్నా త‌క్కువేమీ కాదు. ఒక విషయం తెలిసి మీరంతా ఆనందప‌డ‌గ‌ల‌రు. అదేమిటంటే నార్త్ ఈస్ట్ లోని అంద‌మైన రాష్ట్రం మేఘాల‌య త‌న జ‌ల విధానం, వాట‌ర్ పాల‌సీ త‌యారు చేసుకొన్న దేశం లోనే మొట్ట మొద‌టి రాష్ట్రం అయింది. ఆ ప్ర‌భుత్వాన్ని నేను అభినందిస్తున్నాను.

హ‌రియాణా లో నీటి అవ‌స‌రం త‌క్కువ ఉండి, రైతుకు కూడా న‌ష్టం లేన‌టువంటి పంట‌ల‌ను ప్రోత్స‌హించ‌డం జ‌రుగుతోంది. అక్క‌డి ప్ర‌భుత్వం రైతుల తో చ‌ర్చ‌లు జ‌రిపి, వారి సాంప్ర‌దాయక‌మైన వ్య‌వ‌సాయ విధానాల‌కు బ‌దులుగా, త‌క్కువ నీటి అవ‌స‌రం ఉన్న పంట‌ల ను ప్రోత్స‌హించినందుకు నేను వారిని ప్ర‌త్యేకంగా అభినందిస్తాను.

ఇప్పుడు పండుగ‌ల స‌మ‌యం వ‌చ్చేసింది. పండుగ‌ల స‌మ‌యంలో అనేక ప్ర‌ద‌ర్శ‌న‌లు/మేళాలు కూడా జ‌రుగుతాయి. అటువంటి చోట్ల‌ను జ‌ల సంర‌క్ష‌ణ కోసం ఎందుకు ఉప‌యోగించ‌కూడ‌దు? స‌మాజంలోని అన్ని వ‌ర్గాల వారు అక్క‌డ గుమిగూడ‌తారు. అక్క‌డ నీటిని పొదుపుగా వాడ‌డం గురించిన సందేశాలు చాలా ప్ర‌భావవంతంగా వినిపించ‌వ‌చ్చు. ప్ర‌ద‌ర్శ‌న‌లు ఏర్పాటు చేయ‌వ‌చ్చు. వీధి నాట‌కాలు వేయ‌వ‌చ్చు. ఉత్స‌వాల‌తో పాటు, జ‌ల సంర‌క్ష‌ణ సందేశం కూడా సులువుగా మ‌నం వారికి చేర్చ‌వ‌చ్చు.

స‌హ‌చ‌రులారా, జీవితం లో కొన్ని విష‌యాలు ఎంతో ఉత్సాహాన్ని నింపుతాయి. ముఖ్యంగా పిల్ల‌ల సాధ‌న‌లు, విజ‌యాలు మ‌న‌కంద‌రికీ కొత్త శ‌క్తి ని ఇస్తాయి. కాబ‌ట్టి నాకు ఈ రోజు కొంద‌రు పిల్ల‌ల గురించి మాట్లాడాల‌ని అనిపిస్తోంది. ఈ పిల్ల‌లు – నిధి బాయిపోటు, మోనీశ్ జోషి, దేవాంశీ రావ‌త్‌, త‌నుశ్ జైన్‌, హ‌ర్ష్ దేవ‌ధ‌ర్ క‌ర్‌, అనంత్ తివారీ, ప్రీతి నాగ్‌, అథ‌ర్వ్ దేశ్ ముఖ్‌, అరోన్య‌తేశ్ గంగూలీ, హృదిక్ అలామందా.

వీరి గురించి నేను చెప్పేది వింటే మీకు ఎంతో గ‌ర్వం క‌లుగుతుంది. ఉత్సాహం వ‌స్తుంది. కేన్స‌ర్ మాట వింటేనే ప్ర‌పంచ‌మంతా ఎంత భ‌య‌ప‌డుతుందో మ‌న‌కంద‌రికీ తెలుసు. మృత్యువు గుమ్మంలో వేచి ఉంది అని తెలిసినా, ఈ ప‌ది మంది పిల్ల‌లు త‌మ జీవ‌న పోరాటంలో కేన్స‌ర్ ని, ఇంకా అటువంటి ఘాతుక‌మైన వ్యాధుల‌ని ఓడించి త‌మ సాధ‌న‌తో ప్ర‌పంచ‌మంత‌టా భార‌త‌దేశానికి పేరు తెచ్చారు. ఆట‌ల్లో ఒక ఆట‌గాడు టోర్న‌మెంట్ గెలిచిన త‌ర్వాత మెడ‌ల్ తెచ్చుకున్నాకే చాంపియ‌న్ అవ‌డం మ‌నం చూస్తూనే ఉంటాం. కానీ, ఈ అరుదైన ఘ‌ట‌న‌లో వీరంతా ఆట‌ల పోటీలో పాల్గొన‌క‌ముందే చాంపియ‌న్లు. వాళ్ళు జీవిత పోరాటంలో చాంపియ‌న్లు.

ఈ నెల‌లో మాస్కోలో ప్ర‌పంచ బాల విజేత‌ల ఆట‌లు ఏర్పాటు చేశారు. ఇది ఒక విశిష్టమైన ఆట‌. ఇందులో కేన్స‌ర్ తో పోరాడి బ‌య‌ట‌ప‌డిన‌వాళ్ళే పాల్గొనే యంగ్ కేన్స‌ర్ స‌ర్వైవ‌ర్స్ పాల్గొనే స్పోర్ట్స్ టోర్న‌మెంట్‌. వీటిలో షూటింగ్‌, చ‌ద‌రంగం, ఈత‌, ప‌రుగుపందెం, ఫుట్ బాల్ మ‌రియు టేబిల్ టెన్నిస్ వంటి పోటీల ఏర్పాటు జ‌రిగింది. మ‌న దేశ‌స్తులైన ఈ ప‌ది మంది చాంపియ‌న్లు ఈ టోర్న‌మెంట్ లో మెడ‌ల్స్ గెలిచారు. కొంద‌రికైతే ఒక‌టి క‌న్నా ఎక్కువ మెడ‌ల్స్ కూడా వ‌చ్చాయి.

నా ప్రియ దేశ‌వాసులారా, ఆకాశాన్ని దాటి అంత‌రిక్షంలో భార‌త‌దేశ‌పు స‌ఫ‌ల‌త గురించి మీరంతా గ‌ర్వ‌ప‌డి ఉంటార‌ని నాకు న‌మ్మ‌కం ఉంది – చంద్ర‌యాన్-2.

రాజ‌స్థాన్ లోని జోధ్‌పుర్ నుంచి సంజీవ్ హ‌రీపురా, కోల్‌క‌త్తా నుంచి మ‌హేంద్ర‌కుమార్ డాగా, తెలంగాణ నుంచి పి. అర‌వింద‌రావు వంటి అనేకులు, దేశ‌మంతా వివిధ భాగాల నుంచి NarendraModi App & MyGov లలో వ్రాశారు. వారెంతా ‘మన్ కీ బాత్’ లో చంద్ర‌యాన్ -2 గురించి రిక్వెస్ట్ చేశారు.

నిజానికి అంత‌రిక్ష విష‌యం తీసుకుంటే 2019 భార‌త‌దేశానికి చాలా మంచి ఏడాదిగా చెప్పుకోవ‌చ్చు. మ‌న శాస్త్రవేత్త‌లు మార్చ్ లో A-Sat లాంచ్ చేశారు. త‌ర్వాత చంద్ర‌యాన్‌-2. కానీ ఎన్నిక‌ల హ‌డావిడి లో అప్పుడు A-Sat గురించి గొప్పగా చెప్పుకోద‌గినంత చ‌ర్చ‌ జరగలేదు. చెప్పాలంటే A-Sat మిస్సైల్ కేవ‌లం మూడు నిమిషాల్లో మూడొందల కిలో మీట‌ర్ల దూరం ఉన్న శాటిలైట్ ను ప‌డ‌గొట్టే సామ‌ర్ధ్యం క‌లిగి ఉంది. ప్ర‌పంచం లోనే దీనిని సాధించిన నాలుగో దేశం గా భార‌త్ నిలిచింది. ఇక ఇప్పుడు జులై 22వ తేదీన దేశ‌మంతా శ్రీ‌హ‌రికోట నుంచి అంత‌రిక్షం వైపు చంద్ర‌యాన్‌-2 ఎలా అడుగులు వేసిందో దేశ‌మంతా గ‌ర్వంగా చూసుకుంది. చంద్ర‌యాన్‌-2 లాంచ్ యొక్క ఫొటోలు దేశ‌వాసుల‌కు గౌర‌వం, ఉత్సాహం, సంతోషం చేకూర్చాయి.

చంద్ర‌యాన్‌-2 ఈ మిష‌న్ అనేక ర‌కాలుగా విశిష్ట‌మైన‌ది. చంద్ర‌యాన్‌-2 చంద్రుని గురించి మ‌న అవ‌గాహ‌న‌కు మ‌రింత స్ప‌ష్టత చేకూర్చుతుంది. దీని ద్వారా మ‌న‌కు చంద్రుడి గురించి మ‌రింత విస్తార‌మైన స‌మాచారం దొరుకుతుంది. అయితే, న‌న్న‌డిగితే చంద్ర‌యాన్-2 వ‌ల్ల మ‌న‌కు రెండు గొప్ప పాఠాలు ల‌భించాయ‌ని నేను చెప్ప‌గ‌ల‌ను. అవేమిటంటే – ఫెయిత్ మ‌రియు ఫియ‌ర్‌లెస్‌నెస్.. అంటే విశ్వాసం, నిర్భీక‌త‌, మ‌న‌కు మ‌న టాలెంట్‌, కెపాసిటీ ల గురించి న‌మ్మ‌కం ఉండాలి. మ‌న ప్ర‌తిభ‌, సామ‌ర్ధ్యాల గురించి విశ్వాసం ఉండాలి. చంద్ర‌యాన్‌-2 పూర్తిగా భార‌తీయ ప్ర‌తిభ తో రూపొందించ‌బ‌డింది అని తెలిస్తే మీరు త‌ప్ప‌క సంతోషిస్తారు. ఈ heart, spirit (హృదయం, ఉత్తేజం) భార‌తీయ‌మైన‌వి. ఇది పూర్తిగా స్వ‌దేశీ మిష‌న్‌, కొత్త కొత్త రంగాల్లో కొత్త ర‌కంగా ఏద‌న్నా సాధించడానికి గానీ, ఇనొవేటివ్ జీల్ లో గానీ మన శాస్త్రవేత్తలు సర్వ శ్రేష్ఠులని, విశ్వ-స్తరీయులనీ ఇది మరొకసారి నిరూపించింది.

మరొక ముఖ్యమైన పాఠం ఏమిటంటే ఏ ఒక ఆటంకానికి మ‌నం బెద‌రిపోకూడదు. మ‌న శాస్త్రజ్ఞులు రికార్డ్ టైమ్ లో ప‌గ‌లు రాత్రి ఏకం చేసి సాంకేతిక స‌మ‌స్య‌ల‌ను ప‌రిష్క‌రించి చంద్ర‌యాన్‌-2 ను లాంచ్ చేయ‌డం అపూర్వ‌మైన విష‌యం. శాస్త్రజ్ఞుల ఈ మ‌హా త‌ప‌స్సును ప్ర‌పంచం గ‌మ‌నిస్తోంది. ఆటంకం వ‌చ్చినా కూడా చేరే స‌మ‌యాన్ని మార్చ‌కుండా వెళ్ళ‌డం చాలా మందికి ఆశ్చ‌ర్య‌క‌ర‌మైన విష‌యంగా క‌నిపిస్తుంటే అది మ‌న‌కు గ‌ర్వ‌ప‌డాల్సిన విష‌యం. మ‌న జీవితంలో temporary set backs అంటే తాత్కాలిక క‌ష్టాల‌ను ఎదుర్కోవాల్సి వ‌స్తుంది. కానీ, వాటిని దాటి వెళ్ళ‌గ‌ల సామ‌ర్ధ్యం కూడా మ‌న లోప‌లే ఉంటుంద‌ని ఎప్పుడూ గుర్తుంచుకోండి. చంద్ర‌యాన్‌-2 ప్ర‌యోగం దేశంలోని యువ‌కుల‌కు సైన్స్ మ‌రియు ఇన‌వేశ‌న్ వైపు ప్రేర‌ణ క‌లిగిస్తుంది. విజ్ఞాన‌మే అభివృద్ధికి మార్గం. ఇక చంద్రుని ఉప‌రితం మీద లాండ‌ర్ విక్ర‌మ్ మ‌రియు రోవ‌ర్ ప్ర‌జ్ఞాన్ లాండ్ అయ్యే సెప్టెంబ‌ర్ నెల కోసం మ‌నం ఎదురుచూద్దాం.

ఈ రోజు ‘మ‌న్ కీ బాత్’ మాధ్య‌మం ద్వారా దేశంలోని విద్యార్థి మిత్రుల‌తో, యువ స‌హ‌చ‌రుల‌తో ఒక ఆస‌క్తిక‌ర‌మైన పోటీ గురించి, కాంపిటీష‌న్ గురించి వివ‌రాలు పంచుకుందామ‌నుకుంటున్నాను. దేశంలో యువ‌తీ యువ‌కుల‌ను ఆహ్వానిస్తున్నాను – ఒక క్విజ్ కాంపిటీష‌న్‌. అంత‌రిక్షానికి చెందిన జిజ్ఞాస‌, భార‌త్ యొక్క స్పేస్ మిశ‌న్‌, సైన్స్ & టెక్నాల‌జీ – ఈ క్విజ్ కాంపిటీష‌న్ యొక్క ముఖ్య విష‌యం. ఉదాహ‌ర‌ణ‌కు రాకెట్ లాంచ్ చేయ‌డానికి ఏమేం చేయాల్సి ఉంటుంది? శాటిలైట్ ఎలా ఆర్బిట్ లో ప్ర‌వేశ‌ పెట్ట‌బ‌డుతుంది? ఇంకా శాటిలైట్ తో మ‌నకు ఏఏ వివ‌రాలు అందుబాటులోకి వ‌స్తాయి? A-Sat ఏమిటి? చాలా విష‌యాలున్నాయి. MyGov Website లో ఆగ‌స్టు 1వ తేదీన ఫ‌లితాలు ఇవ్వ‌బ‌డ‌తాయి.

యువ సహచరులకు, విద్యార్థులకు ఇందులో పాల్గొన‌మ‌ని, ఈ క్విజ్ కాంపిటీష‌న్ లో పాల్గొని దీన్ని ఆస‌క్తిక‌రంగా, అవిస్మ‌ర‌ణీయంగా మార్చ‌మ‌ని నేను మ‌న‌వి చేస్తున్నాను. త‌మ త‌మ స్కూళ్ళ‌కు విజ‌యం క‌ల‌గ‌డానికి పూర్తి ప్ర‌య‌త్నం చేయ‌మ‌ని నేను పాఠ‌శాల‌ల‌ కు, ఉత్సాహ‌వంతులైన అధ్యాప‌కుల‌ కు, ఉపాధ్యాయుల‌ కు, సంర‌క్ష‌కుల‌ కు ప్ర‌త్యేక‌మైన విజ్ఞ‌ప్తి చేస్తున్నాను. అందరు విద్యార్థుల‌ ను ఇందులో పాల్గొనేలా ప్రోత్స‌హించండి. ఇంకా ఆక‌ర్ష‌ణీయ‌మైన విష‌యం ఏమిటంటే ఇందులో ఎక్కువ స్కోర్ చేసిన విద్యార్థుల‌ కు ప్ర‌తి రాష్ట్రం నుంచి, భార‌త ప్ర‌భుత్వ‌మే ఖ‌ర్చు భ‌రించి శ్రీ‌హ‌రికోట కు తీసుకు వెళుతుంది. సెప్టెంబ‌ర్ లో చంద్ర‌యాన్ చంద్రుని ఉప‌రిత‌లం మీద లాండ్ అయ్యే క్ష‌ణాల‌ను స్వ‌యం గా చూసే అవ‌కాశం వారికి క‌లిగిస్తుంది. గెలిచిన విద్యార్థుల‌ కు ఈ విజ‌యం ఒక చారిత్ర‌క ఘ‌ట‌న‌ గా ఉండిపోతుంది. కానీ, ఇందుకు మీరు క్విజ్ కాంపిటీష‌న్ లో పాల్గొనాలి. అంద‌రికన్నా ఎక్కువ మార్కులు పొంద‌గ‌ల‌గాలి. విజ‌యం సాధించ‌గ‌ల‌గాలి.

స‌హ‌చ‌రులారా, నా ఈ స‌ల‌హా మీకు బాగా న‌చ్చి ఉండాలి. మ‌జా అయిన అవ‌కాశం క‌దూ. అయితే మ‌నం క్విజ్ లో పాల్గొన‌డం మ‌ర‌చిపోవ‌ద్దు. వీల‌యినంత ఎక్కువ మందిని పాల్గొనేలా ప్రేరేపిద్దాం.

నా ప్రియ దేశ‌వాసులారా, మీరు ఒక విష‌యం గ‌మ‌నించి ఉంటారు. మ‌న ‘మ‌న్‌ కీ బాత్’ లు అన్నీ స్వ‌చ్ఛ‌తా ఉద్య‌మాన్ని అడుగ‌డుగునా ముందుకు న‌డిపించాయి. అలాగే స్వ‌చ్ఛ‌త కోసం చేస్తున్న ప్‌ియ‌త్నాల‌న్నీ ‘మ‌న్ కీ బాత్’ కు ప్రేర‌ణ‌ గా నిలిచాయి. అయిదేళ్ళ క్రితం ప్రారంభ‌మైన ఈ ప్ర‌యాణం జ‌నులంద‌రి స‌హ‌కారం వ‌ల‌న స్వ‌చ్ఛ‌త యొక్క కొత్త కొత్త మైలురాళ్ళ‌ను చేరుకుంటున్న‌ది. స్వ‌చ్ఛ‌త లో మనం ఆద‌ర్శ స్థితి కి చేరామ‌ని కాదు గానీ, ఎలాగైనా ఇది ఒడిఎఫ్ నుంచి మొద‌లుకొని, ప‌బ్లిక్ స్థలాలో స్వ‌చ్ఛ‌త ఉద్య‌మం వ‌ర‌కు ల‌భించిన సాఫ‌ల్య‌త 130 కోట్ల దేశ‌వాసుల సంక‌ల్ప బ‌లం. అయితే మ‌నం ఇక్క‌డే ఆగిపోము. ఈ ఉద్య‌మం స్వ‌చ్ఛ‌త నుంచి సుంద‌ర‌త వ‌ర‌కు సాగుతుంది. ఈ మ‌ధ్యే కొన్ని రోజుల ముందు మీడియా లో శ్రీ‌మాన్ యోగేశ్ సైనీ, వారి బృందం, వారి క‌థ చూశాను. యోగేశ్ సైనీ ఇంజినీర్‌. అమెరికా లో త‌న ఉద్యోగం వ‌దులుకొని, భార‌త‌ మాత సేవకై తిరిగి వ‌చ్చారు. వారు కొంత కాలం క్రింద‌ట ఢిల్లీ ని స్వ‌చ్ఛంగా మాత్ర‌మే కాదు, అందంగా చేసే ప్ర‌య‌త్నాన్ని మొద‌లు పెట్టారు. వారు త‌మ బృందం తో పాటు, లోథీ గార్డెన్ యొక్క చెత్త‌కుండీల నుంచి ప‌ని మొద‌లు పెట్టారు. స్ట్రీట్ ఆర్ట్ ద్వారా, ఢిల్లీ లోని చాలా ప్రాంతాల‌ ను అంద‌మైన పెయింటింగ్స్ ద్వారా అలంక‌రించే ప‌ని చేప‌ట్టారు. ఓవ‌ర్ బ్రిడ్జ్‌, బ‌డి గోడ‌ల ద‌గ్గ‌ర నుండి స్ల‌మ్ లోని గుడిసెల వ‌ర‌కు త‌మ క‌ళ ద్వారా అందం గా చెక్క‌డం మొద‌లు పెట్టాక ప్ర‌జ‌ల స‌హ‌కారం కూడా ల‌భిస్తుండ‌గా ఈ ప‌రంప‌ర కొన‌సాగింది. కుంభమేళా లో ప్ర‌యాగ్‌రాజ్ ని ఏ విధంగా స్ట్రీట్ పెయింటింగ్ ద్వారా అలంక‌రించారో మీకు గుర్తుండే ఉంటుంది. నాకు తెలిసింది. భాయి యోగేశ్ సైనీ, వారి బృందం ఇందులో పెద్ద పాత్ర వ‌హించింది. రంగుల్లో, రేఖ‌ల్లో ఏ స్వ‌ర‌ము ఉండ‌క‌పోవ‌చ్చు. కానీ, వీటితో త‌యారైన చిత్రాల‌తో త‌యారైన ఇంద్ర‌ధ‌నుస్సు ఇచ్చే సందేశం వేల మాట‌ల క‌న్నా ఎక్కువ ప్ర‌భావం చూపుతుంద‌ని నిరూపించ‌బ‌డుతుంది. స్వ‌చ్ఛ‌తా ఉద్య‌మ‌పు అందం లో కూడా మ‌న‌కు ఈ మాట అనుభ‌వం లోకి వ‌స్తుంది. వేస్ట్ నుంచి వెల్త్ (చెత్త నుంచి విత్తం) త‌యారు చేసే సంస్కృతి మ‌న స‌మాజం లో డెవ‌ల‌ప్ కావాలి. ఒక ప్ర‌కారం గా మ‌నం వ్య‌ర్థం నుంచి అర్థం త‌యారు చేసే దిశ‌లో ముందుకు న‌డ‌వాలి.

నా ప్రియ దేశ‌వాసులారా, కొన్ని రోజుల క్రింద‌ట MyGov లో నేను ఒక ఆస‌క్తిక‌ర‌మైన వ్యాఖ్య చ‌దివాను. జ‌మ్ము, క‌శ్మీర్ లోని శోపియా లోని మ‌హ‌మ్మ‌ద్ అస్ల‌మ్ భాయి వ్రాసిన వ్యాఖ్య అది.

వారు వ్రాశారు, ‘మ‌న్ కీ బాత్’ కార్య‌క్ర‌మం విన‌డం బాగుంటుంది. మా జ‌మ్ము,క‌శ్మీర్ రాష్ట్రం లో క‌మ్యూనిటీ మొబిలైజేష‌న్ ప్రోగ్రామ్ – బాక్ టు విలేజ్ (ప‌ల్లె వైపు ప‌య‌నం) ఏర్పాటు లో నేను క్రియాశీల‌మైన పాత్ర పోషించాన‌ని చెప్ప‌డానికి నాకు చాలా సంతోషం గా ఉంది. ఈ కార్య‌క్ర‌మం జూన్ నెల‌ లో ఏర్పాట‌యింది. ప్ర‌తి మూడు నెల‌ల‌ కు ఒక‌సారి ఇటువంటి కార్య‌క్ర‌మం ఏర్పాటు చేయాల‌ని నాకు అనిపిస్తుంది. దాంతో పాటు, ఈ కార్య‌క్ర‌మం పై ఆన్‌లైన్ మానిట‌రింగ్ వ్య‌వ‌స్థ కూడా ఉండాలి. నాకు తెలిసి ప్ర‌జ‌లు నేరుగా ప్ర‌భుత్వం తో సంధానించే కార్య‌క్ర‌మం ఇదే మొద‌టిది అనుకుంటున్నాను.
మ‌హ‌మ్మ‌ద్ అస్ల‌మ్ భాయి వ్రాసిన ఈ సందేశం నాకు పంపారు. ఇది చదివాక ‘బాక్ టు విలేజ్‌’ కార్య‌క్ర‌మం గురించి తెలుసుకోవాల‌ని నాకు ఉత్సాహం పెరిగిపోయింది. దీని గురించి వివ‌రంగా తెలుసుకున్నాక ఇది దేశ‌మంతా తెలుసుకోవాల్సిన విష‌యం అని నాకు అనిపించింది. క‌శ్మీరు ప్ర‌జ‌లు అభివృద్ధి యొక్క ముఖ్య స్ర‌వంతి లో క‌ల‌వ‌డానికి ఎంత త‌పిస్తున్నారో, ఎంత ఉత్సాహంగా ఉన్నారో ఈ కార్య‌క్ర‌మం ద్వారా తెలుస్తుంది. ఈ కార్య‌క్ర‌మం లో మొద‌టిసారిగా పెద్ద పెద్ద అధికారులు నేరుగా ప‌ల్లెల‌ కు చేరారు. ఏ అధికారుల‌నైతే ప్ర‌జ‌లు ఎప్పుడూ చూడ‌లేదో, వారు స్వ‌యం గా బ‌య‌లుదేరి త‌మ గుమ్మం ముందుకు వ‌చ్చి అభివృద్ధి ప‌నుల‌ కు గ‌ల ఆటంకాల‌ను తెలుసుకొని దూరం చేయ‌డానికి వ‌చ్చారు. ఈ కార్య‌క్ర‌మం వార‌మంతా జ‌రిగింది. రాష్ట్రం లోని దాదాపు నాలుగున్‌రర వేల పంచాయ‌తీల్లో ప్ర‌భుత్వ అధికారులు గ్రామీణుల‌ కు ప్ర‌భుత్వ ప్ర‌ణాళిక‌ల‌ ను, కార్య‌క్ర‌మాల‌ ను గురించిన వివ‌రాల‌న్నీ విశ‌దం గా తెలిపారు. ఈ ప్ర‌భుత్వ సేవ‌ల‌న్నీ వారి వ‌ర‌కు చేరుతున్నాయా, లేదా? అని ప‌రిశీలించారు. పంచాయ‌తీల సామ‌ర్థ్యం ఇంకా ఎలా పెంచ‌వ‌చ్చు? వాటి ఆదాయాన్ని ఎలా పెంచ‌వ‌చ్చు? వాటి సేవ‌లు సామాన్య మాన‌వుల జీవితాల‌పై ఎటువంటి ప్ర‌భావాన్ని చూపించ‌గ‌ల‌వు? గ్రా మీణులు కూడా తమ స‌మ‌స్య‌ల‌ ను విపులం గా తెలిపారు. సాక్ష‌ర‌త‌, సెక్స్ రేషియో, ఆరోగ్యం, స్వచ్ఛ‌త‌, జ‌ల సంర‌క్ష‌ణ‌, విద్యుత్తు, నీరు, బాలిక‌ల విద్య‌, వృద్ధుల పెన్ష‌న్ కు.. సంబంధించిన ప్ర‌శ్న‌లు ఇటువంటి అనేక విష‌యాల పైన చ‌ర్చ జ‌రిగింది.

స‌హ‌చ‌రులారా, ఇది కేవ‌లం ప్ర‌భుత్వం సాంప్ర‌దాయం కోసం ఒక రోజు గ్రామం లో తిరిగి వ‌చ్చారు అన్న‌ట్టు కాకుండా, ఈ సారి అధికారులు రెండు రోజులు, ఒక రాత్రి పంచాయ‌తీలోనే ఉన్నారు. దీంతో వారికి గ్రామం లో స‌మ‌యం గ‌డ‌ప‌డానికి త‌గిన అవ‌కాశం దొరికింది. ప్ర‌తి ఒక్క‌రినీ క‌లిసే ప్ర‌య‌త్నం జ‌రిగింది. ప్ర‌తి సంస్థానాని కి చేరే ప్ర‌య‌త్నం చేశారు. ఈ కార్య‌క్‌ మాన్ని ఆస‌క్తిక‌రం గా త‌యారు చేయ‌డానికి, ఇంకా చాలా విష‌యాలు చేర్చారు. ఖేలో ఇండియా త‌ర‌ఫున పిల్ల‌ల‌ కు ఆట‌ల పోటీలు నిర్వ‌హించారు. అక్క‌డే స్పోర్ట్స్ కిట్స్‌, మ‌న్ రేగా యొక్క జాబ్ కార్డ్ స్, ఎస్‌సి, ఎస్‌టి స‌ర్టిఫికెట్స్ పంచిపెట్టారు. ఫైనాన్షియ‌ల్ లిట‌ర‌సీ (ఆర్థిక అక్ష‌రాస్య‌త‌) క్యాంపులు ఏర్పాటు చేశారు. వ్య‌వ‌సాయం, తోట‌ల పెంప‌కం వంటి ప్ర‌భుత్వ విభాగాల త‌ర‌ఫు నుంచి స్టాల్స్ ఏర్పాటు చేసి, ప‌లు ప్ర‌భుత్వ ప్ర‌ణాళిక‌ల గురించి వివ‌రాల‌ ను అందించారు. ఒక ర‌కం గా ఈ కార్య‌క్ర‌మం ఒక అభివృద్ధి ఉత్స‌వం అయింది. ప్ర‌జ‌ల భాగ‌స్వామ్య‌పు ఉత్స‌వం అయింది. జ‌న‌జాగృతి ఉత్స‌వం అయింది. క‌శ్మీర్ ప్ర‌జ‌లు అభివృద్ధి యొక్క ఈ ఉత్స‌వం లో పెద్ద ఎత్తున పాల్గొన్నారు. ఇంకా సంతోష‌క‌ర‌మైన విష‌యం ఏమిటంటే చేరుకోవ‌డానికే ఒక రోజు, ఒక‌టిన్నర రోజు ప‌ట్టే దుర్గ‌మ‌మైన కొండ దారుల్లో వెళ్ళాల్సిన గ్రామాల‌ కు కూడా ప్ర‌భుత్వాధికారులు చేరుకుని ‘బాక్ టు విలేజ్’ కార్య‌క్ర‌మం ఏర్పాటు చేశారు. ఎప్పుడూ స‌రిహ‌ద్దు లో కాల్పులు జ‌రిగే ప్రాంతం లో ఉన్న స‌రిహ‌ద్దు గ్రామ పంచాయ‌తీల‌కు కూడా ఈ అధికారులు వెళ్ళారు. అంతేగాక‌, శోపియా, పుల్వామా, కుల్గామ్ మ‌రియు అనంత్‌ నాగ్ జిల్లాల లోని అతి ఉద్రిక్త‌మైన ప్రాంతాల‌ కు కూడా అధికారులు నిర్భ‌యం గా చేరుకున్నారు. చాలా మంది అధికారులు గ్రామాల్లో త‌మ‌కు ల‌భించిన స్వాగ‌త స‌త్కారాల‌ కు ముగ్ధులై రెండు రోజులు అక్క‌డే ఉండిపోయారు. ఈ ప్రాంతాల్లో గ్రామ స‌భ‌లు ఏర్పాటు కావ‌డం, వాటి లో పెద్ద సంఖ్య లో ప్ర‌జ‌లు పాల్గొన‌డం అందులో త‌మ కోసం ప్ర‌ణాళిక‌లు త‌యారు చేసుకోవ‌డం ఇవ‌న్నీ సంతోష‌క‌ర‌మైన విష‌యాలు. కొత్త సంక‌ల్పం, కొత్త ఉత్సాహం మ‌రియు గొప్ప ఫ‌లితాలు.. ఈ కార్య‌క్ర‌మం, ఇందులో ప్ర‌జ‌ల భాగ‌స్వామ్యం చెప్తున్నాయి. స్ప‌ష్టం గా మ‌న సోద‌ర సోద‌రీమ‌ణులు గుడ్ గ‌వ‌ర్నెన్స్ కోరుకుంటున్నారు అని. అభివృద్ధి యొక్క శ‌క్తి.. బాంబులు, తుపాకుల శ‌క్తి క‌న్నా బ‌ల‌మైన‌ద‌ని ఈ విష‌యం నిరూపిస్తుంది. ఎవ‌రైతే అభివృద్ధి మార్గం లో ద్వేషాల ను పెంచాల‌నుకుంటారో, ఆటంకం తేవాల‌నుకుంటారో వారు త‌మ చెడు ఉద్దేశాల‌ లో ఎప్పటికీ స‌ఫ‌లం కాలేర‌న్న‌ది తేట‌తెల్ల‌మ‌వుతుంది.

నా ప్రియ దేశ‌వాసులారా, జ్ఞాన‌పీఠ పుర‌స్కారం తో గౌర‌వించ‌బ‌డిన శ్రీ‌మాన్ ద‌త్తాత్రేయ రామ‌చంద్ర బెంద్రే త‌న ఒక క‌విత లో శ్రావ‌ణ మాస మ‌హిమ ను ఇలా కీర్తిస్తారు.

కవితలో వారంటారు.

హొళిగె మళిగె ఆగ్యేద ల‌గ్న‌. అద‌రాగ భూమి మ‌గ్న‌.

అర్థ‌మేమిటంటే – వాన తుంప‌ర కు, నీటి ధార కు ఉన్న బంధ‌నం విశిష్ట‌మైన‌ది. ఆ సౌంద‌ర్యం చూడ‌డం లో భూమి నిమ‌గ్న‌మైంది.

భార‌త‌దేశ‌మంత‌టా వేర్వేరు సంస్కృతులు మ‌రియు భాష‌ల ప్ర‌జ‌లు శ్రావ‌ణ మాసాన్ని త‌మ త‌మ ప‌ద్ధ‌తుల లో సెల‌బ్రేట్ చేసుకుంటారు. ఈ రుతువు లో మ‌న చుట్టుప‌క్క‌ల చూశామంటే, భూమి ప‌చ్చ‌టి వ‌స్త్రం క‌ప్పుకున్న‌ట్టుగా కనిపిస్తూ ఉంటుంది. నాలుగు దిక్కులా ఒక కొత్త శ‌క్తి సంచారం అవ‌డం మొద‌ల‌వుతుంది. ఈ ప‌విత్ర మాసం లో ఎందరో భ‌క్తులు కాఁవ‌డ్ (హ‌రిద్వార్‌) యాత్ర, అమ‌ర‌నాథ్ యాత్ర‌ల‌ కు వెళ్తారు. కొంద‌రు నియ‌మానుసారం ఉప‌వాసాలు చేస్తారు. ఉత్సాహం గా జ‌న్మాష్ట‌మి, నాగ‌ పంచ‌మి వంటి పండుగ‌ల కోసం వేచి చూస్తారు. ఈ స‌మ‌యం లో సోద‌రీ సోద‌రుల ప్రేమ‌ కు ప్ర‌తీక అయిన ర‌క్షాబంధ‌న్ పండుగ కూడా వ‌స్తుంది. శ్రావ‌ణ మాసం మాట వ‌చ్చిన‌ప్పుడు ఇంకో విష‌యం కూడా వింటే మీకు సంతోషం క‌లుగుతుంది. ఈసారి అమ‌ర‌నాథ్ యాత్ర కు క్రింద‌టి నాలుగు ఏళ్ళ క‌న్నా ఎక్కువ మంది భ‌క్తులు వెళ్ళారు. జులై 1వ తేదీ నుంచి ఇప్ప‌టి వ‌ర‌కు మూడు ల‌క్ష‌ల కంటే ఎక్కువ మంది తీర్థ‌ యాత్రికులు ప‌విత్ర అమ‌ర‌నాథ్ గుహ యొక్క ద‌ర్శ‌నం చేసుకున్నారు. 2015 లో 60 రోజుల‌ లో ఈ యాత్ర‌ లో ఎంత మంది పాల్గొన్నారో, అంత‌కంటే ఎక్కువ‌గా ఈ సారి 28 రోజుల‌ లోనే పాల్గొన్నారు.

అమ‌ర‌నాథ్ యాత్ర స‌ఫ‌ల‌త విష‌యం లో నేను ముఖ్యం గా జ‌మ్ము, క‌శ్మీర్ ప్ర‌జ‌ల ను, వారి అతిథి స‌త్కారాల ను ప్ర‌శంసిస్తాను. అక్క‌డి కి వెళ్ళి యాత్ర నుంచి తిరిగి వ‌చ్చిన వారంతా, ఆ రాష్ట్ర ప్ర‌జ‌ల యొక్క ఉత్సాహం, ఆత్మీయ‌త చూసి సంతోషిస్తారు. ఈ విష‌యాల‌న్నీ భ‌విష్య‌త్తు లో ప‌ర్యాట‌క రంగాని కి ఎంతో లాభ‌దాయ‌కం గా నిరూపించ‌ బ‌డ‌నున్నాయి. ఉత్త‌రాఖండ్ లో కూడా ఈ సారి చార్‌ధామ్ యాత్ర ప్రారంభ‌మైన‌ప్ప‌టి నుంచి నెల‌న్న‌ర లోప‌లే ఎనిమిది ల‌క్ష‌ల మంది క‌న్నా ఎక్కువ భ‌క్తులు కేదార్‌నాథ్ ధామ్ ద‌ర్శ‌నం చేసుకున్నార‌ని నాకు తెలిసింది. 2013 లో వ‌చ్చిన భ‌యంక‌ర‌మైన విప‌త్తు త‌ర్వాత మొద‌టిసారి ఇంత రికార్డు సంఖ్య లో తీర్థ యాత్రికులు అక్క‌డికి చేరుకున్నారు.

మీ అంద‌రికీ నా ఒక విన్న‌పం ఏమిటంటే, దేశం లో వ‌ర్షాకాలం లో ఏ ప్ర‌దేశాలు అందం గా ఉంటాయో, ఆ ప్రాంతాల‌ కు మీరంతా త‌ప్ప‌కుండా వెళ్ళండి.

మ‌న దేశం లో ఈ అందాల‌ను చూడ‌డానికి మ‌న దేశం లోని జ‌నాల ఆత్మ‌ ను తెలుసుకోవ‌డానికి టూరిజం యాత్ర వీటిక‌న్నా పెద్ద ఉపాధ్యాయులు ఎవ‌రూ ఉండ‌రు.

ఈ అంద‌మైన‌, జీవంత‌మైన శ్రావ‌ణ మాసం మీ అంద‌రిలో కొత్త శ‌క్తి, కొత్త ఆశ‌, కొత్త ఆకాంక్ష‌ల‌ ను చేర్చాల‌ని, మీ అంద‌రికీ నా శుభాకాంక్ష‌లు. ఆగ‌స్టు నెల భార‌త్ ఛోడో ను కూడా అలాగే గుర్తు చేస్తుంది. ఈ ఆగ‌స్టు 15 మీరు ప్ర‌త్యేక ప్ర‌య‌త్నాలు ఏమైనా చేయండి. స్వాతంత్య్ర దినోత్స‌వాన్ని జ‌రుపుకోవ‌డానికి కొత్త ప‌ద్ధ‌తుల‌ ను ఆలోచించండి. జ‌నులు ఎక్కువ‌ గా పాల్గొనాలి. 15 ఆగ‌స్టు ప్ర‌జ‌ల పండుగ గా, అంద‌రి పండుగ గా ఎలా చేయాలి? దీని గురించి త‌ప్ప‌క ఆలోచించండి. ఇంకో ప‌క్క దేశం లోని చాలా చోట్ల భారీ వ‌ర్షాలు కురుస్తున్న స‌మ‌య‌మిది. చాలా ప్రాంతాల్లో వ‌ర‌ద ప్ర‌భావం ఉంది. వ‌ర‌ద వ‌ల్ల అనేక న‌ష్టాల‌ ను ఎదుర్కోవాల్సి ఉంటుంది. వ‌ర‌ద సంక్షోభం లో ఇరుక్కున్న ప్ర‌జ‌ల కు నేను హామీ ఇస్తున్నాను. కేంద్ర రాష్ట్ర ప్ర‌భుత్వాలు క‌ల‌సి బాధితులైన ప్ర‌జ‌ల‌ కు ప్ర‌తి యొక్క స‌హాయం అందించేట‌ట్లు ప‌నులు వేగం గా జరుగుతున్నాయి. మ‌నం టివి లో వ‌ర్షాల యొక్క ఒక ప‌క్ష‌మే చూస్తాం. అన్ని చోట్లా వ‌ర‌ద‌లు, నీరు నిల‌చిపోవ‌డం, ట్రాఫిక్ జామ్‌. వ‌ర్ష రుతువు యొక్క ఇంకొక చిత్రం.. దీనివ‌ల్ల ఆనందం పొందే మ‌న రైతులు, కువ‌కువ‌లాడే ప‌క్షులు, పారే సెల‌యేళ్ళు, ప‌చ్చ‌ద‌న‌పు వ‌స్త్రం అలంక‌రించుకున్న భూమి.. దీన్ని చూడ‌డానికి మీరు కుటుంబం తో స‌హా యాత్ర కు వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది. వ‌ర్షం – తాజాద‌నం, సంతోషం అంటే, ఫ్రెష్ నెస్‌, హాపీనెస్ రెండింటినీ త‌న వెంట తెస్తుంది. ఈ వ‌ర్షాకాలం మీకు నిరంత‌ర సంతోషాల‌ ను ఇవ్వాల‌ని నా ఆకాంక్ష‌. మీరంతా ఆరోగ్యం గా ఉందురుగాక‌.

నా ప్రియ దేశ‌వాసులారా, ‘మ‌న్ కీ బాత్’ – ఎలా మొద‌లు పెట్టాలి, ఎక్క‌డ ఆపాలి. చాలా క‌ష్టం గా అనిపిస్తుంది. కానీ, స‌మ‌యానికి హ‌ద్దు ఉంటుంది. ఒక నెల ఎదురు చూశాక మ‌ళ్ళీ వ‌స్తాను. మ‌ళ్ళీ క‌లుస్తాను. నెలంతా మీరు నాకు చాలా మాట‌లు చెప్పండి. వ‌చ్చే ‘మ‌న్ కీ బాత్’ లో వాటిన‌న్నింటిని చేర్చ‌డానికి ప్ర‌య‌త్నిస్తాను. యువ స‌హ‌చ‌రుల‌కు గుర్తు చేస్తున్నా, మీరు క్విజ్ కాంపిటీష‌న్ అవ‌కాశాన్ని పోగొట్టుకోకండి. మీరు శ్రీ‌హ‌రికోట వెళ్ళే అవ‌కాశం ఉంది. దీన్ని ఎట్టి ప‌రిస్థితి లోను పోనివ్వ‌కండి.

మీకంద‌రికీ అనేకానేక ధ‌న్య‌వాదాలు. న‌మ‌స్కారాలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా, నమస్కారము. ఒక దీర్ఘ విరామము తర్వాత, మళ్ళీ ఒకసారి , మీ అందరితో, ‘ మన్ కీ బాత్’ , మనసులో మాట, జనులలోని మాట, జనుల మనసులోని మాట ఐన ఈ పరంపర మొదలుపెడుతున్నాము. ఎన్నికల హడావిడిలో పనుల వత్తిడి ఎక్కువగా ఉండింది కానీ ‘మన్ కీ బాత్’ లోని మజా మాత్రం అందులో లేదు. ఒక లోటు కనిపిస్తూనే ఉండింది. మనవాళ్ళ మధ్య కూర్చొని, తేలికైన వాతావరణంలో, 130 కోట్ల దేశవాసుల కుటుంబంలోని వ్యక్తిగా, ఎన్నో మాటలు వినేవాళ్ళము, మళ్ళీ చెప్పుకునేవాళ్ళము. అప్పుడప్పుడూ మనమాటలే మనవాళ్ళకు ప్రేరణ కలిగించేవి. ఈ మధ్యలో నాకు కాలం ఎలా గడిచి ఉంటుందో మీరంతా ఊహించగలరు. ఆదివారం, చివరి ఆదివారం 11 గంటలకు నాకు ఏదో కోల్పోయినట్టుగా అనిపించింది-మీకూ అనిపించి ఉంటుంది కదా! ఖచ్చితంగా అనిపించి ఉంటుంది. బహుశా ఇది నిస్సారమైన కార్యక్రమం కానే కాదు. ఈ కార్యక్రమంలో జీవం ఉండేది, సొంతం అనిపించేది, మనసు లగ్నమయ్యేది, హృదయం లగ్నమయ్యేది, అందువల్లే ఈ మధ్య ఈ కార్యక్రమానికి వచ్చిన ఈ కొద్ది విరామం నాకు చాలా కఠినంగా అనిపించింది. నేను అనుక్షణమూ ఏదో పోగొట్టుకున్నట్టు భావించేవాడిని. ‘మన్ కీ బాత్’ చెప్పేటపుడు మాట్లాడింది నేనైనా, ఆ పదాలు నావైనా, గొంతు నాదైనా, కథ మీది, ప్రయోజనం మీది, గొప్పతనం మీది. నా పదాలు, నా స్వరం మాత్రమే నేను ఉపయోగించేవాడిని. కాబట్టి నేను ఈ కార్యక్రమాన్ని కాదు మిమ్మల్నే miss అయ్యాను.  వెలితిగా అనిపించేది. ఎన్నికలు అయిపోగానే మీ మధ్యకు రావాలని కూడా ఒకసారి అనిపించింది. కానీ మళ్ళీ అనుకున్నాను, ఇలా కాదు, ఆ Sunday క్రమమే అలా కొనసాగాలి అని. కానీ ఈ Sunday చాలా ఎదురుచూసేలా చేసింది. ఎలాగైతేనేం, చివరికి ఈ సండే రానేవచ్చింది. ఒక కుటుంబవాతావరణంలో ఒక చిన్న ‘మన్ కీ బాత్’  ఎలాగైతే సమాజం, జీవనములలో మార్పుకు కారణం అవుతుందో, అలాగే ఈ ‘మన్ కీ బాత్’ పరంపర ఒక కొత్త spirit కి కారణమౌతూ, ఒక రకంగా New India  యొక్క spirit కు బలమిచ్చేలా కొనసాగనిద్దాం.

            గడచిన కొన్ని నెలలలో చాలా సందేశాలు వచ్చాయి. ప్రజలు కూడా ‘మన్ కీ బాత్’ miss అవుతున్నట్టుగా చెప్పారు. వీటిని నేను చదివినప్పుడు, విన్నప్పుడు నాకు చాలా బాగుంటుంది. ఒక ఆత్మీయభావన కలుగుతుంది. ఇది నా ‘ స్వ’ నుంచి ‘సమిష్టి’ వరకూ సాగే యాత్రగా ఇది అప్పుడప్పుడూ నాకనిపిస్తూ ఉంటుంది. ఇది నా ‘అహమ్ నుంచి వయమ్’ వరకూ సాగే యాత్ర. మీతో చేసే ఈ మౌనభాషణము ఒక రకంగా నాకు నా spiritual యాత్రానుభూతి లోని అంశం. నేను ఎన్నికల హడావిడిలో కేదారనాథ్ ప్రయాణం ఎందుకు చేశాను అనే ప్రశ్న చాలా మంది వేశారు. అలా ప్రశ్నించడం మీ హక్కు. మీ కుతూహలాన్ని నేనర్థం చేసుకోగలను. నాకు కూడా ఆ భావాలను మీతో పంచుకోవాలని అనిపిస్తుంది. కానీ అవి మాట్లాడితే ‘మన్ కీ బాత్’ రూపం మారిపోతుంది. ఎన్నికల హడావిడిలో, జయాపజయాల సందిగ్ధతలో, ఇంకా పోలింగ్ కూడా ముగియకముందే నేను బయల్దేరాను. చాలామంది దీనిలో రాజకీయ అర్థాలు వెదికారు. నా వరకూ ఇది , నేను నాతో గడిపే అవకాశం. చెప్పాలంటే నన్ను నేను కలుసుకోవడానికే వెళ్ళాను. అన్నీ ఇప్పుడు చెప్పను గానీ ఒక్కటి మాత్రం చెప్పగలను. ‘మన్ కీ బాత్’ వరుసలో వచ్చిన చిన్న విరామం వల్ల నా మనసులో ఏర్పడిన వెలితిని కేదార్ లోయల్లో , ఆ ఏకాంత గుహలో నింపుకొనే అవకాశం ఏర్పడింది. ఇక మీ కుతూహలాన్ని కూడా ఒకరోజు తీర్చే ప్రయత్నం చేస్తాను. ఎప్పుడు చేస్తాను అని చెప్పలేను కానీ తప్పక చేస్తాను. ఎందుకంటే నామీద మీకు ఆ హక్కు ఉంది. కేదార్ విషయంలో ప్రజలు ఎలా కుతూహలం కనబరిచారో అదే కుతూహలంతో కొన్ని సకారాత్మకమైన విషయాలపట్ల మీరు చూపే శ్రద్ధను , మీ మాటల్లో చాలా సార్లు గమనించాను. ‘మన్ కీ బాత్’ కు వచ్చే ఉత్తరాలు, input అంతా routine ప్రభుత్వ కార్యక్రమాలకు భిన్నంగా ఉంటుంది. ఒక రకంగా మీ ఉత్తరాలు నాకు ఒక్కోసారి ప్రేరణనిస్తే, ఒక్కోసారి శక్తి నిస్తుంటాయి. అప్పుడప్పుడూ నా ఆలోచనలకు పదునుపెట్టే పని కూడా మీ మాటలు చేస్తుంటాయి. ప్రజలకు, దేశానికి, సమాజానికి ఎదురయ్యే సమస్యలను, సవాళ్ళను నా దృష్టిలోకి తీసుకొని రావడంతో పాటే వాటికి పరిష్కారాలు కూడా చెప్తూ ఉంటాయి. నేను  గమనించాను- ప్రజలు సమస్యలను ఏకరువుపెట్టడమే కాక వాటికి సమాధానాలను, సూచనలను, కొన్ని ఆలోచనలను ప్రత్యక్షంగానో, పరోక్షంగానో ప్రకటిస్తూ ఉంటారు. ఒకవేళ ఎవరైనా స్వచ్ఛత గురించి వ్రాస్తూ ఉంటే, కాలుష్యం పట్ల తమ ఆగ్రహాన్ని ప్రకటిస్తూనే స్వచ్ఛత కోసం చేస్తున్న ప్రయత్నాలను ప్రశంసిస్తూ ఉంటారు కూడా. ఒక్కొక్కరు పర్యావరణం గురించి మాట్లాడేటప్పుడు  వారి బాధ వ్యక్తమౌతూ ఉంటుంది, దాంతోపాటే తాము స్వయంగా చేసిన ప్రయోగాలు, చూసిన ప్రయోగాలు, మనసులోని ఆలోచనలు అన్నిటి గురించీ చెప్తారు. అంటే ఒక రకంగా సమస్యల పరిష్కారాలు ఎలా సమాజవ్యాప్తం కావాలో  ఆ నమూనా మీ మాటల్లో కనిపిస్తుంది. ‘మన్ కీ బాత్’ దేశము, సమాజము కోసము ఒక అద్దము లాంటిది. దేశవాసుల్లో ఉన్న అంతర్గత శక్తి, బలము, talent కి లోటు లేదనే విషయము దీనిద్వారా తెలుస్తుంది. ఆ బలాలను, talent ను సమన్వయపరిచి ఒక అవకాశం ఇచ్చి, కార్యాన్వితం చేయవలసిన ఆవశ్యకత ఉంది. ఈ ‘మన్ కీ బాత్’ ద్వారా తెలిసే ఇంకొక విషయమేమిటంటే దేశం యొక్క అభివృద్ధిలో 130 కోట్ల ప్రజలందరూ సక్రియంగా, సమర్థతతో పాలు పంచుకోవాలనుకుంటున్నారు. అంతేకాదు, నేను ఒక మాట తప్పకుండా చెప్తాను, ‘మన్ కీ బాత్’ కోసం నాకు ఎన్ని ఉత్తరాలు, టెలిఫోన్ calls వస్తాయో, ఎన్ని సందేశాలు వస్తాయో వాటన్నిటిలో ఫిర్యాదు చేసే స్వభావం చాలా తక్కువ ఉంటుంది. ఎవరైనా ఏదైనా తమ కోసం అడిగినట్టుగా ఒక్కసారి కూడా , గడచిన ఐదేళ్ళలో నా దృష్టికి రాలేదు. దేశ ప్రధానమంత్రికి ఉత్తరం వ్రాస్తూ, తమ స్వంత ప్రయోజనం కోసం ఏమీ అడగకుండా వ్రాస్తున్నారంటే ఈ దేశంలో కోట్ల ప్రజల భావాలు ఎంత ఉన్నతమైనవి అని మీరే ఊహించండి. నేను ఇటువంటి విషయాలను analysis చేసినప్పుడు, నా మనసుకెంత ఆనందం కలుగుతుందో నాకెంత శక్తి లభిస్తుందో మీరు ఊహించగలరు. మీరు ఎంతగా నన్ను నడిపిస్తారని, నన్ను పరుగెత్తిస్తారని, క్షణక్షణం ప్రాణం పోస్తారని మీరు ఊహించనేలేరు, ఇదే, ఈ బంధాన్నే నేను miss అయ్యాను. ఈరోజు నా మనసు సంతోషంతో నిండిపోయింది. నేను చివరిసారి మాట్లాడినప్పుడు మూడు-నాలుగు నెలల తర్వాత కలుసుకుందాం అని చెప్తే, కొందరు అందులో రాజకీయ అర్థాలు వెదికారు. అరె! మోదీజీ కి ఎంత confidence, ఎంత నమ్మకం అన్నారు. Confidence మోదీది కాదు – ఈ నమ్మకం, మీ నమ్మకం అనే foundation ది. ఆ మీ నమ్మకం రూపు గట్టగా నేను చాలా సహజంగా ‘ మళ్ళీ కొన్ని నెలల తర్వాత మీ వద్దకు వస్తాను ‘ అని చెప్పగలిగాను. Actually నేను రాలేదు, మీరు నన్ను తెచ్చారు, కూర్చోబెట్టారు. మీరే నాకు మళ్ళీ మాట్లాడే అవకాశం ఇచ్చారు. ఈ భావనతోటే ‘మన్ కీ బాత్’ పరంపరను ముందుకు తీసుకెళ్దాం.

       దేశంలో ఎమర్జెన్సీ విధించినపుడు దానికి వ్యతిరేకత కేవలం రాజకీయపరిధికి మాత్రం పరిమితం కాలేదు, రాజకీయనాయకులకు మాత్రం పరిమితం కాలేదు, జైలు ఊచలకు మాత్రం ఆ ఉద్యమం పరిమితం కాలేదు. ప్రజలందరి మనసులో ఒక ఆక్రోశం ఉండింది. పోగొట్టుకున్న ప్రజాస్వామ్యం గురించి తపన ఉండింది. పగలూ రాత్రి చక్కగా భోజనం లభిస్తున్నప్పుడు ఆకలి ఏమిటన్నది తెలీనట్లే, సాధారణ జీవనంలో ప్రజాస్వామిక హక్కుల యొక్క మజా ఏమిటన్నది తెలీదు. వాటినెవరన్నా లాక్కున్నప్పుడు తెలుస్తుంది. ఎమర్జెన్సీ సమయంలో ప్రతి పౌరుడికీ తమ వస్తువేదో ఎవరో లాక్కుపోయినట్లు తెలిసింది. తన జీవితమంతా ఉపయోగించనివైనా సరే వాటినెవరో లాక్కుపోయినప్పుడు ఆ బాధ ఏమిటో అది మనసులో ఉండింది. ప్రజాస్వామ్యం ఏర్పడిందీ, కొన్ని ఏర్పాట్లు భారతరాజ్యాంగం చేసిందీ ఇందుకు కాదు అని మనసులో ఉండింది. సమాజవ్యవస్థను నడిపించడానికి రాజ్యాంగం, నియమనిబంధనలు, చట్టాలు వీటి ఆవశ్యకత ఉంటుంది, హక్కులు, కర్తవ్యాలు కూడా ఉంటాయి కానీ చట్టాలు, నియమాలకు అతీతమైన ప్రజాస్వామ్యం మన సంస్కారమని, ప్రజాస్వామ్య విధానం మన సంస్కృతిలోనే ఉందని భారత్ గర్వంగా చెప్పుకోగలదు. ప్రజాస్వామ్యము మనకు లభించిన వారసత్వము. ప్రజాస్వామ్యానికి వారసులమైన మనము అది లేని లోటును ఇట్టే తెలుసుకోగలము. ఎమర్జెన్సీ సమయంలో అలా తెలుసుకున్నాము. కాబట్టి దేశము తనకోసం కాకుండా , తన స్వప్రయోజనం కోసం కాకుండా ప్రజాస్వామ్య రక్షణ కోసం ఎన్నికలకు ఆహ్వానం ఇచ్చింది. బహుశా ప్రపంచంలోని ఏ దేశంలోనైనా అక్కడి ప్రజలు ప్రజాస్వామ్యం కోసం, తమ మిగిలిన హక్కులు, అధికారాలను, అవసరాలను పట్టించుకోకుండా కేవలం ప్రజాస్వామ్యము కోసం ఓటు వేశారో లేదో గానీ ఈ దేశం అటువంటి ఒక ఎన్నికలను 77 (డెబ్భై ఏడు) లో చూసింది. ప్రజాస్వామ్యపు నేటి ఎన్నికలపండుగ, అతి పెద్ద ఎన్నికల ఉద్యమం మన దేశం లో ప్రస్తుతం జరిగింది. ధనికులనుంచి మొదలుకొని బీదల వరకు అందరూ ఈ పండుగలో సంతోషంతో పాల్గొని మన దేశ భవిష్యత్తును నిర్ణయించడానికి తత్పరులై పాల్గొన్నారు.

            ఏదైనా ఒక వస్తువు మన దగ్గర ఉన్నప్పుడు మనము దాన్ని underestimate చేస్తాము, దాని amazing facts ని కూడా నిర్లక్ష్యం చేస్తాము. మనకు దొరికిన అమూల్యమైన ప్రజాస్వామ్యాన్ని కూడా మనము చాలా సులువుగా granted గా తీసుకుంటాము. కానీ, ఈ ప్రజాస్వామ్యము ఎంతగొప్పదో, శతాబ్దాల సాధనతో, తరతరాల సంస్కారాలతో, ఒక విశాలమైన మానసిక స్థితితో ఈ ప్రజాస్వామ్యము మన నవనాడుల్లో నెలకొన్నది అని మనము  గుర్తుచేసుకుంటూ ఉండాలి. భారతదేశములో 2019 లోక్ సభ ఎన్నికలలో 61 కోట్లకు పైగా ప్రజలు వోటు వేశారు, sixty one crore. ఈ సంఖ్య మనకు ఏదో సామాన్యంగా అనిపించవచ్చు. కానీ ప్రపంచంలో చూడబోతే ఒక చైనా ను వదిలేస్తే, మిగతా ప్రపంచంలోని ఏ దేశం యొక్క నికర జనాభా కన్నా ఎక్కువ మంది ప్రస్తుతం వోటు వేశారు అని చెప్పగలను. ఎంతమంది ఐతే 2019 లోక్ సభ ఎన్నికలలో వోటు వేశారో , ఆ సంఖ్య అమెరికా మొత్తం జనాభా కన్నా ఎక్కువ, దాదాపు రెండింతలు. భారతదేశంలోని మొత్తం ఓటర్ల సంఖ్య మొత్తం యూరప్ జనాభాకన్నా ఎక్కువ. ఇది మన  ప్రజాస్వామ్యం యొక్క వైశాల్యాన్ని పరిచయం చేస్తుంది. 2019 లోక్ సభ ఎన్నికలు ఇప్పటివరకూ చరిత్రలో ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద ప్రజాస్వామిక ఎన్నికలు. ఈ విధంగా ఎన్నికలు జరిపించడానికి ఎంత పెద్ద స్థాయిలో మానవశక్తి, ఏర్పాట్ల అవసరం ఉంటుందో మీరు ఊహించవచ్చు. లక్షల మంది ఉపాధ్యాయులు, అధికారులు, ఉద్యోగులు పగలూ రాత్రి శ్రమిస్తేనే ఇది సంభవమైంది. ప్రజాస్వామ్యం యొక్క ఈ మహ యజ్ఞాన్ని సుసంపన్నం చేయడానికి సుమారు మూడు లక్షల పారామిలిటరీ దళాల రక్షణాధికారులు తమ బాధ్యతలను నిర్వహించారు, వివిధ రాష్ట్రాల 20 లక్షల పోలీసు ఉద్యోగులు కూడా గరిష్ఠ స్థాయిలో శ్రమించారు.  వీరి కఠిన పరిశ్రమ ఫలితంగా ఈసారి క్రితంసారి కన్నా ఎక్కువగా ఓటింగ్ జరిగింది. దేశం మొత్తం మీద 10 లక్షల పోలింగ్ స్టేషన్ లు, సుమారు 40 లక్షలకు పైగా ఈవిఎమ్ (EVM) మెషిన్లు, 17 లక్షలకు పైగా వివిప్యాట్ (VVPAT)మెషిన్లు, ఎంత పెద్ద ఏర్పాట్లో మీరు ఊహించవచ్చు. ఏ ఒక్క ఓటరు కూడా తన ఓటుహక్కు వినియోగించలేని పరిస్థితి రాకూడదని ఇదంతా చేయడం జరిగింది. అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లోని ఒక సుదూర ప్రాంతంలో కేవలం ఒక్క మహిళా ఓటరు కోసం ఒక పోలింగ్ స్టేషన్ ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది. అక్కడికి చేరడానికి ఎన్నికల కమిషన్ అధికారులకు రెండు రోజులు ప్రయాణించవలసి వచ్చిందని తెలిస్తే మీకు ఆశ్చర్యం కలగొచ్చు. కానీ ఇదే ప్రజాస్వామ్యానికి అసలైన గౌరవం. ప్రపంచంలోనే అత్యంత ఎత్తైన స్థానంలోని పోలింగ్ కేంద్రం భారతదేశంలో ఉంది. ఇది హిమాచల్ ప్రదేశ్ లోని లాహౌల్ –స్పీతి ప్రాంతంలో 15000 అడుగుల ఎత్తులో ఉంది. అంతేకాదు, ఈ ఎన్నికలలో గర్వపడదగ్గ ఇంకో అంశం కూడా ఉంది. బహుశా చరిత్రలో మొదటిసారిగా మహిళలు కూడా పురుషుల తో సమానంగా ఉత్సాహంగా ఓటింగ్ లో పాల్గొన్నారు. ఈ ఎన్నికలలో మహిళల, పురుషుల పోలింగ్ శాతం దాదాపు సమానంగా ఉంది. అదేవిధంగా ఉత్సాహం కలిగించే వాస్తవం ఏమిటంటే నేడు పార్లమెంటులో 78 (seventy eight) మహిళా ఎంపీలున్నారు. నేను ఎన్నికల కమిషన్ ను, ఎన్నికల ప్రక్రియకు చెందిన ప్రతి వ్యక్తినీ అభినందిస్తున్నాను. భారతదేశంలో జాగృతి పొందిన ఓటర్లకు ప్రణామం చేస్తున్నాను.

         నా ప్రియ దేశవాసులారా, ‘ బొకే కాదు బుక్’ అని నేను చెప్పడం మీరు చాలా సార్లు వినే ఉంటారు. స్వాగత-సత్కారాల్లో మనము పూల బదులు పుస్తకాలు ఇవ్వమని నా ప్రార్థన. అప్పట్నించీ చాలా చోట్ల ఇలా పుస్తకాలు ఇవ్వడం జరుగుతోంది. ఈమధ్య నాకెవరో ‘ప్రేమ్ చంద్ కీ లోక్ ప్రియ కహానియా’ అనే పుస్తకం ఇచ్చారు. అది నాకు బాగా నచ్చింది. ఎక్కువ సమయం దొరకకపోయినా, ప్రవాసంలో ఉన్నప్పుడు నాకు వారికొన్ని కథలు మళ్ళీ చదివే అవకాశం దొరికింది. ప్రేమ్ చంద్ తన కథల్లో సమాజం యొక యథార్థ చిత్రణ చేయడం వల్ల చదివేటప్పుడు వాటి యథార్థచిత్రం మనసులో ఏర్పడుతుంది. వారు వ్రాసిన ఒక్కొక్క మాట సజీవమై నిలుస్తుంది. సహజమైన, సరళమైన భాషలో మానవీయ అనుభూతులను వ్యక్తం చేసే వారి కథలు నా మనసును ఆకట్టుకున్నాయి. వారి కథల్లో మొత్తం భారతదేశం యొక్క మనోభావాలు ప్రతిఫలిస్తాయి. వారు రచించిన ‘నశా’ అనే కథ చదువుతున్నప్పుడు సమాజంలోని ఆర్థిక అసమానతలవైపు నా దృష్టి మళ్ళింది. నేను యువకునిగా ఉన్నప్పుడు ఈ విషయంమీద చర్చలలో రాత్రులెన్ని గడచిపోయేవో గుర్తు వచ్చింది. జమీందారు కొడుకు ఈశ్వరీ , పేదకుటుంబంలోని వీర్ ల ఈ కథ ద్వారా, జాగ్రత్తగా లేకపోతే చెడు సాంగత్యం యొక్క ప్రభావం ఎప్పుడు పడుతుందో తెలీదు అన్న విషయం తెలుసుకుంటాము. నా మనసును ఆకట్టుకున్న రెండోకథ ‘ఈద్ గాహ్’, ఒక పిల్లవాడి హృదయకోమలత, తన నాన్నమ్మ పట్ల అతడి నిర్మలమైన ప్రేమ, అంత చిన్న వయసులో అతని పరిపక్వత. 4-5 ఏళ్ళ హామిద్ సంత నుంచి పట్టకారు తీసుకొని నాన్నమ్మ వద్దకు వెళ్ళడం, నిజంగా మానవహృదయకోమలత్వానికి గరిమ అని చెప్పవచ్చు. ఈ కథలోని చివరి పంక్తులు ఎంతో భావుకుల్ని చేయకమానవు, “ చిన్న హామిద్ వృద్ధ హామిద్ పార్ట్ ఆడుతున్నాడు – వృద్ధ అమీనా , అమీనా చిన్న పాప అయిపోయింది.”

           అదేవిధంగా ‘పూస్ కీ రాత్’ ఒక మార్మిక కథ.  ఈ కథలో ఒక పేదరైతు కష్టజీవితపు వ్యంగ్యచిత్రణ కనిపిస్తుంది. తన పంట అంతా నష్టమై పోయినాక హల్దూ రైతు ఇక తనకు వణికించే చలిలో పొలానికి కాపలాగా రాత్రిళ్ళు పడుకోవాల్సిన అవసరం లేదని సంతోషిస్తాడు. వాస్తవానికి ఈ కథలు ఒక శతాబ్దకాలం పాతవే అయినా, నేటి సందర్భానికీ తగినవే అనిపిస్తుంది. వీటిని చదివిన తర్వాత నాకు ఒక ప్రత్యేకమైన అనుభూతికి లోనయ్యాను.

          చదవడం మాటకొస్తే, ఏదో ఒక మీడియాలో నేను కేరళ లోని అక్షరా లైబ్రరీ గురించి చదివాను. ఈ లైబ్రరీ ఇడుక్కి (Idukki) దట్టమైన అడవుల్లోని ఒక గ్రామంలో ఉందని తెలిస్తే మీకు ఆశ్చర్యం కలగక మానదు. అక్కడి ప్రాథమిక పాఠశాల ఉపాధ్యాయుడు పి.కె.మురళీధరన్, చిన్న టీ కొట్టు నడిపే పి.వి.చిన్నతంబి వీళ్ళిద్దరూ ఈ లైబ్రరీ కోసం నిర్విరామంగా కృషి చేశారు. ఒక్కొక్కసారి పుస్తకాల కట్టలు భుజం మీద మోసుకొని కూడా తీసుకురావాల్సి వచ్చింది. నేడు ఈ లైబ్రరీ ఆదివాసీ పిల్లలతో పాటు ప్రతి ఒక్కరికీ దారిచూపుతున్నది.

      గుజరాత్ లో వాంచె గుజరాత్ (చదువు గుజరాత్) ఉద్యమం ఒక సఫల ప్రయోగం. లక్షల సంఖ్యలో అన్ని వయస్సులవాళ్ళు పుస్తకపఠనం అనే ఈ ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు. నేటి digital ప్రపంచంలో, Google గురు కాలంలో మీ daily routine లోంచి కొంత సమయం చదవడానికి తప్పకుండా వినియోగించండి అని మీకు నా విన్నపం. మీరు నిజంగా చాలా enjoy చేస్తారు. ఏ పుస్తకం చదివినా దాని గురించి NarendraModi App లో ఖచ్చితంగా వ్రాయండి. తద్వారా ‘మన్ కీ బాత్’ లో శ్రోతలందరూ దానిగురించి తెలుసుకోగలుగుతారు.

       నా ప్రియమైన దేశవాసులారా, మన దేశంలోని ప్రజలు వర్తమానానికే కాకుండా భవిష్యత్తు కూ సవాలు గా నిలిచే విషయాల గురించి ఆలోచిస్తారని నాకు చాలా సంతోషంగా ఉంది. నేను NarendraModi App,  Mygov లలో మీ వ్యాఖ్యలు చదివేటప్పుడు గమనించాను. నీటి సమస్య గురించి చాలామంది చాలా వ్రాస్తున్నారు. బెళగావి(Belagavi) లో పవన్ గౌరాయి, భువనేశ్వర్ లో సితాంశూ మోహన్ పరీదా, ఇంకా యశ్ శర్మా, శాహాబ్ అల్తాఫ్ ఇంకా చాలా మంది నాకు నీటికి సంబంధించిన సమస్యల గురించి వ్రాశారు. మన సంస్కృతిలో నీటికి చాలా ప్రాముఖ్యత ఉంది. ఋగ్వేదంలో ఆపఃసూక్తము నీటి గురించి ఇలా చెప్పబడింది:

ఆపో హిష్ఠా మయో భువః, స్థా న ఊర్జే దధాతన, మహేరణాయ చక్షసే,

యో వః శివతమో రసః, తస్య భాజయతేహ నః, ఉషతీరివ మాతరః ।

     అర్థమేమంటే జలమే జీవనదాయిని శక్తి, శక్తిమూలం. మాతృవత్ అంటే తల్లిలాగా ఆశీర్వదించు. మీ కృప మామీద వర్షించుగాక. అని. ప్రతియేడూ దేశంలోని అనేక ప్రాంతాల్లో నీటి సమస్య తలెత్తుతూనే ఉంది. సంవత్సరం పాటు పడిన వర్షపాతంలోని నీటిలో మనం కేవలం 8% నీటిని మాత్రమే మనం దాచుకోగలుగుతున్నామంటే మీరు ఆశ్చర్యపోకమానరు. కేవలం 8% మాత్రమే. ఈ సమస్యకు పరిష్కారం వెదకాల్సిన సమయం వచ్చింది. మిగిలిన అన్ని సమస్యలలాగే ప్రజల భాగస్వామ్యంతో , ప్రజాశక్తితో, నూటముప్ఫై కోట్ల దేశవాసుల సామర్థ్యంతో, సహకారంతో, సంకల్పంతో ఈ సమస్యను కూడా పరిష్కరిద్దాం. నీటి యొక్క ప్రాధాన్యతను అన్నిటికన్నా ముఖ్యంగా భావించి దేశంలో కొత్త జలశక్తి మంత్రిత్వశాఖను ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది. దీనిద్వారా నీటికి సంబంధించిన అన్ని విషయాల్లో వేగంగా నిర్ణయాలు తీసుకోగలము. కొన్నాళ్ళ క్రితం నేను ఒక కొత్త పని చేశాను. దేశంలోని సర్పంచ్ లందరికీ గ్రామప్రధానికి ఉత్తరాలు వ్రాశాను. గ్రామప్రధానులకు నీటిని పొదుపుచేయాలని, నీటి సేకరణ చేయడానికి వర్షపునీటియొక్క ప్రతి బిందువునూ సేకరించడానికి వారిని  గ్రామసభలో ఒక సమావేశం ఏర్పాటు చేసి, గ్రామీణులతో చర్చించమని వ్రాశాను. ఈ పనిలో వారంతా పూర్తిగా ఉత్సాహంతో పాల్గొని ఈ నెల 22 వ తేదీన వేల పంచాయతీలలో కోట్ల ప్రజలు శ్రమదానం చేశారు. గ్రామాల్లో ప్రజలు నీటి యొక్క ప్రతి బిందువునూ సేకరించే సంకల్పం చేశారు.

       ఈరోజు ‘మన్ కీ బాత్’ కార్యక్రమంలో నేను మీకు ఒక సర్పంచ్ మాటలు వినిపిస్తాను. ఝార్ఖండ్ లోని హజారీబాగ్ జిల్లాకు చెందిన కటకమ్ సాండీ బ్లాక్ లోని లుపుంగ్ పంచాయతీ సర్పంచ్ మనందరికీ ఒక సందేశం ఇస్తున్నాడు.

      “నా పేరు దిలీప్ కుమార్ రవిదాస్. నీటిని పొదుపు చేయాలంటూ ప్రధానమంత్రి నుంచి ఉత్తరం వచ్చినప్పుడు ప్రధానమంత్రి మనకు ఉత్తరం వ్రాశాడంటే మా చెవులను మేమే నమ్మలేకపోయాము. మేము 22 వ తేదీ గ్రామంలోని ప్రజలను సమావేశపరచి, ప్రధానమంత్రి ఉత్తరాన్ని చదివి వినిపించాక, గ్రామంలోని ప్రజలు చాలా ఉత్సాహభరితులైనారు. నీటి సేకరణకు చెరువును శుభ్రం చేసి, కొత్త చెరువు నిర్మించడానికి శ్రమదానం చేసి తమ పాత్ర నిర్వహించడానికి సిద్ధమైనారు. వర్షాలు రావడానికి ముందే ఈ పని చేయడం వల్ల మనకు రాబోయే సమయంలో నీటి కరువు ఉండదు. సరైన సమయంలో మన ప్రధానమంత్రి మనలను హెచ్చరించారు.”

            బిర్సా ముండా పుట్టిన ఆ నేల ప్రకృతితో సహజీవనం చేయడమే అక్కడి సంస్కృతి. అక్కడి ప్రజలు మళ్ళీ ఒకసారి జలసంరక్షణ కొరకు తమ వంతు పాత్ర నిర్వహించడానికి సిద్ధమైనారు. అందరు గ్రామ ప్రధానులకు, అందరు సర్పంచులకు వారి క్రియాశీలతకు అనేక శుభాకాంక్షలు. దేశమంతటా ఇలా జలసంరక్షణ చేపట్టిన అనేక సర్పంచులున్నారు. గ్రామమంతటికీ కూడా ఇది జలసంరక్షణ చేయవలసిన సందర్భము. గ్రామంలోని ప్రజలు, తమ ఊళ్ళో జలమందిరం కట్టడానికి పోటీ పడుతున్నట్టుగా అనిపిస్తుంది. నేను ముందే అన్నట్టుగా, సామూహిక ప్రయత్నంతో హెచ్చు సకారాత్మక పరిణామాలు కనిపిస్తాయి. దేశమంతటికీ నీటి సమస్య పరిష్కారం కోసం ఒకే ఫార్ములా ఉండదు. కాబట్టి దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాలలో , వివిధ పద్ధతులలో ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. కానీ అన్నిటి లక్ష్యము ఒక్కటే. అదే నీటి వనరును కాపాడుకోవడం. జలసంరక్షణ.

            పంజాబ్ లో drainage lines ను సరిచేస్తున్నారు. దీనివల్ల water logging సమస్య నివారింపబడుతుంది. తెలంగాణాలో timmaipalli (తిమ్మైపల్లి) లో టాంక్ నిర్మాణం గ్రామజనుల జీవితాన్నే మార్చివేసింది. రాజస్థాన్ లోని కబీర్ ధామ్ లో పొలాలలో ఏర్పాటుచేయబడిన చిన్న చిన్న చెరువుల వలన ఒక పెద్ద మార్పు వచ్చింది. తమిళనాడు లోని వెల్లూరు (Vellore) లో నాగ నది (Naag nadi) ని పునరుజ్జీవింపజేయడానికి 20 వేల మంది మహిళలు కలిసి సామూహికంగా ప్రయత్నం చేశారని చదివాను. గఢ్ వాల్ లో కూడా స్త్రీలందరూ కలసి rain water harvesting మీద చాలా పని చేస్తున్నారని కూడా నేను చదివాను. ఇటువంటి ప్రయత్నాలు చాలా జరుగుతున్నాయి. మనమంతా కలిసి బలంగా ప్రయత్నిస్తే అసంభవాన్ని కూడా సంభవం చేస్తామని నాకు నమ్మకం కలుగుతోంది. జనం జనం కలిస్తే జలం ప్రాప్తిస్తుంది. నేడు ‘మన్ కీ బాత్’ ద్వారా నేను దేశవాసులకు 3 విన్నపాలు చేస్తున్నాను.

           నా మొదటి విన్నపం – దేశవాసులంతా స్వచ్ఛతను ఎలా ప్రజాఉద్యమం చేశారో, అలాగే, జలసంరక్షణ కొరకు కూడా ఒక ప్రజా ఉద్యమం ప్రారంభిద్దాం. మనమంతా కలిసి నీటి యొక్క ప్రతి బిందువును సేకరించేందుకు సంకల్పిద్దాం. నాకు నమ్మకం ఉంది, నీళ్ళు పరమేశ్వరుని ప్రసాదం. జలం పరుసవేది. ఈ పరుసవేదితో , నీటి స్పర్శతో నవజీవన నిర్మాణం జరుగుతుంది. నీటియొక్క ఒక్కొక్క బిందువును కాపాడడానికి ఒక అవగాహనా ఉద్యమం చేద్దాం. దీనిలో భాగంగా నీటికి చెందిన సమస్యల గురించి మాట్లాడాలి, జలసంరక్షణా పద్ధతుల గురించి మాట్లాడాలి. ముఖ్యంగా వివిధ క్షేత్రాలకు చెందిన ముఖ్యులకు, జలసంరక్షణ కొరకు innovative campaigns కు నాయకత్వం వహించాల్సిందిగా నా విజ్ఞప్తి. సినిమా రంగం కానివ్వండి, క్రీడారంగం కానివ్వండి, మీడియాలోని మన మిత్రులు కానివ్వండి, సామాజిక సంస్థలకు చెందిన వ్యక్తులు కానివ్వండి, సాంస్కృతిక సంస్థలకు చెందిన వ్యక్తులు కానివ్వండి, ప్రవచనకారులు కానివ్వండి, ప్రతిఒక్కరూ తమ తమ పద్ధతులలో ఈ ఉద్యమానికి నేతృత్వం వహించండి. సమాజాన్ని మేల్కొల్పండి, సమాజాన్ని ఒకటి చేయండి, సమాజంతో కలిసి పనిచేయండి. చూడండి, మన కళ్ళముందు మనం మార్పును తప్పక చూస్తాము.

           దేశవాసులతో నా రెండవ విన్నపం. మన దేశంలో జలసంరక్షణ కొరకు అనేక సాంప్రదాయిక పద్ధతులు శతాబ్దాలనుంచి వినియోగంలో ఉన్నాయి. జలసంరక్షణ కు చెందిన ఆ సాంప్రదాయిక పద్ధతులను share చేసుకోవాల్సిందిగా నేను మీ అందరికీ విన్నవిస్తున్నాను. మీలో ఎవరైనా పోర్ బందర్, పూజ్య బాపూ జన్మస్థలం దర్శించే అవకాశం కలిగి ఉంటే, పూజ్య బాపూ ఇంటి వెనుక ఒక ఇల్లు ఉంది. అక్కడ 200 ఏళ్ళ నీటి టాంక్ (Water Storage Tank) ఉంది. ఈనాటికీ అందులో నీళ్ళు ఉంటాయి. వర్షాకాలంలో నీటిని పట్టికాపాడే వ్యవస్థ ఉంది. అందుకే నేనెప్పుడూ చెప్తూ ఉంటాను. ఎవరైనా కీర్తి మందిర్ వెళ్తే ఆ నీటి టాంక్ ను తప్పక చూడండి అని. ప్రతిచోటా ఇటువంటి అనేక ప్రయోగాలు ఉంటాయి.

            మీ అందరితో నా మూడవ విన్నపం. జలసంరక్షణ దిశలో ముఖ్య పాత్ర నిర్వహించే వ్యక్తులు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు, ఈ రంగంలో పని చేసే ప్రతి ఒక్కరూ ఈ విషయానికి సంబంధించి వారికి తెలిసింది share చేయండి. అలా చేయడం వల్ల ఒక సమృద్ధమైన, నీటికి సంబంధించిన క్రియాశీల సంస్థల, వ్యక్తుల database తయారౌతుంది. రండి, మనం జలసంరక్షణకు సంబంధించిన అత్యధిక పద్ధతుల సూచి తయారుచేసి ప్రజలకు జల సంరక్షణ పట్ల ప్రేరణ కలిగిద్దాం. మీరంతా #JanShakti4JalShakti హాష్ టాగ్ ని ఉపయోగించి మీ content share చేసుకోవచ్చు.

             నా ప్రియదేశవాసులారా, ఇంకొక విషయంలో కూడా నేను మీకు కృతజ్ఞతలు చెప్పుకోవాలి. ప్రపంచంలోని వ్యక్తులందరికీ కూడా కృతజ్ఞతలు చెప్పుకోవాలి. 21, జూన్ నాడు మళ్ళీ ఒకసారి ఉత్సాహోల్లాసాలతో ఒక కుటుంబానికి చెందిన మూడు-మూడు, నాలుగు-నాలుగు తరాలవాళ్ళు కలిసి యోగాడే ను జరుపుకున్నారు. Holistic Health Care కోసం అవగాహన పెరిగింది, అందులో యోగా డే ప్రాముఖ్యత పెరిగింది. ప్రపంచంలో అన్ని మూలల్లో సూర్యోదయ సమయంలో యోగాభ్యాసి స్వాగతం చెప్తే, సూర్యాస్తమయం వరకూ జరుగుతుంది. ఎక్కడెక్కడ మనుషులున్నారో అక్కడంతా యోగా ఆచరించారు. బహుశా అలా కాని ప్రదేశం లేదేమో అనిపించేంతగా యోగా బృహద్రూపం దాల్చింది. భారతదేశంలో హిమాలయాల నుంచి హిందూ మహాసాగరం వరకూ, సియాచిన్ నుంచీ సబ్ మెరైన్ వరకూ, air-fore నుంచీ air-craft carriers వరకూ, AC gyms నుంచి వేడిగాలుల ఎడారి వరకూ, గ్రామాలనుంచీ పట్టణాలవరకూ- ఎక్కడ అవకాశం ఉందో అక్కడంతా యోగా చేయడమే కాదు, సామూహికంగా ఉత్సవంగా చేసుకున్నారు.

               ప్రపంచంలో అనేక దేశాల రాష్ట్రపతులు, ప్రధానమంత్రులు, ప్రసిద్ధ వ్యక్తులు, సామాన్య పౌరులు వారి వారి దేశాల్లో ఎలా యోగా ఆచరించారో నాకు twitter లో చూపించారు. ఆరోజు ప్రపంచమంతా ఒక సుఖమయకుటుంబం లాగా కనిపించింది.

ఒక ఆరోగ్యకరమైన సమాజ నిర్మాణం కొరకు ఒక ఆరోగ్యకరమైన, సహానుభూతి కల వ్యక్తుల అవసరం ఉంటుందని మనందరికీ తెలుసు. యోగా వల్ల ఇది సాధ్యమౌతుంది. కాబట్టి యోగా ప్రచారము-ప్రసారము ఒక గొప్ప సమాజసేవ . ఈ సేవకు గుర్తింపు నిచ్చి సన్మానించుకోవద్దా? 2019 లో యోగా promotion and development లో విశిష్టపాత్ర పోషించినవారికి Prime Minister’s Awards  ప్రకటన, నాకు చాలా సంతోషాన్నిచ్చిన విషయం. ప్రపంచమంతటా ఉన్న అనేక సంస్థలకు ఈ పురస్కారం ఇవ్వబడింది. వారంతా ఎంత గొప్పగా యోగా ను ప్రచారము-ప్రసారము చేయడంలో ఎంత ముఖ్య పాత్ర పోషించారో మీరు ఊహించలేరు. ఉదాహరణకు ‘జపాన్ యోగ్ నికేతన్’ తీసుకుంటే, ఇది జపాన్ అంతటా యోగాను జనప్రియం చేసింది. ‘జపాన్ యోగ్ నికేతన్’ అక్కడ ఎన్నో institutes, training courses నడుపుతుంది. తర్వాత ఇటలీకి చెందిన Ms. Antonietta Rozzi అనే వ్యక్తి సర్వయోగ్ ఇంటర్నేషనల్ ను ఆరంభించి యూరప్ అంతటా యోగా ప్రచారం-ప్రసారం చేశారు. ఇవి అన్నీ స్ఫూర్తిదాయకమైనవి. యోగాకు సంబంధించిన విషయంలో భారతీయులు వెనుకబడే ప్రసక్తే లేదు కదా? బీహార్ యోగ్ విద్యాలయ్, ముంగేర్ కూడా ఈ పురస్కారం పొందింది. గడచిన కొన్ని దశాబ్దాలుగా ఇది యోగా కు అంకితమై ఉంది. అదే విధంగా స్వామీ రాజర్షి ముని కూడా పురస్కారం అందుకున్నారు. వారు life mission and Lakulish Yoga University ని స్థాపించారు.  యోగా యొక్క విస్తృత celebration మరియు యోగా సందేశాన్ని ఇంటింటికీ చేర్చేవారికి పురస్కారం ఈ రెండూ ఈ యోగా డే ను మరింత ప్రాముఖ్యత గలదిగా చేశాయి.

          నా ప్రియ దేశవాసులారా, మన యాత్ర ఈరోజు ప్రారంభమవుతున్నది. కొత్త భావాలు, కొత్త అనుభూతులు, కొత్త సంకల్పాలు, కొత్త సామర్థ్యాలు. అయినా నేను మీ సలహాల కొరకు వేచి ఉంటాను. మీ ఆలోచనలతో కలిసి నడవడం నాకు ఒక ముఖ్యమైన యాత్ర. ‘మన్ కీ బాత్’ కేవలము నిమిత్తమాత్రము. రండి మనం కలుస్తూ ఉందాం, మాట్లాడుతూ ఉందాం. మీ భావాలను వింటూ, సేకరించుకుంటూ, అర్థం చేసుకుంటూ ఉండనివ్వండి. ఆ భావాలకనుగుణంగా జీవించే ప్రయత్నమూ అప్పుడప్పుడూ చేయనివ్వండి. మీ ఆశీస్సులు నా మీద ఎప్పుడూ ఉండుగాక. మీరే నాకు ప్రేరణ, మీరే నాకు శక్తి. రండి, అందరం కలిసి కూర్చొని ‘మన్ కీ బాత్’ ని ఆస్వాదిస్తూ జీవితంలోని కర్తవ్యాలను నిర్వహించుకుంటూ సాగుదాం. మళ్ళీ ఒకసారి వచ్చే నెల ‘మన్ కీ బాత్’ లో కలుద్దాం. మీ అందరికీ అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నమస్కారం.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, నమస్కారం! ఇవాళ మన్ కీ బాత్ మొదలుపెడుతూంటే మనసు భారంగా ఉంది. పది రోజుల క్రితం భరతమాత తన వీర పుత్రులను కోల్పోయింది. పరాక్రమవంతులైన ఈ వీరులు మన 125కోట్ల దేశప్రజల రక్షణార్థం తమ జీవితాలను పోగొట్టుకున్నారు. దేశప్రజలు ప్రశాంతంగా నిద్ర పోవడం కోసం ఈ వీరపుత్రులు తమ నిద్రాహారాలు మానుకుని మనల్ని రక్షించారు. పుల్వామా ఉగ్రవాదదాడిలో వీర జవానుల మరణం తర్వాత దేశవ్యాప్తంగా ప్రజలందరిలోనూ, వారి మనసుల్లోనూ ఆవేదన, ఆక్రోశం నిండాయి. మరణించిన వీరుల కుటుంబాలకు నలుమూలల నుండీ సానుభూతి మొదలయింది. ఈ ఉగ్రవాద హింసకు వ్యతిరేకంగా మీ, నా మనసుల్లో ఉన్న ఆవేదనే ప్రతి భారతీయుడి హృదయాంతరాళంలోనూ ఉంది. ప్రపంచంలో మానవత్వాన్ని నమ్మే ప్రతి మానవతావాద సముదాయం లోనూ ఇదే భావం ఉంది. భారతమాత రక్షణకై తమ ప్రాణాలను అర్పించిన ప్రతి భారతీయ సైనికుడికీ నేను నమస్కరిస్తున్నాను. ఉగ్రవాదాన్ని సమూలంగా నాశనం చెయ్యడానికి ఈ బలిదానం మనకు నిరంతరం ప్రేరణను అందిస్తుంది. మన సంకల్పాన్ని మరింత బలపరుస్తుంది. జాత్యహంకారం, సాంఘిక దురభిమానం, ప్రాంతీయవాదం, మొదలైన అనేక తేడాలను మరచి, దేశం ఎదుర్కొంటున్న ఈ సవాలును మనందరమూ ఎదుర్కోవాలి. ఎందుకంటే ఉగ్రవాదానికి వ్యతిరేకంగా మనం వేసే అడుగు మునుపటి కంటే ధృఢంగా, నిర్ణయాత్మకంగానూ, బలంగానూ ఉండాలి. మన సాయుధదళాలు ఎప్పుడూ కూడా అద్వితీయమైన సాహసాన్ని, పరాక్రమాన్ని ప్రదర్సిస్తూనే ఉన్నాయి. శాంతి స్థాపన కోసం వారు అద్భుతమైన సామర్ధ్యాన్ని చూపెట్టారు. అదే సామర్ధ్యం, దాడికి పాల్పడినవారికి వారి భాషలోనే జవాబు చెప్పడానికి పనికివచ్చింది.

దాడి జరిగిన వంద గంటల లోపే ఎలాంటి చర్యలు తీసుకున్నామో మీరు గమనించే ఉంటారు. ఉగ్రవాదులను, వారికి సహాయం చేసిన వారిని సమూలంగా నాశనం చెయ్యాలని సంకల్పించారు. అమరవీరుల బలిదానాల తరువాత, మీడియా ద్వారా వారి కుటుంబ సభ్యుల నుండి ప్రేరణాత్మకమైన మాటలు వచ్చాయి. అవే మాటలు దేశ ధైర్యానికి బలాన్ని ఇచ్చాయి. బీహార్ లోని బగల్పూర్ కు చెందిన అమరవీరుడు రతన్ ఠాకూర్ తండ్రిగారైన రామ్ నిరంజన్ గారు ఇటువంటి దు:ఖపూరిత క్షణాలలో కూడా తెలియచేసిన భావనలు మనందరికీ ఎంతో ప్రేరణను ఇస్తాయి. తన రెండవ కుమారుడిని కూడా శత్రువులతో పోరాడటానికి పంపిస్తానని, అవసరమైతే తాను కూడా పోరాడతానని తెలిపారు. ఒరిస్సా లోని జగత్సింగ్ పూర్ తాలూకు అమరవీరుడు ప్రసన్నా సాహు భార్య మీనా గారి ధైర్యాన్ని చూసి యావత్ దేశం ఆమెకు నమస్కరిస్తోంది. ఆవిడ తమ ఏకైక కుమారుడిని కూడా సి.ఆర్.పి.ఎఫ్ లో చేరుస్తానని వాగ్దానం చేశారు. జాతీయ పతాకం ఉంచబడిన వీర సైనికుడు విజయ్ షోరెన్ పార్థివ శరీరం ఝార్ఖండ్ లోని గుమ్లా చేరగానే వారి పిల్లాడు, నేను కూడా సైన్యంలో చేరతాను అన్నాడు అమాయకంగా. ఈ చిన్నారి మనోగతమే ఇవాళ భారతదేశంలోని ప్రతి చిన్నపిల్లాడి మనగతాన్నీ తెలుపుతుంది. ఇలాంటి భావనలే, మన వీర, పరాక్రమ,అమరవీరుల ఇళ్ళలో మనకు కనబడుతాయి. ఏ ఒక్క అమరవీరుడికీ ఇందులో మినహాయింపు లేదు. వారి కుటుంబాలకు కూడా ఇందులో మినహాయింపు లేదు. దేవరియాకు చెందిన అమర వీరుడు విజయ్ మౌర్య కుటుంబం, కాంగ్డా కు చెందిన తిలక్ రాజ్ తల్లిదండ్రులు, కోటాకు చెందిన అమరవీరుడు హేమ్ రాజ్ ఆరేళ్ల కుమారుడు – ఎవరైనా సరే, ఈ అమరవీరుల ప్రతి కుటుంబ కథా ప్రేరణతో నిండినదే.
ఈ కుటుంబాల వారు ప్రదర్శించిన భావాలను తెలుసుకుని, అర్థం చేసుకునే ప్రయత్నం చెయ్యవలసిందిగా యువతరానికి నేను మనవి చేస్తున్నాను. దేశభక్తి అంటే ఏమిటి? త్యాగము, తపస్సు అంటే ఏమిటో తెలుసుకోవడానికి ఇక చరిత్రలోని పాత సంఘటనల వైపుకి వెళ్ళాల్సిన పని మనకు లేదు. మన కళ్ల ముందర ఉన్న సజీవ సాక్ష్యాలు ఉజ్వల భారత భవితవ్యానికి ప్రేరణాత్మక ఉదాహరణలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, స్వాతంత్రం వచ్చి ఇన్నేళ్ళు అయినా, మనందరమూ ఇంకా యుధ్ధ స్మారక చిహ్నం కోసం ఎదురుచూస్తున్నాం కదా. ఆ ఎదురుచూపులు ఇప్పుడు ఇక పూర్తయ్యాయి. దీని గురించి దేశప్రజలకు ఉన్న ఆసక్తి, ఉత్సుకత సర్వసాధారణం. నరేంద్ర మోదీ యాప్ లో ఉడుపీ, కర్నాటకా నుండి శ్రీ ఓంకార్ శెట్టి గారు జాతీయ యుధ్ధ స్మారకం(National War Memorial) తయారైనందుకు తన ఆనందాన్ని వ్యక్తం చేసారు. భారతదేశంలో జాతీయ యుధ్ధ స్మారకం లేదమిటని నాకు ఆశ్చర్యంగానూ, బాధ గానూ ఉండేది. దేశ రక్షణకు తమ ప్రాణాలను అర్పించే అమరవీరుల శౌర్యగాధలను భద్రపరిచే ఒక స్మారక చిహ్నం . దేశంలో ఇటువంటి స్మారక చిహ్నాన్ని ఏర్పరచాలని నేను నిశ్చయించుకున్నాను.

జాతీయ యుధ్ధ స్మారకం ఒకటి నిర్మించాలని మనం సంకల్పించిన చాలా కొద్ది సమయంలోనే ఈ నిర్మాణం పూర్తవడం చాలా సంతోషించదగ్గ విషయం. రేపు, అంటే ఫిబ్రవరి 25వ తేదీన, మన కోట్లాది దేశప్రజలంతా కలిసి ఈ జాతీయ సైనిక స్మారకాన్ని
మన సైన్యానికి అప్పగిద్దాము. వారి ఋణం తీర్చుకునేందుకు దేశం చేసే ఒక చిన్న ప్రయత్నం ఇది.

ఢిల్లీ హృదయంలో, అంటే ఢిల్లీలో ఎక్కడ ఇండియా గేట్, అమరవీరుల జ్యోతి ఉన్నాయో వాటికి దగ్గరగా ఈ స్మారకాన్ని ఏర్పాటుచెయ్యడం జరిగింది. ఈ జాతీయ సైనిక స్మారకాన్ని దర్శించడం దేశప్రజలకు ఒక తీర్థక్షేత్రాన్ని దర్శించడంతో సమానంగా ఉంటుందని నాకు పూర్తి నమ్మకం ఉంది. దేశానికి స్వాతంత్రం వచ్చిన తర్వాత దేశం కోసం అత్యధిక బలిదానాలు ఇచ్చిన సైనికులకు దేశం చూపెట్టే కృతజ్ఞతకు ప్రతిరూపమే ఈ జాతీయ సైనిక స్మారక చిహ్నం. ఈ స్మారక చిహ్నం ఆకృతి, మన అమరవీరుల అద్వితీయ సాహసాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది. ఈ జాతీయ సైనిక స్మారకం కల్పన నాలుగు ఏక కేంద్ర వృత్తాలపై (four Concentric circles) ఆధారపడి ఉంటుంది. మొదటి వృత్తంలో ప్రతి సైనికుడి జననం నుండి బలిదానం వరకూ నడిచిన యాత్ర మొత్తం చిత్రించడం జరిగింది. అమర చక్రంలోని జ్వాల అమరవీరుడి అమరత్వానికి ప్రతీక. రెండవ వృత్తం శౌర్య చక్రం. ఇది సైనికుల సాహసానికి,ధైర్య ప్రదర్శనకు ప్రతీక. ఈ గాలరీలోని గోడలపై సైనికుల సాహసగాధలు చెక్కబడ్డాయి. దాని తర్వాతది త్యాగ వృత్తం. ఈ చక్రంలో దేశం కోసం అత్యధిక బలిదానాలు ఇచ్చిన సైనికుల పేర్లు సువర్ణాక్షరాలతో లిఖించబడ్డాయి. ఆ తర్వాతది రక్షణా వృత్తం. ఇది రక్షణకు ప్రతీక. 
ఈ చక్రంలో దట్టమైన చెట్ల వరుస ఉంది. ఈ చెట్లు సైనికులకు ప్రతీకలు. దేశ సరిహద్దుల్లో ప్రతి పుటా సైనికులు అప్రమత్తంగా ఉన్నందువల్ల దేశ ప్రజలు సురక్షితంగా ఉన్నారు అన్న సందేశాన్ని దేశప్రజలకు నమ్మకంగా అందిస్తుంది ఈ చక్రం. మెత్తం మీద చూస్తే, మన దేశానికి చెందిన గొప్ప గొప్ప అమరవీరులను గురించి తెలుసుకోవడానికి, వారికి కృతజ్ఞతను తెలుపడానికి, వారిని గురించి శోధన చేసే ఉద్దేశంతో వచ్చేవారు తప్పనిసరిగా ఈ జాతీయ సైనిక స్మారకాన్ని సందర్శించడానికి వచ్చే స్థలంగా ఇది మారనుంది. మనం ప్రాణాలతో ఉండడానికి, దేశం సురక్షితంగా ఉండి, అభివృధ్ధి చెందడానికి తమ ప్రాణాలను బలిదానం చేసిన వారి గాధలు ఇక్కడ ఉన్నాయి. దేశ అభివృధ్ధి కోసం మన సాయుధదళాలు, పోలీసులు, పారా మిలిటరీ దళాలు అందించే గొప్ప తోడ్పాటుని మాటల్లో చెప్పడం సాధ్యం కాదు. గత ఏడాది అక్టోబర్ లో నాకు ఈ జాతీయ సైనిక స్మారక చిహ్నం కూడా దేశానికి అంకితంచేసే అదృష్టం లభించింది. మనందరి రక్షణ కోసం నిరంతరం పాటుపడే మహిళా పోలీసులు, ఇంకా పురుష పోలీసు సిబ్బంది పట్ల మనం కృతజ్ఞత ప్రకటించాలనే ఆలోచనలకు ప్రతిబింబమే ఈ జాతీయ పోలీసు స్మారకం. మీరంతా జాతీయ సైనిక స్మారకాన్నీ, జాతీయ పోలీసు స్మారకాన్నీ చూడడానికి తప్పక వెళ్తారని నేను ఆశిస్తున్నాను. మీరు అక్కడికి ఎప్పుడు వెళ్ళినా, అక్కడ తీసుకున్న ఫోటోలను సోషల్ మీడియాలో తప్పకుండా షేర్ చేయండి. దాని వల్ల ఇతరులకి కూడా అక్కడకు వెళ్ళలనే ప్రేరణ కలుగుతుంది. వాళ్ళు కూడా ఈ పవిత్ర స్థలాన్ని, ఈస్మారక చిహ్నాన్ని చూడాలనికి ఉత్సాహపడతారు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ’మన్ కీ బాత్’ కోసం మీరు రాసే వేల కొద్దీ ఉత్తరాలు, వ్యాఖ్యలు, నాకు రకరకాల మాధ్యమాల ద్వారా చదివే అవకాశం దొరుకుతూ ఉంటుంది. ఈసారి మీ వ్యాఖ్యలు చదువుతుంటే ’ఆతిష్ ముఖోపాధ్యాయ్’ గారు రాసిన ఒక ఆసక్తికరమైన సూచన నా దృష్టికి వచ్చింది. ఆయన ఏమి రాసారంటే, “1900, మార్చి 3వ తేదీన ఆంగ్లేయులు బిర్సా ముండాను అరెస్టు చేసినప్పుడు ఆయన వయసు కేవలం పాతికేళ్ళు. అదే రోజున జమ్షెడ్ జీ టాటా గారి జయంతి కూడా అవడం యాదృచ్ఛికం.” ఆయన ఇంకా ఏమని రాసారంటే, “ఈ ఇద్దరి వ్యక్తిత్వాలకీ పూర్తిగా రెండు వేరు వేరు కుటుంబాల నేపథ్యం ఉంది. ఇద్దరూ కూడా ఝార్ఖండ్ వారసత్వాన్నీ, చరిత్ర నూ సంపన్నం చేశారు. మన్ కీ బాత్ లో బిర్సా ముండా, జమ్షెడ్ జీ టాటా ఇద్దరికీ శ్రధ్ధాంజలి ని అర్పించడం ఒక రకంగా గౌరవప్రదమైన ఝార్ఖండ్ చరిత్రను, వారసత్వాన్నీ గుర్తుచేసుకోవడంలాంటిది” అని రాశారు. ఆతిష్ గారూ మీ అభిప్రాయంతో నేను ఏకీభవిస్తున్నాను. ఈ ఇద్దరు గొప్ప నాయకులూ కేవలం ఝార్ఖండ్ కే కాదు మెత్తం భారతదేశ కీర్తినే పెంచారు. వారి తోడ్పాటుకు గానూ యావత్ భారతదేశం వారి పట్ల కృతజ్ఞతతో ఉంది. ఇవాళ మాన్ యువతకు ఎవరిదైనా ప్రేరణాత్మక వ్యక్తిత్వాన్ని గురించి తెలపాల్సిన అవసరం ఉందంటే, అది మహానుభావుడు బిర్సా ముండా గురించే! ఆంగ్లేయులు దాక్కుని, ఆయన నిద్రపోతుండగా ఆయనను పట్టుకున్నారు. ఇటువంటి పిరికి చర్యను వాళ్ళు ఎందుకు చేశారో తెలుసా మీకు? ఎందుకంటే ఇంత పెద్ద సామ్రాజ్యాన్ని నిలబెట్టిన ఆంగ్లేయులకు కూడా ఆయనకు భయపడేవారు. మహానుభావుడు బిర్సా ముండా కేవలం తన వారసత్వమైన విల్లంబులతోనే తుపాకీలతో, తూటాలతో భయపెట్టిన ఆంగ్ల ప్రభుత్వాన్ని కూడా వణికించారు. అసలు ప్రజలకు ఎవరిదైనా ప్రేరణాత్మకమైన నాయకత్వం లభించినప్పుడు ఆయుధాల కన్నా, ప్రజల సామూహిక శక్తే అధికంగా ఉంటుంది. మహానుభావుడు బిర్సా ముండా ఆంగ్లేయులతో కేవలం రాజకీయ స్వాతంత్రం కోసం పోరాడలేదు. ఆదివాసుల సామజిక, ఆర్థిక అధికారాల కోసం కూడా ఆయన పోరాటం చేశారు. తన చిన్నపాటి జీవితకాలంలోనే ఇదంతా ఆయన చేసి చూపెట్టారు. వంచితులు, దోపిడీకి గురైన వారి జీవితాలలో సూర్యుడిలా వెలుగుని నింపారు. మహానుభావుడు బిర్సా ముండా పాతికేళ్ళ చిన్న వయసులోనే తన ప్రాణాలను బలిదానం చేశారు. బిర్సా ముండా లాంటి భరతమాత బిడ్డలు దేశంలోని ప్రతి ప్రాంతంలోనూ పుట్టారు. ఏళ్లపాటు సాగిన స్వాతంత్ర్య సంగ్రామాంలో పాలుపంచుకోని భాతరదేశ ప్రాంతమంటూ ఏది లేదు. కానీ దురదృష్టం ఏమిటంటే ఆ యా ప్రాంతాల ప్రజల త్యాగం, సౌర్యం, బలిదానాల కథలు నేటి తరానికి అందనేలేదు. మహానుభావుడు బిర్సా ముండా లాంటి వ్యక్తిత్వాలు మనకు మన అస్థిత్వాన్ని తెలిపితే, జెమ్షెడ్ జీ టాటా లాంటి వ్యక్తిత్వాలు దేశానికి పెద్ద పెద్ద సంస్థలను అందించాయి. జెమ్షెడ్ జీ టాటా ఒక సరైన దూరదృష్టి కలిగిన వ్యక్తి. ఆయన భారతదేశ భవిష్యత్తుని చూడడమే కాక దాని కోసం ఒక బలమైన పునాదిని కూడా వేశారు. సైన్స్, టెక్నాలజీ, ఇంకా ఇండస్ట్రీ హబ్ గా భారతదేశాన్ని తయారుచేయడం భవిష్యత్తుకి ఎంతో అవసరం అని ఆయన కు బాగా తెలుసు. ఆయన దూరదృష్టి వల్లే టాటా ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్ స్థాపించబడింది. దానినే ఇప్పుడు ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్ అంటున్నారు. ఇంతే కాక ఆయన టాటా స్టీల్ మొదలైన ఎన్నో ప్రపంచస్థాయి సంస్థలను, కంపెనీలనూ స్థాపించారు. జెమ్షెడ్ జీ టాటా గారికీ, సమావేసం స్వామి వివేకానంద గారికీ అమెరికా ప్రయణంలో ఒక ఓడలో జరిగింది. వారిద్దరి మధ్య జరిగిన ఒక ముఖ్యమైన చర్చలో విషయం ఏమిటంటే, భారతదేశంలో సైన్స్, టెక్నాలజీ ల ప్రచారము, వ్యాప్తి ని గురించి. ఈ చర్చే ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్ కి పునాది అని చెప్పుకుంటారు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఫిబ్రవరి29వ తేదీన భారతదేశ మాజీ ప్రధానమంత్రి మురార్జీ భాయ్ దేశాయ్ గారి జయంతి . ఈ రోజు నాలుగు సంవత్సరాలకు ఒక్కసారి మాత్రమే వస్తుంది. సహజమైన, శాంతిపూర్ణ వ్యక్తిత్వంతో నిండిన మురార్జీ భాయ్ భారతదేశంలో అందరికంటే క్రమశిక్షణ కలిగిన నాయకులలో ఒకరు. స్వతంత్ర భారత పార్లమెంట్ లో అందరి కంటే ఎక్కువ బడ్జెట్ ప్రవేశపెట్టిన వ్యక్తిగా మొరార్జీ భాయ్ దేశాయ్ గారి పేరు నమోదైంది. దేశ ప్రజాస్వామ్య నిర్మాణం ప్రమాదంలో ఉన్న కఠిన సమయంలో, దేశాన్ని తన నైపుణ్యమైన నాయకత్వంతో నడిపించారు మొరార్జీ దేశాయ్. అందువల్ల మన తరువాతి తరాల వారు కూడా ఆయనకు ఋణపడి ఉంటారు. ప్రజాస్వామ్యాన్ని రక్షించడం కోసం మురార్జీ భాయ్ దేశాయ్ అత్యవసర పరిస్థితి(Emergency)కి వ్యతిరేకంగా జరిపిన పోరాటంలో తాను కూడా మునిగిపోయాడు. అందువల్ల తన వృధ్ధాప్యంలో కూడా ఆయన భారీ మూల్యాన్ని చెల్లించాల్సి వచ్చింది. అప్పటి ప్రభుత్వం ఆయనను అరెస్టు చేసి, జైలులో కూడా పెట్టారు. 1977 ఎన్నికలలో జనతాపార్టీ విజయాన్ని సాధించినప్పుడు ఆయన ప్రధానమంత్రి అయ్యారు. ఆయన పదవీకాలంలోనే 44వ రాజ్యాంగ సవరణ తీసుకువచ్చారు. ఇది ఎందుకు ముఖ్యమైనదంటే, (ఎమర్జెన్సీ) అత్యవసర పరిస్థితిలో జరిగిన 42వ రాజ్యాంగ సవరణ ప్రకారం – సుప్రీం కోర్టు అధికారాన్ని తగ్గించడం, ఇంకా ఇటువంటి మిగతా ఏర్పాట్లు – మన ప్రజాస్వామ్య విలువలకు నష్టం కలిగించేలాంటివి. వాటిని ఈ 44వ రాజ్యాంగ సవరణ తో సరిచేసారు. ఎలాగంటే 44వ రాజ్యాంగ సవరణ వల్ల పార్లమెంట్, శాసనసభ కార్యకలాపాలను వార్తాపత్రికలలో ప్రచురించడానికి ఏర్పాటు చెయ్యబడింది. ఈ సవరణ వల్లే కొన్ని సుప్రీం కోర్టు అధికారాలు పునరుధ్ధరించబడ్డాయి. ఈ సవరణ లోనే రాజ్యాంగంలోని 20, 21వ అధికరణ ప్రకారం లభించే ప్రాధమిక హక్కులకు ఎమర్జెన్సీ కాలంలో ఏ రకమైన రద్దు జరగకుండా ఏర్పాట్లు చేయబడ్డాయి. మంత్రిమండలి చేసే లిఖితపూర్వక సిఫార్సు మీదే రాష్ట్రపతి అత్యవసర పరిస్థితిని ప్రకటించాలి. దానితో పాటుగా ఒక్కసారికి ప్రకటించిన అత్యవసర పరిస్థితి కాల పరిమితిని ఆరునెలలకన్నా ఎక్కువ పెంచడానికి వీలులేదని నిర్ణయించారు. మొదటిసారిగా ఇలాంటి ఏర్పాటు చేయబడింది. ఈ రకంగా, 1975లో ఎమర్జన్సీ కాలంలో ఎలాగైతే ప్రజాస్వామ్యం హత్య చేయబడిందో, అలా భవిష్యత్తులో ఎప్పటికీ జరగకుండా మొరార్జీ భాయ్ గారి వల్ల నిశ్చితమైన ఏర్పాట్లు చేయబడ్డాయి. భారతీయ ప్రజాస్వామ్య వైభవాన్ని నిలిపి ఉంచడానికి ఆయన అందించిన అమూల్యమైన సహకారాన్ని భవిష్యతరాలవారు ఎప్పటికీ గుర్తుంచుకుంటారు. ఇటువంటి గొప్ప నాయకుడికి మరోసారి నేను శ్రధ్ధాంజలిని సమర్పించుకుంటున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ప్రతిసారిలాగనే ఈసారి కూడా పద్మ పురస్కారాలను గురించి ప్రజలు ఎంతో ఉత్సుకత చూపారు. ఇవాళ మనం ఒక నవ భారతం వైపుకి అడుగులు వేస్తున్నాం. అందువల్ల మనం అట్టడుగు స్థాయిలో స్వార్థరహిత భావంతో తమ పనిని తాము చేసుకువెళ్ళేవారిని గౌరవించాలి. తమ కష్టంతో రకరకాల పధ్ధతులలో ఇతరుల జీవితాలలో అనుకూలమైన మార్పులను తెస్తున్న వ్యక్తులు ఉన్నారు. ప్రజాసేవ, సమాజ సేవ, వీటన్నింటికన్నా ఎక్కువగా దేశ సేవ లో నిస్వార్థంగా మునిగిపోయిన వారే నిజమైన ఉద్యోగులు. పద్మ పురస్కారాలు ప్రకటించినప్పుడు పేర్లు విని, వీరెవరు? అని కొందరు ప్రశ్నించడం మీరు చూసే ఉంటారు. ఇది గొప్ప విజయంగా నేను భావిస్తున్నాను. ఎందుకంటే వీరెవరూ టివీలు, మ్యాగజీన్లు, లేదా వార్తాపత్రికలలో మొదటి పేజీల్లో ఎప్పుడూ కనబడరు. వీరంతా వెలుగుజిలుగుల ప్రపంచానికి దూరంగా ఉంటారు. ఏ పేరు కోసమూ పాటుపడకుండా నేల మీద కాళ్ళు నిలిపి పని చెయ్యడాన్ని విశ్వాసిస్తారు. “యోగ: కర్మసు కౌశలం” అని భగవద్గీత అందించిన సందేశాన్ని ఒకరకంగా జీవించి చూపెడతారు. ఇటువంటి కొందరు వ్యక్తుల గురించి నేను మీకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఒరిస్సా లోని దౌతారీ నాయక్ గురించి మీరు తప్పకుండా వినే ఉంటారు. “Canal man of the Odisha” అని ఊరికే పిలవరు. దౌతారీ నాయక్ తన గ్రామంలో కేవలం తన చేతులతో కొండను తవ్వి మూడు కిలోమీటర్ల వరకూ కాలువ మార్గాన్ని తయారుచేశాడు. తన పరిశ్రమతో నీటిపారుదల సమస్యను, నీటి సమస్యను శాశ్వతంగా తొలగించేశాడు. గుజరాత్ కు చెందిన అబ్దుల్ గఫూర్ ఖత్రీ గారినే తీసుకోండి. ఆయన కచ్ ప్రాంతంలోని వంశపారపర్యమైన రోగన్ చిత్రకళని పునర్జీవితం చేసే అద్భుతమైన పని చేశారు. అంతరించిపోతున్న ఈ కళను కొత్తతరాలకు అందించే గొప్ప పనిని ఆయన చేస్తున్నారు. అబ్దుల్ గఫూర్ ఖత్రీ గారు చిత్రించిన ట్రీ ఆఫ్ లైఫ్ కళాకృతిని నేను అమెరికా మాజీ రాష్ట్రపతి బరాక్ ఓబామా కు బహుమతిగా ఇచ్చాను. పద్మ పురస్కారాన్ని అందుకున్న వారిలో మరాఠ్ వాడాకు చెందిన శెబ్బీర్ సయ్యద్ గోమాత సేవకుడిగా గుర్తింపబడ్డారు. ఆయన తన పూర్తి జీవితాన్ని గోమాత సేవకి అర్పించిన తీరు అద్భుతం. మధురై కు చెందిన చిన్నా పిళ్ళై తమిళనాడులో కలంజియమ్ ఉద్యమం ద్వారా పీడితులను, దోపిడీకి గురైనవారిని సశక్తులుగా తయారుచేసే పని చేసిన మొదటి వ్యక్తి. దానికి తోడుగా ప్రజలు చిన్న చిన్న సంఘాల ఆధారంగా, చిన్న ఆర్థిక వ్యవస్థలను ఏర్పాటు చేసుకునే పధ్ధతిని ప్రారంభించారు. అమెరికా కు చెందిన Tao Porchon-lynch గురించి విని మీరు సంభ్రమాశ్చర్యాలకు గురౌతారు. lynch ఇవాళ ఒక సజీవ యోగా సంస్థగా మారిపోయారు. నూరేళ్ల వయసులో కూడా ఆమె ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలకు యోగాలో శిక్షణను అందిస్తోంది. ఆమె ఇప్పటికి పదిహేను వందల మందిని యోగా శిక్షకులుగా తయారు చేసింది. ఝార్ఖండ్ లో లేడీ టార్జాన్ పేరుతో ప్రఖ్యాతి చెందిన జమునా టూడూ, టింబర్ మాఫియా తోనూ, నక్సలైట్ల తోనూ పోరాడే సాహసవంతమైన పని చేసారు. ఏభై హెక్టార్ల అటవీ ప్రాంతాన్ని నష్టపోకుండా కాపాడడమే కాకుండా, కలిసికట్టుగా చెట్లు, వన్యజీవాల రక్షణ కోసం పోరాడేలా పదివేల మహిళలకు ప్రేరణను ఇచ్చారు. ఇవాలా గ్రామప్రజలు ప్రతి పిల్లాడి జననానికీ పధ్ధెనిమిది చెట్లు, ప్రతి ఆడపిల్ల పెళ్ళీకి పది చెట్లు నాటడం అనేది జమున గారు పరిశ్రమకు ఫలితమే. గుజరాత్ కు చెందిన ముక్తా బేన్ పంకజ్ కుమార్ దగ్లీ ల కథ మిమ్మల్ని ఎంతో కదిలిస్తుంది. స్వయంగా దివ్యాంగురాలు కావడమే కాక దివ్యాంగ మహిళల ఉధ్ధారణ కోసం ఆవిడ చాలా పాటుపడ్డారు. అటువంటి కార్యక్రమాల ఉదాహరణ దొరకడం కష్టం. చక్షు మహిళా సేవాకుంజ్ పేరుతో ఒక సంస్థను స్థాపించి, చూపు లేని పిల్లలు మనోధైర్యంతో తమ కాళ్లపై తాము జీవించేలా ఆత్మనిర్భరంగా తయారుచేసే పనిలో నిమగ్నమయ్యారు. బిహార్ లోని ముజఫ్ఫర్ పూర్ కి చెందిన కిసాన్ చాచీ అనగా రాజ్ కుమారీ దేవీ కథ చాలా ప్రేరణాత్మకమైనది. మహిళా సశక్తీకరణ, ఇంకా వ్యవసాయాన్ని లాభధాయకంగా తయారుచేసే దిశలో ఆవిడ ఒక ఉదాహరణగా నిలిచింది. కిసాన్ చాచీ తన ప్రాంతంలోని మూడు వందల మహిళలను స్వయం సహాయక బ్రుందాలుగా జోడించి, వారిని ఆర్థికంగా తమ కాళ్లపై తాము నిలబడేలా ప్రోత్సహించారు. గ్రామంలోని మహిళలకు వ్యవసాయంతో పాటుగా స్వయంఉపాధికి అవసరమయ్యే వివిధ మార్గాలపై శిక్షణను ఇచ్చారు. ముఖ్యమైన విషయం ఏమిటంటే అవిడ వ్యవసాయానికి టెక్నాలజీని జోడించారు. దేశ ప్రజలారా, ఇంకా ఈసారి పద్మ పురస్కారాల్లో మొదటిసారిగా పన్నెండుమంది రైతులకు కూడా పురస్కారాలు దక్కాయి. సాధారణంగా వ్యవసాయ రంగంతో ముడిపడిన చాలా కొద్ది మంది, వారిలో కూడా స్వయంగా వ్యవసాయం చేసేవారు పద్మశ్రీ జాబితాలోకి వచ్చారు. ఇది మారుతున్న భారతదేశ సజీవ చిత్రం.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, నేను కొద్దిరోజులుగా నేను చెందుతున్న ఒక ఒక మనసుని హత్తుకునే అనుభూతిని గురించి నేనివాళ మీ అందరితో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. ఈమధ్య దేశంలో ఎక్కడికి వెళ్ళినా, ఆయుష్మాన్ భారత్ పథకం PM-JAY అంటే ప్రధానమంత్రి జన ఆరోగ్య పథకం, లబ్ధిదారులను కలవాలని అనుకుంటున్నాను. కొందరితో మాట్లాడే అవకాశం లభించింది. ఒక ఒంటరి తల్లి, ఆమె బిడ్డ, డబ్బు లేక వైద్యం చేయించుకోలేకపోతున్నారు. ఈ పథకం వల్ల వైద్యం జరిగి ఆమె ఆరోగ్యవంతురాలైంది.
శ్రమించి పని చేసి, తన కుటుంబాన్ని పోషించుకునే ఒక ఇంటి పెద్ద, ప్రమాదం జరగడం వల్ల పని చెయ్యలేకపోతున్నాడు. ఈ పథకం వల్ల లబ్ధి పొంది అతడు తిరిగి ఆరోగ్యవంతుడై, కొత్త జీవితాన్ని జీవిస్తున్నాడు.

సోదర,సోదరీ మణులారా, గత ఐదునెలలుగా దాదాపు పన్నెండు లక్షల పేద కుటుంబాలు ఈ పథకం వల్ల లభ్ధి పొందారు. పేదల జీవితాలలో ఈ పథకంవల్ల ఎటువంటి మార్పులు వస్తున్నాయో నేను గమనించాను. మీరంత కూడా, వైద్యానికి ధనం లేకపోవడం వల్ల ఇబ్బంది పడుతున్న పేదవారెవరైనా తెలిస్తే, వాళ్ళకి ఈ పథకం గురించి తక్షణం చెప్పండి. ఈ పథకం అటువంటి పేదకుటుంబాల కోసమే.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, పాఠశాలల్లో పరీక్షలు మొదలయ్యే సమయం వచ్చింది. దేశవ్యాప్తంగా వివిధ విద్యాబోర్డులు రాబోయే కొన్ని వారాల్లో పదవ, పన్నెండవ తరగతుల బోర్డు పరీక్షల ఏర్పాట్లు ప్రారంభిస్తారు. పరీక్షలు రాయబోయే విద్యార్థులందరికీ , వారి సంరక్షకులకు , ఉపాధ్యాయులందరికీ నా తరఫున హృదయపూర్వక శుభాకాంక్షలు. కొద్ది రోజుల క్రితం ఢిల్లీలో ’పరీక్షలపై చర్చ’ అనే ఒక పెద్ద కార్యక్రమం టౌన్ హాల్ ఫార్మాట్ లో జరిగింది. ఈ టౌన్ హాల్ కార్యక్రమంలో టెక్నాలజీ మాధ్యమం ద్వారా దేశవిదేశాలలోని కోట్ల కొద్దీ విద్యార్థులతో , వారి సంరక్షకులతో, ఉపాధ్యాయులతో మాట్లాడే అవకాశం నాకు లభించింది. పరీక్షలపై చర్చ గురించిన ప్రత్యేకత ఏమిటంటే, ఇందులో పరీక్షలతో ముడిపడిన విభిన్నమైన అంశాలపై విస్తారంగా చర్చ జరిగింది. విద్యార్థులకు ఖచ్చితంగా లాభదాయకంగా ఉండేలాంటి ఎన్నో విషయాలు చర్చలోకి వచ్చాయి. విద్యార్థులు, వారి ఉపాద్యాయులు, తల్లిదండ్రులు యూట్యూబ్ లో ఈ కార్యక్రమం పూర్తి రికార్డింగ్ ను చూడవచ్చు. రాబోయే పరీక్షలకు నా ఎక్జామ్ వారియర్స్ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, భారతదేశం గురించి మాట్లాడుతూంటే పండుగల గురించిన ప్రస్తావన లేకుండా ఉండనే ఉండదు. మన దేశంలో ఏదో ఒక ప్రాముఖ్యత లేకుండా, ఏ పండుగా లేకుండా ఏ రోజూ కూడా ఉండనే ఉండదు. ఎందుకంటే కొన్నివేల సంవత్సరాల ప్రాచీన సంస్కృతి, వారసత్వాలు మన వద్ద ఉన్నాయి. కొద్ది రోజుల్లో మహాశివరాత్రి రాబోతోంది. ఈసారి శివరాత్రి సోమవారం నాడు వచ్చింది. శివరాత్రి సోమవారం నాడు వస్తే ఒక ప్రత్యేక ప్రాముఖ్యత మన మనసుల్లో నిండిపోతుంది. పవిత్రమైన ఈ శివరాత్రి పండుగ సందర్భంగా మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, కొద్ది రోజుల క్రితం నేను కాశీ వెళ్లాను. అక్కడ నాకు కొందరు దివ్యాంగ సోదర సోదరీమణులతో గడిపే అవకాశం లభించింది. వారితో చాలా విషయాలపై చర్చ జరిగింది. వాళ్ల ఆత్మవిశ్వాసం నిజంగా నన్ను చాలా ప్రభావితం చేసింది. ప్రేరణాత్మకంగా ఉంది. మాటల మధ్య వారిలో ఉన్న ఒక ప్రతిభావంతుడైన యువకుడితో మాట్లాడుతుంటే, అతడన్నాడు “నేనొక స్టేజ్ ఆర్టిస్ట్ ని. నేను వినోదాన్ని పంచే కార్యక్రమాల్లో మిమిక్రీ చేస్తాను.” ఎవరి మిమిక్రీ చేస్తావు అని సరదాగా అడిగాను. “నేను ప్రధానమంత్రి ని మిమిక్రి చేస్తాను” అని చెప్పాడు. చేసి చూపెట్టమన్నాను. నేను చాలా సంభ్రమాశ్చర్యాలకు లోనయ్యాను. మన్ కీ బాత్ లో నేను ఎలా మాట్లాడతానో అదంతా మిమిక్రీ చేసి చూపెట్టాడు. మన్ కీ బాత్ మిమిక్రీనే చేసాడు. అది విన్న నాకు, ప్రజలు మన్ కీ బాత్ ని వినడమే కాకుండా చాలాసార్లు గుర్తుచేసుకుంటారు కూడా అని తెలిసి చాలా ఆనందం వేసింది. నేను నిజంగా ఆ దివ్యాంగ సోదరుడి శక్తిని చూసి ప్రభావితుడినయ్యాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం మాధ్యమం ద్వారా మీ అందరితో జతపడడం నాకు ఒక ప్రత్యేకమైన అనుభవం. రేడియో మాధ్యమం ద్వారా ఒక రకంగా నేను కోట్ల కుటుంబాలతో ప్రతి నెలా ముఖాముఖి జరుపుతాను. చాలాసార్లు మీ అందరితో మాట్లాడడం వల్ల, మీ ఉత్తరాలు చదవడం వల్ల, ఫోన్ లో మీరు తెలిపే అభిప్రాయాలను విని, మీ అందరూ నన్ను మీ కుటుంబాలలో వ్యక్తిగా పరిగణిస్తున్నారని అనిపిస్తుంది. ఇది నాకొక ఆహ్లాదకరమైన అనుభూతి. మిత్రులారా, ప్రజాస్వామ్యానికి ఎన్నికలు ఒక పెద్ద పండుగ లాంటివి. రాబోయే రెండు నెలలు మనందరమూ ఎన్నికల పోటాపోటీల్లో నిమగ్నమై ఉంటాము. నేను ఈ ఎన్నికలలో స్వయంగా ఒక అభ్యర్థిగా ఉంటాను. ఆరోగ్యకరమైన ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థను గౌరవిస్తూ, రాబోయే మన్ కీ బాత్, మే నెల ఆఖరి ఆదివారం నాడు ఉంటుంది. అంటే మార్చి నెల, ఏప్రిల్ నెల, మే నెల మొత్తం మూడు నెలల భావనలను ఎన్నికల తరువాత ఒక కొత్త విశ్వాసంతో, మీ ఆశీర్వాద బలంతో మరోసారి మన్ కీ బాత్ మాధ్యమం ద్వారా మన మాటల పరంపరను ప్రారంభిస్తాను. కొన్నేళ్లపాటు మీతో మనసులో మాటలు మాట్లాడుతూ ఉంటాను. మరోసారి మీ అందరికీ హృదయపూర్వక ధన్యవాదాలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నమస్కారం! ఈ నెల 21వ తేదీన దేశానికి ఒక చాలా బాధాకరమైన విషయం తెలిసింది. ఏమిటంటే, కర్ణాటక లోని తుముకూరు జిల్లాకు చెందిన శ్రీ సిధ్ధగంగా మఠాథిపతి డా. శ్రీ శ్రీ శ్రీ శివకుమార్ స్వామి గారు ఇక లేరనే వార్త. శివ కుమార్ స్వామి గారు తన యావత్ జీవితాన్నీ సమాజ సేవకే సమర్పించేసారు. బసవేశ్వర భగవానుడు మనకు “కాయకవే కైలాస్” అని నేర్పించాడు. అంటే, కఠినమైన శ్రమ చేస్తూ నీ కర్తవ్యాన్ని నిర్వర్తిస్తూ ఉండడం శివుడి నివాసమైన కైలాసానికి వెళ్ళడం లాంటిది అని అర్థం. శివకుమార స్వామి గారు ఇదే బాటపై నడిచారు. ఆయన తన 111ఏళ్ళ జీవితకాలంలో ఎన్నో వేల మందికి సామజిక, విద్యా, ఆర్థిక సహాయాలను అందించే పనులను చేసారు. వారి ఖ్యాతికి కారణం ఆయన విద్వత్తు. ఆంగ్ల, కన్నడ, సంస్కృత భాషలలో ఆయనకు అద్భుతమైన ప్రావీణ్యం ఉంది. ఆయన ఒక సంఘ సంస్కర్త. ప్రజలకు భోజనము, ఆశ్రయము, విద్య, ఆథ్యాత్మిక జ్ఞానం అందించడానికి మాత్రమే ఆయన తన జీవితాంతం పాటుపడ్డారు. రైతులు నిరతరం క్షేమంగా ఉండాలన్నదే జీవితంలో ఆయనకు అత్యంత ముఖ్యమైన విషయం. సిధ్ధగంగా మఠం ద్వారా క్రమం తప్పకుండా జంతువుల, వ్యవసాయ వేడుకల నిర్వాహణ జరుగుతూ ఉంటుంది. పరమ పూజ్యులైన స్వామీజీ అశీస్సులు నాకు అనేక సార్లు లభించడం నా అదృష్టం. 2007లో శ్రీ శ్రీ శ్రీ శివ కుమార స్వామి గారి శత సంవత్సర ఉత్సవ వేడుకలకు మన మాజీ రాష్ట్రపతి డాక్టర్.ఎ.పి.జె.అబ్దుల్ కలాం గారు తుమ్కూరు వెళ్లారు. కలాం గారు పూజ్యులైన స్వామి గారికి ఒక కవితను కూడా ఆ సందర్భంగా వినిపించారు. అదేమిటంటే –

“O my fellow citizens – In giving, you receive happiness,

In Body and Soul – You have everything to give.

If you have knowledge – share it

If you have resources – share them with the needy.

You, your mind and heart

To remove the pain of the suffering,And, cheer the sad hearts.

In giving, you receive happinessAlmighty will bless, all your actions.”

“నా తోటి దేశ పౌరులారా, ఇవ్వడంలో ఆనందం ఉంది.

దేహం లోనూ, ఆత్మలోనూ – ఇవ్వడానికి ఎంతో ఉంది.

మీకు జ్ఞానం ఉంటే పంచండి.

మీ వద్ద వనరులు ఉంటే – అవసరార్థులకు పంచండి.

మీరు, మీ బుధ్ధిని, మీ మనసుని

బాధలో ఉన్నవారి కోసం ఉపయోగించండి. దు:ఖితులను ఆహ్లాదపరచండి.

ఇవ్వడం ద్వారా ఆనందం లభిస్తుంది. భగవంతుడు మీ ప్రతి చర్యను ఆశీర్వదిస్తాడు.”

అని అర్థం.

శ్రీ శ్రీ శ్రీ శివ కుమార స్వామి గారి జీవితాన్నీ, సిధ్ధగంగ మఠం లక్ష్యాన్నీ డాక్టర్ కలాం గారు ఈ కవిత ద్వారా అందంగా సమర్పించారు.మరోసారి నేను ఈ మహాత్ముడికి నా శ్రధ్ధాంజలిని అర్పిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, 1950, జనవరి26 వ తేదీన మన దేశ రాజ్యాంగం అమలులోకి వచ్చింది. ఆరోజున మన దేశం ఒక గణతంత్ర దేశంగా మారింది. నిన్ననే మనం ఆడంబరంగా, గౌరవ మర్యాదలతో మన గణతంత్ర దినోత్సవాన్ని జరుపుకున్నాం. కానీ ఇవాళ నేనింకో మాట చెప్పాలనుకుంటున్నాను. జనవరి25వ తేదీ మన ఎన్నికల సంఘాన్ని స్థాపించిన రోజు. ఆ రోజుని మనం జాతీయ ఓటరు దినోత్సవంగా(National Voter’s Day) జరుపుకుంటాం. భారతదేశంలో ఎన్నికల ఏర్పాట్లు ఏ స్థాయిలో జరుగుతాయో చూసి ప్రపంచం యావత్తు ఆశ్చర్య పడుతుంది. మన ఎన్నికల సంఘం ఎంత చాకచక్యంగా ఈ ఏర్పాట్లన్నీ చేస్తుందో చూసి ప్రతి భారతీయుడూ గర్వపడడమనేది సాధారణమైన విషయమే. రికార్డు లో నమోదైన ప్రతి పౌరుడికీ, ప్రతి నమోదైన ఓటరుకీ తమ ఓటు హక్కుని వినియోగించుకునే అవకాశాన్ని మన దేశం ఏర్పాటు చేస్తుంది.

హిమాచల్ ప్రదేశ్ లోని 15,000 అడుగుల ఎత్తుపై ఉన్న ప్రాంతాల్లో కూడా ఎన్నికల కేంద్రాలు ఏర్పాటవుతాయి. అండమాన్ నికోబార్ ద్వీప సమూహాల్లోని దూర దూర ద్వీపాల్లో కూడా ఎన్నికల ఏర్పాట్లు జరుగుతాయి. గుజరాత్ లోని విషయాన్ని మీరు తప్పక వినే ఉంటారు. గిర్ అడవిలోని ఒక అందమైన ప్రాంతంలో కేవలం ఒకే ఒక ఓటరు కోసం ఒక పోలింగ్ బూత్ పెడతారు. కేవలం ఒకే ఒక్క ఓటరు కోసం! ఇటువంటి ఎన్నికల సంఘాన్ని చూసి మనం గర్వపడడం చాలా సాధారణమైన విషయం. ఆ ఒక్కొక్క ఓటరు కోసం, అతడికి తన ఓటు హక్కుని ఉపయోగించుకునే అవకాశం లభించాలనే ఉద్దేశంతో, ఎన్నికల సంఘం ఉద్యోగుల జట్టు మొత్తం దూర దూర ప్రాంతాలకు వెళ్ళి ఎన్నికలు జరిగేలా చూస్తుంది. ఇదే మన గణతంత్ర దేశంలోని అందం. మన గణతంత్రాన్ని బలంగా ఉంచడానికి నిరంతరం ప్రయాస పడే ఎన్నికల సంఘాన్ని నేను మెచ్చుకుంటున్నాను. ఎన్నికల ప్రక్రియలో పాల్గొని, స్వతంత్రంగా, నిష్పక్షంగా ఎన్నికలు జరగడానికి సహాయపడే అన్ని రాష్ట్రాల ఎన్నికల సంఘాల ఉద్యోగులను, మిగతా ఉద్యోగులనందరినీ కూడా నేను అభినందిస్తున్నాను.
ఈ ఏడాది మన దేశంలో జరగబోయే లోక్ సభ ఎన్నికలలో 21వ శతాబ్దంలో పుట్టిన యువత ఎన్నికలలో తమ ఓటు హక్కుని మొదటిసారిగా వినియోగించుకోబోతున్నారు. దేశ బాధ్యతని తమ భూజాలకు ఎత్తుకునే అవకాశం వారికి లభిస్తోంది. ఇప్పుడు వాళ్ళు దేశంలో నిర్ణయప్రక్రియలో భాగస్వాములు కాబోతున్నారు. తమ సొంత కలలను దేశ స్వప్నాలతో ముడిపెట్టే తరుణం వచ్చింది. ఎన్నికలలో పాల్గోవడానికి అర్హులైన యువత తమ పేర్లను ఓటర్ల జాబితాలో తప్పక రిజిస్టరు చేయించుకోవాల్సిందిగా నేను యువతను కోరుతున్నాను. దేశంలో ఓటరుగా గుర్తింపు పొందడం, ఓటు హక్కుని పొందడం అనేది జీవితంలో ఎదురయ్యే అనేక ముఖ్యమైన ఘట్టాల్లో ఒక ముఖ్యమైన మెట్టు. దానితో పాటుగా ఓటువెయ్యడం అనేది నా బాధ్యత అన్న భావం మన లోపల పెరగాలి. జీవితంలో ఎప్పుడైనా, ఏదైనా కారణం వల్ల ఓటు వెయ్యలేకపోతే చాలా బాధ కలగాలి. అయ్యో , నేను ఓటు వెయ్యలేకపోయాను, ఆ రోజు నేను ఓటువెయ్యడానికి వెళ్లలేదు. అందువల్లనే దేశం ఇవాళ ఇంత ఒత్తిడిలో ఉంది.. అనుకునేంతటి బాధ్యత మనకి ఉండాలి. ఇది మ వృత్తి,ప్రవృత్తి కావాలి. ఇది మన సంస్కృతి కావాలి. దేశంలోని ప్రముఖ వ్యక్తులకు నేను చెప్పేదేమిటంటే, మనందరము కలిసి

ఓటరుజాబితాలో మన పేర్లను నమోదు చేయించడం, ఎన్నికలు జరిగే రోజున ఓటు వెయ్యడం, మొదలైన విషయాలను ప్రచారం చేసి, ప్రజలను అప్రమత్తులుగా తయారుచేద్దాం. పెద్ద సంఖ్యలో మన యువ ఓటర్లు తమ పేర్లను నమోదు చేసుకుంటారనీ, తమ భాగస్వామ్యంతో మన గణతంత్రానికి మరింత బలాన్ని ఇస్తారని నేను నమ్ముతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, పవిత్రమైన ఈ భరతగడ్డపై ఎందరో మహాపురుషులు జన్మించారు. వారంతా మానవత్వం కోసం కొన్ని అద్భుతమైన, మరవలేని పనులను చేశారు. మన భరతభూమి ఎందరో రత్నాలవంటి బిడ్డలను కన్న భూమి. అటువంటి మహాపురుషులలో ఒకరే నేతాజీ సుభాష్ చంద్ర బోస్. జనవరి 23వ తేదీన యావత్ భారతదేశం ఒక విభిన్నమైన రీతిలో ఆయన జయంతిని జరుపుకుంది. భారతదేశ స్వతంత్ర సంగ్రామానికి తమ భాగస్వామ్యాన్ని అందించిన మహావీరుల స్మారకార్థంగా తయారుచేసిన ఒక సంగ్రహాలయాన్ని(మ్యూజియంను) ప్రారంభం చేసే అదృష్టం నాకు నేతాజీ జయంతి నాడు లభించింది. స్వాతంత్రం వచ్చిన నాటి నుండీ ఎర్రకోటలో ఎన్నో గదులు మూసివేయబడి ఉన్నాయాని మీకు తెలిసు కదా. అలా మూసివేయబడి ఉన్న గదులన్నింటినీ ఎంతో అందమైన సంగ్రహాలయాలుగా తీర్చిదిద్దారు. నేతాజీ సుభాష్ చంద్ర బోస్ కీ, ఇండియన్ నేషనల్ ఆర్మీ కి ఒక సంగ్రహాలయం, ‘याद-ए-जलियां’, ఇంకా1857 – Eighteen Fifty Seven, India’s First War of Independenceపేర్లతో మరికొన్ని సంగ్రహాలయాలు తయారయ్యాయి. ఈ సంగ్రహాలయాలు ఉన్న గదుల్లోని ప్రతి ఇటుకలోనూ మన గౌరవపూర్వకమైన చరిత్ర తాలూకూ పరిమళాలు నిండి ఉన్నాయి. ఈ సంగ్రహాలయాల ప్రతి అంగుళంలోనూ మన స్వాతంత్ర సమరవీరుల గాధలను చెప్పే విషయాలు మనల్ని చరిత్రలోకి తీసుకువెళ్తాయి. ఇదే ప్రదేశంలో భారతమాత వీరపుత్రులైన – కర్నల్ ప్రేమ్ సెహ్గల్, కర్నల్ గురుభక్ష్ సింహ్ డిల్లో, మేజర్ జనరల్ షహన్వాజ్ ఖాన్ లపై ఆంగ్ల ప్రభుత్వం దావా నడిపింది.

ఎర్రకోటలోని క్రాంతి మందిర్ లో నేతాజీ కి సంబంధించిన జ్ఞాపకాలను సందర్శిస్తున్నప్పుడు నేతాజీ కుటుంబసభ్యులొకరు నాకు ఒక అరుదైన టోపీని బహుకరించారు. అది ఒకప్పుడు నేతాజీ పెట్టుకున్న టోపీట. అక్కడకు వచ్చిన ఆ టోపీని చూసిన ప్రజలలో దేశభక్తి కలిగేందుకు ప్రేరణ లభిస్తుందనే ఉద్దేశంతో ఆ టోపీని ఆ సంగ్రహాలయంలోనే ఒక చోట పెట్టించేసాను నేను. అసలు మన నాయకుల శౌర్యం, దేశభక్తిల గురించి నవతరానికి వేరు వేరు రూపాల్లో మళ్ళీ మళ్ళీ నిరంతరం అండింఛాల్సిన అవసరం ఉంది. క్రిందటి నెల డిసెంబర్ ముప్ఫై న నేను అండమాన్ నికోబార్ ద్వీపానికి వెళ్లాను. 75ఏళ్ల క్రితం ఎక్కడైతే నేతాజీ త్రివర్ణపతాకాన్ని ఎగురవేశారో, సరిగ్గా అదే ప్రదేశంలో మళ్ళీ త్రివర్ణపతాకాన్ని ఎగురవేశారు. 2018,అక్టోబర్ లో ఎర్రకోటలో త్రివర్ణపతాకాన్ని ఎగురవేయడం చూసి జనాలు ఆశ్చర్యపోయారు. ఎందుకంటే అక్కడ ఆగస్టు పదిహేను కి మాత్రమే జాతీయపతాకాన్ని ఎగురవేసే అలవాటు ఉంది. ఆజాద్ హింద్ సర్కార్ తయారై 75ఏళ్ళు పూర్తైన సందర్భంలో అలా ఎగురవేశాము.

సుభాష్ బాబుని ఎప్పటికీ ఒక వీర సైనికుడిగా, ఒక నైపుణ్యం గల నిర్వాహకుడిగా గుర్తుంచుకుంటాము. స్వతంత్ర సంగ్రామంలో ఒక ముఖ్యమైన పాత్ర వహించిన వీరుడైన సైనికుడిగా గుర్తుంచుకుంటాము. “ఢిల్లీ చలో”, “తుమ్ ముఝే ఖూన్ దో, మై తుమ్హే ఆజాదీ దూంగా”(నువ్వు నాకు రక్తం ఇవ్వు, నేను నీకు స్వాతంత్రాన్ని ఇస్తాను), లాంటి చురుకైన నినాదాలతో నేతాజీ ప్రతి భారతీయుడి గుండెల్లోనూ స్థానాన్ని సంపాదించుకున్నాడు. నేతాజీకి సంబంధించిన ఫైళ్లను సార్వజనికం చేయాలని చాలా ఏళ్ళ నుండీ కోరడం జరిగింది. ఇది మేము చెయగలిగామని నాకు ఆనందంగా ఉంది. నేతాజీ కుటుంబం మొత్తం ప్రధానమంత్రి కార్యాలయానికి వచ్చిన రోజు ఇంకా నాకు గుర్తు ఉంది. మేమంతా కలిసి నేతాజి గురించి ఎన్నో కబుర్లు చెప్పుకున్నాం. నేతాజీకి శ్రధ్ధాంజలి ఘటించాం.

భారతదేశానికి చెందిన ఎందరో మహా నాయకులతో ముడిపడి ఉన్న కొన్ని ప్రాంతాలను అభివృద్ధి పరచే ప్రయత్నం జరగడం నాకు చాలా ఆనందాన్ని కలిగించింది. బాబాసాహెబ్ అంబేద్కర్ కు సంబంధించిన 26,అలీపూర్ రోడ్డు , సర్దార్ పటేల్ సంగ్రహాలయం, క్రాంతి మందిర్ మొదలైనవి. మీరు ఢిల్లీ వస్తే గనుక ఈ ప్రాంతాలను తప్పక సందర్శించండి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇవాళ మనం నేతాజీ సుభాష్ చంద్ర బోస్ గురించి, అది కూడా మన్ కీ బాత్ లో మాట్లాడుకుంటున్నాం కాబట్టి, నేను నేతాజీ గారి జీవితానికి సంబంధించిన ఒక కథను మీతో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. నేను ఎప్పుడూ కూడా రేడియోను మనుషులను కలిపే ఒక మాధ్యమంగా భావించాను. అలానే నేతాజీ కి కూడా రేడియోతో బాగా దగ్గర సంబంధం ఉంది. ఆయన కూడా దేశప్రజలతో సంభాషించడానికి రేడియోను మాధ్యమంగా ఎన్నుకున్నారు.

1942లో,సుభాష్ బాబు ఆజాద్ హిండ్ రేడియోను మొదలుపెట్టారు. రేడియో ద్వారానే ఆయన ఆజాద్ హిండ్ ఫౌజ్ లోని సైనికులతోనూ, దేశప్రజలతోనూ మాట్లాడుతూ ఉండేవారు. రేడియోలో సుభాష్ బాబు మాట్లాడే పధ్ధతే వేరుగా ఉండేది. మాట్లాడే ముందుగా ఆయన అందరితోనూ -– This is Subhash Chandra Bose speaking to you over the Azad Hind Radio అనేవారు. ఆ మాట వింటూనే శ్రోతల్లో ఒక కొత్త ఉత్సాహం, కొత్త శక్తి ప్రవహించేవి.

ఈ రేడియో స్టేషన్ వారానికొకసారి వార్తలను కూడా ప్రసారం చేసేదని నాకు చెప్పారు. ఆంగ్లం, హిందీ, తమిళం, బాంగ్లా,మరాఠీ, పంజాబీ,పష్తో , ఇంకా ఉర్దూ భాషల్లో ఈ వార్తలు ప్రసారమయ్యేవిట. ఈ రేడియో స్టేషన్ ను నిర్వహించడంలో

గుజరాత్ లో ఉండే ఎమ్.ఆర్.వ్యాస్ గారు చాలాముఖ్య పాత్ర వహించారుట.ఆజాద్ హింద్ రేడియోలో ప్రసారమయ్యే కార్యక్రమాలను ప్రజలు బాగా ఇష్టపడేవారుట. ఆ కార్యక్రమాల వల్ల మన స్వాతంత్ర సమరయోధులకు కూడా చాలా బలం లభించేది.

ఈ క్రాంతి మందిరంలోనే ఒక దృశ్యకళా సంగ్రహాలయం కూడా తయారుచేసారు. భారతీయ కళలు,సంస్కృతిలను గురించి ఎంతో ఆకర్షణీయంగా చెప్పే ప్రయత్నం ఇక్కడ చేశారు. సంగ్రహాలయంలో నాలుగు చారిత్రాత్మక ప్రదర్శనలు ఉన్నాయి. అక్కడ మూడు శతాబ్దాల పూర్వం వేయబడిన 450 కన్నాఎక్కువ చిత్తరువులు, కళాచిత్రాలు ఉన్నాయి. సంగ్రహాలయంలో అమృతా షేర్గిల్, రాజారవివర్మ, అవనీంద్ర నాథ్ టాగూర్, గగనేంద్రనాథ్ టాగూర్, నందలాల్ బోస్, జామినీ రాయ్, సైలోజ్ ముఖర్జీ, వంటి ఎందరో గొప్ప కళాకారుల ఉత్కృష్టమైన చిత్రాలు ఇక్కడ ప్రదర్శనలో ఉంచారు. మీరు అక్కడికి వెళ్ళి గురుదేవులు రవీంద్రనాథ ఠాగూర్ చిత్రాలను కూడా తప్పక చూడవలసిందిగా నేను మిమ్మల్ని కోరుతున్నను. చిత్రలేఖనం గురించి మాట్లాడుతూ గురుదేవులు రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ గీసిన ఉత్కృష్టమైన చిత్రాలను చూడమంటున్నారేమిటీ అనుకుంటున్నారా? మీకు ఇంతవరకు గురుదేవులు రవీంద్రనాథ్ టాగూర్ ఒక రచయితగా, ఒక సంగీతకారుడిగానే తెలిసి ఉంటారు. కానీ గురుదేవులు ఒక చిత్రకారుడు కూడా. ఆయన ఎన్నో విషయలాపై చిత్రాలను గీశారు. ఆయన పశుపక్ష్యాదుల చిత్రాలను కూడా వేశారు. ఎన్నో సుందరమైన దురానుగత చిత్రాలను కూడా చిత్రించారు. ఇంతే కాక ఆయన మనుష్య గుణగణాలను కూడా తన కేన్వాస్ పై చిత్రీకరించే ప్రయత్నం చేసారు. ముఖ్యమైన విషయం ఏమిటంటే గురుదేవులు టాగూర్ తన అత్యధిక చిత్రలకు ఏ పేరూ పెట్టనేలేదు. తన చిత్రాలను చూసేవారు, స్వయంగా ఆ చిత్రాన్ని అర్థం చేసుకుని, ఆ చిత్తరువులో ఉన్న సందేశాన్ని తన దృష్టికోణంతో అర్థం చేసుకోవాలని ఆయన అనుకునేవారు. ఆయన చిత్తరువులు యూరోపియన్ దేశాల్లో, రూస్ లోనూ, అమెరికాలోనూ కూడా ప్రదర్శించబడ్డాయి. క్రాంతి మందిరంలో ఆయన చిత్తరువులను చూడడానికి మీరు తప్పక వెళ్తారని నాకు నమ్మకం ఉంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, భారతదేశం సాధువుల భూమి. మన సాధువులు, తమ ఆలోచనలు, తమ పనుల ద్వారా సద్భావం, సమానత, ఇంకా సామాజిక సాధికారత సందేశాలను అందించారు. అలాంటి ఒక సాధువే సంత్ రవిదాస్. ఫిబ్రవరి19 రవిదాస్ గారి జయంతి. సంత్ రవిదాస్ గారి దోహాలు చాలా ప్రసిధ్ధి పొందాయి. సంత్ రవిదాస్ గారు చిన్న చిన్న వాక్యాల్లోనే పెద్ద పెద్ద సందేశాలను అందించేవారు. ఆయన ఏమన్నారంటే –

“जाति-जाति में जाति है,

जो केतन के पात,

रैदास मनुष ना जुड़ सके

जब तक जाति न जात”

అరటిచెట్టుకాండాన్నిచీరుతూఉంటే, పొరవెనకాలపొర, మళ్ళీపొర వెనకాల పొర వస్తాయే కానీ లోపల ఏమీ ఉండదు. చెట్టు చీరడం పూర్తయిపోతుంది. అచ్చం అలానే, మనిషిని మతాల్లోకి పంచేసరికీ మనిషి మనిషిగా మిగలలేదు. అయన ఏమనేవారంటే, నిజంగా భగవంతుడు ప్రతి మనిషిలోనూ ఉన్నప్పుడు, మనుషులను కులం, మతం మొదలైన సామాజిక ఆధారాలతో విడదీయడం సరైనది కాదు అనేవారు.

గురు రవిదాస్ గారి జననం ప్రవిత్ర భూమి అయిన వారణాసిలో జరిగింది. సంత్ రవిదాస్ గారు తన జీవితకాలమంతా తన సందేశాల ద్వారా శ్రమ, ఇంకా శ్రామికుల ప్రాముఖ్యతను తెలిపే ప్రయత్నం చేశారు. ఆయన ప్రపంచానికి శ్రమ తాలూకూ ప్రాముఖ్యతను వాస్తవికంగా తెలిపే ప్రయత్నం చేశారనడం తప్పు అవదు. ఆయన అనేవారు –

“मन चंगा तो कठौती में गंगा”

అంటే “మీమనసు, హృదయంపవిత్రంగాఉంటేసాక్షాతూఈశ్వరుడేమీహృదయంలోనివసిస్తాడు” అనిఅర్థం.

సంత్రవిదాస్సందేశాలుప్రతిశాఖను, అన్నివర్గాలప్రజలనుప్రభావితంచేశాయి. చిత్తోడ్మహారాజా, రాణీలను,మీరాబాయిమొదలైనవారంతాఆయనశిష్యులే. నేనుమరోసారిసంత్రవిదాస్గారికినమస్కరిస్తున్నాను.
నాప్రియమైనదేశప్రజలారా, కిరణ్సిదర్గారుమైగౌలోఏంరాసారంటే, నేనుమన్కీబాత్లోభారతీయఅంతరిక్ష్యకార్యక్రమాలు, దానిభవిష్యత్తుతోముడిపడినవిషయాలపైదృష్టినిసారించాలనిచెప్పారు. విద్యార్థులలోఅంతరిక్ష్య కార్యక్రమాలపై ఆసక్తి పెంచేలాంటి విషయాలు మాట్లాడాలనీ, కొంచెం కొత్తగా, విద్యార్థులు ఆకాశపు పరిధిని దాటి ఆలోచించేలా ఉండాలని కోరుతూ వాళ్లతో మాట్లాడమని నన్ను కోరారు.

కిరణ్ గారూ, మీ ఆలోచనను, ప్రత్యేకంగా మన పిల్లల కోసం ఇచ్చిన సందేశాన్ని మెచ్చుకుంటున్నాను. కొన్ని రోజుల క్రితం నేను అహ్మదాబాద్ వెళ్ళాను. అక్కడ నాకు విక్రమ్ సారాభాయ్ గారి విగ్రహావిష్కరణ చేసే అదృష్టం లభించింది. భారత అంతరిక్ష్య కార్యక్రమాల్లో డాక్టర్ విక్రమ్ సారాభాయ్ గారికి ఒక ప్రత్యేకమైన తోడ్పాటు ఉంది. మన అంతరిక్ష్య కార్యక్రమాల్లో దేశంలోని అసంఖ్యాక యువ వైజ్ఞానికుల సహకారం ఉంది. మనం ఎంతో గర్వించదగ్గ విషయం ఏమిటంటే ఇవాళ మన విధ్యార్థులు అభివృధ్ధి చేసిన సేటిలైట్, Sounding Rocketsఅంతరిక్ష్యం లోకి వెళ్తున్నాయి. ఈ జనవరి 24న మన విధ్యార్థులు తయారు చేసిన “కలామ్- సేట్” లాంచ్ చెయ్యబడింది. ఒరిస్సాలో విశ్వవిద్యాలయ విద్యార్థుల ద్వారా తయరుచెయ్యబడిన Sounding Rocketsకూడా ఎన్నో రికార్డులను సృష్టించాయి. దేశానికి స్వాతంత్రం వచ్చిన నాటి నుండీ 2014 వరకూ తయారైన స్పేస్ మిషన్లన్నింటిలో దాదాపు Space Mission లన్నింటినీ గడచిన నాలుగేళ్ళలో మొదలుపెట్టారు. ఒకే అంతరిక్ష్యయానంతో, ఒకేసారి 104 సేటిలైట్స్ లాంచ్ చేసిన ప్రప్రంచరికార్డుని కూడా మనం సృష్టించాము. త్వరలోనే మనం చంద్రయాన్ -2 ప్రచారం ద్వారా చంద్రుడిపై భారతదేశ ఉనికిని నమోదు చెయ్యబోతున్నాం.
స్పేస్ టెక్నాలజీని మన దేశం ధన, మాన రక్షణకి కూడా బాగా ఉపయోగించుకుంటోంది. వరదలైనా, రైలు లేదా రోడ్డు రక్షణ మొదలైనవాటికి స్పేస్ టెక్నాలజీ వల్ల చాలా సహాయం అందుతోంది. మన మత్స్యకార సోదరులకు NAVICdevices పంచడం జరిగింది. ఇది వాళ్ల రక్షణతో పాటూ వాళ్ళు ఆర్థికంగా అభివృధ్ధి చెందడానికి ఉపయోగపడుతుంది. ప్రభుత్వ సేవల పంపిణీకీ ,accountability ని ఇంకా మెరుగుపరచడానికీ స్పేస్ టెక్నాలజీ ని మనం వాడుకుంటున్నాం. “Housing for all”అందరికీ ఇళ్ళు అనే పథకంలో 23 రాష్ట్రాల్లో దాదాపు 40లక్షల ఇళ్ళను జియో-ట్యాగ్ చేసారు. దానితో పాటుగా ఉపాధిరూపంలో దాదాపు 350కోట్లు సంపత్తిని జియో ట్యాగ్ చేశారు . ఇవాళ మన శాటిలైట్లు అభివృధ్ధి చెందుతున్న దేశ ప్రగతికి ప్రతీకలు. ప్రపంచంలో ఎన్నో దేశాలతో మనకు పెరుగుతున్న సత్సంబంధాలకు దీని సహకారం ఎంతో ఉంది. సౌత్ ఏషియా శాటిలైట్స్ కి ఒక ప్రత్యేకమైన చొరవ ఉంది. అవి పొరుగున ఉన్న మన మిత్రరాజ్యాలకు కూడా అభివృధ్ధి బహుమతిని ఇచ్చాయి. తన competitive launch servicesద్వారా భారతదేశం ఇవాళ కేవలం అభివృధ్ధి చెందుతున్న దేశాలవే కాకుండా అభివృధ్ధి చెందిన దేశాల శాటిలైట్స్ ని కూడా లాంచ్ చేస్తోంది. ఆకాశం, నక్షత్రాలూ ఎప్పుడూ పిలల్లకు ఆకర్షణీయమైనవే. మన స్పేస్ ప్రోగ్రామ్ పిల్లలకు గొప్పగా ఆలోచించడానికీ, తమ పరిధిని దాటి ఆలోచించడానికీ అవకాశం ఇస్తుంది. ఇది ఇప్పటిదాకా అసంభవమనుకున్న విషయాలు. ఇది మన పిల్లలు నక్షత్రాలను చూడడం తో పాటుగా, కొత్త నక్షత్రాలను వెతకడానికి, వారికి ప్రేరణను అందించడానికి ఉపయోగపడే దృష్టికోణం ఇది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నేను ఎప్పుడూ చెప్తాను. ఆటలు ఆడేవారు రాణించాలి. ఈసారి ఖేలో ఇండియాలో ఎందరో తరుణ్ లు ,యువ ఆటగాళ్ళూ, వికశించి ముందుకువచ్చారు. జనవరి నెలలో పూనాలో ఖేలో ఇండియా యూత్ గేమ్స్ లో 18 క్రీడల్లో దాదాపు 6000మంది ఆటగాళ్ళు పాల్గొన్నారు. మన క్రీడల local ecosystem బలంగా ఉంటే, అంటే మన మూలాలు బలంగా ఉంటేనే మన యువ క్రీడాకారులు దేశంలోనూ, ప్రపంచంలోనూ తమ సామర్థ్యాన్ని అత్యుత్తమంగా ప్రదర్శించగలరు. స్థానికంగా క్రీడాకారులు అత్యుత్తమ ప్రదర్శనను కనబరచిప్పుడే వారు గ్లోబల్ స్థాయిలో కూడా అత్యుత్తమ ప్రదర్శనను చూపగలరు. ఈసారి ఖేలో ఇండియాలో ప్రతి రాష్ట్రం నుండి క్రీడాకారులు తమతమ స్థాయిలో అత్యుత్తమ ప్రదర్శనను అందించారు. మెడల్ వచ్చిన ఎందరో క్రీడాకారుల జీవితం, ఎంతో ప్రేరణాత్మకంగా ఉంది.

బాక్సింగ్ లో యువ క్రీడాకారుడు ఆకాష్ గోర్ఖా వెండి పతకాన్ని సాధించాడు. ఆకాష్ తండి రమేష్ గారు పుణే లోని ఒక కాంప్లెక్స్ లో వాచ్మేన్ గా పని చేస్తారు. తన కుటుంబంతో పాటూ ఆయన ఒక పార్కింగ్ షెడ్ లో ఉంటారు. మహారాష్ట్ర లో అండర్-21 మహిళా కబడ్డి జట్టు కేప్టెన్ సోనాలీ హేల్వీ సతారా నివాసి. చిన్నవయసులోనే తన తండ్రిని కోల్పోయింది ఆమె. ఆమె తల్లి, సోదరుడు ఆమె ప్రతిభకు తమ సహకారాన్ని అందించారు. చాలాసార్లు కబడ్డి లాంటి ఆటల్లో మహిళలకు సహకారం పెద్దగా లభించదు. అయినా కూడా సోనాలీ కబడ్ది ని వరించి, అత్యుత్తమ ప్రతిభను చూపెట్టింది. ఆసన్సోల్ లోని పదేళ్ళ అభినవ్ షా ఖేలో ఇండియా యూత్ గేమ్స్ లో అందరికంటే తక్కువ వయస్కుడిగా బంగారు పతకాన్ని సాధించాడు. కర్ణాటక కు చెందిన ఒక రైతు బిడ్డ అక్షతా వాస్వాని కమ్తీ వెయిట్ లిఫ్టింగ్ లో స్వర్ణ పతకాన్ని గలుచుకుంది. ఆమె తన గెలుపుకి కారణం తన తండ్రి అని చెప్పింది. ఆమె తండ్రి బెల్గామ్ లో ఒక రైతు. మనం నవభారత నిర్మాణం గురించి మాట్లాడుతుంటాం. యువశక్తి సంకల్పమే న్యూ ఇండియా కదా. ఖేలో ఇండియా తాలూకూ ఈ కథలన్నీ చెప్పేదేమిటంటే – న్యూ ఇండియా నిర్మాణం కేవలం పెద్ద పట్టణాల ప్రజలది మాత్రమే కాక; చిన్న చిన్న నగరాల, గ్రామాల, ప్రాంతాల నుండి వచ్చిన యువజనుల, పిల్లల, young sporting talents,మొదలైనవారందరి సహకారం కూడా ఉంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మీరు ఎన్నో ప్రముఖ అందాల పోటీల గురించి వినే ఉంటారు. కానీ మీరు మెరిసే టాయిలెట్ ల పోటీ గురించి ఎప్పుడైనా విన్నారా?గత నెల రోజులుగా జరుగుతున్న ఈ విచిత్రమైన పోటీలో ఏభైవేల కన్నా ఎక్కువ టాయిలెట్లు పోటీ పడ్డాయి. ఈ విచిత్రమైన పోటీ పేరు “స్వచ్ఛ సుందర్ సౌచాలయ్”. ప్రజలు తమ టాయిలెట్లను శుభ్రంగా ఉంచడంతో పాటూ, దానిని రంగులతో అలంకరించి, వాటికి పెయింటింగ్స్ వేయించి అందంగా కూడా తయారుచేస్తున్నారు. మీకు కాశ్మీరు నుండి కన్యాకుమారి దాకా, కచ్ నుండి కామ్రూప్ వరకూ ఉన్న స్వచ్ఛ సుందర్ సౌచాలయాల చిత్రాలు సామాజిక మాధ్యమాలలో చూడడానికి దొరుకుతాయి. నేను సర్పంచ్ లకూ, గ్రామాధిపతులకూ తమ పంచాయితీలలో ఈ ప్రచారానికి నేతృత్వం వహించాల్సిందిగా ఆహ్వానిస్తున్నాను. మీ స్వచ్ఛ సుందర్ సౌచాలయ్ ఫోటోను #MylzzatGharతో జోడించి సామాజిక మాధ్యమంలో తప్పక షేర్ చేయండి.

మిత్రులారా, 2014, అక్టోబర్ రెండవ తేదీన మనందరము మన దేశాన్ని పరిశుభ్రంగా తయారుచెయ్యడానికీ, బహిరంగ మలమూత్రవిసర్జన రహితంగా తయారుచెయ్యడానికి కలిసికట్టుగా ఒక చిరస్మరణియ యాత్రను మొదలుపెట్టాము. భారతదేశంలో ప్రజల సహకారంతో ఇవాళ భారతదేశం 2019 కన్నా ముందరే బహిరంగ మలమూత్రవిసర్జన రహితంగా తయారయ్యింది. ఇది బాపూజీ 150 వ జయంతి కల్లా మనం ఇచ్చే గొప్ప శ్రధ్ధాంజలి.

పరిశుభ్ర భారతదేశం తాలూకూ ఈ చిరస్మరణియ యాత్రను లో మన్ కీ బాత్ శ్రోతల సహకారం కూడా ఎంతో ఉంది. అందువల్లనే, ఐదు లక్షల ఏభైవేల కన్న ఎక్కువ గ్రామాలు, ఆరువందల జిల్లాలు తమని తాము బహిరంగ మలమూత్రవిసర్జన నుండి విముక్తి పొందినట్లుగా ప్రకటించాయన్న విషయం మీ అందరితో పంచుకోవడం ఆనందాన్ని ఇస్తోంది. గ్రామీణ భారతదేశంలో పరిశుభ్రత coverage 98% ని మించింది. దాదాపు తొమ్మిది కోట్ల కుటుంబాలకు మరుగుదొడ్ల సౌకర్యం అందించబడింది.

నా ప్రియమైన చిట్టి పొట్టి మిత్రులారా, పరీక్షలు దగ్గర పడుతున్నాయి. హిమాచల్ ప్రదేశ్ లో నివశించే అంశుల్ శర్మ మై గౌ లో ఏం రాసాడంటే, నాకు పరీక్షలు, ఎక్షామ్ వారియర్స్ గురించి చెప్పండి అని రాశాడు.

అంశుల్ గారూ, ఈ విషయం ఎత్తినందుకు ధన్యవాదాలు. అవును. ఎన్నో కుటుంబాలకు ఏడాదిలో మొదటిభాగం పరీక్షా సమయం. విద్యార్థులు, వారి తల్లిదండ్రుల నుండి అధ్యాపకుల వరకూ, అందరూ పరీక్షల సంబంధిత పనులలో బిజీగా ఉంటారు. నేను విద్యార్థులకు, వారి తల్లిదండ్రులకు, అధ్యాపకులకూ శుభాకాంక్షలు చెప్తున్నాను. నేను ఈ విషయంపై ఇవాల్టి మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమంలో చర్చించాలనుకుంటున్నాను. కానీ నేను రెండు రోజుల తర్వాత, అంటే జనవరి29వ తేదీన ఉదయం 11 గంటలకు పరీక్షలపై దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న విద్యార్థులతో చర్చా కార్యక్రమాన్ని జరపబోతున్నానని చెప్పడం మీకు ఆనందాన్ని కలిగింస్తుందని ఆశిస్తున్నాను. ఈసారి విద్యార్థులతో పాటుగా తల్లిదండ్రులనూ, అధ్యాపకులనూ కూడా ఈ కార్యక్రమంలో పాల్గోబోతున్నారు. ఈసారి కొన్ని ఇతర దేశాల విద్యార్థులు కూడా ఈ కార్యక్రమంలో పాల్గోబోతున్నారు. ఈ పరీక్షలలో చర్చలో, పరీక్షలతో ముడిపడిన అనేక విషయాలతో, ప్రత్యేకంగా ఒత్తిడి రహిత పరీక్షల గురించి యువ మిత్రులతో ఎన్నో కబుర్లు మాట్లాడబోతున్నాను.

ఇందుకోసం నేను ప్రజలను ఇన్పుట్ లనూ, ఐడియాలను పంపాలని కోరాను. మై గౌ లో పెద్ద ఎత్తున ప్రజలు తమ అభిప్రాయాలను పంచుకోవడం నాకు ఎంతో ఆనందంగా ఉంది. ఇందులో ఎన్నో అభిప్రాయాలు, సూచనలనూ నేను తప్పకుండా టౌన్ హాల్ కార్యక్రమంలో మీ ముందర ఉంచుతాను. మీరు తప్పక ఈ కార్యక్రమంలో పాల్గొని, సామాజిక మాధ్యమం, నమో యాప్ మాధ్యమాల ద్వారా ఈ కార్యక్రమం లైవ్ టెలీకాస్ట్ ను చూడవచ్చు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, జనవరి 30 పూజ్యులైన బాపూ వర్ధంతి. పదకొండింటికి యావత్ దేశం అమరవీరులకు శ్రధ్ధాంజలి ఘటిస్తుంది. మనం ఎక్కడ ఉన్నా ఒక కూడా రెండు నిమిషాలు అమరవీరులకి తప్పక శ్రధ్ధాంజలి ఘటిద్దాం. పూజ్యులైన బాపూ ని తప్పక స్మరిద్దాం. పూజ్యులైన బాపూ కలలను సాకారం చేయాలని, నవభారతాన్ని నిర్మించాలని, దేశపౌరులుగా మన కర్తవ్యాలను నిర్వహించాలని – ఈ సంకల్పాలతో ముందుకు నడుద్దాం రండి. ఈ 2019 యాత్రను సఫలపూర్వకంగా ముందుకు నడిపిద్దాం. మీ అందరికీ నా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నమస్కారం! ఈ 2018 సంవత్సరం చివరికి వచ్చేసింది. 2019వ సంవత్సరంలోకి అడుగుపెట్టబోతున్నాం. ఇలాంటి సమయంలో గడచిన ఏడాది తాలూకూ కబుర్లను తలచుకోవడంతో పాటుగా నూతన సంవత్సర తీర్మానాల గురించి కూడా చర్చించుకోవడం సర్వసాధారణం. వ్యక్తిగతంగానూ , సామాజికపరంగానూ, దేశపరంగా కూడా ప్రతి ఒక్కరూ ఒక్కసారి వెనుతిరిగి చూసుకోవాల్సిన అవసరం ఉంది. ముందుచూపుతో భవిష్యత్తు వైపుకి కూడా చూడగలిగినంత దూరం చూసుకోవాల్సిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది. అలా చూసుకున్నప్పుడే గతంలోని అనుభవాలూ ఉపయోగపడతాయి, కొత్త పనులు చేయడానికి ఆత్మవిశ్వాసమూ పెరుగుతుంది. ఇంకా, మన జీవితంలో మార్పుని తీసుకురావడానికి మనం ఏం చెయ్యగలము? దేశం కోసం, సమాజం ముందుకు నడవడానికి మన వంతు సహాయం ఏం చెయ్యగలము? అన్న ఆలోచన కూడా కలుగుతుంది. మీ అందరికీ 2019వ సంవత్సరానికి గానూ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. 2018వ సంవత్సరాన్ని ఎలా గుర్తుంచుకోవాలా అని మీరందరూ ఆలోచిస్తూ ఉండిఉంటారు. 2018వ సంవత్సరాన్ని భారతదేశం ఒక గర్వించదగ్గ దేశంగా, తన 130కోట్ల ప్రజల బలాన్ని ఎలా గుర్తుంచుకుంటుందనేది కూడా ముఖ్యమైన విషయమే. ఇది మనందరికీ ఎంతో గౌరవప్రదమైన సంగతి.

2018లో ప్రపంచంలోకెల్లా అతి పెద్ద ఆరోగ్య భీమా పథకం "ఆయుష్మాన్ భారత" ప్రారంభమైంది. దేశంలోని ప్రతి గ్రామానికీ విద్యుత్తు లభించింది. దేశంలోని పేదరికాన్ని భారతదేశం రికార్డ్ స్థాయిలో నిర్మూలిస్తోందని ప్రపంచంలోని రేటింగ్ – విశిష్ట సంస్థలన్నీ ఒప్పుకున్నాయి. అభ్యంతరహితమైన దేశప్రజల సంకల్పం వల్ల పరిశుభ్రతా కార్యక్రమాలు కూడా తొంభై ఇదు శాతానికి మించి జరుగుతున్నాయి.

స్వాతంత్రం వచ్చిన తరువాత, ఎర్రకోటపై నుండి మొట్టమొదటిసారిగా స్వాతంత్ర భారత ప్రభుత్వపు 75వ వార్షికోత్సవ  త్రివర్ణపతాకం ఎగురవేయబడింది. దేశాన్ని ఏకత్రాటిపై నడిపించిన సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ గారి గౌరవార్థం ప్రపంచంలోకెల్ల పెద్ద ప్రతిమ "Statue of Unity" దేశానికి లభించింది. మన దేశం పేరు ప్రపంచంలో మారుమ్రోగింది. ఐక్యరాజ్య సమితి అత్యున్నత పర్యావరణ పురస్కారమైన "Champions of the earth" award ను మన దేశానికి బహుకరించింది. సౌర శక్తి, వాతావరణ మార్పులలో భారతదేశ ప్రయత్నాలకు ప్రపంచంలో స్థానం లభించింది. భారతదేశంలో అంతర్జాతీయ సోలార్ కూటమి తాలూకూ మొదటి మహాసభ " International Solar Alliance" ప్రారంభోత్సవం జరిగింది. మనందరి సామూహిక సహకారాల కారణంగానే మన దేశంలో ease of doing business rankingలో అపూర్వమైన మెరుగుదల కనబడింది. దేశ ఆత్మరక్షణకు కొత్త బలం లభించింది. ఈ సంవత్సరంలోనే మన దేశం Nuclear Triad  (అణు త్రయం) ను సఫలవంతంగా పూర్తి చేసింది. అంటే నీరు, భూమి, ఆకాశం – ఈ మూడు అంచెల్లోనూ అణుప్రయోగ సామర్థ్యం ఉన్న దేశంగా ఇప్పుడు మన దేశం మారింది. మన దేశపు ఆడపడుచులు తమ నావికా సాగర్ ప్రదక్షిణ ద్వారా యావత్ దేశాన్నీ చుట్టి వచ్చి దేశం గర్వపడేలా చేశారు. వారణాసి లో భారతదేశ మొదటి జలమార్గం ప్రారంభమైంది. దీనితో జాతీయ జలమార్గ రంగంలో కొత్త విప్లవానికి అంకురార్పణ జరిగింది. భారదేశంలోనే అతిపెద్ద రోడ్డూ,రైల్ వంతెన బోగీబీల్ బ్రిడ్జ్ ప్రారంభోత్సవం జరిగింది. దేశంలో వందవది, సిక్కింలో మొదటిది అయిన పాక్యాంగ్ విమానాశ్రయం ప్రారంభోత్సవం జరిగింది. Under-19 ప్రపంచ క్రికెట్ కప్ , అంధుల ప్రపంచ కప్ – రెండిటినీ భారతదేశం గెలుచుకుంది. ఈసారి ఆసియా క్రీడల్లో భారతదేశం పెద్ద సంఖ్యలో పతకాలను సాధించింది. పారా ఆసియా క్రీడల్లో కూడా భారతదేశం ఎంతో చక్కని ప్రతిభను కనబరిచింది. ఇలా ప్రతి భారతీయుడి ప్రయత్నం గురించీ , మనందరి ప్రయత్నాల గురించీ నేను మన మన్ కీ బాత్ లో  మాట్లాడుతూంటే 2019 వచ్చేస్తుందేమో ! ఇదంతా 130కోట్ల దేశప్రజల నిర్విరామ కృషి వల్లనే సాధ్యమైంది. భారతదేశ ప్రగతి, అభివృధ్ధిల ప్రయాణం 2019  లో కూడా ఇలానే సాగుతుందని, మన దేశం మరింత బలంగా తయారై ఉన్నత శిఖరాలకు చేరుకుంటుందని నాకు నమ్మకం ఉంది. 

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈ డిసెంబరు లో మనం కొందరు అసాధారణ వ్యక్తులను కోల్పోయాం. డిసెంబర్ 19న చెన్నై లో డాక్టర్ జయచంద్రన్ మరణించారు. ఆయనను ప్రజలు ప్రేమతో "మక్కల్ మరుతవర్(ప్రజల వైద్యుడు)" అని పిలిచేవారు. ఎందుకంటే ఆయన ప్రజల మనసుల్లో నివసించేవారు. డాక్టర్ జయచంద్రన్ పేదవారికి అతిచవకగా వైద్యసదుపాయాలను అందించినవారిగా పేరుపొందారు. రోగులకు వైద్యాన్ని అందించడానికి ఆయన ఎప్పుడూ సిధ్ధంగా ఉండేవారని ప్రజలు చెప్తారు. తన వద్దకు వచ్చే వృధ్ధ రోగులకు రానూ పోనూ ఖర్చులను కూడా ఆయనే ఇచ్చేవారు. సమాజానికి ప్రేరణ ను అందించేలాంటి ఆయన గురించిన ఇలాంటి ఎన్నో విషయలను  నేను thebetterindia.com websiteలో చదివాను. 

ఇలానే డిసెంబర్ 25న కర్ణాటక కు చెందిన సులగిట్టి నరసమ్మ గారి మరణవార్త తెలిసింది. గర్భం ధరించిన తల్లులు, సోదరీమణులకు ప్రసవ సమయంలో సహాయం చేసే సహాయకురాలిగా సులగిట్టి నరసమ్మ పనిచేసేది. ముఖ్యంగా కర్ణాటకలోని  దుర్లభమైన ప్రాంతాల్లో వేల సంఖ్యలో తల్లులకు, సోదరీమణులకూ తన సేవలను అందించారు ఆవిడ. ఈ సంవత్సరం మొదట్లో పద్మశ్రీ పురస్కారంతో సన్మానించబడ్డారు ఆవిడ. ప్రేరణాత్మకమైన వ్యక్తిత్వం ఉన్న డాక్టర్ జయ చంద్రన్, సులగిట్టి నరసమ్మ లాంటి ఎందరో వ్యక్తులు సమాజంలో అందరి శ్రేయస్సు కోసం తమ జీవితాలను అంకితం చేసారు. హెల్త్ కేర్ గురించి మాట్లాడుతున్నాను కాబట్టి నేను ఉత్తర్ ప్రదేశ్ లోని బిజ్- నౌర్ లోని డాక్టర్ల సామాజిక ప్రయత్నాల గురించి మాట్లాడాలనుకుంటున్నాను. పట్నంలోని కొందరు డాక్టర్లు శిబిరాలను ఏర్పాటుచేసి పేదలకు ఉచితంగా వైద్యం చేస్తున్నారని  కొద్ది రోజుల క్రితం మా పార్టీ కార్యకర్తలు కొందరు నాతో చెప్పారు. అక్కడి హార్ట్, లంగ్స్ క్రిటికల్ సెంటర్ తరఫున ప్రతి నెలా ఇలాంటి వైద్య శిబిరాల ఏర్పాటు చేసి, ఎన్నోరకాల రోగాలకు ఉచితంగా పరీక్షలు జరపడమే కాకుండా వారికి ఆ శిబిరాల్లో ఉచితంగా వైద్యం చేసే ఏర్పాటు కూడా జరుగుతుంది. ప్రతి నెలా వందల కొద్దీ పేద రోగులు ఈ శిబిరాల వల్ల లాభ్ధి పొందుతున్నారు. నిస్వార్థ భావంతో సేవ చేయడానికి నడుంకట్టిన ఈ డాక్టర్ మిత్రుల ఉత్సాహం నిజంగా ప్రసంశనీయం. సామూహిక ప్రయత్నాల ద్వారానే పరిశుభ్రతా ఉద్యమం విజయవంతమైందని ఇవాళ  నేను గర్వంగా చెప్తున్నాను. కొద్ది రోజుల క్రితం మధ్య ప్రదేశ్ లోని జబల్ పూర్ లో ఒకేసారి మూడు లక్షల పైగా ప్రజలు పరిశుభ్రతా ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారని నాకు కొందరు చెప్పారు. పరిశుభ్రత అనే ఈ మహాయజ్ఞంలో నగరపాలికలు, స్వయం సేవా సంస్థలు, స్కూలు,కాలేజీ విద్యార్థులు, జబల్ పూర్ లోని ప్రజలు, అందరూ ఉత్సాహంగా పాల్గొన్నారు. డాక్టర్ జయచంద్రన్ గురించి నేను చదివిన thebetterindia.com గురించి ఇందాకే నేను ప్రస్తావించాను. సమయం దొరికినప్పుడల్లా నేను తప్పక ఈ వెబ్సైట్ లోకి వెళ్ళి ఇలాంటి మరిన్ని ప్రేరణాత్మకమైన విషయాలను తెలుసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తూ ఉంటాను. ఈమధ్య ఇలాంటి ఎన్నో వెబ్సైట్లు ప్రేరణాత్మకమైన ఇటువంటి విలక్షణమైన వ్యక్తుల జీవితాల నుండి స్ఫూర్తిని అందించేలాంటి ఎన్నో కథలను మనకి పరిచయం చేయడం నాకు చాలా ఆనందాన్ని కలిగిస్తోంది. thepositiveindia.com అనే వెబ్సైట్ సమాజంలో సానుకూలతను, సున్నితత్వాన్నీ పెంచడానికి పనిచేస్తోంది. ఇలానే yourstory.comలో young innovator ల, ఇంకా ఉద్యమకారుల తాలూకూ విజయగాథలు చాలా చక్కగా ప్రచురిస్తారు. ఇలానే samskritabharati.in ద్వారా ఇంటి వద్ద నుండే సంస్కృత భాషను సులభంగా నేర్చుకోవచ్చు. ఇలాంటి వెబ్సైట్ల గురించి మనం ఒకరితో ఒకరం షేర్ చేసుకుందాం. సానుకూలతను మనందరం కలిసి వైరల్(ప్రచారం) చేద్దాం. ఇలా షేర్ చేయడం వల్ల సమాజంలో మార్పుని తేగలిగే ఇలాంటి నాయకుల గురించి చాలా ఎక్కువ మందికి తెలుస్తుంది. ప్రతికూల భావాలను ప్రచారం చేయడం సులభమే. కానీ మన సమాజంలో మన చుట్టూ జరుగుతున్న అనేక మంచి పనులు 130కోట్ల దేశప్రజల సాముహిక ప్రయాసల వల్లనే జరుగుతున్నాయి.

ప్రతి సమాజంలోనూ ఆటపాటల కు ఎంతో ప్రత్యేకత ఉంటుంది. ఆటలను చూస్తున్నపుడు, చూసేవారి మనసు కూడా శక్తితో నిండిపోతుంది. క్రీడాకారులకు లభించే పేరు ప్రతిష్ఠలు, గౌరవ మర్యాదలు లాంటి ఎన్నో విషయాలను మనం చూస్తూంటాం. కానీ ఒకోసారి వీటి వెనుక ఉన్న ఎన్నో విషయాలను క్రీడాప్రపంచం పరిధి ని దాటి ఉంటాయి. అంతుపట్టనివిగా ఉంటాయి. కాశ్మీర్ కు చెందిన ఒక ఆడబిడ్డ హనాయా నిసార్ గురించి నేను మీకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. కొరియాలో జరిగిన కరాటే ఛాంపియన్ షిప్ లో స్వర్ణ పతకాన్ని గెలిచింది. 12 సంవత్సరాల హనాయా  కాశ్మీర్ లోని అనంత్ నాగ్ ప్రాంతానికి చెందింది. హనాయా ఎంతో కష్టపడి, ఏకాగ్రతతో కరాటే నేర్చుకుంది.ఆ ఆట మెలుకువలన్నీ తెలుసుకుని తనని తాను నిరూపించుకుంది. నేను కూడా దేశప్రజల తరఫున ఆమెకు ఉజ్వలమైన భవిష్యత్తు లభించాలని కోరుకుంటున్నాను. హనాయాకు అనేకానేక శుభాకాంక్షలు, ఆశీర్వాదాలు.
అలానే పదహారేళ్ల ఆడబిడ్డ రజని గురించి మీడియాలో ఎంతో చర్చ జరిగింది. మీరు కూడా చదివే ఉంటారు. రజని జూనియర్ మహిళా బాక్సింగ్ పోటీల్లో స్వర్ణ పరకాన్ని గెలుచుకుంది. రజని పతకాన్ని గెలుచుకోగానే ఆమె దగ్గరలో ఉన్న ఒక స్టాల్ కి వెళ్ళి ఒక గ్లాసు పాలు తాగింది. ఆ తర్వాత ఆమె తన పతకాన్ని ఒక గుడ్డలో చుట్టి బ్యాగ్ లో పెట్టుకుంది. రజని ఒక గ్లాస్ పాలు ఎందుకు తాగింది అని మీరు ఆలోచిస్తూ ఉండచ్చు. ఆమె తన తండ్రి జస్మేర్ సింహ్ గారి గౌరవార్థం అలా చేసింది. ఎందుకంటే ఆయన పానీపట్ లో ఒక స్టాల్ లో లస్సీ అమ్ముతారు. తన తండ్రి తనను అంతవరకూ చేర్చడానికి ఎంతో త్యాగం చేశారనీ, ఎంతో కష్టపడ్డారని, రజని చెప్పింది. జస్మేర్ సింహ్ ప్రతి ఉదయం రజని , ఆమె తమ్ముళ్ళు లేవడానికి ఎంతో ముందుగానే పనిలోకి వెళ్ళిపోయేవారు. రజని తన తండ్రికి బాక్సింగ్ నేర్చుకుంటానన్న కోరికని తెలుపగానే, ఆయన తనకు వీలయినన్ని ప్రయత్నాల ద్వారా ఆమెకు ధైర్యాన్ని ఇచ్చారు. రజనికి  తన బాక్సింగ్ సాధన పాత గ్లౌజులతో మొదలుపెట్టాల్సివచ్చింది. ఎందుకంటే ఆ రోజుల్లో వారి కుటుంబ ఆర్థిక పరిస్థితి అంతంతమాత్రంగా ఉండేది. ఇన్ని ఇబ్బందుల తర్వాత కూడా రజని నిరుత్సాహపడకుండా బాక్సింగ్  నేర్చుకుంటూనే ఉంది. సెర్బియా లో కూడా ఆమె ఒక పతకాన్ని సాధించింది. నేను రజనికి శుభాకాంక్షలు , ఆశీర్వాదాలు తెలుపుతున్నాను. రజనికి తోడ్పాటుని ఇచ్చి, ఆమెను ఉత్సాహపరచినందుకు ఆమె తల్లిదండ్రులు జస్మేర్ గారికి, ఉషారాణి గారికి కూడా అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఇదేనెలలో పూనా కి చెందిన ఆడపడుచు ఇరవై ఏళ్ళ వేదాంగీ కులకర్ణీ సైకిల్ పై అత్యంత వేగంగా ప్రపంచయాత్ర చేసిన ఆసియా మహిళగా నిలిచింది. 159 రోజులవరకూ రోజూ మూడొందల కిలోమీటర్లు సైకిల్ తొక్కేవారు. ప్రతిరోజూ మూడొందల కిలోమీటర్లు సైకిల్ తొక్కడం మీరు ఊహించగలరా? సైకిల్ నడపడమంటే ఆమెకి ఉన్న అత్యంత ఆసక్తి మెచ్చుకోదగ్గది. ఇలాంటి విజయాలను గురించి విన్నప్పుడు మనకూ స్ఫూర్తి రాదూ?!  నా యువస్నేహితులారా, ముఖ్యంగా ఇలాంటి సంఘటనల గురించి విన్నప్పుడు మనం కూడా కష్టాల మధ్యనుండి ఏదో సాధించాలనే ప్రేరణని పొందుతాం. సంకల్పం గట్టిదైతే, స్థిరమైన ధైర్యం ఉంటే, అడ్డంకులు వాటంతట అవే అగిపోతాయి. కష్టాలు ఎప్పుడూ అడ్డంకులు కావు. ఇటువంటి అనేక ఉదాహరణలు వింటూంటే మనకి కూడా మన జీవితంలో ప్రతి క్షణం ఒకకొత్త ప్రేరణ లభిస్తూనే ఉంటుంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, జనవరిలో ఆనందోత్సాహాలతో నిండిన ఎన్నో పండుగలు రాబోతున్నాయి. లోరీ, పొంగల్, మకర సంక్రాంతి, ఉత్తరాయణ్, మాఘ్  బిహూ, మాఘీ, ఇలాంటి పండుగల సందర్భంలో యావత్ భారతదేశంలో ఎన్నో సంప్రదాయక నృత్యాల చిత్రాలు కనబడతాయి. కొన్ని చోట్ల పంటలు కోతకివచ్చిన ఆనందంలో భోగిమంటలు వేసుకుంటారు. కొన్ని చోట్ల ఆకాశంలో రంగు రంగుల గాలిపటాలు ఎగురుతూ కనిపిస్తాయి. కొన్ని చోట్ల తిరనాళ్ల తాలూకూ రంగులు వెల్లివిరిస్తే, కొన్ని చోట్ల ఆటల పోటీలు జరుగుతాయి. కొన్నిచోట్ల నువ్వులు-బెల్లం కలిపి తినిపిస్తారు. ఒకరితో ఒకరు "తిల్ గుడ్ గ్యా,ఆణి గోడ్ గోడ్ బోలా" అని చెప్పుకుంటారు. ఈ పండుగల పేర్లన్నీ వేరు వేరుగా ఉన్నా అన్నింటినీ జరుపుకునే అంతర్గత భావం ఒకటే.  ఈ ఉత్సవాలు ఎక్కడోఅక్కడ పంటపొలాలతో ముడిపడి ఉంటుంది. రైతుతో, గ్రామాలతో, పంటలు, ధాన్య రాశులతో ముడిపడి ఉంటుంది. ఈ సమయంలోనే సూర్యుడు ఉత్తరాయణంలో మకరరాశిలోకి ప్రవేశిస్తాడు. ఈ తర్వాతే పగటి పొద్దు ఎక్కువగా మారుతుంది. చలికాలపు పంటల కోతలు మొదలైపోతాయి. మన అన్నదాతలైన రైతు సోదరసోదరీమణులకు అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం, ఒకే భారతదేశం శ్రేష్ఠ భారతదేశం -అనే భావన తాలూకూ పరిమళాన్ని మన పండుగలన్నీ తమలో కలుపుకుని ఉన్నాయి. మన పండుగలు ప్రకృతితో ఎంత దగ్గరగా ముడిపడి ఉన్నాయో మనం గమనించవచ్చు. భారతీయ సంస్కృతిలో  సమాజాన్నీ ప్రకృతినీ వేరువేరుగా చూడము. ఇక్కడ వ్యక్తి, సమాజం రెండూ ఒకటే. పండుగల ఆధారంతో తయారైన కేలెండరు ప్రకృతితో మనకి ఉన్న దగ్గర సంబంధానికి ఒక చక్కని ఉదాహరణ. ఇందులో సంవత్సరం పొడుగునా వచ్చే పండుగలతో పాటూ, గ్రహ నక్షత్రాల లెఖ్ఖింపు కూడా ఉంటుంది. ప్రాకృతిక, భౌగోళిక ఘటనలతో మనకి ఎంతో పురాతన సంబంధం ఉందన్న సంగతి ఈ సాంప్రదాయక కేలెండర్ వల్ల మనకి తెలుస్తుంది. సూర్య చంద్రుల గమనముతో ఆధారంగా, సూర్య చంద్రుల కేలెండర్ ల ఆధారంగా పండుగల, పర్వదినాల తిధులు నిర్ధారితమై ఉంటాయి. ఎవరు ఏ కేలండర్ ని అనుసరిస్తారో ఆ కేలెండర్ ఆధారంగా పండుగలను వారు జరుపుకుంటారు. చాలా ప్రాంతాల్లో గ్రహ నక్షత్రాల స్థితులకు అనుసారంగా పండుగలు, పర్వదినాలు జరుపుకుంటారు. గుడీపడ్వా, చేటీచండ్, ఉగాది ఇలాంటి పండుగలన్నీ చంద్రమాన కేలెండర్ ఆధారంగా జరుపుకుంటారు. తమిళ పుథాండు, విషు, వైశాఖ్, పోయిలా వైశాఖ్,బిహు – ఈ పండుగలన్నీ సౌరమానం ప్రకారం జరుపుకుంటారు. మనం జరుపుకునే కొన్ని పండుగల్లో నదులను, నీటిని రక్షించుకునే భావం ప్రత్యేకంగా నిక్షిప్తమై ఉంది. ఛట్ పండుగ  నదులు, చెరువులలో సూర్యోపాసనతో ముడిపడి ఉంది. 

మకర సంక్రాంతి రోజున కూడా లక్షల, కోట్ల ప్రజలు ప్రవిత్ర నదుల్లో స్నానం చేస్తారు. మన పండుగలు, పర్వదినాలు మనకి సామాజిక విలువలను గురించి కూడా తెలుపుతాయి. ఒక వైపు పౌరాణిక ప్రాముఖ్యతను చాటిచెప్తూనే, ఒకరితో ఒకరు కలిసిమెలిసి సోదరభావంతో మెలగాలనే ప్రేరణాత్మక జీవిత పాఠాలను ఎంతో సహజంగా ఈ పండుగలు నేర్పుతాయి. మీ అందరికీ 2019వ సంవత్సరానికి గానూ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను. రాబోయే పండుగలను కూడా మీరు సంపూర్ణ ఆనందంతో జరుపుకోవాలని కోరుకుంటున్నాను. భారతదేశంలోని భిన్నత్వం, భారతీయ సంస్కృతి తాలూకూ అందాన్నీ అందరూ చూసేలా ఈ పండుగలలో తీసుకున్న ఫోటోలను అందరితో షేర్ చేసుకోండి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, యావత్ ప్రపంచానికీ గర్వంగా చూపెట్టడానికి మన సంస్కృతిలో మనం గర్వించదగ్గ విషయాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. అలాంటి వాటిలో ఒకటి కుంభ మేళా. కుంభ మేళా గురించి మీరు ఎంతో విని ఉంటారు. చలనచిత్రాల్లో కూడా దాని గొప్పదనం గురించి, వైభవం గురించి చాలా చూసే ఉంటారు. అది నిజమే. కుంభ మేళా స్వరూపం విస్తృతమైనది. ఎంత దివ్యమైనదో, అంత భవ్యమైనది. దేశ, విదేశాలనుండీ ప్రజలు వచ్చి ఇందులో పాల్గొంటారు.కుంభ మేళా లో నమ్మకం, శ్రధ్ధల తో కూడిన జనసాగరం నిండి ఉంటుంది. ఒకే చోట ఒకేసారి దేశవిదేశాల నుండి లక్షల, కోట్ల మంది ప్రజలు కలుస్తారు. కుంభ్ వారసత్వం మన దేశపు గొప్ప సాంస్కృతిక సంప్రదాయం  నుండి వికసించి, విరాజిల్లింది. ఈసారి జనవరి పదిహేను నుండీ ప్రయాగ లో ఏర్పాటవుతున్న ప్రపంచ ప్రసిధ్ధ కుంభ మేళా కోసం మీరందరూ కూడా ఎంతో ఉత్సుకతతో ఎదురుచూస్తూ ఉండి ఉంటారు. ఇప్పటి నుండే మహాత్ములు, సాధువులు అప్పుడే కుంభ మేళా కు చేరుకోవడం మొదలుపెట్టేసారు. క్రితం ఏడాది యునెస్కో వారు కుంభ మేళా ను "Intangible cultural heritage of humanity " జాబితాలో గుర్తింపునిచ్చి చేర్చడమే దీని ప్రాపంచిక ప్రాముఖ్యతకు నిదర్శనం. కొద్ది రోజుల క్రితం ఎన్నో దేశాల దౌత్యాధికారులు కుంభ మేళా కు జరుగుతున్న ఏర్పాట్లను చూశారు. అక్కడ ఒకేచోట ఎన్నో దేశాల జాతీయ జండాలను ఎగురవేశారు. ప్రయాగలో ప్రారంభమౌతున్న ఈ కుంభ మేళాలో నూట ఏభై కంటే ఎక్కువ దేశాల నుండి ప్రజలు రావచ్చని అంచనా. కుంభ మేళా దివ్యత్వం నుండే యావత్ ప్రపంచానికీ భారతదేశం తన వైభవాన్ని చాటిచెప్తుంది. సెల్ఫ్ డిస్కవరీకి ఒక పెద్ద మాధ్యమం కుంభ మేళా. ఇక్కడకు వచ్చే ప్రతి వ్యక్తికీ వేరు వేరు అనుభవాలు ఎదురౌతాయి. సంసారిక విషయాలను ఆధ్యాత్మిక దృష్టితో చూసి, అర్థంచేసుకుంటారు. యువతకు ఇది ఒక పెద్ద లెర్నింగ్ ఎక్స్పీరియన్స్ గా నిలుస్తుంది. కొద్ది రోజుల క్రితం నేను స్వయంగా ప్రయాగ వెళ్ళాను. కుంభ మేళాకి ఏర్పాట్లు జోరుగా సాగుతుండడం చూశాను. ఈ సందర్భంగా ప్రయాగలో ప్రజలు కూడా ఎంతో ఉత్సాహంగా ఉన్నారు. అక్కడ నేను integrated command and control centre  ప్రారంభోత్సవం చేశాను. భక్తులకు దీనివల్ల ఎంతోసహాయం లభిస్తుంది. ఈసారి కుంభ మేళాలో, పరిశుభ్రత పట్ల కూడా ఎంతో దృష్టి పెడుతున్నారు. ఏర్పాట్లలో భక్తి తో పాటుగా, శుభ్రత కూడా ఉంటే, దూరదూరాల వరకూ దీని గురించి మంచి మాట అందుతుంది. ఈసారి ప్రతి యాత్రికుడికీ  పవిత్ర సంగమస్నానం తర్వాత అక్షయ వృక్షం పుణ్య దర్శనం కూడా లభిస్తుంది. ప్రజల నమ్మకానికి ప్రతీకైన ఈ అక్షయ వృక్షం వందల ఏళ్ల నుండీ కోటలోపలే ఉండిపోయింది. అందువల్ల భక్తులు కావాలన్నా దీనిని దర్శించుకోలేకపోయేవారు. ఇప్పుడు అక్షయ వృక్షం ద్వారం అందరి కోసం తెరవబడింది. మీరు కుంభ మేళాకి వచ్చినప్పుడు , అక్కడి వేరు వేరు సందర్భాల్లో ఫోటోలు తీసుకుని, సామాజిక మాధ్యమాల్లో అందరితో షేర్ చేయండి. అందువల్ల ఎక్కువ మంది ప్రజలకు కుంభ్ మేళాకు వెళ్ళడానికి ప్రేరణ లభిస్తుంది. 

అధ్యాత్మికత నిండిన ఈ కుంభ్, భారతీయ దర్శనానికి ఒక గొప్ప కుంభ్ అవ్వాలి. 
నమ్మకానికి నిలయమైన ఈ కుంభ్ , దేశభక్తి ని నింపే గొప్ప కుంభ్ అవ్వాలి. 
జాతీయ సమైక్యతను పెంచే గొప్ప కుంభ్ అవ్వాలి.
భక్తులకు చెందిన ఈ కుంభ్ ప్రపంచ పర్యాటికుల పాలిట గొప్ప కుంభ్ అవ్వాలి. 
కళాత్మికత నిండిన ఈ కుంభ్ సృజనశక్తులకు ఒక గొప్ప కుంభ్ అవ్వాలి. 

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, జనవరి 26న గణతంత్ర దినోత్సవ వేడుకలను గురించి దేశప్రజల మనసుల్లో ఎంతో ఉత్సాహం ఉంటుంది. ఆ రోజున మనం మన రాజ్యాంగాన్ని నిర్మించిన గొప్ప వ్యక్తులను తలచుకుంటాం. ఈ సంవత్సరం మనం మన పూజ్యులైన బాపూ 150వ జయంతి ఉత్సవాలు జరుపుకుంటున్నాం. దక్షిణాఫ్రికా ప్రసిడెంట్ శ్రీ సిరిల్ రామపోసా గారు ఈసారి మన గణతంత్ర దినోత్సవ వేడుకలకు ముఖ్య అతిధిగా భారతదేశం రావడం ఎంతో అదృష్టం. పూజ్యులైన బాపూకీ, దక్షిణాఫ్రికాకి ఎంతో విడదీయలేని బంధం ఉంది. ”మోహన్’ మహాత్ముడిగా మారింది దక్షిణాఫ్రికాలోనే. దక్షిణాఫ్రికాలోనే మహాత్మా గాంధీ తన మొదటి సత్యాగ్రహాన్ని మొదలుపెట్టారు. అక్కడే వర్ణవిభేదానికి వ్యతిరేకంగా ఎదురునిలిచారు ఆయన.  ఫీనిక్స్, టాల్స్టాయ్ ఫార్మ్ లను అక్కడే స్థాపించారు. అక్కడి నుండే న్యాయం, శాంతి ల ప్రతిధ్వని ప్రపంచానికి వినబడింది. 2018ని -నెల్సన్ మండేలా శతజయంతి ఏడాదిగా కూడా జరుపుకుంటున్నాము. ఆయనను మఢీబా అనే పేరుతో కూడా ప్రసిధ్ధులు. వర్ణవివక్ష కి వ్యతిరేకంగా జరిగిన పోరాటానికి నెల్సన్ మండేలా యావత్ ప్రపంచానికీ ఒక ఉదాహరణ. ఆయనకు స్ఫూర్తిదాయకం ఎవరో తెలుసా? అన్ని ఏళ్ల పాటు ఆయన జైలులో గడపడానికి సహన శక్తి, ప్రేరణ ఆయనకు మన పూజ్యులైన బాపూ నుండే వచ్చాయి. బాపు గురించి మండేలా ఏమన్నారంటే " మన చరిత్రలో ఒక విడదీయలేని భాగం మహాత్ములు. ఎందుకంటే ఆయన సత్యంతో తన మొదటి ప్రయోగం ఇక్కడే చేశారు. ఇక్కడే ఆయన న్యాయం కోసం తన విలక్షణతను ప్రదర్శించారు. ఇక్కడే ఆయన తన సత్యాగ్రహాన్ని ప్రారంభించి, పోరాటాన్ని జరిపే విధానాలని తెలియజేసారు" ఆయన బాపూజీని తన రోల్ మోడల్ గా స్వీకరించారు. బాపూ, మండేలా ఇద్దరూ కూడా యావత్ ప్రపంచానికీ కేవలం స్ఫూర్తికి ఆధారాలు మాత్రమే కాదు, వారి ఆదర్శాలు మనకు ప్రేమ, కరుణ తో నిండిన సమాజ నిర్మాణానికి ఎల్లప్పూడూ ప్రోత్సాహాన్ని అందిస్తాయి."

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, కొద్ది రోజుల క్రితం గుజరాత్ లోని నర్మదాతీరంలోని కేవడియాలో DGP conference జరిగింది.  ప్రపంచంలోకెల్లా అత్యంత ఎత్తైన విగ్రహం "statue of unity" ఉన్నచోట, మన దేశంలోని ఉన్నత పోలీసుఅధుకారులతో ఒక సమర్థవంతమైన చర్చ జరిగింది. భారత దేశ, దేశప్రజల రక్షణను మరింత భద్రతను పెంచడానికి ఎలాంటి చర్యలు తీసుకోవాలి అన్న విషయంపై విస్తారంగా చర్చ జరిగింది. ఆ సందర్భంగా నేను జాతీయ సమైక్యత కోసం "సర్దార్ పటేల్ పురస్కారాలను" మొదలుపెట్టబోతున్నట్లు ప్రకటించాను. జాతీయ సమైక్యతకు తమ వంతు కృషి చేసిన వారికి ఈ పురస్కారాన్ని అందించడం జరుగుతుంది. సర్దార్ పటేల్ గారు తన యావత్ జీవితాన్నీ దేశ సమైక్యత కోసం అంకితం చేశారు. భారతదేశ అఖండత చెక్కుచెదరకుండా ఉండేందుకు పాటుపడ్డారు. భారతదేశ శక్తి ఇక్కడి భిన్నత్వంలోనే దాగి ఉందని సర్దార్ గారి నమ్మకం. సర్దార్ పటేల్ గారి ఈ భావనను గౌరవిస్తూ ఈ సమైక్యతా పురస్కారం ద్వారా వారికి శ్రధ్ధాంజలిని అర్పిద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, జనవరి పదమూడున గురుగోవింద్ సింగ్ గారి పవిత్ర జయంతి . గురు గోవిండ్ సింగ్ గారి జననం పాట్నా లో జరిగింది. ఆయన తన జీవితంలో ఎక్కువ సమయాన్ని ఆయన ఉత్తర భారతంలోనే గడిపారు. మహారాష్ట్ర లోని నాందేడ్ లో ఆయన తన ప్రాణాలను త్యజించారు. ఆయన జన్మభూమి పట్నా, కర్మ భూమి ఉత్తర భారతం , అంతిమ క్షణాలు నాందేడ్.  ఒకరకంగా చెప్పాలంటే, యావత్ భారత దేశానికీ ఆయన ఆశీర్వాదం లభించింది. ఆయన జీవితకాలాన్ని గనుక పరిశీలిస్తే, అందులో యావత్ భారతదేశమూ కనబడుతుంది. తన తండ్రి శ్రీ గురు తేగ్ బహదూర్ (tegh bahadur) మరణించిన తరువాత గురు గోవింద్ సింగ్ గారు తొమ్మిదేళ్ల చిన్న వయసులోనే గురువు స్థానంలో కూర్చున్నారు. న్యాయం కోసం పోరాటం జరపడానికి కావలసిన ధైర్యం గురు గోవింద్ సింగ్ గారికి సిక్కు గురువుల నుండి వారసత్వంగా లభించింది. ఆయన శాంతమైన, సరళమైన వ్యక్తిత్వం కలవారు. కానీ ఎప్పుడెప్పుడైతే పేదల, బలహీనులను అణచడానికి ప్రయత్నాలు జరిగాయో, వారికి అన్యాయాలు జరిగాయో, అప్పుడప్పుడు మాత్రం గురు గోవింద్ సింగ్ తన మాటని ఎంతో గట్టిగా వినిపించారు. అందుకనే ఏమన్నారంటే 

" సవా లాఖ్ సే ఎక్ లడావూ, 
చిడియోం సే మై బాజ్ తుడావూ,
తబే గోవింద్ సింగ్ నామ్ సునావూ"
బలహీనవర్గాలతో పోరాడి బలాన్ని ప్రదర్శించకూడదు అని అనేవారు ఆయన. మానవ దు:ఖాన్ని నివారించడమే అన్నింటికంటే పెద్ద సేవ అని శ్రీ గోవింద్ సింగ్ నమ్మేవారు. వీరత్వం, శౌర్యం, త్యాగం, ధర్మపరాయణత తో నిండిన దివ్య పురుషులు ఆయన. శస్త్రం, శాస్త్రం  రెండింటి గురించిన గొప్ప జ్ఞానం ఆయనకు ఉండేది. ఆయన ఒక గొప్ప విలుకాడు మాత్రమే కాక గురుముఖి, బ్రజ్ భాష, సంస్కృతం, ఫార్సీ, హిందీ, ఉర్దూ మొదలైన అనేక భాషలు తెలిసిన వారు. నేను మరొక సారి గురుగోవింద్ సింగ్ గారికి నమస్కరిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా,  దేశంలో ఎన్నో మంచి ఉదంతాలు జరుగుతూ ఉంటాయి కానీ వాటిని గురించి విస్తృతమైన చర్చలు జరగవు. ఇలాంటి ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రయత్నం FSSAI అంటే food safety and standard authority of India వారి ద్వారా జరిగుతోంది. మహాత్మా గాంధీ గారి 150వ జయంతి సంవత్సరం సందర్భంగా దేశవ్యాప్తంగా ఎన్నో కార్యక్రమాల ఏర్పాట్లు జరుగుతున్నాయి. ఈ పరంపరలో సేఫ్ & హెల్తీ డైట్ హేబిట్స్ – మంచి ఆహారపు అలవాట్లను పెంపొందించడం కోసం పనిచేస్తోంది. Eat right India ప్రచారంలో భాగంగా దేశవ్యాప్తంగా ఆరోగ్య భారతదేశ పర్యటనలు జరుగుతున్నాయి. ఈ ప్రచారం జనవరి 27 వరకూ జరిగుతుంది. అప్పుడప్పుడు ప్రభుత్వసంస్థలు నియంత్రణ విభాగాలుగా కనబడతాయి. కానీ ఈ FSSAI దానిని దాటుకుని ప్రజలను జాగృతం చేసి, వారిని శిక్షితులను చేసే పని చేయడం మెచ్చుకోదగ్గది. భారతదేశం పరిశుభ్రంగా ఉన్నప్పుడు, ఆరోగ్యంగా ఉన్నప్పుడు సంపన్నంగా తయారవుతుంది. మంచి ఆరోగ్యానికి పౌష్టిక భోజనం అవసరం. ఈ సందర్భం లో ఈ చొరవతీసుకున్నందుకు గానూ FSSAI ని హృదయపూర్వకంగా అభినందిస్తున్నాను. మీరంతా ఈ ప్రయత్నంతో ముడిపడాలని  నా విన్నపం. మీరందరూ ఇందులో పాలుపంచుకోవాలని, ముఖ్యంగా పిల్లలకు తప్పకుండా ఈ విషయాలను చూపెట్టాలని నేను కోరుతున్నాను. భోజనం తాలుకూ ప్రాముఖ్యతను చిన్నప్పటి నుండే పిల్లలకు తెలపాల్సిన ఆవస్యకత ఉంది. 

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, 2018లో ఇది చివరి కార్యక్రమం. 2019లో మనం తిరిగి కలుద్దాం. తిరిగి మన్ కీ బాత్ లో కబుర్లు చెప్పుకుందాం. వ్యక్తిగత జీవనమైనా, దేశ జీవనమైనా, సమాజ జీవనమైనా , ప్రగతికి స్ఫూర్తి ఆధారం. రండి, కొత్త ప్రేరణతో, కొత్త ఉత్సాహంతో, కొత్త సంకల్పాలతో, కొత్త విజయాలతో, కొత్త శిఖరాలను చేరుకుందాం. ముందుకు నడుద్దాం. ఎదుగుతూ నడుద్దాం. మనం మారదాం. దేశాన్ని మారుద్దాం. అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, అందరికీ నమస్కారం! అక్టోబర్ 31వ తేదీన మనందరికీ ప్రియమైన సర్దార్ వల్లభ్ భాయ్ పటేల్ గారి జయంతి. ప్రతి సంవత్సరంలో లాగనే ఆ రోజున కూడా ఐక్యత కోసం నిర్వహించే పరుగు 'Run for Unity' లో పాలుపంచుకోవడానికి దేశ యువత తయారుగా ఉన్నారు. ఇప్పుడు వాతావరణం కూడా ఆహ్లాదకరంగా ఉంటుంది. ఇటువంటి వాతావరణం 'Run for Unity' పరుగులో పాలుపంచుకునేవారి ఉత్సాహాన్ని కూడా పెంచుతుంది. మీ అందరూ కూడా ఐక్యత కోసం జరిగే ఈ పరుగు – 'Run for Unity' లో చాలా పెద్ద సంఖ్యలో పాల్గోవాలని అభ్యర్థిస్తున్నాను. స్వాతంత్ర్యం రావడానికి ఆరున్నర నెలల ముందు, 1947 జనవరి 27న ప్రపంచ ప్రసిధ్ధిగాంచిన అంతర్జాతీయ పత్రిక "టైమ్ మ్యాగజైన్" ఒక సంస్కరణ ను ప్రచురించింది. పత్రిక కవర్ పేజీ మీద సర్దార్ పటేల్ గారి చిత్రాన్ని వేశారు. తమ లీడ్ స్టోరీలో ఆ పత్రిక ఒక భారతదేశ పటాన్ని ఇచ్చింది. కానీ అది ఇవాళ మనం చూస్తున్న భారతదేశ పటం లాంటిది కాదు.  చాలా భాగాలుగా విభజితమైపోయిన భారతదేశ పటం అది. అప్పట్లో దేశంలో దాదాపు 550 దేశీయ సంస్థానాలు ఉండేవి. భారతదేశం పట్ల ఆంగ్లేయుల ఆసక్తి తగ్గిపోయింది కానీ వాళ్ళు భారతదేశాన్ని ముక్కలు ముక్కలుగా చేసి వెళ్ళీ పోవాలనుకున్నారు. "ఆ సమయంలో భారతదేశానికి విభజన, హింస, ఆహార పదార్థాల కొరత, ధరల పెరుగుదల, అధికారం కొరకై జరిగే రాజకీయాలు.. మొదలైన ప్రమాదాలు పొంచి ఉన్నాయి " అని టైమ్ మ్యాగజైన్ పేర్కొంది. వీటన్నింటి మధ్యా దేశాన్ని ఐక్యంగా ఉంచి, గాయాలను మాన్పే సామర్థ్యం ఎవరికైనా ఉందీ అంటే అది కేవలం వల్లభ్ భాయ్ పటేల్ కు మాత్రమే ఉంది అని ఆ పత్రిక రాసింది. టైమ్ మ్యాగజైన్ తన వ్యాసంలో ఉక్కు మనిషి జీవితంలోని ఇతర అంశాలను కూడా బహిర్గతం చేసింది. 1920లో అహ్మదాబాద్ లో వచ్చిన వరదల్లో ఆయన ఎలా సహాయ కార్యక్రమాల ఏర్పాటు చేసారు, ఎలా బార్దోలీ సత్యాగ్రహానికి మార్గదర్శకత్వం వహించారో తెలిపింది. దేశం పట్ల ఆయనకు గల నిజాయితీ, నిబధ్ధత ఎటువంటివంటే రైతులు, కూలీవారు మొదలుకొని ఉద్యోగస్తుల వరకూ అందరికీ ఆయనపై నమ్మకం ఉండేది. "రాష్ట్రాల మధ్య సమస్యలు బాగా పెరిగిపోయాయి. వీటిని కేవలం మీరు మాత్రమే పరిష్కరించగలరు" అని గాంధీగారు కూడా ఆయనతో అన్నారుట. సర్దార్ పటేల్ గారు ఒక్కొక్క సమస్యనూ పరిష్కరించి, దేశాన్ని సమైక్యంగా చేసే అసంభవమైన పనిని పూర్తిచేసి చూపెట్టారు.

విడి విడిగా ఉన్న జూనా గఢ్, హైదరాబాద్, ట్రావెన్కూర్, రాజస్థాన్ లోని సంస్థానాలు.. మొదలైన అన్ని  రాజ సంస్థానాలనూ దేశంలో విలీనం చేశారు. ఇవాళ మనం భారతదేశ పటాన్ని ఇలా సమైక్యంగా చూడకలుగుతున్నాము అంటే అది సర్దార్ పటేల్ గారి తెలివి, రాజనీతిజ్ఞత వల్లనే. ఐక్యతా సూత్రంతో బంధించబడిన ఈ భారతదేశాన్నీ, మన భరతమాతను చూసుకుని మనం స్వాభావికంగానే సర్దార్ వల్లభ్ భాయ్ పటేల్ గారిని చక్కగా స్మరించుకుంటాం. ఈ అక్టోబర్ 31వ తేదీన మనం జరుపుకోబోతున్న సర్దార్ పటేల్ గారి జయంతి ఎంతో ప్రత్యేకమైనది. ఆ రోజున సర్దార్ పటేల్ గారికి నిజమైన శ్రధ్ధాంజలిని అందిస్తూ Statue of Unity ని దేశానికి అంకితం చెయ్యబోతున్నాం మనం .గుజరాత్ లో నర్మదా నదిపై స్థాపించిన ఈ విగ్రహం ఎత్తు అమెరికా లోని statue of liberty కి రెండింతలు ఉంటుంది. ఇది ప్రపంచంలోకెల్లా అంబరాన్నంటే అతి పెద్ద విగ్రహం. ప్రపంచంలోకెల్లా అతి పెద్ద ఎత్తైన ప్రతిమ మన దేశంలో ఉంది అని ప్రతి భారతీయుడూ ఇప్పుడు గర్వపడతాడు. ఇప్పటిదాకా భూమితో ముడిపడిఉన్న సర్దార్ పటేల్ గారు ఇప్పుడు ఆకాశపు శోభను కూడా పెంచుతారు. ప్రతి భారతీయుడూ కూడా ఈ గొప్ప విజయాన్ని చూసుకుని ప్రపంచం ముందర గర్వంగా నిలబడి, తల ఎత్తుకుని నిలబడి మన గొప్పదనాన్ని కీర్తిద్దాం. ప్రతి భారతీయుడికీ ఈ విగ్రహాన్ని చూడాలనిపించడం స్వాభావికమే. భారతదేశంలో ప్రతి మారుమూల ప్రాంతంలోని ప్రజలు ఈ ప్రతిమ ఉన్న ప్రదేశాన్ని అత్యంత ప్రియమైన సందర్శనా స్థలంగా భావిస్తారని నా నమ్మకం.

నా ప్రియమైన సోదర సోదరీమణులారా, నిన్ననే మన దేశవాసులందరమూ 'infantry day' జరుపుకున్నాం. భారతీయ సైన్యంలో భాగమైన వారందరికీ నేను నమస్కరిస్తున్నాను. నేను మన సైనికుల కుటుంబాలకు కూడా వారి సాహసానికి గానూ సెల్యూట్ చేస్తున్నాను. కానీ మన దేశవాసులందరూ ఈ 'infantry day' ని ఎందుకు జరుపుకుంటామో మీకు తెలుసా? ఇదే రోజున మన భారతీయ సైనికులు కాశ్మీరు గడ్డపై అడుగుపెట్టిన చొరబాటుదారుల నుండి కాశ్మీరులోయను రక్షించారు. ఈ చారిత్రాత్మక సంఘటనకు కూడా సర్దార్ వల్లభ్ భాయ్ పటేల్ తో నేరుగా సంబంధం ఉంది. Sam manekshaw అనే ఒక గొప్ప భారతదేశ సైన్యాధికారి తాలూకూ పాత ఇంటర్వ్యూ (సంభాషణ)ని నేనొకసారి చదివాను. ఆ సంభాషణలో ఫీల్డ్ మార్షల్ Sam manekshaw , తాను కల్నల్ గా ఉన్నప్పటి రోజుల్ని జ్ఞాపకం చేసుకున్నారు. ఆ సమయంలో 1947 అక్టోబర్ లో కాశ్మీరులో సైనిక పోరాటాలు మొదలయ్యాయి. కాశ్మీరుకు సైన్యాన్ని పంపించడం ఆలస్యం అవుతోందని ఒకానొక సమావేశంలో సర్దార్ వల్లభ్ భాయ్ పటేల్ కోపగించుకోవడాన్ని ఫీల్డ్ మార్షల్ Sam manekshaw జ్ఞాపకం చేసుకున్నారు. ఆ సమావేశంలో సర్దార్ పటేల్ తనదైన ప్రత్యేక రీతిలో తన వంక చూసి కాశ్మీరులోని సైనిక పోరాటానికి కాస్త కూడా ఆలస్యమవడానికి వీల్లేదు. వీలయినంత త్వరగా దానికి పరిష్కారం ఆలోచించాలి అన్నారు. ఆ తర్వాత మన సైన్యం జవానులు విమానయానం ద్వారా కాశ్మీరు చేరుకున్నారు. అప్పుడు ఏ విధంగా మనకు విజయం లభించిందో మనకు తెలిసిన విషయమే. అక్టోబర్ 31న మన మాజీ ప్రధానమంత్రి శ్రీమతి ఇందిరాగాంధీ గారి వర్ధంతి కూడా. ఇందిరగారికి కూడా గౌరవపూర్వక శ్రధ్దాంజలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఆటలంటే ఎవరికి ఇష్టం ఉండవు? క్రీడాప్రపంచంలో స్ఫూర్తి, బలం, నైపుణ్యం, సామర్థ్యం -ఇవన్నీ ఎంతో ముఖ్యమైనవి. ఇవి ఒక క్రీడాకారుడి సాఫల్యానికి గీటురాళ్లు. ఈ నాలుగు గుణాలూ ఏ దేశ నిర్మాణానికైనా ఎంతో ముఖ్యమైనవి. ఏ దేశపు యువతలో ఈ గుణాలన్నీ ఉంటాయో, ఆ దేశం కేవలం ఆర్ధిక, విజ్ఞాన, సాంకేతిక రంగాల్లో అభివృధ్ధిని సాధించడమే కాకుండా క్రీడారంగంలో కూడా తన విజయపతాకాన్ని ఎగురవేస్తుంది. ఇటీవలే నాకు రెండు మరపురాని సమావేశాలు జరిగాయి. మొదటిది జకార్తాలో జరిగిన Asian para Games2018లో మన para athlets ను కలిసే అవకాశం లభించింది. ఈ క్రీడల్లో భారతదేశం మొత్తం 72 పతకాలను సాధించి రికార్డు ని సృష్టించిన మన para athlets భారతదేశ గౌరవాన్ని పెంచారు. ఈ ప్రతిభావంతులైన para athlets ను స్వయంగా కలిసే అదృష్టం లభించింది. వారందరికీ నేను అభినందనలు తెలిపాను. వారందరి ధృఢమైన సంకల్పబలం, ప్రతి ఆటంకాన్ని ఎదుర్కొని, పోరాడి, ముందుకు నడవాలనే వారి పట్టుదల, మన దేశప్రజలందరికీ ప్రేరణాత్మకం. ఇలానే, అర్జెంటీనా లో జరిగిన summer youth olympics 2018 విజేతలను కలిసే అవకాశం లభించింది. youth olympics 2018 లో మన యువత ఇదివరకటి కన్నా మిన్నగా తమ ప్రతిభను ప్రదర్శించారని తెలుసుకుని మీరు సంతోషిస్తారు. ఈ పోటీల్లో మన దేశం పదమూడు పతకాలతో పాటూ మిక్స్ ఈవెంట్ లో అదనంగా మరో మూడు పతకాలను గెలుచుకుంది. ఈసారి ఆసియాక్రీడల్లో కూడా మన దేశం తన ప్రతిభను చాటుకున్న సంగతి మీ అందరికీ గుర్తుండే ఉంటుంది. కొద్ది నిమిషాల్లో నేను ఎన్నిసార్లు ఇదివరకటి కన్నాఎక్కువగా, ఇదివరకటి కంటే గొప్పగా, లాంటి పదాలను ఉపయోగించానో చూడండి. ఇది నేటి భారతీయ క్రీడారంగం కథ. ఇది రోజురోజుకీ కొత్త శిఖరాలను చేరుకుంటోంది. భారతదేశం కేవలం క్రీడారంగం లోనే కాదు, మనం ఎప్పుడూ ఊహించని రంగాల్లో కూడా భారతదేశం కొత్త రికార్డులను నెలకొల్పుతోంది. ఉదాహరణకి, నేను మీకు para athlet నారాయణ్ ఠాకూర్ గురించి చెప్తాను. Asian para Games2018లో అథ్లెటిక్స్ లో ఈయన బంగారుపతకాన్ని సాధించారు. నారాయణ్ జన్మత: దివ్యాంగుడు. ఎనిమిదేళ్ల వయసులో తండ్రిని కోల్పోయిన ఇతడు, మరో ఎనిమిదేళ్ల పాటు అనాథశరణాలయంలో గడిపాడు. అనాథశరణాలయం నుండి బయటకు వచ్చాకా జీవితాన్ని గడుపుకోవడానికి అతడు DTC బస్సులను శుభ్రపరచడం, ఢిల్లీ లోని రోడ్ల పక్కన ఉండే ధాబాల్లో వెయిటర్ లాంటి పనులను చేశాడు. అదే నారాయణ్ ఇవాళ అంతర్జాతీయ పోటీల్లో పాల్గొని, భారతదేశానికి బంగారు పతకాలు గెలుచుకొస్తున్నాడు. ఇంతే కాదు, భారతదేశ క్రీడల్లో పెరుగుతున్న సామర్ధ్యాన్ని చూడండి. భారతదేశం ఎప్పుడూ జూడో లో, సీనియర్ లెవెల్ లోనూ, జూనియర్ లెవెల్ రెండింటిలోనూ ఏ ఒలెంపిక్ పతకాలనూ సాధించలేదు. కానీ యూత్ ఒలెంపిక్స్ లో తబాబీ దేవి వెండి పతకాన్ని సాధించి చరిత్ర సృష్టించింది. పదహారేళ్ళ యువ క్రీడాకారిణి తబాబి దేవి మణిపూర్ లోని ఒక గ్రామంలో నివసిస్తూంటారు. తండ్రి కూలిపనికి వెళ్తే, తల్లి చేపలు అమ్మేది. చాలాసార్లు వారి ఇంట్లో భోజనానికి కూడా డబ్బులు ఉండేవి కాదు. ఇటువంటి పరిస్థితులలో కూడా తబాబి దేవి ధైర్యం ఏ మాత్రం తగ్గలేదు. దేశం కోసం మెడల్ సంపాదించి చరిత్రను సృష్టించింది.ఇటువంటివే లఖ్ఖలేనన్ని కథలు. ప్రతి జీవితమూ స్ఫూర్తిదాయకమైనదే. ప్రతి యువక్రీడాకారుడూ, అతడి స్ఫూర్తి – న్యూ ఇండియాకి గుర్తింపు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మీ అందరికీ గుర్తుండే ఉంటుంది, మనం 2017లో FIFA Under17 world cup ప్రారంభోత్సవాన్ని విజయవంతంగా నిర్వహించాం. అత్యంత సఫలవంతమైన టోర్నమెంట్ గా దాన్ని యావత్ ప్రపంచం మెచ్చుకుంది. FIFA Under17 world cup లో ప్రేక్షకుల సంఖ్య విషయంలో కూడా ఒక కొత్త ఒరవడిని మనం సృష్టించాం. దేశంలోని వేరు వేరు ప్రాంతాల్లోని స్టేడియంల నుండి పన్నెండు లక్షల కంటే ఎక్కువమంది ప్రేక్షకులు ఆ ఫుట్ బాల్ పోటీలను చూసి ఆనందించి, యువ క్రీడాకారులను ప్రోత్సహించారు. ఈ సంవత్సరం భారతదేశానికి పురుషుల హాకీ ప్రపంచ కప్ 2018 ని భువనేశ్వర్ లో నిర్వహించే అదృష్టం లభించింది. హాకీ ప్రపంచ కప్ నవంబర్ 28 నుండీ ప్రారంభమై డిసెంబర్ 16 వరకూ నడుస్తుంది. ఏ రకమైన ఆట ఆడే భారతీయుడికైనా లేదా ఏదో ఒక ఆటపై ఆసక్తి ఉన్న భారతీయుడికైనా హాకీ అంటే ఆసక్తి తప్పకుండా ఉంటుంది. హాకీ ఆటలో భారతదేశానికి ఒక సువర్ణచరిత్ర ఉంది. గతంలో భారతదేశం ఎన్నో హాకీ పోటీల్లో స్వర్ణ పతకాలు గెలుచుకుంది. ఒకసారైతే భారతదేశం ప్రపంచ కప్ ని కూడా సాధించింది. హాకీ ఆటకు ఎందరో గొప్ప ఆటగాళ్ళను భారతదేశం అందించింది. ప్రపంచంలో ఎక్కడ హాకీ ప్రస్తావన వచ్చినా, మన భారతదేశానికి చెందిన గొప్ప గొప్ప హాకీ క్రీడాకారులను తలవకుండా ఆ కథ పూర్తవ్వదు. హాకీ మాంత్రికుడు మేజర్ ధ్యానచంద్ గురించి యావత్ ప్రపంచానికీ తెలుసు. ఆ తరువాత బల్వీందర్ సింగ్ సీనియర్, లెస్లీ క్లాడియస్ (Leslie Claudius), మొహమ్మద్ షాహిద్, ఉద్దమ్ సింగ్ నుండి ధన్రాజ్ పిళ్ళై వరకూ హాకీ ఆట చాలా పెద్ద ప్రయాణాన్నే నిర్ణయం చేసింది. ఇవాళ్టికీ మన టీమ్ ఇండియా ఆటగాళ్ళు తమ పరిశ్రమతో, పట్టుదలతో సాధిస్తున్న విజయాలతో కొత్త తరాల హాకీ ఆటగాళ్ళకు ప్రేరణను అందిస్తున్నారు. ఉద్వేగభరితమైన పోటీలను చూడటం క్రీడాప్రేమికులకు ఒక మంచి అవకాశం. మీరంతా భువనేశ్వర్ వెళ్ళి హాకీ మ్యాచ్ లను చూసి, మన క్రీడాకారులను ఉత్సాహపరచండి . ఇతర జట్టు లను కూడా ప్రోత్సహించండి. తనకంటూ ఒక గౌరవపూర్వకమైన చరిత్ర ఉన్న రాష్ట్రం ఒరిస్సా. ఒరిస్సాకు ఒక సంపన్నమైన, సాంస్కృతిక వారసత్వం ఉంది. అక్కడి మనుషులు కూడా చాలా స్నేహపూర్వకమైనవారు.  క్రీడాప్రేమికులకి ఒరిస్సాని  సందర్శించే ఒక మంచి అవకాశం లభిస్తుంది. ఈ రకంగా మీరు ఆటలను చూసి ఆనందించడంతో పాటుగా కోణార్క్ లోని సూర్య దేవాలయం, పూరీ లోని జగన్నాథ మందిరం, చిలకా సరస్సు మొదలైన విశ్వవిఖ్యాత ప్రదేశాలనూ, పవిత్ర స్థలాలనూ సందర్శించవచ్చు. ఈ పోటీలకు గానూ నేను మన భారతీయ పురుష హాకీ జట్టుకు శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను. 125 కోట్ల భారతదేశ ప్రజలందరూ వారి వెంట ఉన్నారని, వారిని ప్రోత్సహిస్తూ ఉంటారని జట్టుకు నేను నమ్మకంగా చెప్తున్నాను. అలానే భారతదేశం రాబోతున్న హాకీ జట్టులన్నింటికీ నేను అనేకానేక శుభాకంక్షలు తెలియచేస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, సామాజిక కార్యక్రమాలు నిర్వహించడానికి చాలామంది ప్రజలు స్వచ్ఛందంగా ముందుకు వస్తున్నారు. వారందరూ కూడా దేశప్రజలందరికీ ప్రేరణాత్మకంగా నిలుస్తారు. వారు ప్రజలలో ఉత్సాహాన్ని నింపుతారు. అసలు సేవా పరమో ధర్మ:  అనేది మన భారతీయ వారసత్వం. వేల శతబ్దాల నుండీ వచ్చిన మన సంప్రదాయం. సమాజంలో ప్రతి చోటా, ప్రతి రంగంలోనూ ఈ వారసత్వ పరిమళాన్ని మనం ఇవాళ్టికీ చూడగలం. కానీ ఈ నవీన యుగంలో, కొత్త తరాలవాళ్ళు ఈ వారసత్వాన్ని నూతనంగా కొత్త ఉత్సాహంతో, కొత్త ఆశలతో, కొత్త కలలతో ఈ పనులను చెయ్యడానికి ముందుకు వస్తున్నారు. ఒక పోర్టల్ ని లాంచ్ చేసే కార్యక్రమానికి కొద్దిరోజుల క్రితం నేను వెళ్లాను. దాని పేరు 'self 4 society'. Mygov, ఇంకా దేశంలోని IT , electronic industry వారు తమ ఉద్యోగస్తులను సామాజిక కార్యక్రమాలు చేపట్టేలా మోటివేట్ చెయ్యడానికీ, అందుకు సరైన అవకాశాలను వారికి అందించడానికీ ఈ portal ని launch చేశారు. ఈ కార్యక్రమాన్ని నిర్వహించడానికి వారంతా చూపెట్టిన ఉత్సాహం, శ్రధ్ధ లను చూస్తే భారతీయులందరూ గర్వపడతారు. IT నుండి సమాజం వరకూ , నేను కాదు మనం, అహం కాదు వయం, స్వ నుండి సమిష్టి దాకా నడిచే ప్రయాణం ఇందులో ఉంది. కొందరు పిల్లలను చదివిస్తుంటే, కొందరు పెద్దలను చదివిస్తున్నారు.కొందరు పరిశుభ్రతపై దృష్టి పెడితే, కొందరు రైతులకు సహాయం చేస్తున్నారు. వీటన్నింటి వెనుకా ఏ స్వలాభమూ లేదు. కేవలం సమర్పణా భావం, సంకల్పం మాత్రమే ఉన్న నిస్వార్థభావం మాత్రమే ఉంది. ఒక యువకుడు దివ్యాంగుల wheelchair basketball జట్టుకు సహాయపడడానికి స్వయంగా wheelchair basketball నేర్చుకున్నాడు. mission mode activity అంటే ఈ ఆసక్తి , ఈ సమర్పణా భావమే . ఇవన్నీ తెలిసిన ఏ భారతీయుడు గర్వపడకుండా ఉంటాడు? తప్పకుండా గర్వపడతాడు. ’నేను కాదు మనం’ అనే భావన మనందరికీ ప్రేరణను అందిస్తుంది.

నా ప్రియమైన సోదర సోదరీమణులారా, ఈసారి నేను  ’మన్ కీ బాత్ ’ కోసం మీ అందరి సూచనలనూ చూస్తూంటే, పాండిచ్చెరీ నుండి శ్రీ మనీష మహాపాత్ర రాసిన ఒక ఆసక్తికరమైన వ్యాఖ్య కనపడింది. ఆయన మై గౌ లో ఏమని రాసారంటే, "భారతీయ గిరిజన సంప్రదాయాలు, ఆచారాలూ, ప్రకృతితో పాటు సహజీవనానికి ఎంత గొప్ప ఉదాహరణలో మీరు మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమంలో చెప్పండి"  అని రాశారు. sustainable development కోసం అనేక సంప్రదాయాలను మనం అనుసరించాల్సిన అవసరం ఉంది. వాటి నుండి నేర్చుకోవాల్సినది చాలా ఉంది. మనీష్ గారూ, ఇటువంటి విషయాన్ని మన్ కీ బాత్ శ్రోతల ముందు ప్రస్తావించినందుకు మిమ్మల్ని అభినందిస్తున్నాను. మన గౌరవపూర్వకమైన సంస్కృతిని, గతాన్ని తిరిగి చూసుకోవడానికి మనల్ని ప్రేరేపించే మంచి అవకాశం ఈ విషయం. ఇవాళ యావత్ ప్రపంచం, ముఖ్యంగా పశ్చిమ దేశాలు పర్యావరణను రక్షించడానికి చర్చలు జరుపుతున్నారు. సమతుల జీవన విధానం కోసం మార్గాలు అన్వేషిస్తున్నారు. మన భారతదేశం కూడా ఈ సమస్యను ఎదుర్కుంటోంది. దీని పరిష్కారం కోసం మాత్రం మనలోకి మనం ఒకసారి తొంగిచూసుకోవాలి అంతే. మన చరిత్రను, సంప్రదయాలను ఒకసారి తిరిగి చూడాలి. ముఖ్యంగా మన ఆదివాసీల జీవన శైలిని తెలుసుకోవాలి. ప్రకృతితో సామరస్యంగా ఉండటం అనేది మన ఆదివాసీల సంస్కృతిలో ఉంది. మన ఆదివాసీ సోదర సోదరీమణులు చెట్లను,మొక్కలను, పళ్లను దేవతామూర్తులుగా భావించి పూజిస్తారు. మధ్య భారత దేశంలో ముఖ్యంగా మధ్య ప్రదేశ్, చత్తీస్ గఢ్ ప్రాంతంలో నివసించే భీల్ తెగకు చెందిన ఆదివాసులు రావి, అర్జున వృక్షాలను శ్రధ్ధగా పూజిస్తారు. రాజస్థాన్ లాంటి ఎడారి ప్రాంతంలో విష్ణోయీ సమాజం వారు పర్యావరణ సంరక్షణ ఎలా చేయాలి అనే మార్గాన్ని మనకు చూపెట్టారు. ముఖ్యంగా వృక్షాలను సంరక్షించే విషయంలో వారు తమ జీవితాలను సైతం త్యాగం చెయ్యడానికి సిధ్దపడతారు కానీ ఒక్క చెట్టుకి కూడా నష్టం జరగనివ్వరు. అరుణాచల్ ప్రదేశ్ కు చెందిన మిష్మీ తెగ వారు , పులులతో సంబంధం ఉందని నమ్ముతారు. పులులను తమ తోడపుట్టినవారిగా వాళ్ళు భావిస్తారు. నాగాలాండ్ లో కూడా పులులను అడవులను రక్షించే రక్షకులుగా పరిగణిస్తారు. మహారాష్ట్ర లో వర్లీ వర్గానికి చెందిన ప్రజలు పులిని అతిధిగా భావిస్తారు. వారికి పులుల సన్నిధి శ్రేయోదాయకం. మధ్య భారతదేశంలోని కోల్ తెగ వారు తమ అదృష్టం పులులతో ముడిపడి ఉందని నమ్ముతారు. పులికి గనుక ఆపూట ఆహారం దొరకకపోతే తాము కూడా ఆ పూట పస్తు ఉంటారు. ఇది వారి ఆచారం. మధ్య భారతదేశంలోని గోండ్ తెగవారు బ్రీడింగ్ సీజన్ లో కేథన్ నదిలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో చేపలు పట్టడం ఆపేస్తారు. ఆ ప్రాంతాల్లో చేపలు ఎక్కువగా ఉంటాయిట. ఇదే ఆచారాన్ని పాటిస్తూంటేనే వారికి ఆరోగ్యకరమైన, కావాల్సినన్ని మంచి చేపలు దొరుకుతాయి. ఆదివాసులు తమ ఇళ్ళను సహజపదార్థాలతో నిర్మించుకుంటారు. ఇవి ధృఢంగా ఉండడంతో పాటుగా ప్రర్యావరణకు కూడా మేలు చేస్తాయి. దక్షిణ భారతదేశంలో నీలగిరి పీఠభూమిలోని ఏకాంత ప్రాంతాల్లో నివశించే ధూమంతు అనే ఒక చిన్న తెగ తమ బస్తీలని సంప్రదాయకంగా స్థానీయంగా దొరికే చిన్న చిన్న వస్తువులతోనే తయారుచేసుకుంటారు.

నా ప్రియమైన సోదర సొదరీమణులారా, ఆదివాసీ తెగలవారు తమలో తాము కలిసిమెలసి, శాంతియుతంగా జీవించాలని నమ్ముతారన్న సంగతి నిజమే. కానీ ఎవరైనా తమ సహజ వనరులకు నష్టం కలిగిస్తుంటే ,తమ హక్కుల కోసం పోరాడటానికి వాళ్ళు భయపడరు . మన మొట్టమొదటి స్వాతంత్ర్యసమరయోధుల్లో కొందరు ఆదివాసి తెగల వారే ఉన్నారు. భగవాన్ బిర్సా ముండాను ఎవరు మర్చిపోగలరు? తన అడవిని రక్షించుకుందుకు బ్రిటీష్ ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా ఎంతో పెద్ద పోరాటమే చేశారయన. నేను చెప్పిన విషయాల జాబితా కాస్త పెద్దదే. ప్రకృతితో సామరస్యంగా ఎలా ఉండాలో చెప్పేందుకు ఆదివాసీ తెగల నుండి ఎన్నో ఉదాహరణలు ఉన్నాయి. ఇవాళ మన దగ్గర ఈమాత్రం అటవీ సంపద మిగిలి ఉండడానికి కారణమైన మన ఆదివాసులకి దేశం ఋణపడి ఉండాలి. వారి పట్ల మనం ఆదరంగా ఉండాలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మన్ కీ బాత్ లో మనం సమాజం కోసం అసాధారణ పనులు చేసిన వ్యక్తుల గురించీ, సంస్థల గురించీ చెప్పుకుంటాం. చూడడానికి చిన్నవిగా కనిపించినా, ఆ పనుల వల్ల చాలా లోతైన ప్రభావమే పడుతుంది. ఆ మార్పులు మనలో మానసికంగానూ, సమాజం నడిచే తీరు మార్చేలాంటివీనూ. కొద్దిరోజుల క్రితం నేను పంజాబ్ కు చెందిన సొదరుడు గురుబచన్ సింగ్ గురించి చదివాను. కష్టపడి పనిచేసే ఒక సామాన్యమైన రైతు గురుబచన్ సింగ్ కొడుకు పెళ్ళి జరిగుతోంది. ఈ వివాహానికి ముందుగానే గురుబచన్ గారు పెళ్లికుమార్తె తల్లిదండ్రులకు పెళ్ళి నిరాడంబరంగా జరిపిద్దాం, కానీ నాదొక షరతు.. అని చెప్పారట. సాధారణంగా పెళ్ళివారు షరతు అన్నారంటే అదేదో పెద్ద కోరికే అని అనుకుంటాం. వీళ్ళేవో పెద్ద పెద్ద కోరికలే కోరబోతున్నారు అనుకుంటారు వియ్యాలవారు. కానీ ఒక సాధారణ రైత్రు అయిన సోదరుడు గురుబచన్ అడిగిన షరతు విని మీరందరూ కూడా ఆశ్చర్యపోతారు. అదే మన సమాజంలో ఉన్న నిజమైన బలం. గురుబచన్ ఏమని అడిగారంటే, పెళ్ళిలో మీరు ధాన్యం కోయగా మిగిలిన వరి దుబ్బులని పొలంలో కాల్చనని వియ్యాలవారిని మాటివ్వాల్సిందిగా ఆయన అడిగారు. ఎంతో పెద్ద సామాజిక శ్రేయస్సు ఇందులో ఉంది. గురుబచన్ సింగ్ గారు అడిగిన కోరిక చిన్నగానే ఉంది కానీ ఆయన హృదయం ఎంత విశాలమైనదో ఈ కోరిక తెలుపుతుంది. ఇలా వ్యక్తిగత విషయలను సమాజ శ్రేయస్సు తో కలిపే కుటుంబాలు మన సమాజంలో చాలానే ఉన్నాయి.  శ్రీ గురుబచన్ సింగ్ గారి కుటుంబం అలాంటి ఒక ఉదాహరణని మన ముందర ఉంచారు. పంజాబ్ లోని నాభా దగ్గర ఉన్న మరొక చిన్న గ్రామం కల్లర్ మాజ్రా గురించి చదివాను నేను. కల్లర్ మాజ్రా అనే ఈ గ్రామం ఎందుకు చర్చల్లోకి వచ్చిందంటే, అక్కడి ప్రజలు ధాన్యం కోయగా మిగిలిన వరి దుబ్బులని పొలంలో కాల్చే బదులు, వాటిని మట్టి తవ్వి లోపల కప్పిపెట్టేస్తారుట. దాని కోసం ఎంత సాంకేతికత అవసరం ఉంటుందో అంతటినీ సమకూర్చుకుంటారుట. సోదరుడు గురుబచన్ సింగ్ కి నా అభినందనలు. కల్లర్ మాజ్రా ప్రజలకు, వాతావరణాన్ని పరిశుభ్రంగా ఉంచడానికి తమ శాయశక్తులా ప్రయత్నించే ప్రజలందరికీ నా అభినందనలు. మీరంతా పరిశుభ్రమైన జీవనవిధానం అనే భారతీయ సంప్రదాయానికి నిజమైన ప్రతినిధులుగా ముందుకు నడుస్తున్నారు. చుక్క,చుక్కా కలిస్తేనే సాగరమైనట్లు, చిన్న చిన్న జాగ్రత్తలు, మంచి పనులు, సానుకూలమైన పనులు, ఎల్లప్పుడూ సానుకూల వాతావరణాన్ని తయారుచేయడంలో అతి పెద్ద పాత్రను వహిస్తాయి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మన గ్రంధాల్లో చెప్పారు –

ఓం దయౌ: శాంతి: అంతరిక్ష్యం శాంతి:

పృథ్వీ శాంతి: ఆప: శాంతి: ఔపథయ: శాంతి:

వనస్పతయ: శాంతి: విశ్వేదేవా: శాంతి: బ్రహ్మ శాంతి:

సర్వం శాంతి: శాంతరేవ శాంతి: సమా సమా శాంతిరేధి

ఓం  శాంతి:  శాంతి:  శాంతి: 

దీని అర్థం ఏమిటంటే, ముల్లోకాల్లోనూ నలుమూలలా శాంతి ఉండాలి. నీటిలో, భూమిపై, ఆకాశంలోనూ, అంతరిక్ష్యం లోనూ, అగ్ని లో, వాయువులో, ఔషధాలలో, వృక్షకోటి లో, ఉద్యానవనాలలో, అచేతనలో, సంపూర్ణ బ్రహ్మాండంలో శాంతి స్థాపన చేద్దాం. జీవంలో, హృదయంలో, నాలో, నీలో, జగత్తు లోని ప్రతి కణంలో, ప్రతి చోటా శాంతిని స్థాపిద్దాం.

ఓం శాంతి:  శాంతి:  శాంతి: 

ప్రపంచ శాంతి అనే మాట వచ్చినప్పుడల్లా భారతదేశం పేరు, ఇందుకు భారతదేశం అందించిన సహకారం సువర్ణాక్షరాలలో కనబడుతుంది. భారతదేశానికి వచ్చే నవంబర్ 11వ తేదీ ప్రత్యేకమైనది. ఎందుకంటే, వందేళ్ల క్రితం నవంబర్11న మొదటి ప్రపంచ యుధ్ధం పూర్తయ్యింది. యుధ్ధం సమాప్తమై వందేళ్ళు పూర్తయ్యాయంటే, అప్పుడు జరిగిన భారీవినాశనానికీ, జన నష్టం పూర్తయ్యి ఒక శతాబ్దం పూర్తవుతుంది. మొదటి ప్రపంచ యుధ్ధం భారతదేశానికి ఒక ముఖ్యమైన సంఘటన. సరిగ్గా చెప్పాలంటే అసలా యుధ్ధంతో మనకి సంబంధమే లేదు. అయినా కూడా మన సైనికులు ఎంతో వీరత్వంతో పోరాడారు, ఎంతో పెద్ద పాత్రను పోషించారు, అత్యధిక బలిదానాలను ఇచ్చారు. యుధ్ధం వచ్చినప్పుడు తాము ఎవరికీ తీసిపోమని భారతీయ సైనికులు ప్రపంచానికి చూపెట్టారు. దుర్లభమైన ప్రదేశాలలో, విషమ పరిస్థితుల్లో కూడా మన సైనికులు తమ శౌర్యప్రతాపాలను చూపెట్టారు. వీటాన్నింటి వెనుకా ఉన్న ఒకే ఉద్దేశ్యం – తిరిగి శాంతి స్థాపన చెయ్యడం. మొదటి ప్రపంచ యుధ్ధం లో ప్రపంచం వినాశతాండవాన్ని చూసింది. అంచనాల ప్రకారం దాదాపు ఒక కోటిమంది సైనికులు, మరో కోటి మంది ప్రజలు తమ ప్రాణాలను కోల్పోయారు. దీనివల్ల శాంతి ఎంత ముఖ్యమైనదో ప్రపంచం తెలుసుకుంది. గత వందేళ్లలో శాంతి అనే పదానికి అర్థమే మారిపోయింది. ఇవాళ శాంతి, సద్భావం అంటే కేవలం యుధ్ధం జరగకపోవడం కాదు. తీవ్రవాదం మొదలుకొని వాతావరణంలో మార్పు, అర్థిక అభివృధ్ధి నుండీ సామాజిక న్యాయం వరకూ మార్పు జరగాల్సి ఉంది. వీటన్నింటి కోసం ప్రపంచం సహకారంతోనూ, సమన్వయంతోనూ పనిచేయాల్సి ఉంది. నిరుపేద వ్యక్తి అభివృధ్ధే శాంతికి నిజమైన సంకేతం. 

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మన ఈశాన్య రాష్ట్రాల విషయమే వేరు. ఈ ప్రాంతంలో ప్రాకృతిక సౌందర్యం అనుపమానమైనది. ఇక్కడి ప్రజలు అత్యంత ప్రతిభావంతులు. మన ఈశాన్యం ఇప్పుడు ఎన్నో మంచి పనులవల్ల కూడా గుర్తించబడుతోంది. ఈశాన్య రాష్ట్రాలు ఇప్పుడు సేంద్రీయ వ్యవసాయంలో ఎంతో అభివృధ్ధిని సాధించాయి. కొద్ది రోజుల క్రితం సిక్కిం లో sustainable food system ని ప్రోత్సహించడానికి స్థాపించిన Future Policy Gold Award 2018ని సిక్కిం గెలుచుకుంది. ఈ అవార్డు ని సంయుక్త రాష్ట్రాలతో కలిసిన F.A.O అంటే Food and Agriculture Organisation తరఫున ఇస్తారు. ఈ రంగంలో  best policy making కోసం ఇచ్చే ఈ అవార్డ్ ఆ రంగంలో ఆస్కార్ తో సమానం. ఇదే కాక మన సిక్కిం ఇరవై ఐదు దేశాల నుండి యాభై ఒక్క నామినేటెడ్ పాలసీలను దాటుకుని ఈ అవార్డుని గెలుచుకుంది. ఇందుకు గానూ నేను సిక్కిం ప్రజలకు అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, అక్టోబర్ అయిపోతోంది. వాతావరణంలో కూడా ఎన్నో మార్పులు వస్తున్నాయి. చలికాలం మొదలయ్యింది. దానితో పాటుగా పండుగల వాతావరణం కూడా వచ్చేసింది. ధన్ తెరస్, దీపావళి, భయ్యా దూజ్, ఛట్..ఒకరకంగా చెప్పాలంటే నవంబర్ నెలంతా పండుగల నెల.  దేశప్రజలందరికీ ఈ పండుగలన్నింటి తరఫునా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

మీ అందరినీ నేను కోరేది ఏమిటంటే, ఈ పండుగలలో మీ క్షేమాన్నే కాకుండా మీ అరోగ్యాన్ని కూడా దృష్టిలో ఉంచుకోండి. సమాజ శ్రేయస్సుని కూడా దృష్టిలో పెట్టుకోండి. కొత్త సంకల్పాలను చేసుకునేందుకు ఈ పండుగలు సరైన అవకాశాన్ని ఇస్తాయని నా నమ్మకం. కొత్త నిర్ణయాలను చేసుకునేందుకు కూడా ఈ పండుగలు అవకాశాన్ని ఇస్తాయి. ఒక mission mode తో మీరు జీవితంలో ముందుకు నడవడానికీ, ధృఢ సంకల్పాన్ని చేసుకోవడానికీ ఈ పండుగలు ఒక అవకాశంగా మారాలని కోరుకుంటున్నాను. దేశ అభివృధ్ధిలో మీ అభివృధ్ధే ఒక ముఖ్యమైన భాగం. మీకు ఎంత అభివృధ్ధి జరిగితే దేశం అంతగా ప్రగతిని సాధిస్తుంది. మీ అందరికీ నా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా నమస్కారం! మన సైనిక బలగాలను, మన సాయుధ దళాలను చూసి గర్వపడని భారతీయుడు ఎవరూ ఉండరు. ఏ జాతి, ఏ ప్రాంతం, ఏ మతం, లేదా ఏ భాషకు చెందిన వారైనా కూడా ప్రతి భారతీయుడూ మన సైనికుల పట్ల, తమ సంతోషాన్నీ, మద్దతునీ తెలపడానికి ఎల్లప్పుడూ తయారుగా ఉంటాడు. నిన్న 125కోట్ల భారతీయులందరూ పరాక్రమ పర్వాన్ని జరుపుకున్నారు. 2016లో జరిగిన సర్జికల్ స్ట్రైక్ ను గుర్తుచేసుకున్నారు. టెర్రరిజం ముసుగులో మన దేశంపై పరోక్ష యుధ్ధం జరిగినప్పుడు, వారి నిర్లజ్జకర ప్రవర్తనకు దీటైన జవాబుని మన సైనికులు సర్జికల్ స్ట్రైక్ రూపంలో అందించారు. దేశంలోని పలు ప్రాంతాల్లో మన సాయుధదళాలు ప్రదర్శనలను ఏర్పాటుచేసాయి. ఈ ప్రదర్శనల ముఖ్య ఉద్దేశ్యం – మన దేశ ప్రజలకు, ఎక్కువగా మన యువతరానికి, మన దేశానికి ఉన్న శక్తిని పరిచయం చేయడమే. మనలో ఎంత సామర్ధ్యం దాగి ఉందో, మన సైనికులు ఏ విధంగా తమ ప్రాణాలకు తెగించి దేశాన్నీ,మనల్ని రక్షిస్తూ ఉంటారో తెలపడానికి. పరాక్రమ్ పర్వ్ లాంటి ముఖ్యమైన రోజులు మన దేశ యువతలో మన సైనికుల పట్ల గౌరవపూర్వకంగా ఎలా ఉండాలో తెలిపేలాంటి వారసత్వ సంప్రదాయాల్ని గుర్తు చేస్తాయి. తద్వారా మన దేశ సమైక్యత ను, నైతికతను సదా నిలిపి ఉంచడానికి ఇలాంటి దినోత్సవాలు మనల్ని ప్రోత్సహిస్తాయి. వీరుల భూమి అయిన రాజస్థాన్ లోని జోధ్పూర్ లో ఒక కార్యక్రమంలో నేను కూడా పాల్గొన్నాను. మన దేశ శాంతి, సామరస్యాలను నష్టపరచాలనే ప్రయత్నం ఎవరు చేసినా సరే, వారికి చెంపపెట్టు లాంటి సమాధానాన్ని మన సైనికులు ఇవ్వగలరన్న సంగతి ఇప్పుడు నిశ్చయంగా అందరికీ అర్ధమైంది. మనం శాంతికాముకులం. దేశంలో శాంతిని పెంచాలనే నిబధ్ధతతో ఉంటాం. కానీ అది దేశ గౌరవంతో రాజీ పడో, లేదా దేశ సార్వభౌమాధికారాన్ని పణంగా పెట్టో మాత్రం జరగదు. భారతదేశం నిరంతరం శాంతి పట్ల అంకితభావంతో, కట్టుబడి ఉంది. ఇరవయ్యవ శతాబ్దంలో జరిగిన రెండు ప్రపంచయుధ్ధాలలోనూ మన దేశ సైనికులు ఒక లక్ష కంటే ఎక్కువమంది శాంతి కోసం స్వచ్ఛంద బలిదానాలను ఇచ్చారు. ఆ యుధ్ధాలతో మనకు ఏ మాత్రం సంబంధం లేనప్పటికీ కూడా. మన దృష్టి ఎన్నడూ మనది కాని భూమిపై పడలేదు. ఇది శాంతి పట్ల మనకున్న నిబధ్ధత. కొన్ని రోజుల క్రితం సెప్టెంబరు ఇరవై మూడవ తేదీన ఇజ్రాయిల్ లో హైఫా యుధ్ధం జరిగి వందేళ్ళు పూర్తయిన సందర్భంలో, మైసూర్, హైదరాబాద్, జోధ్పూర్ లకు చెందిన ఈటెగాళ్ళైన మన వీర సైనికులను జ్ఞాపకం చేసుకున్నాం. వారిపై దండెత్తి వచ్చినవారితో మన వీర సైనికులు పోరాడి హైఫా కు ముక్తిని ప్రసాదించారు. శాంతిబాటలో పయనించాలనే ఉద్దేశంతో మన దేశ సైనికులు చేసిన ఒక సాహసం అది. ఐక్య రాజ్య సమితికి చెందిన రకరకాల శాంతి భద్రతా దళాలకు అత్యధిక సంఖ్యలో సైనికులను పంపే దేశాలలో భారతదేశం కూడా ఒకటి. దశాబ్దాలుగా మన వీర సైనికులు నీలి హెల్మెట్ ధరించి ప్రపంచంలో శాంతిని స్థాపించడంలో కీలక పాత్రను వహిస్తున్నారు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఆకాశం కబుర్లు విచిత్రమైనవి. ఆకాశానికి కూడా తమ శక్తిని పరిచయం చేసిన మన వైమానిక దళం దేశప్రజలందరి దృష్టినీ తన వైపుకి ఆకర్షించుకుంది. మనకు రక్షణను అందిస్తుందనే నమ్మకాన్ని కుదిర్చింది. గణతంత్ర దినోత్సవ ఉత్సవ సమయంలో జరిగే పెరేడ్ లో  ఏ భాగం కోసం ప్రజలు ఆత్రంగా ఎదురు చూస్తారో, వాటిల్లో ఒకటి ఫ్లై పాస్ట్(fly past) . అందులో మన వైమానిక దళం ఆశ్చర్యకరమైన పనులతో తన శక్తిని ప్రదర్శిస్తుంది. అక్టోబర్ 8వ తేదీన మనం వైమానిక దళ దినోత్సవం జరుపుకుంటాం. 1932లో ఆరుగురు పైలట్లు , 19 మంది సైనికులతో మొదలైన అతి చిన్న వైమానిక దళం పెరిగి పెద్దయ్యింది. ఇవాళ మన దళం ఇరవై ఒకటవ శతాబ్దంలోకెల్లా సాహసవంతమైన, శక్తివంతమైన వైమానిక దళాల్లో ఒకటిగా నిలిచింది. ఇది ఒక అద్భుతమైన ప్రయాణం.  దేశం కోసం తమ సేవను అందించే ఈ వాయు యోధులకు, వారి కుటుంబాలకు నా హృదయపూర్వక అభినందనలు. 
1947 లో పాకిస్తాన్ వారు ఆకస్మిక దాడి మొదలుపెట్టినప్పుడు, శ్రీనగర్ ను ఆక్రమణదారుల నుండి భారత                                                                                                                                                                                                                                                                            వైమానిక దళాలవారే రక్షించారు. భారతీయ సైనికులు, వారి సాధనాలు, యుధ్ధ సమయంలో సరిగ్గా సమయానికల్లా చేరేలా ఖచ్చితమైన ప్రణాళిక చేసింది మన వైమానిక దళాలవారే. 1965లో శత్రువుల మొహం పగిలేలా జవాబునిచ్చింది  కూడా మన వైమానిక దళమే. 1971లో జరిగిన బంగ్లాదేశ్ స్వతంత్ర పోరాటం గురించి ఎవరికి తెలీదు? 1999 లో కార్గిల్ ను చొరబాటుదారుల వశం నుండి విడిపించడంలో కూడా వైమానిక దళం ముఖ్య పాత్రను వహించింది. టైగర్ హిల్స్ లో శత్రువుల స్థావరాలపై రాత్రింబవళ్ళూ బాంబుదాడి చేసి వారిని మట్టి కరిపించింది కూడా మన వైమానిక దళమే. సహాయ పునరావాసాలు అయినా, విపత్తు నిర్వహణ అయినా సరే మన వాయుసేనా యోధులు చేసే మెచ్చుకోలు పనుల వల్ల దేశానికి వారి పట్ల ఎంతో కృతజ్ఞతాభావంతో ఉంది. తుఫాను, గాలివాన, వరదలు నుండి అడవిలో కార్చిచ్చుల వరకూ ప్రకృతి వైపరీత్యాలన్నింటినీ ఎదుర్కొని, దేశప్రజలకు సహాయం చెయ్యడంలో వారు చూపే తెగువ అద్భుతమైనది. దేశంలో gender equality అంటే స్త్రీ, పురుష సమానత్వాన్ని నిరూపించడంలో వైమానికదళం వారు ఒక ఉదాహరణగా నిలిచారు. ఒక ప్రత్యేక మహిళా విభాగాన్ని మన దేశ ఆడపడుచుల కోసం ఏర్పాటు చేసారు. ఇప్పుడైతే మన వైమానిక దళం స్త్రీల కోసం short service commission తో పాటూ permanent commissionను కూడా ప్రత్యామ్నాయంగా ఇస్తోంది. ఆగస్టు15 న ఎర్రకోట వేదిక నుండి నేను ఈ ప్రకటనను చేసాను. భారత సైన్యంలో సాయుధ బలగాలలో పురుష శక్తి తో పాటూ స్త్రీ శక్తి సహకారం కూడా సమానంగా ఉందని  ఇప్పుడు భారతదేశం గర్వంగా చెప్పగలదు. శక్తిస్వరూపమైన స్త్రీ ఇప్పుడు సాయుధురాలు కూడా అవుతోంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, కొద్ది రోజుల క్రితం మన నౌకా దళానికి చెందిన అభిలాష్ టోమీ అనే అధికారి తన జీవితం కోసం మృత్యువుతో పోరాటం చేశారు. యావత్ దేశం ఆయనను ఎలా రక్షించుకోవాలా అని ఆందోళన పడింది. మీకు తెలుసు కదా అభిలాష్ టోమీ చాలా సాహసవంతుడైన అధికారి. ఏ రకమైన ఆధునిక సాంకేతికతనూ ఉపయోగించుకోకుండా, కేవలం ఒక చిన్న నావ సహాయంతో ప్రపంచాన్ని చుట్టివచ్చిన మొట్టమొదటి భారతీయుడు ఆయన. దక్షిణ హిందూ మహా సముద్రంలో Golden Globe Raceలో పాల్గోవడానికి ఆయన గత ఎనభై రోజులుగా సముద్రంలో తన వేగాన్ని అదుపుకుంటూ ముందుకు వెళ్తున్నారు. కానీ భయంకరమైన సముద్రపు తుఫాను ఆయనకు ఇబ్బందులను తెచ్చింది. కానీ భారత నౌకా దళానికి చెందిన ఈ వీరుడు సముద్రంలో అనేక రోజుల పాటు పోరాడుతూ గడిపాడు. ఆ సముద్రపు నీటిలో తిండితిప్పలు లేకుండా నిరంతరం పోరాడుతూనే ఉన్నాడు కానీ ఓటమిని ఒప్పుకోలేదు. సాహసం, సంకల్పబలం, పరాక్రమాలకు అతి పెద్ద ఉదాహరణ అతను. కొద్ది రోజుల క్రితం అతడిని సముద్రంలోంచి రక్షించి బయతకు తీసుకువచ్చిన తరువాత నేను ఆయనతో ఫోన్ లో మాట్లాడాను. ఇంతకు మునుపు కూడా నేనతన్ని కలిసాను. ఇంతటి ఆపద నుండి బయటకు వచ్చిన తరువాత కూడా అతడిలోని ధైర్యం, పోరాట పటిమ, మరోసారి ఇటువంటి సాహసం చెయ్యాలనే కోరిక ఉన్నాయి. ఇవన్నీ కూడా మన దేశ యువతకు ప్రేరణాత్మకమైనవి. అభిలాష్ టోమీ ఆరోగ్యం మెరుగవ్వాలని నేను ప్రార్థిస్తున్నాను. ఆయన సాహసం, ఆయన పరాక్రమం, ఆయన సంకల్పబలం, పోరాట పటిమ, గెలవాలనే సంకల్పం మన దేశ యువతకు తప్పకుండా ప్రేరణను అందిస్తాయి.

నా ప్రియమైన దెశప్రజలారా, అక్టోబర్ రెండవ తేదీ మన దేశానికి ఎంత ముఖ్యమైనదో ప్రతి ఒక్కరికీ తెలిసిన విషయమే. ఈ సంవత్సరం అక్టోబర్ రెండుకు ఒక ప్రత్యేకత ఉంది. ఇప్పటి నుండీ మొదలుకొని ఒక రెండేళ్ళ వరకూ మనందరము మహాత్మా గాంధీ 150వ జయంతి ఉత్సవాలను ప్రపంచవ్యాప్తంగా అనేక కార్యక్రమాల ద్వారా జరుపుకోబోతున్నాం. మహాత్మా గాంధీ ఆలోచనలు యావత్ ప్రపంచానికీ ప్రేరణను అందించాయి. Dr. Martin Luther King Junior , Nelson Mandela లాంటి గొప్ప నాయకులు కూడా తమ ప్రజలకు సమానత్వం, గౌరవం తాలూకూ హక్కులను అందించడానికి జరిపిన పోరాటాలకు మహాత్మా గాంధీ ఆలోచనల నుండి శక్తిని పొందినవారే. ఇవాళ్టి మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమంలో నేను పూజ్య బాపూ జరిపిన మరొక ముఖ్యమైన పనిని గురించి మీతో చర్చించాలనుకుంటున్నాను. దీని గురించి వీలయినంత ఎక్కువమంది దేశప్రజలందరూ తెలుసుకోవలసిన అవసరం ఉంది. 1941లో గాంధీ గారు constructive programme అంటేరచనాత్మక కార్యక్రమ రూపంలో కొన్ని ఆలోచనలను రాయడం మొదలుపెట్టారు. తర్వాత 1945లో స్వతంత్ర పోరాటం ఊపందుకొన్నప్పుడు ఆయన తన ఆలోచనల సవరణా ప్రతి ని తయారుచేసారు. పూజ్య బాపూ రైతులు, పల్లెలు, శ్రామికుల అధికారాలను రక్షించడం కోసం, పరిశుభ్రత, విద్య లాంటి అనేక విషయాలపై తన ఆలోచనలను దేశప్రజల ముందర పెట్టారు. దానిని గాంధీ చార్టర్(Gandhi Charter) అని కూడా అంటారు. పూజ్య బాపు ప్రజా సంగ్రాహకుడు.  ప్రజలతో కలిసిపోవడం, వారిని తనతో కలుపుకోవడం అనేది బాపూ ప్రత్యేకత. అది ఆయన స్వభావం. ఇది ఆయన వ్యక్తిత్వంలోని ప్రత్యేకతగా అందరూ గుర్తించారు. ఇది దేశానికి ఎంతో అవసరమైన, ముఖ్యమైన ఆవస్యకత అని బాపూ అందరికీ అర్థమయ్యేలా చేశారు. స్వతంత్ర పోరాటం జరిగిన సమయంలో ఆయన వహించిన ముఖ్య పాత్ర ఏమిటంటే ఆ పోరాటాన్ని ఒక ప్రజా-ఉద్యమంగా మార్చడం. మహాత్మా గాంధీ గారి ఆహ్వానంపై సమాజంలోని ప్రతి వర్గానికీ, ప్రతి ప్రాంతానికీ సంబంధించిన ప్రజలందరూ కూడా స్వతంత్ర పోరాట ఉద్యమానికి తమను తాము అంకితం చేసుకున్నారు. బాపు మనందరికీ ఒక ప్రేరణాత్మక మంత్రాన్ని ఇచ్చారు. అది గాంధీగారి తాయత్తు అనే పేరుతో పసిధ్ధి చెందింది.అందులో గాంధీ గారు ఏం చెప్పారంటే, "నేను మీ అందరికీ ఒక తాయొత్తు ని ఇస్తాను. మీకు ఎప్పుడైనా ఏదైనా సందేహం కలిగినా, లేదా మీ అహం మీపై అధికారాన్ని చూపెట్టినా సరే ఒక పరీక్షను పెట్టుకోండి. మీరు చూసిన వ్యక్తుల్లో అతి పేద, బలహీన వ్యక్తి ఎవరైతే ఉన్నారో, అతడి మొహాన్ని గుర్తుకు తెచ్చుకోండి. మీరు వేయబోయే అడుగు ఆ వ్యక్తికి ఎలాంటి సహాయాన్ని అందించగలదు? అని ఆలోచించండి . ఆ పేద వ్యక్తికి నా నిర్ణయం సహాయపడగలదా? దానివల్ల అతడికి ఏదైనా లాభం చేకూరగలదా? దీనివల్ల అతడు తన జీవితమ్లో ఏవైనా మార్పులు చేసుకోగలడా? నా నిర్ణయం వల్ల ఆకలితో అలమటిస్తున్న కోట్ల కొద్దీ ప్రజల ఆకలి తీరగలదా? వారి ఆత్మ సంతృప్తి చెందగలదా? అని ప్రశ్నించుకోండి. అప్పుడు నీ సందేహ నివృత్తి జరుగుతున్నట్లు, నీ అహం కరిగిపోతున్నట్లు నీకు అనిపిస్తుంది" అని చెప్పారు బాపూ.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, గాంధీ గారు చెప్పిన ఈ మంత్రం ఇప్పటికీ ముఖ్యమైనదే. నేడు దేశంలో  మధ్యవర్గం పెరుగుతోంది, వారి ఆర్థిక శక్తి పెరుగుతోంది, కొనుగోలు శక్తి పెరుగుతోంది. మనం ఏదన్న కొనేందుకు వెళ్ళినప్పుడు ఒక్క క్షణం పూజ్య బాపూ ని గుర్తు చేసుకుని, ఆయన చెప్పిన ఈ మంత్రాన్ని ఒక్కసారి గుర్తుచేసుకుందాం. ఈ వస్తువు కొనుగోలు చెయ్యడం వల్ల నేను దేశంలో ఏ పౌరుడికి లాభం ఇస్తున్నాను?ఎవరి మొహంలో సంతోషాన్ని వెలిగిస్తున్నాను? నా కొనుగోలు వల్ల ఎవరికి నేరుగా కానీ పరోక్షంగా గానీ లాభం కలగబోతోంది? దీని వల్ల నిరుపేద వ్యక్తికి లాభం కలిగితే నా కొనుగోలు వల్ల నేను చాలా సంతోషాన్ని పొందుతాను. భవిష్యత్తులో మీ ప్రతి కొనుగోలు ముందరా,  గాంధీ గారు చెప్పిన ఈ మంత్రాన్ని గనుక మీరు గుర్తు ఉంచుకోవాలి. గాంధీ గారి 150వ జయంతి సందర్భంగా ఇది గనుక గుర్తు పెట్టుకుంటే మన కొనుగొలు వల్ల ఎవరో ఒక నిరుపేదకు ఉపయోగం కలుగుతుంది, అతడు చిందించిన చమటకు, పడిన కష్టానికీ, అతడి పెట్టుబడి పెట్టిన ప్రతిభకూ అన్నింటికీ ఏదో ఒక లాభం చేకూరుతుంది అని ఆలోచించాలి. ఇదే గాంధీ గారి తాయత్తు. ఇదే ఆయన సందేశం. అందరి కంటే పేదవాడు, బలహీనుడు అయిన వ్యక్తి జీవితంలో మీరు వేసే అడుగు వల్ల గొప్ప మార్పు రాగలదు అని నాకు నమ్మకం ఉంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, పరిశుభ్రత పాటిస్తే స్వాతంత్ర్యం లభిస్తుంది అని గాంధీగారు చెప్పారు. ఎలాగో ఆయనకూ తెలిసి ఉండదు కానీ భారతదేశానికి స్వాతంత్రం వచ్చింది. అలానే ఇవాళ మీరు చేసే ఈ చిన్న పని వల్ల కూడా నా దేశ ఆర్థిక అభివృధ్ధి, ఆర్థిక సాధికారత, పేదవాడికి పేదరికంతో పోరాడే శక్తిని ఇవ్వడానికి నా సహకారం ఉంటుందా అని మీకు అనిపించవచ్చు. కానీ నేటి యుగంలో ఇదే నిజమైన దేశభక్తి, ఇదే గాంధీ గారికి మనం ఇచ్చే కార్యాంజలి. ఉదాహరణకి, ప్రత్యేక సందర్భాల్లో ఖాదీ, చేనేత ఉత్పాదక కొనుగోళ్ళ వల్ల అనేకమంది చేనేత కర్మికులకి సహాయాన్ని అందించినవాళ్ళమౌతాము. లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి గారు పాతబడిన, చిరిగిన చేనేత వస్త్రాలను కూడా దాచిపెట్టి వాడుకునేవారట. అందులో ఎవరి కష్టం ఉందో కదా అనే ఆలోచనతో అలా చేసేవారుట. ఈ ఖాదీ వస్త్రాలన్నీ కూడా ఎంతో కష్టపడితే గాని తయారవ్వవు, వీటి ఒక్కొక్క దారం ఉపయోగపడాలి అనేవారుట. దేశం పట్ల అభిమానం, దేశప్రజల పట్ల ప్రేమ కనబడే ఇటువంటి గొప్ప భావనలు అతి చిన్న అడుగులు వేసే ఆ మహామనీషి నరనరాల్లోనూ నిండి ఉన్నాయి. రెండు రోజుల్లో పూజ్య బాపు తో పాటూ మనం శాస్త్రి గారి జయంతిని కూడా జరుపుకోబోతున్నాం. శాస్త్రి గారి పేరు వినగానే మన భారతీయుల మనసుల్లో ఒక అనంతమైన భక్తిశ్రధ్ధలు ఎగసిపడతాయి. వారి సౌమ్య వ్యక్తిత్వం ప్రతి పౌరుడినీ ఎప్పటికీ గర్వంతో  నింపేస్తుంది.

బయట నుంచి అతి వినమ్రంగా కనబడి, లోపలి నుండి మాత్రం పర్వతం లాంటి ధృఢ నిశ్చయం కలిగి ఉండేవారు  లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి గారు. "జయ్ జవాన్ జయ్ కిసాన్" అన్న నినాదం శాస్త్రి గారి గొప్ప వ్యక్తిత్వానికి ఒక చక్కని నిదర్శనం. ఏదాదిన్నర కాలం పాటు సాగిన ఆయన సంక్షిప్త పదవీ కాలంలో, ఆయన దేశ సైనికులకు, రైతులకు విజయశిఖరాలను అందుకునే మంత్రం ఇచ్చారు. ఇది దేశం పట్ల ఆయనకు ఉన్న నిస్వార్థ ప్రేమకు నిదర్శనం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇవాళ మనం పూజ్యులైన బాపుని గుర్తు చేసుకుంటున్నప్పుడు పరిశుభ్రత గురించి మాట్లాడుకోవడం అనేది సాధారణమే. సెప్టెంబర్ పదిహేను నుండీ "పరిశుభ్రతే సేవ" అనే ఒక ఉద్యమం మొదలైంది. కోట్ల కొద్దీ ప్రజలు ఈ ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు. నాకు కూడా ఢిల్లీలోని అంబేద్కర్ పాఠశాల లో పిల్లలతో పరిశుభ్రత శ్రమదానం చేసే అవకాశం లభించింది. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ స్వయంగా ఆ పాఠశాలకు పునాది వేశారుట. దేశవ్యాప్తంగా అన్ని వర్గాల ప్రజలూ ఈ సెప్టెంబర్ పదిహేను వ తేదీన జరిగిన శ్రమదానంలో పాల్గొన్నారు. అనేక సంస్థలు ఈ కార్యక్రమంలో అత్యంత ఉత్సాహంగా పాల్గొన్నాయి. స్కూలు పిల్లలు, కాలేజీ పిల్లలు, ఎన్.సి.సి, ఎన్.ఎస్.ఎస్, యువజన సంఘాలు, మీడియా గ్రూపులు, కార్పరేట్ ప్రపంచంలోనివారందరూ కూడా పెద్ద ఎత్తున పరిశుభ్రతకై శ్రమదానం చేశారు. ఇందుమూలంగా ఈ పరిశుభ్రతా ప్రేమికులందరికీ నేను హృదయపూర్వక అభినందనలు తెలుయచేస్తున్నాను. రండి ఒక ఫోన్ కాల్ విందాం –
"నమస్కారం! నా పేరు షైతాన్ సింగ్. పూగల్ తాలూకా, బికనేర్ జిల్లా, రాజస్థాన్ నుండి మాట్లాడుతున్నాను. నేనొక అంధుడిని. నా రెండు కళ్ళు కనబడవు. నేను పూర్తి గుడ్డివాడిని. నేనేం చెప్పాలనుకుంటున్నానంటే, ’మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం’ ద్వారా మోదీ గారు చేపట్టిన పరిశుభ్ర భారతదేశాన్ని తయారుచేసే పని చాలా గొప్పది. నాలాంటి అంధులు మరుగుదొడ్ల కోసం బయటకు వెళ్లాల్సి వచ్చేది. చాలా ఇబ్బందిగా ఉండేది. ఇప్పుడు ఇంట్లోనే  మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం జరిగడం వల్ల మాకు చాలా ఉపయోగం జరిగింది. ఇది చాలా గొప్ప అడుగు. ఈ పని ఇలానే ముందుకు సాగాలి"

అనేకానేక ధన్యవాదాలు.  మీరు చాలా మంచి మాట చెప్పారు. ప్రతివారి జీవితంలోనూ పరిశుభ్రతకు ప్రత్యేకమైన స్థానం ఉంది. స్వచ్ఛ భారత ఉద్యమం ద్వారా మీ ఇంట్లో మరుగుదొడ్డి నిర్మణం జరిగడం వల్ల అది మీకు బాగా ఉపయోగపడుతోంది. ఇంతకు మించిన ఆనందం మా అందరికీ ఇంకేముంటుంది? మీకు కనబడదు కాబట్టి చూడలేకపోతున్నారు కానీ ఈ ఉద్యమం ద్వారా కలిగిన ప్రయోజనం ఇందులో పాల్గొన్న వారికి కూడా అంచనా ఉండి ఉండదు . మరుగుదొడ్డి నిర్మాణం జరగక ముందు మీరెన్ని  ఇబ్బందులతో జీవితాన్ని గడిపేవారో, మరుగుదొడ్డి నిర్మాణం జరిగిన తర్వాత అది మీ పాలిట ఎలా వరంగా మారిందో అన్న విషయం మీరు ఫోన్ చేయకపోయి ఉంటే మాకు తెలిసేది కాదు. పరిశుభ్రతా ఉద్యమంలో పాలుపంచుకున్నవారందరి దృష్టికీ ఈ సున్నితమైన అంశం వచ్చేది కాదు. మీ ఫోన్ కాల్ కి గానూ మీకు ప్రత్యేక ధన్యవాదాలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, "స్వఛ్ఛ భారత్ మిషన్" కేవలం మన దేశం లోనే కాదు యావత్ ప్రపంచంలోనే ఒక విజయవంతమైన కథ అయ్యింది. దీని గురించి ప్రతి ఒక్కరూ చెప్పుకుంటున్నారు. చరిత్రలో నిలిచిపోయేలాంటి ప్రపంచంలోకెల్లా అతి పెద్ద పరిశుభ్రతా సదస్సు ని ఈసారి భారతదేశం నిర్వహించబోతోంది.  ‘Mahatma Gandhi International Sanitation Convention’ అంటే "మహాత్మా గాంధీ అంతర్జాతీయ పరిశుభ్రతా సదస్సు" ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న పరిశుభ్రతా మంత్రులు, ఈ రంగంలోని నిపుణులు ఒకటిగా వచ్చి ఈ పరిశుభ్రతా సదస్సులో తమతమ ప్రయోగాలు, అనుభవాలు పంచుకుంటారు.  2018 అక్టోబర్ రెండవ తేదీన బాపూ 150వ జయంతి ఉత్సవాల ప్రారంభం తో పాటూ ఈ ‘Mahatma Gandhi International Sanitation Convention’ పూర్తవుతుంది. 

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, సంస్కృతంలో ఒక మాట ఉంది – "న్యాయమూలం స్వరాజ్యం స్యాత్". అంటే స్వరాజ్య మూలంలోనే న్యాయం ఉంటుంది. న్యాయాన్ని గురించిన చర్చ జరిగినప్పుడు మానవ అధికారాల భావంలోనే పూర్తిగా అది అంతర్గతమై ఉంటుంది. శోషిత,పీడిత, వంచిత ప్రజలకు స్వతంత్రం, శాంతి, న్యాయం అందించాలంటే, అది ప్రత్యేకంగా అనివార్యమైన సంగతి. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ ద్వారా నిర్మితమైన రాజ్యాంగంలో పేదల ప్రాధమిక హక్కుల కోసం అనేక చట్టాలు చేయబడ్డాయి. వాటి దృష్టితో ప్రేరణ పొంది, 1993 అక్టోబర్ 12, న "జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ అంటే "‘National Human Rights Commission’ (NHRC)  స్థాపించబడింది. కొద్ది రోజుల్లో NHRC పాతికేళ్ళు పూర్తిచేసుకోబోతోంది. NHRC  కేవలం మానవ హక్కులను మాత్రమే రక్షించలేదు. మనవత గౌరవాన్ని కూడా పెంచే పని చేసింది ఈ కమీషన్. మన మాజీ ప్రధానీ, మన ప్రాణ ప్రియ నేత శ్రీ అటల్ బిహారీ వాజ్పేయ్ గారు స్పష్టంగా చెప్పారు – మానవ హక్కులనేవి మనకి పరాయివేమీ కాదు. మన జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ చిహ్నాంలో వైదిక కాలం నాటి ఆదర్శ సూత్రం "సర్వే భవంతు సుఖిన:" అంకితమై ఉంది. మానవ హక్కుల కోసం NHRC   విస్తృతమైన అవగాహనని కల్పించింది. దానితో పాటూ ఇందులో ఆ హక్కుల దురుపయోగాన్ని అడ్డుకునేందుకు కూడా మెచ్చుకోదగ్గ పాత్రను వహించింది. పాతికేళ్ల ఈ ప్రయాణంలో దేశప్రజల్లో NHRC   ఒక ఆశనీ, ఒక నమ్మకపు వాతావరణాన్నీ ఏర్పరిచింది. ఒక ఆరోగ్యకరమైన సమాజం కోసం , ఉత్తమ ప్రజాస్వామ్య విలువల కోసం ఇదొక పెద్ద ఆశాపూర్వకమైన ఘటన అని నా నమ్మకం. ఇవాళ జాతీయ స్థాయిలో మానవ హక్కుల పనితో పాటూ ఇరవై ఆరు దేశాల మానవ హక్కుల కమిషన్ కూడా స్థాపించబడింది. ఒక సమాజ రూపంలో మానవ హక్కులను అర్థం చేసుకుని, ఆచరణలోకి తెచ్చే ప్రయత్నం చెయ్యాల్సి ఉంది. ఇదే "సబ్ కా సాథ్, సబ్ కా వికాస్" – ’అందరి సహకారంతో -అందరికీ అభివృధ్ధి ’ అనే ఆలోచనకి ఆధారం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, అక్టోబర్ నెలలో జయ ప్రకాశ్ నారాయణ్ గారి జయంతి ఉంది. ఇదే నెలలో రాజమాత విజయరాజే సింధియా గారి శతాబ్ది జయంతి ఉత్సవాలు ప్రారంభమవుతాయి. ఈ మహా పురుషులందరూ మనకి ప్రేరణాత్మకమైనవారు.  వారికి నా నమస్సులు. అక్టోబర్ 31 వ తేదీన సర్దార్ సాహెబ్ జయంతి ఉంది. వీరి గురించి రాబోయే మన్ కీ బాత్ లో నేను వివరంగా చెప్తాను కానీ ఇవాళ మాత్రం నేను తప్పకుండా ఈ ప్రస్తావన చెయ్యలనుకున్నాను. గత కొన్నేళ్ళ నుండీ సర్దార్ సాహెబ్ జయంతి అయిన అక్టోబర్ 31 నాడు "రన్ ఫర్ యూనిటీ" అని భారతదేశంలో ప్రతి చిన్న- పెద్ద పట్టణాల్లో, ప్రాంతాల్లో, పల్లెల్లో "రన్ ఫర్ యూనిటీ" ఏర్పాటుచేయడం జరుగుతోంది. ఈసారి కూడా మనం ప్రయత్నపూర్వకంగా ప్రతి చిన్న- పెద్ద పట్టణాల్లో, ప్రాంతాల్లో, పల్లెల్లో ఈ "రన్ ఫర్ యూనిటీ"ని ఏర్పాటుచేద్దాం. "రన్ ఫర్ యూనిటీ" అనే కార్యక్రమం సర్దార్ సాహెబ్ ను గుర్తుచేసుకుందుకు ఉత్తమ మార్గం. ఎందుకంటే ఈయన జీవితమంతా భారతదేశ సమైక్యత కోసం పాటుపడ్డారు. అక్టోబర్ 31 న "రన్ ఫర్ యూనిటీ" ద్వారా సమాజంలో ప్రతి వర్గాన్నీ, దేశంలోని ప్రతి ప్రాంతాన్నీ సమైక్యతాభావంతో ముడిపెట్టేందుకు మనం చేసే ప్రయత్నాలన్నింటికీ మనం బలాన్నిద్దాం. ఇదే ఆయనకు మనం ఇచ్చే చక్కని శ్రధ్ధాంజలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నవరాత్రి , దుర్గా పూజ లేదా విజయదశమి ఏ పేరైనా ఈ పవిత్ర పండుగల సందర్భంగా మీ అందరికీ హృదయపూర్వకంగా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను. ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, నమస్కారం! యావత్ భారతదేశం ఇవాళ పవిత్రమైన రక్షాబంధనం పండుగను జరుపుకుంటోంది. ఈ పవిత్రమైన పండుగ సందర్భంగా దేశ ప్రజలందరికీ అనేకానేక శుభాకంక్షలు. సోదర, సోదరీమణుల మధ్యన ఉన్న ప్రేమాభిమానాలకీ, ఒకరిపై ఒకరికి ఉన్న నమ్మకానికీ ప్రతీక ఈ రక్షాబంధనం పండుగ . ఈ పండుగ సామాజిక సహృదయతకి కూడా పెద్ద ఉదాహరణగా నిలుస్తుంది. రెండు వేరు వేరు రాజ్యాలకు లేదా మతాలకు చెందిన మనుషులను ఒక్క రక్షా బంధనం అనే నమ్మకపు దారంతో ముడిపెట్టి ఒకటిగా చేసిన ఎన్నో కథలు మన దేశ చరిత్రలో ఉన్నాయి. కొద్ది రోజుల్లో జన్మాష్టమి పండుగ కూడా రాబోతోంది. మొత్తం వాతావరణమంతా ఏనుగులు, గుర్రాలు, పల్లకీ.. శ్రీ కృషునికీ జై, గోవింద, గోవింద అనే జయజయధ్వానాలతో నిండిపోబోతోంది. శ్రీ కృష్ణుని రంగులో కలిసిపోయి ఆ భగవత్ ప్రేమలో జోగడమనేది ఒక సహజమైన ఆనందం. ఆ ఆనుభూతే వేరు. దేశంలోని అనేక ప్రాంతాల్లో , ప్రత్యేకంగా మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలో యువకులు ఉట్టికుండలు తయారు చేస్తూ ఉండి ఉంటారు. రక్షాబంధనం, ఇంకా కృష్ణాష్టమి సందర్భంగా దేశ ప్రజలందరికీ మరోసారి హృదయపూర్వక శుభాకాంక్షలు.

"ప్రధానమంత్రి మహోదయ్, నమస్కారః ! అహం చిన్మయి, బెంగుళూరు నగరే విజయభారతి విద్యాలయే దశమ కక్షాయాయాం పఠామి. మహోదయ్ అద్య సంస్కృత్ దినమస్తి. సంస్కృత్ భాష సరల్ ఇతి సర్వే వదంతి. సంస్కృత్ భాషా వయ్ మత్ర్ వహ: అత: సంభాషణమ్ అపి కుమ్ర: ! అత: సంస్కృతస్య మహత్వ: విషయే భవత: గహ: అభిప్రాయ: ఇతి రూపయావదతు !"

భగినీ చిన్మయీ, 
భవతి సంస్కృత్ -ప్రశ్నం పృష్టవతి.
బహుత్తమమ్. బహుత్తమమ్.
అహం భవత్యా: అభినందనం కరోమి.
సంస్కృత్ -సప్తాహ్ -నిమిత్తం దేశవాసీనాం
సర్వోషామ్ కృతే మమ హార్దిక – శుభకామనా:

ఈ విషయాన్ని ప్రస్తావించినందుకు గానూ ఆడబిడ్డ చిన్మయి కి ఎంతో కృతజ్ఞతలు. మిత్రులారా, శ్రావణ పౌర్ణమి రోజున రక్షాబంధనం తో పాటుగా సంస్కృత భాషా దినోత్సవం కూడా మనం జరుపుకుంటున్నాం. ఈ గొప్ప వారసత్వాన్ని పరిరక్షించి, అలంకరించి, సామాన్య ప్రజలకు అందించడానికి పాటుపడుతున్న ప్రజలందరికీ కూడా అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ప్రతి భాషకీ తనదైన ఒక వైభవం ఉంటుంది. ప్రపంచంలోకెల్లా పురాతనమైన భాష తమిళ భాష. ఇది దేశప్రజలందరూ గర్వించదగ్గ విషయం. వేదకాలం నుండీ వర్తమాన కాలం వరకూ సంస్కృత భాష కూడా జ్ఞానాన్ని పంచడంలో ఎంతో పెద్ద పాత్రను వహించింది. మన భారతీయులందరం ఈ విషయాన్ని ఎంతో గర్వంగా చెప్పుకుంటాము.

జీవితంలోని ప్రతి అంశంతో ముడిపడి ఉన్న జ్ఞాన భాంఢారం సంస్కృత భాషలోనూ, సంస్కృత సాహిత్యంలోనూ ఉంది. అది విజ్ఞానం, తంత్రవిద్య, వ్యవసాయ విజ్ఞానం, ఆరోగ్య శాస్త్రం, శిల్పశాస్త్రం, జ్యోతిశ్శాస్త్రం, గణిత శాస్త్రం, మేనేజ్మెంట్ , ఆర్థికశాస్త్రం, పర్యావరణం.. ఇలా  ఏ శాస్త్రమైనా సరే. గ్లోబల్ వార్మింగ్ సమస్యని పరిష్కరించే సమాధానాలు మన వేదాల్లో విస్తారంగా రాసిపెట్టి ఉన్నాయని అంటారు. కర్ణాటక రాష్ట్రం లోని శివమోగ జిల్లాలోని మట్టూరు గ్రామంలో నివసించే ప్రజలు ఇవాళ్టికి కూడా సంస్కృత భాషలోనే మాట్లాడుకుంటారు. తెలుసా! ఇది ఎంతో ఆనందించదగ్గ విషయం.

ఒక సంగతి వింటే మీరు ఆశ్చర్యపోతారు – అనంతమైన ఎన్నో కొత్త పదాలని నిర్మించడానికి అనువైన భాష సంస్కృత భాష. 2000 ధాతువులు, 200 ప్రత్యయాలు అంటే సఫిక్స్ లు,  22  ఉపసర్గలు అంటే ప్రిఫిక్స్ లు, ఇంకా సమాజం నుండి లెఖ్ఖలేనన్ని పదాలని తయారుచేయడం ఈ భాషలో వీలుపడుతుంది. అందువల్లే ఎన్నో సూక్ష్మమైన చిన్న చిన్న విషయాలను కూడా ఈ భాషలో ఖచ్చితంగా వర్ణించగలము. ఇవాళ్టికి కూడా మనం ఏదైనా విషయాన్ని గట్టిగా చెప్పాలంటే దానికి ఒక ఆంగ్ల సామెతని కలిపి చెప్తూ ఉంటాము. ఒకోసారి కవితలు, కవిత్వాల సహాయం కూడా తీసుకుంటాము. కానీ సంస్కృత సుభాషితాలతో పరిచయం ఉన్నవారికి ఒక సంగతి తెలుసు. అదేమిటంటే, తాము చెప్పదలుచుకున్న విషయాన్ని చాలా నిశ్చితంగా అతి తక్కువ పదాలతో ఈ భాషలో ఉన్న సుభాషితాల ద్వారా తెలియచేయవచ్చు. ఇది సంస్కృత భాషకి ఉన్న మరో ప్రత్యేకత. ఈ సుభాషితాలు మన మాతృభూమితో, మన సంప్రదాయంతో ముడిపడి ఉన్నవి కావడం వల్ల దీనిని అర్థం చేసుకోవడం కూడా సులభం. 
దీనికి ఒక ఉదాహరణ – జీవితంలో గురువు ప్రాముఖ్యత ఎటువంటిదో తెలియచేయడానికి సంస్కృతంలో ఏమన్నారంటే –
" ఏకమపి అక్షరమస్తూ, గురు: శిష్యాం ప్రభోదయేత్
పృథివ్యాం నాస్తి తద్ – ద్రవ్యం, యద్ – దత్వా హయనృణీ భవేత్"

ఈ వాక్యాలకి అర్ధం ఏమిటంటే, గురువు తన శిష్యులకి ఒక్క అక్షరం జ్ఞానాన్ని అందించినా సరే, ఆ ఋణాన్ని తీర్చుకోవడానికి సరిపడే వస్తువుగానీ, ధనం గానీ ప్రపంచం మొత్తంలో ఎక్కడా లేవు – అని. రాబోయే ఉపాధ్యాయ దీనోత్సవాన్ని మనందరమూ ఇదే భావంతో జరుపుకుందాం.  జ్ఞానము, గురువు రెండూ కూడా విలువకట్టలేవి, వెల కట్టలేనివి, అమూల్యమైనవి.  తల్లి తరువాత పిల్లల ఆలోచనలను సరైన మార్గంలో పెట్టగల బాధ్యతను తమపై పెట్టుకునేది గురువులే. ఆ బాధ్యత తాలూకూ ప్రభావం జీవితమంతా కనబడుతూనే ఉంటుంది. ఉపాధ్యాయ దీనోత్సవం సందర్భంగా మన దేశ మాజీ రాష్ట్రపతి, గొప్ప ఆలోచనాపరుడు , భారతరత్న  డాక్టర్ సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్ గారిని మనం ఎప్పుడూ గుర్తుచేసుకుంటాము. వారి జయంతినే దేశమంతా ఉపాధ్యాయ దినోత్సవంగా జరుపుకుంటుంది. దేశంలోని ఉపాధ్యాయులందరికీ రాబోయే ఉపాధ్యాయ దినోత్సవం సందర్భంగా శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను. దానితో పాటూగా విజ్ఞానం, విద్య, విద్యార్థుల పట్ల మీకున్న సమర్పణాభావాన్ని అభినందిస్తున్నాను. 

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, కష్టించి పనిచేసే మన రైతులకు ఎన్నో ఆశలను తీసుకువస్తుంది ఈ వర్షాకాలం . తీవ్రమైన ఎండతో ఎండిపోయిన చెట్లకు, మొక్కలకు, ఎండిపోయిన నదులకు సేద తీరుస్తుంది. కానీ అప్పుడప్పుడు ఈ వర్షాకాలం అతివృష్టిని, వినాశనాన్ని కలిగించే వరదలను కూడా తీసుకువస్తుంది. కొన్ని చోట్ల తక్కువ వర్షాన్నీ, మరి కొన్న చోట్ల అంతకన్నా ఎక్కువ వర్షాన్నీ కురిపిస్తోంది ప్రకృతి. ఈమధ్య కేరళలో వచ్చిన భయంకరమైన వరదలను మనందరమూ చూశాం. ఈ వరదలు ప్రజల జీవితాలను పూర్తిగా దెబ్బ తీశాయి. ఇటివంటి కఠిన పరిస్థితుల్లో దేశమంతా కలిసికట్టుగా కేరళ రాష్ట్రానికి సహాయంగా నిలిచింది.
తమ కుటుంబసభ్యులను కోల్పోయిన వారికి మనందరి సానుభూతి ఉంది. జీవితాలను కోల్పోయినవారికి తిరిగి ప్రాణాలు పొయ్యలేము కానీ శోకతప్త కుటుంబాలకు ఒక్క సంగతి మాత్రం చెప్పగలను. ఏమిటంటే, ఇటువంటీ దు:ఖమయ వాతావరణంలో నూటపాతికకోట్ల దేశప్రజలందరూ కూడా మీకు తోడుగా నిలబడి ఉన్నారని నమ్మకంగా చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఈ వరదల్లో గాయపడిన ప్రజలు త్వరగా ఆరోగ్యవంతులు కావాలని ప్రార్థిస్తున్నాను. రాష్ట్రంలోని ప్రజల ఆత్మబలంతోనూ, అసాధారణ సాహసాల బలంతోనే కేరళ రాష్ట్రం తిరిగి నిలబడగలదని నేను నమ్ముతున్నాను. 

ప్రమాదాలు తమ వెనుక వదిలిపెట్టి వెళ్ళే వినాశనాలు దుర్భాగ్యమైనవి. కానీ ప్రమాదాలు జరిగినప్పుడే మానవత్వం అంటే ఏమిటో మనకు అర్థం అవుతుంది. కచ్ నుండి కామ్ రూప్ వరకూ, కశ్మీరు నుండీ కన్యాకుమారీ వరకూ ప్రతిఒక్కరూ తమ తమ పరిధిలో ఏదో ఒక సహాయం చేస్తూనే ఉన్నారు. కేరళ లో అయినా దేశంలోని మరే ఇతర ప్రదేశం లో అయినా, ఏ జిల్లా అయినా, ఏ ప్రాంతం అయినా ప్రజల జీవితాలు తిరిగి మామూలుగా అవడానికి ప్రతి ఒక్కరూ తమ తమ పరిధిలో ఎంతో కొంత సహాయం చేస్తున్నారు. అన్ని వయస్కుల వారూ, ప్రతి రంగానికీ చెందిన వారూ తమ సహకారాన్ని అందిస్తున్నారు. ప్రతి ఒక్కరు కూడా కేరళ రాష్ట్రంలోని కష్టాలను తగ్గించాలని, వారి దు:ఖాన్ని పంచుకోవాలని ఖచ్చితంగా ప్రయతిస్తున్నారు. కేరళలో జరుగుతున్న రక్షణా కార్యక్రమాలకు సాయుధ బలగాల సైనికులే నాయకులని మనందరికీ తెలుసు. వరదల్లో చిక్కుకుపోయినవారిని రక్షించడంలో వారు ఏ అవకాశాన్నీ వదలలేదు. air force కాని, navy కాని, army కాని, BSF,CISF, RAF,  ప్రతి ఒక్కరూ కూడా సహాయక, రక్షణా ప్రయత్నాల్లో ఎంతో పెద్ద పాత్రను వహించారు. NDRF వీరుల కఠిన పరిశ్రమను గురించి నేను ప్రత్యేకంగా చెప్పలనుకుంటున్నాను. ఇటువంటి కష్టకాలంలో వారు ఎంతో ఉత్తమమైన సహాయం చేశారు. NDRF వీరుల సామర్థ్యం, వారి కమిట్మెంట్, చురుకైన నిర్ణయం తీసుకుని పరిస్థితులను  అదుపులో పెట్టేందుకు చేసిన ప్రయత్నం ప్రతి భారతీయుడూ దృష్టి పెట్టవలసిన విషయంగా నిలిచింది. నిన్న ఓణమ్ పండుగ. ఈ ప్రమాదం నుండి అతి త్వరగా బయటకు రావడానికి దేశానికీ, ముఖ్యంగా కేరళ రాష్ట్రానికీ ఈ ఓణమ్ పండుగ శక్తిని ఇవ్వాలని, తద్వారా కేరళ రాష్ట్ర పునరాభివృధ్ధి వేగవంతం అవ్వాలని మనం ప్రార్థన చేద్దాం. కేరళ ప్రజలకూ, దేశవ్యాప్తంగా విపత్తు సంభవించిన ఇతర ప్రాంతాలవారికీ, దేశమంతా వారికి తోడుగా ఉందని మరోసారి దేశవాసులందరి తరఫునా నేను నమ్మకంగా చెప్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈ సారి మన్ కీ బాత్ కోసం వచ్చిన సూచనలను నేను చూస్తూంటే నాకు ఎక్కువగా వచ్చిన సందేశాలు ఒకే విషయం గురించి. అవి శ్రీ అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ గురించి. ఘాజియాబాద్ నుండి కీర్తి, సోనీ పత్ నుండి స్వాతి వత్స్, కేరళ నుండి సోదరుడు ప్రవీణ్, పశ్చిమ బెంగాల్ నుండి డాక్టర్ స్వపన్ బెనర్జీ, బిహార్ లోని కటిహార్ నుండి అఖిలేశ్ పాండే మొదలైన ఎందరో అసంఖ్యాకులు నరేంద్ర మోదీ యాప్ లో, మై గౌ లోనూ అటల్ గారి జీవితంలోని విభిన్న దృష్టికోణాలను గురించి నన్ను మాట్లాడమని తమ సందేశాలలో కోరారు. ఆగస్టు పదహారవ తేదీన అటల్ గారి మరణ వార్తను విన్న ప్రపంచము, దేశమూ శోకసంద్రంలో మునిగిపోయింది. పధ్నాలుగు ఏళ్ల క్రితమే ప్రధానమంత్రి  పదవిని వదిలిపెట్టేసిన ఒక గొప్ప దేశాధినేత ఆయన. ఒకరకంగా చెప్పాలంటే గత పదేళ్ళుగా క్రియాశీల రాజకీయాలకు దూరంగా వెళ్ళారు ఆయన. వార్తల్లో కూడా ఎక్కడా కనబడేవారు కాదు. బహిరంగంగా కూడా ఎక్కడా కనబడలేదు. పదేళ్ల కాలం అంటే చాలా ఎక్కువ కాలం కిందే లెఖ్ఖ. కానీ భారతదేశ సామాన్య ప్రజల మనసుల్లో ఈ పదేళ్ల కాలం ఒక్క క్షణం అంతరాయాన్ని కూడా కలిగించలేదని ఆగస్టు పదహారవ తేదీ తర్వాత తెలిసింది. అటల్ గారి మరణవార్త  వినగానే దేశప్రజలందరిలో ఎటువంటి స్నేహభావమూ, ఎటువంటి శ్రధ్ధ, దు:ఖ్ఖమూ కలిగాయో చూస్తేనే చాలు, ఆయనదెంత విశాలమైన వ్యక్తిత్వమో మనకు అర్థం అవుతుంది. గత కొద్ది రోజులలో అటల్ గారి వ్యక్తిత్వంలోని ఉత్తమమైన అంశాలు మనందరికీ బాగా తెలిసాయి. ప్రజలు ఆయనను ఉత్తమ పార్లమెంట్ సభ్యుడిగా, సున్నితమైన రచయితగా, గొప్ప వక్తగా, ప్రియమైన నాయకుడిగా తలుచుకున్నారు. ఇకపై తలుచుకుంటారు కూడా. సుపరిపాలనను జనజీవన స్రవంతిలోకి తీసుకువచ్చిన కారణంగా అటల్ గారికి దేశం ఋణపడి ఉంటుంది. కానీ ఇవాళ నేను అటల్ గారి వ్యక్తిత్వంలోని మరో కోణాన్ని కేవలం గుర్తుచేసుకోవాలని అనుకుంటున్నాను.  అటల్ గారు భారతదేశానికి ఒక గొప్ప రాజకీయ వ్యవస్థని అందించారు. రాజకీయ వ్యవస్థలో మర్పు తేవాలని ప్రయత్నించారు. ఆయన కోరుకున్న మార్పుని సమాజ నిర్మాణానికి ఉపయోగించాలని ప్రయత్నించారు. దానివల్ల సమాజానికి ఎంతో లాభం జరుగుతోంది. రాబోయే రోజుల్లో ఇంకా ఎంతో లాభం కలగబోతోంది. ఇది ఖాయం. 2003 లో జరిగిన 91వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టానికి  కారణమైన అటల్ గారికి మన కృతజ్ఞతలు ఎల్లప్పుడూ ఉంటాయి. ఈ సవరణ భారత రాజకీయాలలో రెండు ముఖ్యమైన మార్పులను తెచ్చింది.
మొదటి మార్పు ఏమిటంటే, రాష్ట్రాలలో మంత్రిమండలి సంఖ్య విధానసభ సీట్ల సంఖ్యలో పదిహేను శాతానికి పరిమితము. రెండవది ఏమిటంటే, పార్టీ ఫిరాయింపు వ్యతిరేక చట్టం ద్వారా పార్టీ ఫిరాయింపుల సంఖ్య మూడింట ఒక వంతు నుండీ ముడింట రెండువంతులు చెయ్యబడింది. దానితో పాటుగా పార్టీ ఫిరాయింపు చేసేవారిని అయోగ్యులుగా నిర్ధారించవచ్చని స్పష్టంగా మార్గనిర్దేశం చెయ్యబడింది.
భారతదేశంలో చాలా ఏళ్ల వరకూ ఎక్కువమంది మంత్రులతో మంత్రిమండలి తయారుచేసే రాజకీయ సంస్కృతి ఉండేది. ఈ కారణంగా పెద్ద పెద్ద జంబో మంత్రిమండలులు విధులను నిర్వహించడానికి కాకుండా రాజకీయ నాయకులను సంతోష పరచడానికి మాత్రమే ఏర్పడేవి. అటల్ గారు దీనిని మార్చేసారు. అందువల్ల డబ్బు ఆదా అయింది. వనరులు ఆదా అయ్యాయి. దీనివల్ల కార్యదక్షత పెరిగింది. అటల్ గారి వంటి దూరదృష్టిగలవారి వల్లే ఈ పరిస్థితులు మారాయి. మన రాజకీయ సంస్కృతిలో ఆరోగ్యకరమైన సంప్రదాయాలు పెరగడం మొదలుపెట్టాయి. అటల్ గారు ఒక నిజమైన దేశభక్తుడు. వారి పరిపాలనలోనే బజెట్ ప్రవేశపెట్టే సమయంలో మార్పు జరిగింది. మొదట్లో ఆంగ్లేయుల సంప్రదాయం ప్రకారం లండన్ లో పార్లమెంట్ జరిగే సమయం కాబట్టి , సాయంత్రం ఐదింటికి బజట్ ను ప్రవేశపెట్టేవారు. 2001 లో అటల్ గారు సాయంత్రం ఐదింటి సమయాన్ని , ఉదయం పదకొండింటికి గా మార్చారు. అటల్ గారి పాలనలోనే మరొక మార్పు కూడా జరిగింది. ఇండియన్ ఫ్లాగ్ కోడ్  తయారైంది. 2002లో దీనిని  అధికారికంగా గుర్తించారు. ఈ కోడ్ కారణంగానే ఎన్నో నియమాలు తయరైయ్యాయి. వాటివల్లే బహిరంగ ప్రదేశాలలో కూడా త్రివర్ణపతాకం ఎగురగలిగింది. దీనివల్లే ఎందరో భారతీయులకు తమ దేశ పతాకాన్ని ఎగురవేసే అవకాశం లభించింది. ఈ విధంగా మన ప్రాణప్రదమైన త్రివర్ణపతాకాన్ని సాధారణ పౌరుల మధ్యకు తీసుకువచ్చారు. ఈ విధంగా అటల్ గారు దేశంలో ఎన్నికల కార్యక్రమం అయినా, ప్రజా ప్రతినిధుల సంబంధించిన విషయమైనా. వాటికీ సాహసవంతమైన అడుగులు వేసి సమూలమైన మార్పులు తీసుకువచ్చారు. అదే విధంగా దేశంలో ఒకేసారి రాష్ట్రాలకి, కేంద్రానికీ ఎన్నికలు జరపాలనే చర్చలు జరుగుతుండటం మీరు చూస్తున్నారు.  ఈ విషయానికి అనుకూలంగానూ, వ్యతిరేకంగానూ ప్రజలు తమ తమ అభిప్రాయాలను తెపియచేస్తున్నారు. ఇది మంచి విషయం. ప్రజాస్వామ్యానికి ఇది ఒక మంచి శుభపరిణామం. ఆరోగ్యకరమైన ప్రజాస్వామ్యానికీ, ఉత్తమమైన ప్రజాస్వామ్యానికీ,  మంచి సంప్రదాయాలని అందించడం, ప్రజాస్వామ్యాన్ని  శక్తివంతం చెయ్యడానికి నిరంతరం శ్రమించడం, నిష్పక్షపాతంగా చర్చలను జరపడం, మొదలైనవన్నీ కూడా అటల్ గారికి మనం ఇచ్చే ఉత్తమ శ్రధ్ధాంజలిగా నిలుస్తాయి. అటల్ గారు కలలు కన్న సమృధ్ధి చెందిన, అభివృధ్ధి పొందిన భారతదేశం కలను నిజం చెయ్యాలనే సంకల్పాన్ని మరోసారి గుర్తుచేసుకుంటూ మనందరి తరఫునా అటల్ గారికి శ్రధ్ధాంజలిని అర్పిస్తున్నాను.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, పార్లమెంట్ గురించి ఎప్పుడు చర్చలు వచ్చినా,  ఎప్పుడూ పార్లమెంట్ సాగకపోవడం, గందరగోళం, వాయిదాలు గురించే మాట్లాడుకుంటారు. ఏదైనా మంచి జరిగినప్పుడు మాత్రం దాని గురించి ఎక్కువగా మాట్లాడరు. కొద్ది రోజుల క్రితమే పార్లమెంట్ లో వర్షాకాల సమావేశాలు పూర్తయ్యాయి. లోక్ సభలో కార్యనిర్వహణ నూట పధ్ధెనిమిది శాతం, రాజ్య సభలో కార్యనిర్వహణ డెభ్బై నాలుగు శాతం గా నిలిచింది. పార్టీ ప్రయోజనాలకు అతీతంగా పార్లమెంట్ సభ్యులందరూ ఈ వర్షాకాల సమావేశాలను వీలయినంత ఎక్కువగా ఉపయోగకరంగా మార్చాలని ప్రయత్నించారు. దీనికి పరిణామంగా లోక్ సభలో ఇరవై ఒకటి, రాజ్య సభలో పధ్నాలుగు బిల్స్ ఆమోదించబడ్డాయి. పార్లమెంట్ లోని ఈ వర్షాకాల సమావేశాలు సామాజిక న్యాయం, ఇంకా యువజనుల అభివృధ్ధి సమావేశాల రూపంలో ఎప్పటికీ గుర్తుండిపోతాయి. ఈ సమావేశాలలో యువతకూ, వెనుకబడిన వర్గాలకూ ఉపయోగపడే ఎన్నో ముఖ్యమైన బిల్లులు అమోదించబడ్డాయి. దశాబ్దాల నుండీ SC/ST కమీషన్ లాగ OBC కమీషన్ ని కూడా ఏర్పరచాలనే కోరిక ఉంది. వెనుకబడిన వర్గాలవారి అధికారాలను సునిశ్చితం చెయ్యడానికి దేశం ఈసారి OBC కమీషన్ ను నియమించాలనే సంకల్పాన్ని నెరవేర్చింది. దానికి ఒక రాజ్యాంగ అధికారాన్ని కూడా ఇచ్చింది. సామాజిక న్యాయం అనే లక్ష్యాన్ని ఇది ముందుకు తీసుకువెళుతుంది. షడ్యూల్డ్ తెగల , షడ్యూల్డ్ జాతుల అధికారాలను కాపాడడానికి రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు కూడా సమావేశాలలో ఆమోదించబడింది. ఈ చట్టం షడ్యూల్డ్ తెగల , షడ్యూల్డ్ జాతుల సంక్షేమాన్ని సురక్షితం చేస్తుంది. దానితో పాటు ఇది అపరాధులను అత్యాచారాలను చెయ్యకుండా ఆపుచేసి, దళిత వర్గాల్లో విశ్వాసాన్ని నింపుతుంది.
ఏ సభ్య సమాజమైనా దేశంలో స్త్రీ శక్తి కి వ్యతిరేకంగా జరిగే ఏలాంటి అన్యాయాన్నైనా సహించదు. బలాత్కార  దోషులను సహించడానికి దేశం సిధ్ధంగా లేదు. అందువల్ల పార్లమెంట్ అపరాధ చట్ట సవరణ బిల్లు ని ప్రవేశపెట్టి కఠిన శిక్షని ప్రవేశపెట్టింది. దీని ప్రకారం దుశ్చర్యలను చేసే దోషులకు కనీసం పదేళ్ల తక్కువకాకుండా శిక్ష, పన్నెండేళ్ల లోపూ బాలికపలై అత్యాచారం చేసినవారికి ఉరిశిక్షను విధిస్తారు.
కొద్ది రోజుల క్రితం మీరు వార్తాపత్రికలలో చదివే ఉంటారు, మధ్య ప్రదేశ్ లోని మందశౌర్ లో ఒక న్యాయస్థానం కేవలం రెండు నెలల విచారణ తరువాత మైనరు బాలికపై అత్యాచారం కేసులో ఇద్దరు దోషులకు ఉరిశిక్షను విధించింది. అంతకు ముందు మధ్యప్రదేశ్ లో కఠనీ లో ఒక న్యాయాస్థానంలో కేవలం ఐదు రోజుల విచారణ తరువాత దోషులకు ఉరిశిక్ష పడింది. రాజస్థాన్ లో కూడా అక్కడి న్యాయస్థానాలు కొన్ని ఇలాంటి వేగవంతమైన నిర్ణయాలు తీసుకున్నాయి. ఈ చట్టం మహిళలపై, బాలికలపై జరిగే అన్యాయాలను ఆపడంలో ప్రముఖ పాత్రను పోషిస్తుంది. సమాజంలో మార్పు లేని ఆర్థిక అభివృధ్ధి అసంపూర్ణంగానే ఉంటుంది. లోక్ సభలో త్రిపుల్ తలాఖ్ బిల్లు అమోదించబడింది. కానీ  రాజ్య సభలో ఈసారి సమావేశాలలో ఇది జరగలేదు. ముస్లిం మహిళలకు న్యాయాన్ని అందించడానికి యావత్ దేశం సర్వశక్తులతో వారికి తోడుగా నిలబడి ఉందని నేను నమ్మకంగా చెప్తున్నాను. దేశహితం కోసం మనం ముందుకు నడిచినప్పుడు పేదవారు, వెనుకబడినవారు, పీడితుల,వంచితుల జీవితాలలో మార్పుని తీసుకురాగలము. వర్షాకల సమావేశాలలో ఈసారి అందరూ కలిసి ఒక ఆదర్శాన్ని నిలబెట్టారు. దేశంలోని పార్లమెంట్ సభ్యులందరికీ బహిరంగంగా హృదయపూర్వక కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తున్నాను.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈ రోజుల్లో కోట్లాది ప్రజల దృష్టి జకార్తా లో జరుగుతున్న ఆసియాక్రీడలపై ఉంది. ప్రతిరోజూ ఉదయం ప్రజలు వార్తాపత్రికలలో, టెలివిజన్ లో, సమాచారాలలో, సోషల్ మీడియాలపై దృష్టిని సారిస్తున్నారు. ఈరోజు ఏ భారతీయ క్రీడాకారుడు మెడల్ సాధించాడా అని చూస్తున్నారు. ఆసియాక్రీడలు ఇంకా జరుగుతున్నాయి. నేను దేశం కోసం పతకాలు సాధించిన క్రీడాకారులందరికీ అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఇంకా పోటీలలో ఆడాల్సి ఉన్న క్రీడాకారులకు అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

భారత దేశ క్రీడాకారులు ముఖ్యంగా షూటింగ్ , రెస్లింగ్ లలో ఉత్తమమైన ప్రతిభను చూపెడుతున్నారు. ఇంతకు ముందు సరైన ప్రతిభను చూపెట్టని విభాగాలలో కూడా మన క్రీడాకారులు ప్రతిభను కనబరుస్తున్నారు. వూషు, రోయింగ్ మొదలైన ఆటలలో భారతీయులు సాధించినవి పతకాలు మాత్రమే కాదు. భారతీయ క్రీడాకారుల ఆకాశాన్నంటే ఆశయాలకు, ఆకాంక్షలకూ ఇవి ప్రమాణాలు. దేశానికి పతకాలు సాధించినవారిలో ఎక్కువమంది ఆడపడుచులు ఉన్నారు. ఇది చాలా శుభ సంకేతం. పతకాలు సాధించే యువ క్రీడాకారుల్లో పదిహేను, పదహారు సంవత్సరాల యువత కూడా ఉన్నారు. ఇది కూడా చాలామంచి సంకేతమే. వీరిలో చాలామంది చిన్న చిన్న ప్రాంతాలకూ, గ్రామాలకు చెందినవారు. ఈ యువకులందరూ కఠిన పరిశ్రమతో ఈ విజయాలను సాధించారు. ఆగష్టు 29 న మనం జాతీయ క్రీడా దినోత్సవం జరుపుకుంటాము. ఈ సందర్భంగా క్రీడాప్రేమికులందరికీ నేను శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను. దానితో పాటుగా హాకీ మాంత్రికుడు, గొప్ప క్రీడాకారుడు శ్రీ ధ్యాన్ చంద్ గారికి నా శ్రధ్ధాంజలి అర్పిస్తున్నాను. దేశంలోని ప్రజలందరూ తప్పనిసరిగా ఆటలు ఆడాలనీ, తమ ఫిట్ నెస్ పై దృష్టిని పెట్టాలని నేను కోరుకుంటున్నాను.  ఎందుకంటే ఆరోగ్య భారతదేశమే, సంపన్న , సమృధ్ధ భారతదేశాన్ని నిర్మించగలదు. భారతదేశం ఫిట్ గా ఉంటేనే భారతదేశ ఉజ్వలమైన భవిష్యత్తు నిర్మితమౌతుంది.  ఆసియాక్రిడల్లో పతకాలు సాధించిన విజేతలకు మరోసారి అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. దానితో పాటుగా ఇతర క్రీడాకారులు కూడా అత్యుత్తమ ప్రదర్శనను చూపెట్టాలను కోరుకుంటున్నాను. అందరికీ జాతీయ క్రీడా దినోత్సవం సందర్భంగా శుభాకాంక్షలు.

ప్రధానమంత్రి గారూ, నమస్కారం! నేను కాన్పూర్ నుండి భావనా త్రిపాఠి ని మాట్లాడుతున్నాను. నేను ఒక ఇంజినీరింగ్ విద్యార్థినిని.
గతసారి మన్ కీ బాత్ లో మీరు కాలేజ్ లో  చేరబోతున్న విద్యార్థినీ విద్యార్థులతో మాట్లాడారు. అంతకు ముందు కూడా మీరు డాక్టర్లతో, చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్స్ తో మాటాడారు. నా నుంచి మీకు ఒక విన్నపం. సెప్టెంబర్ పదిహేను న మనం జరుపుకునే ఇంజనీర్స్ డే సందర్భంగా మీరు మా ఇంజనీరింగ్ విద్యార్థినీ విద్యార్థులతో కొన్ని కబుర్లు చెప్తే, మా అందరికీ మనస్థైర్యం పెరుగుతుంది. ఆనందం కలుగుతుంది. భవిష్యత్తులో మాకు దేశం కోసం ఏదైనా చెయ్యడానికి ప్రోత్సాహం లభిస్తుంది."
నమస్తే భావన గారూ! మీ ఆలోచనను నేను గౌరవిస్తున్నాను. మనందరమూ కూడా ఇటుకలు, రాళ్ళతో ఇళ్ళూ, భవనాలు తయారవడం చూశాము. దాదాపు పన్నెండు వందల ఏళ్ల క్రితం ఒక విశాలమైన కొండను, అది కూడా ఏక శిల కొండ. ఆ కొండను ఒక విశాలమైన, గొప్ప ఆలయంగా రూపొందించారు. మీరు ఊహించగలరా? కానీ అలా జరిగింది. మహారాష్ట్ర లో ఎల్లోరాలో ఉన్న కైలాశ్ నాథ్ ఆలయం అది. దాదాపు వెయ్యి ఏళ్లకు పూర్వం అరవై మీటర్ల కన్నా ఎక్కువ పొడువు ఉన్న ఒక్క స్థంభాన్ని గ్రానైట్ తో నిర్మించారని, ఆ స్థంభం పై దాదాపు ఎనభై టన్నుల గ్రెనైట్ శిలను నిలబెట్టారని మీకు ఎవరైనా చెప్తే మీరు నమ్ముతారా? తమిళ్నాడులోని తంజావూర్ లోని బృహదీశ్వర ఆలయంలో శిల్ప కళ, ఇంకా ఇంజనీరింగ్ తాలూకూ నమ్మశక్యం గాని కలయికని చూడవచ్చు. గుజరాత్ లోని పాఠన్ లో పదకొండవ శతాబ్దపు ’రాణి కీ వావ్ ’ ని చూసి ప్రతిఒక్కరూ ఆశ్చర్యచకితులౌతారు. భారత భూమి ఇంజనీరింగ్ తాలూకూ ప్రయోగశాలగా ఉండేది. భారతదేశంలో ఎంతో మంది ఇంజనీర్లు నమ్మశక్యం గాని కల్పనలకి రూపాన్ని ఇచ్చారు. ఇంజనీరింగ్ ప్రపంచంలో అద్భుతాలుగా చెప్పుకునేలాంటి ఉదాహరణలు రూపొందించారు. గొప్ప గొప్ప ఇంజనీర్లు ఉన్న మన సంప్రదాయంలో, తన పనులతో ఇవాళ్టికీ ప్రజలను ఆశ్చర్యచకితులను చేస్తున్నటువంటి మనకి లభించిన ఒక రత్నం ఎవరంటే – భారతరత్న డాక్టర్ ఎం.విశ్వేశ్వరయ్య. కావేరీ నదిపై ఆయన నిర్మించిన కృష్ణరాజ సాగర్ ఆనకట్ట వల్ల ఇవాళ్టికి కూడా లక్షల సంఖ్యలో  రైతులు, సామాన్య ప్రజలు లాభాన్ని పొందుతున్నారు. వారి ప్రాంతంలో ఆయన పూజనీయులే. అంతేకాక దేశం యావత్తూ కూడా ఆయనను చాలా గౌరవంతోనూ, ఆత్మీయత తోనూ గుర్తుచేసుకుంటుంది. వారి గుర్తుగానే సెప్టెంబర్ పదిహేనవ తేదీని ఇంజనీర్స్ డే గా జరుపుకుంటాము. వారి అడుగుజాడల్లో నడుస్తున్న మన దేశ ఇంజినీర్లు యావత్ ప్రపంచంలో తమ ఉనికిని చాటుకున్నారు. ఇంజనీరింగ్ ప్రపంచంలోని అద్భుతాలను గురించి నేను మాట్లాడినప్పుడు, 2001 లో గుజరాత్ లోని కచ్ లో భూకంపం వచ్చినప్పుడు జరిగిన సంఘటన గుర్తుకు వస్తుంది. అప్పుడు నేను ఒక వాలంటీరుగా అక్కడ పనిచేసాను. అప్పుడు ఒక గ్రామానికి నేను వెళ్ళినప్పుడు, వందేళ్ళు దాటిన ఒక తల్లిని కలిసే అవకాశం నాకు లభించింది. ఆమె మావైపు చూసి మమ్మల్ని హేళన చేస్తూ ఇలా చెప్పింది.. "చూడండి ఇది నా ఇల్లు. కచ్ లో దానిని ’భూంగా” అంటారు. ఈ ఇల్లు మూడు భూకంపాలను చూసింది. నేను స్వయంగా మూడు భూకంపాలను చూశాను. ఈ ఇంట్లోనే చూశాను. కానీ మీకెక్కడైనా ఏదైనా నష్టం జరిగినట్లు కనబడుతోందా? ఈ ఇంటిని మా పూర్వీకులు ఇక్కడి వాతావరణానికి అనుకూలంగా, ప్రకృతికి అనుకూలంగా నిర్మించారు." అని గర్వంగా చెప్పింది.
అది విని నాకు ఏమనిపించిందంటే, శతాబ్దాలకు పూర్వమే ఆ కాలపు ఇంజనీర్లు స్థానీయ పరిస్థితులకు అనుగుణంగా, సామాన్య ప్రజలు సురక్షితంగా నివసించేలా ఇటువంటి నిర్మాణాలు చేసారు. ఇప్పుడు మనం ఇంజనీర్స్ డే ని జరుపుకుంటున్నప్పుడు మన భవిష్యత్తుని గురించి కూడా మనం ఆలోచించాలి. ప్రతి చోటా వర్క్ షాప్స్ పెట్టాలి. మారుతున్న కాలంలో మనం ఏ ఏ కొత్త విషయాలను నేర్చుకోవాలో? ఏ ఏ విషయాలను తెలుసుకోవాలో? ఏ ఏ విషయాలను కలుపుకోవాలో? మనకి తెలియాలి.
డిజాస్టర్ మేనేజ్మెంట్ ఇవాళ ఒక పెద్ద సవాలుగా మరింది. ప్రకృతి వైపరీత్యాలతో ప్రపంచం పోరాడుతోంది. ఇటువంటి సమయంలో స్ట్రక్చరల్ ఇంజనీరింగ్ ఎలా రూపాంతరం చెందాలి? దానికి ఎటువంటి కోర్సులు ఉండాలి? విద్యార్థులకు ఏమి నేర్పించాలి? కట్టడాలు, నిర్మాణాలూ పర్యావరణానుకూలంగా ఎలా ఉండాలి? స్థానిక పదార్థాల వాల్యూ ఎడిషన్ చేసి, నిర్మాణాలను ఎలా ముందుకు తీశుకువెళ్ళాలి? జీరో వేస్ట్ అనేది మన మొదటి ప్రాధాన్యతగా ఎలా మారాలి? మొదలైన అనేక విషయాలను ఇంజనీర్స్ డే జరుపుకుంటున్నప్పుడు మనం తప్పక ఆలోచించాల్సిన విషయాలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా,  ఇది పండుగల వాతావరణం. ఇప్పుడే దీపావళికి కూడా ప్రయత్నాలు మొదలైపోతాయి. మన్ కీ బాత్ లో కలుస్తూ ఉందాం. మనసులో మాటలు చెప్పుకుందాం. మనసుతో దేశాన్ని ముందుకు నడిపించడానికి కలిసికట్టుగా ఉందాం. ఇదే ఆలోచనతో మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. ధన్యవాదాలు. మళ్ళీ కలుద్దాం.
 

నమస్కారం! నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇవాళ మరోసారి ’మన్ కీ బాత్ ’ కార్యక్రమం ద్వారా మీ అందరితో కబుర్లు చెప్పే అదృష్టం లభించింది. కొద్ది రోజుల క్రితమే బెంగుళూరులో ఒక చారిత్రాత్మక క్రికెట్ మేచ్ జరిగింది. నేను భారత్ - అఫ్గానిస్తాన్ జట్ల మధ్య జరిగిన టెస్ట్ మేచ్ గురించి మాట్లాడుతున్నానని మీకు అర్ధమయ్యే ఉంటుంది. ఇది అఫ్గానిస్థాన్ కు మొదటి అంతర్జాతీయ మేచ్. ఆ మేచ్ మన భారత జట్టు తో జరగడం ప్రతి ఒక్క భారతీయుడూ గర్వించదగ్గ విషయం. రెండు జట్లూ కూడా ఎంతో మెరుగైన ఆటను ఆడారు. అఫ్గానిస్తాన్ కు చెందిన  బౌలర్ రషీద్ ఖాన్ ఈసారి ఐ.పి.ఎల్ లో కూదా ఎంతో చక్కని ప్రతిభను కనబరిచాడు. అఫ్గానిస్తాన్ రాష్ట్రపతి శ్రీ అషరఫ్ గనీ గారు "అఫ్గానిస్తాన్ ప్రజలు తమ హీరో రషీద్ ఖాన్ పట్ల ఎంతో గర్వంగా ఉన్నారు" అని నన్ను ట్యాగ్ చేస్తూ తన ట్విట్టర్లో రాయడం నాకు గుర్తుంది. ఈ క్రీడాకారులకు తమ ప్రతిభను చూపెట్టడానికి ఒక వేదికను అందించినందుకు గానూ మన భారతీయ మిత్రులకు నేనెంతో ఋణపడి ఉంటాను. అఫ్గానిస్తాన్ లోని ఉత్తమమైన ప్రతిభకు రషీదే ప్రతినిధి. క్రికెట్ ప్రపంచానికి అతడొక సంపద. అఫ్గానిస్తాన్ రాష్ట్రపతిగారు సరదాగా మరోమాట కూడా రాసారు "రషీద్ ని మేమెవ్వరికీ ఇవ్వబోవడం లేదు" అని. ఈ మేచ్ మనందరికీ ఎంతో గుర్తుండిపోతుంది. ఇది మొదటి మేచ్ కాబట్టి తప్పకుండా గుర్తుంటుంది కానీ నాకు మాత్రం మరో విషయం కారణంగా గుర్తుంటుంది. యావత్ ప్రపంచానికీ ఒక ఉదాహరణగా నిలిచిపోయే ఒక ప్రత్యేకమైన పని భారత జట్టు చేసింది. ట్రోఫీ తీసుకునే సమయంలో విజేతగా నిలిచిన జట్టు ఏమి చెయ్యాలో భారత జట్టు అదే పని చేసింది. ట్రోఫీ తీసుకునేప్పుడు భారతీయ జట్టు మొదటీసారిగా మేచ్ ఆడిన అఫ్గానిస్థాన్ జట్టుని కూడా వేదిక మీదకు ఆహ్వానించి ఇద్దరూ కలిపి ట్రోఫీని తీసుకున్నారు. క్రీడాస్ఫూర్తి అంటే ఏమిటో ఈ సంఘటన ద్వారా మనం తెలుసుకోవచ్చు. సమాజాన్ని ఏకం చెయ్యడానికి , మన యువతలో ఉన్న ప్రతిభాపాటవాలను వెలికి తియ్యడానికి, వాటిని వెతికి పట్టుకోవడానికి క్రీడలు ఒక మెరుగైన పధ్ధతి. భారత, అఫ్గానిస్థాన్ రెండు జట్లకు నా అభినందనలు. భవిష్యత్తులో కూడా ఇలాగే మనం ఒకరితో ఒకరు కలిసి క్రీడాస్ఫూర్తితో ఆడతామని ఆశిస్తున్నాను. ఆడతాం కూడా.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈ జూన్ 21వ తేదీన నాలుగవ ”అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం’ నాడు ఒక చక్కని దృశ్యాన్ని తిలకించాను. యావత్ ప్రపంచం కలిసికట్టుగా కనపడింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలు ఎంతో ఆనంద ఉత్సాహాలతో యోగాభ్యాసం చేశారు. బ్రజిల్ లో యూరోపియన్ పార్లమెంట్ లోనూ, న్యూయార్క్ లో ఉన్న ఐక్యరాజ్య సమితి ప్రధాన కార్యాలయంలోనూ , జపాన్ నౌకా దళానికి చెందిన యుధ్ధ నౌకలోనూ, అన్ని చోట్లా కూడా ప్రజలు యోగా చేస్తూ కనిపించారు. సౌదీ అరేబియా లో మొదటిసారిగా యోగాకు చెందిన చారిత్రాత్మక కార్యక్రమం జరిగింది. చాలారకాల యోగాసనాలను మహిళలే ప్రదర్శించి చూపెట్టారని నాకు చెప్పారు. లడాక్ లోని ఎత్తైన మంచు శిఖరాలల్లో కూడా భారత ,చైనా సైనికులు కలిసికట్టుగా యోగాభ్యాసం చేసారు. యోగా అన్ని సరిహద్దులనూ చెరిపి, అందరినీ జత పరుస్తుంది. వందల కొద్దీ దేశాలలో వేల కొద్దీ ఉత్సాహవంతులైన ప్రజలు జాతి, మత, ప్రాంత, లింగ భేదాలన్నింటినీ మరచి ఈ సందర్భాన్ని ఒక పెద్ద ఉత్సవంగా మార్చేసారు. యోగా దినోత్సవాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలు ఇంత ఉత్సాహవంతంగా జరిపుకుంటుంటే, మరి మన దేశ ప్రజలు దీనిని రెట్టింపు ఉత్సాహంతో ఎందుకు జరుపుకోరు.

మన దేశ భద్రతా దళ సైనికులు, నీటిలో,భూమిపై, ఆకాశంలో మూడు చోట్లా యోగాభ్యాసం చేయడం 125కోట్ల ప్రజలు తిలకించారు. కొందరు వీర జవానులు  జలాంతర్గామి లో యోగా చేస్తే, కొందరు సియాచీన్ లోని మంచు కొండల్లో యోగాభ్యాసం చేసారు. వైమానిక దళానికి చెందిన మన వీరులు ఆకాశంలో భూమికి పదిహేను వేల అడుగుల ఎత్తులో నుండి యోగాసనాలు వేసి అందరినీ సంభ్రమానికి గురిచేసారు. విమానంలో కూర్చుని కాకుండా గాలిలో తేలుతూ యోగాసనాలు వెయ్యడం చూసి తీరాల్సిన దృశ్యం. పాఠశాలలు, కళాశాలలు,

ఆఫీసులు, పార్కులు, ఎత్తైన భవనాలు, క్రీడా మైదానాలు అన్ని చోట్లా యోగాభ్యాసం జరిగింది.

అహ్మదాబాద్ లోని ఒక దృశ్యం మాత్రం మనసుకు హత్తుకుంది. అక్కడ దాదాపు 750 దివ్యాంగ సోదర సోదరీమణులు ఒక చోట కలిసి యోగాభ్యాసం చేసి ప్రపంచ రికార్డు సృష్టించారు.  కుల, మత మరియు భూగోళ పరిధిని దాటి యోగాప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ప్రజలను ఏకం చేసే పని చేసింది. మన ఋషులు, మునులు, సాధువులు ఎప్పుడూ చెప్తూ వచ్చిన వసుదైక కుటుంబకం అనే భావాన్ని మనం శతాబ్దాలుగా నమ్ముతూ వస్తున్నాం. యోగా ఆ భావాన్ని సరైన విధంగా నిరూపించి చూపెట్టింది. ఇవాళ ఆరోగ్యం ఒక ఉద్యమంగా మారింది. యోగాభ్యాసం వల్ల ఆరోగ్యం పట్ల మొదలైన ఈ ప్రచారం ముందుకు సాగుతుందని నేను ఆశిస్తున్నాను. ఎక్కువ శాతం ప్రజలు దీనిని తమ జీవితాలలో భాగం చేసుకుంటారు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా,  mygov, నరేంద్ర మోదీ యాప్ లలో ఈసారి మన్ కీ బాత్ లో జులై ఒకటవ తేదీన జరగబోతున్న డాక్టర్స్ డే గురించి చెప్పమని చాలా మంది నాకు రాశారు . మంచి సంగతి. ఇబ్బంది ఎదురైనప్పుడే మనం వైద్యుడి దగ్గరకు వెళ్తాము. కానీ ఆ రోజున మన దేశంలోని వైద్యుల ప్రగతిని ఉత్సవంగా జరిపుకోబోతున్నాం. సమాజానికి వారు అందిస్తున్న సేవలకు గానూ వారికి అనేకానేక ధన్యవాదాలు . తల్లిని భగవత్స్వరూపంగా పూజించేవాళ్ళము మనం. తల్లిని భగవంతుడితో సమానంగా భావిస్తాము. ఎందుకంటే తల్లి మనకి జన్మనిస్తుంది. తల్లి జన్మను అందిస్తే, వైద్యుడు మనకు పునర్జన్మను అందిస్తాడు. కేవలం రోగాలను తగ్గించడం తోనే వైద్యుని పాత్ర ముగిసిపోదు. కుటుంబానికి స్నేహితుడి లాంటి వాడు వైద్యుడు. “They not only cure but also heal” అన్నమాటలు మన జీవన విధానంలో మార్గదర్శకాలు. ఇవాళ వైద్యుల వద్ద వైద్య విద్వత్తుతో పాటుగా సాధారణ జీవన విధాన పధ్ధతులు మన ఆరోగ్యం పై ఎటువంటి ప్రభావాన్ని చూపగలవు అన్న విషయాలపై లోతైన అవగాహన, అనుభవం ఉంటున్నాయి. భారతీయ వైద్యులు తమ సామర్థ్యం, ఇంకా నైపుణ్యాలతో యావత్ ప్రపంచంలో తమ గుర్తింపుని చాటుకున్నారు. వైద్య వృత్తిలో ఉండే పట్టుదల, పరిశ్రమలతో పాటుగా క్లిష్టమైన వైద్య సమస్యలను పరిష్కరించగలరన్న పేరుపొందారు మన భారతీయ వైద్యులు . మన్ కీ బాత్  మాధ్యమం ద్వారా నేను దేశప్రజలందరి తరఫునా మన వైద్య మిత్రులందరికీ వచ్చే జులై 1 వ తేదీన జరగబోతున్న "డాక్టర్స్ డే’ సందర్భంగా అనేకానేక అభినందనలను తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈ భరత భూమిపై జన్మించినందుకు మనం ఎంతో అదృష్టవంతులం. మన భారత దేశ చరిత్రలో ఏదో ఒక చారిత్రాత్మక ఘటన జరగని ఏ ఒక్క నెలా, ఏ ఒక్క రోజూ లేదు. భారతదేశంలో ప్రతి ప్రదేశానికీ తనదైన ఒక వారసత్వం ఉంది. ఆ ప్రాంతంతో ముడిపడి ఉన్న ఎవరో ఒక సాధువు, మహా పురుషుడు, ఒక ప్రసిధ్ధ వ్యక్తి ఆ యా ప్రాంతాలకి తమ వంతు సహకారాన్ని అందించారు. గొప్పతనాన్ని ఇచ్చారు.

"ప్రధాన మంత్రిగారూ నమస్కారం! నేను డా.సురేంద్ర మిశ్ర ను మాట్లాడుతున్నాను. మీరు జూన్ 28న మఘర్ వస్తున్నారని తెలిసింది. నేను మఘర్ పక్కనే గోరఖ్పూర్ కు చెందిన  చిన్న గ్రామం టడ్వా లో నివసిస్తున్నాను. మఘర్ లో కబీర్ సమాధి ఉంది. కబీర్ ని ఇక్కడి ప్రజలు సామాజిక సామరస్యానికి పాటుపడిన వ్యక్తిగా గౌరవిస్తారు. కబీర్ భావాలపై ప్రతి చోటా చర్చలు జరుగుతాయి. మీరు చేస్తున్న కార్యక్రమాలు సమాజంలోని అన్ని వర్గాలపై ఎంతో ప్రభావం చూపుతున్నాయి. దయచేసి ప్రభుత్వం చేపట్టబోతున్న మరిన్ని కార్యక్రమాల గురించి మాకు తెలియజేయాలని మిమ్మల్ని వేడుకుంటున్నాను."

 ఫోన్ చేసినందుకు మీకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు. 28వ తేదీన నేను మఘర్ వస్తున్న సంగతి నిజమే.గుజరాత్ లోని కబీర్వడ్ మీకు తెలిసే ఉంటుంది.,గుజరాత్ లోని కబీర్ వడ్ లో నేను పనిచేసేప్పుడు సత్పురుషుడు కబీర్ సాంప్రదాయాన్ని పాటించే కొందరు వ్యక్తులతో ఒక జాతీయ సమ్మేళనాన్ని నిర్వహించాను. కబీర్ దాస్ గారు మఘర్ ఎందుకు వెళ్ళారో మీకు తెలిసా? మఘర్ లో మరణిస్తే స్వర్గాన్ని చేరరని ఒక నమ్మకం ఉండేది అప్పట్లో. కాశీలో దేహ త్యాగం చేస్తేనే స్వర్గం వెళ్తారని నమ్మేవారు. మఘర్ ని అపవిత్రంగా చూసేవారు. సత్పురుషుడు కబీర్ దాస్ దీనిని విశ్వసించేవారు కాదు. తన జీవితకాలంలో ఉన్న మూఢ విశ్వాసాలనూ, దురాచారాలనూ నిర్మూలించడానికి ఆయన ప్రయత్నించారు. అందుకనే ఆయన మఘర్ వెళ్ళి అక్కడే సమాధి చెందారు. కబీ దాస్ తన రచనలు, పద్యాల ద్వారా సామాజిక సమానత, శాంతి, సౌభ్రాతృత్వాలను సమర్థించారు. ఇవే ఆయన ఆదర్శాలు. ఆయన రచనలలో ఇదే ఆదర్శం మనకు కనబడుతుంది. ఈకాలంలో కూడా అవి మనకెంతో ప్రేరణాత్మకంగా ఉంటాయి. ఆయన రాసిన ఒక పద్యం ఇది -

"కబీర్ సోయీ పీర్ హై, జో జానే పర్ పీర్

జో పర్ పీర్ న జానహీ, సో కా పీర్ మే పీర్"

అంటే, సాటివారి బాధను అర్థంచేసుకున్నవాడే నిజమైన శ్రేష్ఠమైన సాధువు . ఎదుటివారి దు:ఖాన్ని అర్థం చేసుకోలేనివాడు నిర్దయుడు. కబీర్ దాస్ గారు సామాజిక ఐక్యత పట్ల ప్రత్యేకమైన శ్రధ్ధ చూపారు. ఆయన తన కాలంనాటి కంటే భవిష్య కాలం గురించి ఎక్కువ ఆలోచించేవారు. అసంతులత, సంఘర్షణ నిండిన ఆనాటి కాలంలో ఆయన శాంతి, సద్భావాల సందేశాన్ని అందించారు . ప్రజల మనసులని ఏకత్రం చేసి అభిప్రాయభేదాలను అంతం చేసే ప్రయత్నం చేసారు.

జగ్ మే బైర్ కోయీ నహీ, జో మన్ శీతల్ హోయ్

యహ్ ఆపా తో డాల్ దే, దయా కరే సబ్ కోయ్

మరో పద్యంలో కబీర్ ఏమన్నారంటే -

"జహా దయా తహా ధర్మ్ హై, జహా లోభ్ తహా పాప్

జహా క్రోధ్ తహా కాల్ హై, జహా క్షమా తహా ఆప్"

ఆయన మరోచోట అన్నారు ""जाति न पूछो साधू की, पूछ लीजिये ज्ञान |"

అంటే, కులమతాలకు అతీతంగా మనుషులను జ్ఞానం ఆధారంగా కొలవమని, మర్యాదనివ్వమని ఆయన ప్రజలను వేడారు. శతాబ్దాల తరువాత కూడా ఆయన మాటలు ఈనాటికీ ప్రభావవంతమైనవే. ఇవాళ మనం ఆయన కథనాలను వింటుంటే ఇవాళ్టి జ్ఞాన యుగానికి చెందిన మాటలనే ఆయన చెప్తున్నారని అనిపిస్తుంది.

 “जहां दया तहं धर्म है, जहां लोभ तहं पाप |

जहां क्रोध तहं काल है, जहां क्षमा तहं आप ||”

జహా దాయ్ తహా ధర్ హై, జహా లోభ్ తహా పాప్

జహా క్రోధ్ తహా కాల్ హై, జహా క్షమా తహా ఆప్

जाति न पूछो साधू की, पूछ लीजिये ज्ञान |"

అంటే, కులమతాలకు అతీతంగా మనుషులను జ్ఞానం ఆధారంగా కొలవమని, మర్యాదనివ్వమని ఆయన ప్రజలను కోరారు. శతాబ్దాల తరువాత కూడా ఆయన మాటలు ఈనాటికీ ప్రభావవంతమైనవే. ఇవాళ మనం ఆయన కథనాలను వింటుంటే ఇవాళ్టి జ్ఞాన యుగానికి చెందిన మాటలనే ఆయన చెప్తున్నారని అనిపిస్తుంది.

సత్పురుషుడు కబీర్ గురించి మనం మాట్లాడుకుంటున్నాం కాబట్టి , ఆయన రాసిన మరొక పద్యం గుర్తొస్తోంది నాకు. అందులో ఆయన ఏమన్నారంటే,

“गुरु गोविन्द दोऊ खड़े, काके लागूं पांय |

बलिहारी गुरु आपने, गोविन्द दियो बताय ||”

గురు గోవింద్ దోఊ ఖడే, కాక్ లాగూ పాయ్

బలిహారీ గురు ఆప్నే, గోవింద్ దియో బతాయ్

గురువు తాలూకూ గొప్పతనం అలాంటిది.ఇలాంటి గురువే మరొకరున్నారు - జగద్గురువు -భగవంతుడు గురునానక్ .కోట్ల కొద్దీ ప్రజలకు సన్మార్గాన్ని చూపెట్టిన దేవుడు ఆయన. శతాబ్దాలుగా ప్రేరణను అందిస్తునే ఉన్నారు.గురునానక్ భగవానుడు సమాజంలో జాతిమత బేధాలను నిర్మూలించాలని, యావత్ మానవజాతినీ ఒక్కటిగా తలచి ఆలింగనం చేసుకోవాలని బోధించారు. పేదల, నిరాశ్రయుల సేవే భగవ్ంతుడికి మనం అందించే సేవ అని వారు అనేవారు. వారు ఎక్కడికి వెళ్ళినా సమాజానికి ఉపయోగపడే పనులే చేసారు. సామాజిక బేధభావాలకు అతీతంగా ఉండే వంటశాల ను ఏర్పాటు చేసారు. అక్కడ ప్రతి జాతి, కుల ,మత,సాంప్రదాయాలకు చెందిన వ్యక్తులు వచ్చి వంట చేయవచ్చు. భగవాన్ గురునానక్ గారే ఈ లంగరు వ్యవస్థను మొదలుపెట్టారు.   2019 లో భగవాన్ గురునానక్ గారి 550వ జయంతి ఉత్సవాన్ని మనం జరుపుకోబోతున్నాము. మనందరమూ ఆనందోత్సాహలతో ఈ ఉత్సవంలో పాల్గోవాలని నేను కోరుకుంటూన్నాను. గురునానక్ గారి ఈ 550వ జయంతి ఉత్సవాన్ని యావత్ సమాజం, యావత్ ప్రపంచం ఎలా జరుపుకోవాలి అనే విషయంపై కొత్తకొత్త ఆలోచనలు, కొత్త కొత్త సూచనలూ, కొత్త కొత్త ఊహలు చేసి, మనం ఆలోచించి, సరైన ఏర్పాట్లు చేద్దాం. ఎంతో గౌరవంతో పాటుగా ఈ జయంతి ఉత్సవాన్ని మనం ప్రేరణాత్మకమైన ఉత్సవంగా మారుద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, భారత దేశ స్వాతంత్రపోరాటం చాలా పెద్దది. చాలా విస్తృతమైనది. లోతైనది. లెఖ్ఖలేనన్ని బలిదానాలతో నిండిన సంగ్రామం ఇది. పంజాబ్ తో ముడిపడి ఉన్న ఒక చరిత్ర ఉంది. యావత్ మానవత్వాన్ని సిగ్గుతో తలదించుకునేలా చేసిన జలియన్వాలాబాగ్ దుర్ఘటన జరిగి 2019నాటికి వందేళ్ళు పూర్తవుతుంది. 1919 , ఏప్రిల్13, నాటి ఆ చీకటి రోజుని ఎవరు మర్చిపోగలరు? అధికార దుర్వినియోగంతో కౄరత్వం హద్దులన్నీ దాటి నిర్దోషులైన, నిరాయుధులైన, అమాయక ప్రజలపై తుపాకీ గుళ్ల వర్షాన్ని కురిపించిన రోజది. ఈ సంఘటన జరిగి వందేళ్ళు పూర్తవబోతున్నాయి. ఇటువంటి రోజుని మనం ఎలా గుర్తుచేసుకోవాలి అని మనందరమూ ఆలోచిద్దాం. ఈ సంఘటన అందించిన అమర సందేశాన్ని మాత్రం మనం ఎప్పటికీ గుర్తుంచుకోవాలి. హింసతోనూ, కౄరత్వం తోనూ ఎప్పుడూ ఏ సమస్యకూ పరిష్కారం లభించదు అనే సందేశాన్ని ఈ సంఘటన అందిస్తుంది. ఎప్పుడూ కూడా శాంతి, అహింస, త్యాగం, బలిదానాలనే విజయం వరిస్తుంది.

ఢిల్లీలో రోహిణి కి చెందిన శ్రీ రమణ్ కుమార్ నరేంద్ర మోదీ యాప్ లో ఏం రాసారంటే, రాబోయే జులై 6 వ తేదీన డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ జన్మదినం కాబట్టి, మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం ద్వారా డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారి గురించి దేశప్రజలకు తెలపవలసిందిగా ఆయన కోరారు. రమణ్ గారూ, ముందుగా మీకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు. భారతదేశ చరిత్ర పై మీకున్న ఆసక్తి ని చూసి ఆనందం కలిగింది. మీకు తెలిసే ఉంటుంది. నిన్ననే జూన్23న ఆయన వర్ధంతి. డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ ఎన్నో అంశాలతో ముడిపడి ఉన్నారు. కానీ వారికి అత్యంత ప్రియమైన అంశాలు విద్య, పరిపాలన, పార్లమెంటరీ వ్యవహారాలు. కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయం వైస్ ఛాన్సలర్స్ అయిన వారందరిలోకీ ఆయన అతి పిన్న వయస్కుడైన వైస్ ఛాన్సలర్ అని చాలా కొద్ది మందికి మాత్రమే తెలుసు. వైస్ ఛాన్సలర్ అయినప్పుడు ఆయన వయసు కేవలం 33 ఏళ్ళు మాత్రమే. డాక్టర్.శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారి ఆహ్వానం పై గురుదేవులు రవీంద్రనాథ్ టాగూర్ 1937 లో కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయ స్నాతకోత్సవాన్ని వంగ భాష లో సంబోధించారు అన్న సంగతి  చాలా కొద్ది మందికే ఇది తెలుసు. ఆంగ్ల పరిపాలన జరుగుతున్న సమయంలో, కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయ స్నాతకోత్సవాన్నివంగ భాషలో సంబోధించడం అదే మొదటిసారి. 1947 నుండి 1950 వరకూ డాక్టర్.శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారు భారతదేశ మొదటి పారిశ్రామిక మంత్రిగా ఉన్నారు. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే భారతదేశ పారిశ్రామిక ప్రగతికి బలమైన పునాదిని అందించింది ముఖర్జీ గారే. భారత పారిశ్రామిక అభివృధ్ధికి ఆయన ఒక బలమైన పునాదిని వేసి, ఒక బలమైన వేదికని తయారుచేసారు. 1948లో వచ్చిన స్వతంత్ర భారతదేశ మొదటి పారిశ్రామిక విధానం, ఆయన ఆలోచనలు, ఆయన దార్శనిక ముద్రతోవచ్చింది. భారతదేశం ప్రతి రంగంలోనూ పారిశ్రామికంగా స్వయం సమృద్ధిగా, సమర్థవంతంగా, సంపన్నంగా ఉండాలనేది డాక్టర్ ముఖర్జీ కల. భారతదేశం పెద్ద పెద్ద పరిశ్రమలను స్థాపించాలని, దానితో పాటుగా MSME, చేనేత, వస్త్రాలు, కుటీర పరిశ్రమల పట్ల కూడా పూర్తి శ్రధ్ధ చూపెట్టాలని ఆయన కోరుకునేవారు, కుటీర ,చిన్న పరిశ్రమలు సమంగా అభివృధ్ధి చెందాలని , వాటికి ఆర్థిక సహాయం, సంస్థల ఏర్పాటు లభించాలని , దాని కోసం 1948 నుండి 1950 ల మధ్య All India Handicrafts Board, All India Handloom Board , Khadi & Village Industries Board  మొదలైనవాటిని స్థాపించారు. డాక్టర్ ముఖర్జీ గారు భారతదేశ రక్షణ ఉత్పత్తి తాలూకూ దేశీయకరణపై కూడా ప్రత్యేక శ్రధ్ధ చూపారు. ముఖర్జీ గారు స్థాపించిన కర్మాగారాలలో Chittaranjan locomotive works కర్మాగారం, Hindustan aircraft కర్మాగారం, సిందరీ లోని ఎరువుల కర్మాగారం, దామోదర్ ఘాటీ కార్పొరేషన్ - ఈ నాలుగు అన్నింటికన్నా సఫలవంతమైన పెద్ద ప్రాజక్టులు. తక్కిన రివర్ వేలీ ప్రాజక్టుల స్థాపనలలో కూడా డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారిది పెద్ద సహకారమే. పశ్చిమ బెంగాల్ అభివృధ్ధి కోసం ఆయన చాలా పాటుపడ్డారు. ఆయన ఆలోచన, విచక్షణ, క్రియాశీలతల వల్లే బెంగాల్ లో ఒక భాగం రక్షించబడింది. ఇవాళ ఆ భాగం భారతదేశంలో ఉండటానికి ఆయనే కారణం. భారతదేశ సమగ్రత, ఐక్యత - ఈ రెండూ ఆయన ఆన్నింటికన్నా ప్రాముఖ్యతనిచ్చిన అంశాలు. వీటి కోసమే 52 ఏళ్ల చిన్న వయసులోనే ఆయన తన ప్రాణాలను సైతం కోల్పోవాల్సి వచ్చింది .

రండి, మనందరమూ ఎప్పటికీ డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారి ఐక్యతా సందేశాన్ని గుర్తుంచుకుని, సద్భావం, సౌభ్రాతృత్వ భావాలతో భారతదేశ అభివృధ్ధి కోసం సర్వశక్తులతో ఏకమౌదాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, గత కొన్ని వారాలలో నాకు వీడియో కాల్ మాధ్యమం ద్వారా ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన వివిధ ప్రణాళికల ద్వారా లబ్ధిపొందిన వారితో సంభాషణ జరిపే అవకాశం లభించింది. ఫైళ్ల పరిధిని దాటి ప్రజల జీవితాలలో ఏటువంటి మార్పులు వస్తున్నాయో, వారి ద్వారానే వినే అవకాశం లభించింది. ప్రజలు తమ సంకల్పాలు, తమ సుఖ దు:ఖాలు, తమ సదుపాయాలను గురించి చెప్పారు. నాకు ఇది కేవలం ఒక ప్రభుత్వపరమైన కార్యక్రమం కాదు. నాకు ఇది ప్రత్యేకంగా నేర్చుకోవాల్సిన అనుభవం. ఈ కార్యక్రమం ద్వారా నాకు ప్రజల మొహంలో సంతోషం కనపడింది. ఇంతకన్నా ఆనందకరమైన క్షణాలు ఎవరి జీవితంలోనైనా ఏం ఉంటాయి? సామాన్య ప్రజల కథలు , అమాయకపు మాటల్లో వారి అనుభవాల కథలు , నా మనసుకి హత్తుకుపోయాయి. మారుమూల పల్లెల్లోని ఆడాపడుచులకు కామన్ సర్వీస్ సెంటర్ మాధ్యమం ద్వారా పల్లెల్లోని వయోవృధ్ధుల పెంన్షన్ నుండీ పాస్పోర్ట్ తయారుచేయించుకునే సేవ వరకూ అన్నీ అందుబాటులో ఉన్నాయి. చత్తీస్ గడ్ లోని ఒక సోదరి సీతాఫలాలను ఏరి వాటితో ఐస్క్రీమ్ తయారు చేస్తోంది. ఝార్ఖండ్ లో అంజనా ప్రకాష్ లాగనే దేశంలోని లక్షలమంది యువత జన ఔషధ కేంద్రాలను నడపడం తో పాటుగా చుట్టుపక్కల గ్రామాలకు వెళ్ళి చవకగా మందులను అందిస్తున్నారు. రెండు మూడేళ్ళుగా ఉద్యోగం వెతుక్కుంటున్న ఒక పశ్చిమ బెంగాల్ లోని  యువకుడు ఇప్పుడు తన వ్యాపారాన్ని విజయవంతంగా చేసుకుంటున్నాడు. అంతే కాక పది పదిహేను మందికి తానే ఉద్యోగాలను ఇస్తున్నాడు. తమిళ్నాడు, పంజాబ్ , గోవా లోని పాఠశాలల్లో విద్యార్థులు తమ చిన్న వయసులోనే పాఠశాలలోని టింకరింగ్ లేబ్ లో వ్యర్థ పదార్థాలతో మేనేజ్మెంట్ లాంటి ముఖ్యమైన అంశాలపై దృష్టి పెట్టి పని చేస్తున్నారు. ఇటువంటివి మరెన్నో కథలు ఉన్నాయి. ప్రజలు తమ విజయాల తాలూకూ కబుర్లు చెప్పని ప్రాంతం దేశంలో ఏమూలలోనూ లేనే లేదు. ఈ కార్యక్రమం మొత్తంలో నాకు సంతోషం కలిగించిన విషయం ఏమిటంటే ప్రభుత్వం విజయాన్ని సాధించడం కన్నా ఎక్కువగా సామాన్య ప్రజలు విజయాన్ని సాధించడం. ఇదే దేశ శక్తి, నవ భారత స్వప్నాలకి ఉన్న శక్తి,నవ భారత సంకల్ప శక్తి. ఇది నాకు బాగా తెలుస్తోంది. సమాజంలో కొందరు ఉంటారు. వారు నిరాశగా మాట్లాడకపోతే, నిరుత్సాహంగా మాట్లాడపోతే, అవిశ్వాసపరమైన మాటలు మాట్లాడకుంటే, కలపడానికి బదులు విడదీసే మార్గాలు వెతకకుండా ఉంటే, వారికి నిద్ర పట్టదు. ఇలాంటి వాతావరణంలో సామాన్య ప్రజలు కొత్త ఆశలతో, కొత్త ఉత్సాహంతో తమ జీవితాలలో జరుగుతున్న సంఘటనలను గురించి మాట్లాడితే అది ప్రభుత్వం గొప్పతనం కాదు. మారుమూల ఉన్న చిన్న పల్లెలోని ఒక చిన్నపిల్ల సంఘటన కూడా నూటపాతిక కోట్ల దేశప్రజలకు ప్రేరణను అందివ్వగలదు. టెక్నాలజీ సహాయంతో, వీడియో బ్రిడ్జ్ మాధ్యమం ద్వారా ప్రభుత్వ ప్రణాళికల వల్ల లాబ్ధి పొందిన ప్రజలతో సమయాన్ని గడపిన క్షణాలన్నీ నాకు ఎంతో ప్రేరణాత్మకమైనవి.ఆనందకరమైనవి. దీని వల్ల పని చేసిన ఆనందం లభించడంతో పాటూ, ఇంకా ఎక్కువ పని చెయ్యాలన్న ఉత్సాహం కూడా కలుగుతుంది.  నిరుపేద వ్యక్తి కోసం జీవితాన్ని అంకితం చెయ్యాలన్న కొత్త ఆనందం,కొత్త ఉత్సాహం, కొత్త ప్రేరణ లభిస్తాయి.

దేశప్రజలకు నేనెంతో ఋణపడిఉంటాను. 40, 50 లక్షల ప్రజలు ఈ వీడియో బ్రిడ్జ్ కార్యక్రమంలో పాల్గొని ,నాకు కొత్త శక్తిని ఇచ్చే పని చేసారు. మరోసారి మీ అందరికీ నేను ఋణపడిఉంటాను అని తెలియచేస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నేనెప్పుడూ గమనిస్తాను, మనం మన చుట్టుపక్కల గనుక గమనిస్తే ఎక్కడో అక్కడ ఏదో ఒక మంచి జరుగుతూనే ఉంటుంది. మంచి చేసే మనుషులు ఉంటారు. ఆ మంచితనపు సుగంధాన్ని మనమూ ఆస్వాదించవచ్చు. కొద్ది రోజుల క్రితం ఒక సంగతి నా దృష్టికి వచ్చింది. ఇది ఒక గొప్ప కలయిక. ఇందులో ఒక పక్క ఇంజినీర్లు, ప్రొఫెషనల్స్ ఉన్నారు. రెండో పక్క పొలంలో పనిచేసేవారు, వ్యవసాయంతో ముడిపడి ఉన్న మన రైతు సోదర సోదరీమణులు ఉన్నారు. ఇవి రెండూ విభిన్నమైన రంగాలు కదా అని మీరు అనుకుంటూ ఉంటారు. వీటికి సంబంధమేమిటీ అంటే - బెంగుళూరులో కార్పరేట్ ప్రొఫెషనల్స్, ఐ.టి ఇంజనీర్లు ఒకటయ్యారు. వారంతా కలిసి ఒక సహజ సమృధ్ధి ట్రస్ట్ ని ఏర్పరిచారు. రైతుల ఆదాయం రెట్టింపు అయ్యేలా చెయ్యడానికి ఈ ట్రస్ట్ ని స్థాపించారు. రైతులను కలుపుకుంటూ, ప్రణాళికలను తయారు చేస్తూ, రైతుల ఆదాయాలను రెట్టింపు చేయడానికి ప్రయత్నాలు చేసారు. వ్యవసాయానికి ఉపయోగపడే కొత్త లక్షణాలతో పాటు, కొత్త పంటలను ఎలా పండించాలి అని ఈ ట్రస్ట్ ద్వారా professional, engineer, technocrat ల ద్వారా రైతులకు శిక్షణను అందించడం మొదలుపెట్టారు. ఇదివరకూ ఏ రైతులు తమ పొలంలో ఒకే రకమైన పంటను పండించారో, ఏ రైతులు ఎక్కువ పంటను పండించలేకపోయారో, లాభాలను ఎక్కువగా పొందలేకపోయారో వారు ఇవాళ కూరగాయలు పండిస్తున్నారు. వాటికి సొంతంగా మార్కెటింగ్ కూడా ట్రస్ట్ ద్వారా చేసుకుని మంచి లాభాలను పొందుతున్నారు. ధాన్యాన్ని పండించే రైతులు కూడా ఈ ట్రస్ట్ తో కలిసారు. పంట పండించడం మొదలుకుని, మార్కెటింగ్ వరకూ మొత్తం పనిలో రైతులే ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తున్నారు. దీనివల్ల లాభాలన్నీ రైతులవే.  రైతుల భాగస్వామ్యం, రైతుల హక్కు నిశ్చితంగా ఉంచే ప్రయత్నం ఇది. పంటలు బాగా పెరగడానికి, దానికి సరైన నాణ్యమైన విత్తనాల కోసం ప్రత్యేకంగా ఒక సీడ్ బ్యాంక్ కూడా తయారుచెయ్యబడింది. స్త్రీలు ఈ సీడ్ బ్యాంక్ పనులను చూస్తారు. మహిళలను కూడా ఈ పనుల్లో కలుపుకున్నారు. ఈ అభినవ ప్రయత్నం చేసిన యువకులందరికీ నేను అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. professionals, technocrat, engineering   ప్రపంచం నుండి వచ్చిన ఈ యువకులు తమ పరిధిని దాటి వచ్చి రైతులకు సహాయంగా నిలబడి , పల్లెలతో ముడిపడి, వ్యవసాయంతో ,ధాన్యంతో ముడిపడే మార్గాన్ని ఎన్నుకోవడం నాకు చాలా సంతోషాన్ని ఇచ్చింది. మరోసారి నేను ఈ దేశయువతను వారి ఈ అభినవ ప్రయోగాలకి గానూ, నాకు తెలిసినవాటికీ, నాకు తెలియని వాటికీ, ప్రజలకు తెలిసినా , తెలియకపోయినా, కోట్ల కొద్దీ ప్రజలకు మంచి చేస్తున్న వారి నిరంతర ప్రయత్నాలకు గానూ, వారందరికీ నా తరఫున అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, జి.ఎస్.టి అమలుపరిచి ఒక ఏడాది కావస్తోంది. ‘One Nation, One Tax’ అనేది దేశ ప్రజల కల. అది ఇవాళ సాకారమైంది. ‘One Nation, One Tax reform’ దీనికి ఎవరినైనా అభినందించాల్సి వస్తే నేను రాష్ట్రాలనే అభినందిస్తాను. GST అనేది Cooperative federalism కి ఒక గొప్ప ఉదాహరణ. అన్ని రాష్ట్రాలూ కలిసి దేశ హితం కోసం నిర్ణయాన్ని తీసుకున్నాయి కాబట్టే దేశంలో ఇంత పెద్ద టాక్స్ రిఫార్మ్ అమలుపరచడం జరిగింది. ఇప్పటి వరకూ GST Council తాలూకూ 27 మీటింగ్స్ జరిగాయి. ఈమీటింగ్స్ లో  వివిధ రకాల రాష్ట్రాల ప్రజలు పాల్గొంటారు, విభిన్న రాజకీయఆలోచనలు కలిగిన వ్యక్తులు పాల్గొంటారు, వేరు వేరు స్థానాలున్న రాష్ట్రాలుఉంటాయి. కానీ ఈ GST Council ఇప్పటివరకూ తీసుకున్న నిర్ణయాలన్నీ కూడా అందరి సమ్మతంతో తీసుకున్నవే. GST  కి ముందు దేశంలో 17 రకాల వివిధ రకాలైన పన్నులు ఉండేవి. కానీ ఈ వ్యవస్థ ఏర్పాటైన తరువాత ఒకే ఒక పన్ను మొత్తం దేశంలో అమలులోకి వచ్చింది. నిజాయితీ కి లభించిన విజయం జి.ఎస్.టి . ఒక రకంగా నిజాయితీకి పండుగ కూడా. ఇంతకు ముందు దేశంలో చాలాసార్లు పన్నుల విషయంలో అజమాయిషీలపై ఫిర్యాదులు వస్తూ ఉండేవి. జి.ఎస్.టి . లో జి.ఎస్.టి . అజమాయిషీ ల స్థానాన్ని ఐ.టి రంగం తీసుకుంది. రిటర్న్ నుండి రిఫండ్ వరకూ అంతా ఆన్లైన్ లోనే ఇన్ఫర్మేషన్ టేక్నాలజీ ద్వారానే జరుగుతుంది. జి.ఎస్.టి .  వల్ల తనిఖీ లు ఆగాయి. సరుకుల కదలిక వేగవంతమైంది.దీనివల్ల కేవలం సమయం ఆదా అవడమే కాక లాజిస్టిక్స్ రంగానికి కూడా ఎంతో లాభం చేకూరుతోంది. ప్రపంచంలోకెల్ల అతి పెద్ద పన్ను సంస్కరణ జి.ఎస్.టి అయి ఉంటుంది. భారత దేశంలో ఇంత పెద్ద పన్ను సంస్కరణ విజయవంతమవడానికి కారణం ప్రజలు దీనిని సొంతం చేసుకోవడమే. జన శక్తి ద్వారానే జి.ఎస్.టి విజయవంతమైంది. సాధారణంగా ఇంత పెద్ద సంస్కరణ, ఇంత పెద్ద దేశంలో 

ఇంత పెద్ద జనాభా లో స్థిరంగా మారడానికి ఐదు నుండీ ఏడేళ్ళు సులువుగా పడుతుంది. కానీ దేశంలోని నిజాయితీ పరుల ఉత్సాహం, నిజాయితీపరుల ఉత్సాహవంతమైన జన శక్తి భాగస్వామ్యానికి ప్రతిఫలంగా కేవలం ఒక్క ఏడాదిలోనే చాలావరకూ ఈ కొత్త పన్ను విధానం తన స్థానాన్ని సుస్థిరం చేసుకుంది. అంతేకాక అవసరార్థం తన inbuilt వ్యవస్థ ద్వారా మార్పులు కూడా చేసుకుంటోంది. ఇది ఎంతో పెద్ద విజయం. ఈ విజయాన్ని 125కోట్ల దేశప్రజలు సంపాదించుకున్నారు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మరోసారి మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమాన్ని ముగిస్తూ, మిమ్మల్ని కలిసి, మీతో మాట్లాడే మరో అవకాశం కోసం రాబోయే మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం కోసం ఎదురుచూస్తూంటాను. మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నమస్కారం! ’మన్ కీ బాత్’ మాధ్యమం ద్వారా మరోసారి మీ అందరి ముందుకూ వచ్చే అవకాశం లభించింది. మీ అందరికీ బాగా గుర్తుండే ఉంటుంది నావికా దళానికి చెందిన ఆరుగురు మహిళా కమాండర్ల బృందం గత కొద్ది నెలల క్రితం సముద్రయానం చేస్తున్నారని చెప్పిన సంగతి. ’ నావికా సాగర్ పరిక్రమ ’ పేరుతో చేపట్టిన ఈ యాత్ర గురించి నేను కొన్ని విషయాలు మాట్లాడాలనుకుంటున్నాను. భారతదేశానికి చెందిన ఈ ఆరుగురు ఆడపడుచుల బృందం రెండువందల ఏభై నాలుగు రోజులు పైగా సముద్రంపై ప్రయాణించి ఐ.ఎనె.ఎస్.వి తారినీ నౌకలో ప్రంపంచాన్ని చుట్టి మే నెల 21వ తేదీన భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చారు. దేశమంతా వారికి ఎంతో ఉత్సాహంగా స్వాగతం చెప్పింది. రకరకాల మహాసముద్రాలలో, సముద్రాలలోనూ ప్రయాణిస్తూ, దాదాపు ఇరవై రెండు వేల సముద్రపు(నాటికల్) మైళ్ళ యాత్రను సాగించాలని వారు నిర్ణయించుకున్నారు. ప్రపంచంలోనే ఒక మొట్టమొదటి సంఘటన ఇది. గత బుధవారం నాకు ఈ ఆడపడుచులను కలిసి, వారి అనుభవాలను తెలుసుకునే అవకాశం లభించింది. మరోసారి నేను ఈ ఆడబిడ్డలందరికీ వారి సాహసానికి, నావికాదళ ప్రతిష్టను పెంచినందుకు, భారతదేశ గౌరవ మర్యాదలను పెంచినందుకు, ముఖ్యంగా భారతదేశపు ఆడపిల్లలు ఎందులోనూ తక్కువ కాదు అని ప్రపంచానికి చాటినందుకు గానూ అనేకానేక అభినందనలు తెలియచేస్తున్నాను. సాహసాలను గురించి ఎవరికి తెలీదు? మానవజాతి అభివృధ్ధి ప్రయాణాన్ని గనుక మనం పరిశీలిస్తే ఏదో ఒక సాహసం నుండే అభివృధ్ధి పుట్టిందని తెలుస్తుంది. సాహసం ఒడిలోంచే కదా అభివృధ్ధి పుట్టేది! ఏదో చెయ్యాలనే తపన, మామూలు దారి నుండి విడిపడి ఏదైనా చెయ్యలనే కోరిక, ఏదైనా ప్రత్యేకంగా చెయ్యాలని, నేను కూడా ఏదైనా చెయ్యగలను అనుకునే వారు చాలా తక్కువమంది ఉన్నా కూడా, వారి తపన యుగయుగాల వరకూ కోట్లకొద్దీ ప్రజలకు ప్రేరణని ఇవ్వగలదు. ఈమధ్య మీరు గమనించే ఉంటారు – ఎవరెస్టు శిఖరాన్ని ఎక్కినవారి గురించి ఎన్నో కొత్త కొత్త విషయాలు వెలుగులోకి వచ్చాయి. యుగాలుగా ఎవరెస్ట్ శిఖరం మానవజాతిని సవాలు చేస్తూనే ఉంది, సాహసవంతులు ఆ సవాలుని స్వీకరిస్తూనే ఉన్నారు.

మహారాష్ట్ర లో చంద్రపూర్ లోని ఒక ఆశ్రమపాఠశాలకు చెందిన ఐదుగురు ఆదివాసి విద్యార్థులు – మనీషా ధ్రువ్, ప్రమేష్ ఆలే, ఉమాకాంత్ మడ్వీ, కవిదాస్ కాత్మోడే, వికాస్ సోయామ్ – వీరంతా ఒక బృందంగా ఏర్పడి, మే 16 వ తేదీన ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద శిఖరాన్ని ఎక్కారు. ఆశ్రమపాఠశాలకు చెందిన ఈ ఐదుగురు విద్యార్థులు ఆగస్టు 2017లో శిక్షణను మొదలుపెట్టారు. వర్ధా, హైదరాబాద్, డార్జలింగ్, లేహ్,లడక్ లలో వీరికి శిక్షణను ఇచ్చారు. "మిషన్ శౌర్య” ద్వారా ఎన్నుకోబడిన ఈ యువకులు, ఆ పేరుని సార్థకం చేస్తూ ఎవరెస్టు శిఖరాన్ని అధిరోహించి, యావత్ దేశం గర్వపడేలా చేసారు. చంద్రపూర్ పాఠశాల సిబ్బందినీ, ఈ చిన్నారి స్నేహితులకీ హృదయపూర్వకంగా అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఈమధ్యనే పదహారేళ్ళ శివాంగీ పాఠక్ , నేపాల్ నుండి ఎవరెస్ట్ ని అధిరోహించిన అతిపిన్న వయస్కురాలైన భారతీయ మహిళగా నిలిచింది. శివాంగికి అనేకానేక అభినందనలు.

అజీత్ బజాజ్, వారి అమ్మాయి దియా ఎవరెస్టుని అధిరోహించిన మొదటి భారతీయ తండ్రీ-కూతురు అయ్యారు. కేవలం యువకులు మాత్రమే ఎవరెస్టుని ఎక్కడంలేదు. మే 19న సంగీతా బెహ్ల్ ఎవరెస్టుని అధిరోహించారు. ఆమె వయసు ఏభై దాటింది. ఎవరెస్టుని ఎక్కేవారిలో కొందరికి కేవలం నైపుణ్యం మాత్రమే కాదు సున్నితత్వం కూడా ఉంది అని నిరూపించారు. కొద్ది రోజుల క్రితం "స్వచ్ఛ గంగా ప్రచారం"లో భాగంగా బి.ఎస్.ఎఫ్ కు చెందిన ఒక సమూహం ఎవరెస్టుని ఎక్కి, తిరిగి వచ్చ్చేటపుడు తమతో పాటూ బోలెడు చెత్తను కూడా తీసుకొచ్చారు. ఇది ఎంతో ప్రసంశనీయమైన పని. దానితో పాటుగా ఇది పరిశుభ్రత పట్ల, పర్యావరణం పట్ల వారికున్న నిబధ్ధతను చూపెడుతుంది. ఏళ్లతరబడి ఎందరో వ్యక్తులు ఎవరెస్టుని అధిరోహించే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు, వారిలో ఎందరో విజయవంతంగా ఈ పనిని పూర్తిచేసారు కూడా. ఈ సాహసవీరులందరికీ, ముఖ్యంగా ఆడబిడ్డలకు హృదయపూర్వక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ముఖ్యంగా నా యువ స్నేహితులారా, రెండు నెలల క్రితం నేను ఫిట్ ఇండియా గురించి చెప్పినప్పుడు ఇంత ఎక్కువ స్పందన వస్తుందని ఆశించలేదు. ప్రతి ప్రాంతం నుండీ ఇంత పెద్ద సంఖ్యలో ప్రజలు దీనికి మద్దతునిస్తారని అనుకోలేదు. ఫిట్ ఇండియా గురించి నేను మాట్లాడుతున్నప్పుడు, నేను నమ్మేదేమిటంటే మనం ఎంత ఎక్కువగా ఆడితే, దేశమంతా కూడా అంతే ఎక్కువగా ఆడుతుంది. సామాజిక మాధ్యమాల్లో ప్రజలు ఫిట్నెస్ సవాళ్ల వీడియోలు పంచుకుంటున్నారు. వాటిల్లో ఒకరినొకరు ట్యాగ్ చేసుకుని మరీ సవాలు చేసుకుంటున్నారు. ఈ ఫిట్ ఇండియా ప్రచారంలో అందరూ భాగస్తులౌతున్నారు. సినిమా రంగానికి చెందినవారైనా, క్రీడారంగానికి చెందినవారైనా, లేదా దేశంలోని ప్రముఖులు, సైన్యంలోని జవానులు, పాఠశాల ఉపాధ్యాయులు, నలువైపుల నుండీ కూడా ఒకే పిలుపు వినిపిస్తోంది – "మనం ఫిట్ గా ఉంటే దేశం ఫిట్ గా ఉంటుంది" అని.
భారతీయ క్రికెట్ టీం కేప్టెన్ విరాట్ కోహ్లీ నన్ను కూడా సవాలు చేసాడు. ఆ సవాలుని స్వీకరించాను. ఇది చాలా మంచి విషయం అని నేను నమ్ముతున్నాను. ఇలాంటి సవాళ్ళు మనల్ని ఫిట్ గా ఉంచుతాయి, ఇతరులని కూడా ఫిట్ గా ఉండమని ప్రోత్సహిస్తాయి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మన్ కీ బాత్ లో చాలాసార్లు నేను ఆటల గురించి, ఆటగాళ్ల గురించీ, ఏవో ఒక కబుర్లు నా ద్వారా మీరు వింటూనే ఉన్నారు. క్రితంసారి కామన్వెల్త్ గేమ్స్ గెలుపొందిన క్రీడాకారులు తమ అభిప్రాయాలను మనతో మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం ద్వారా పంచుకున్నారు కూడా.
"నమస్కారం సర్! నోయిడా నుండి నేను ఛవీ యాదవ్ ను మాట్లాడుతున్నాను. నేను మీ మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమాన్ని క్రమం తప్పకుండా వింటాను. ఈసారి వేసవి సెలవులు మొదలైపోయాయి. ఒక తల్లిగా నేను గమనించినది ఏమిటంటే, పిల్లలు ఎక్కువ సమయం ఇంటర్నెట్ లో ఆటలు ఆడుతూ గడిపేస్తున్నారు. మా చిన్నప్పుడు మాత్రం మేము ఎక్కువగా అవుట్ డోర్ గేమ్స్ అయిన కొన్ని సంప్రదాయక వీధి ఆటలు ఆడేవాళ్లము. ఏడు పెంకులాట – అంటే ఏడు పెంకులను ఒకదానిపై ఒకటి వరసగా పేర్చి, దాన్ని బంతితో కొట్టేవాళ్ళం. ఇంకా నేలా-బండ, ఖోఖో మొదలైన అప్పటి ఆటలను ఇప్పుడు దాదాపుగా అందరూ మర్చిపోతున్నారు. మీరు ఆనాటి సంప్రదాయక వీధి ఆటల పట్ల ఈ తరం పిల్లలకు ఆసక్తి పెరిగేలా వాటిని గురించి మీరు చెప్పాలని కోరుతున్నాను. ధన్యవాదాలు"
ఛవీ యాదవ్ గారూ, మీరు ఫోన్ కాల్ చేసినందుకు ధన్యవాదాలు. ఇదివరకూ ప్రతి వీధి లోనూ , ప్రతి పిల్లాడి జీవితంలోనూ భాగమయిన కొన్ని ఆటలు ఇవాళ నెమ్మదిగా మాయమైపోతున్నాయి. ఈ ఆటలకు వేసవి సెలవులలో ప్రత్యేకమైన స్థానం ఉండేది. ఒకోసారి మండుటెండలో , ఒకోసారి రాత్రి వేళల్లో భోజనం అయిన తరువాత ఏ చింతా లేకుండా, నిశ్చింతగా పిల్లలందరూ గంటలు గంటలు ఈ ఆటలన్నీ అడుకుంటూ ఉండేవారు. కొన్ని ఆటలు అయితే కుటుంబం మొత్తం కలిసి ఆడుకునేలా ఉండేవి. ఏడు పెంకులాట లేదా గోళీలాట, ఖో ఖో, బొంగరాలాట లేదా గూటీ బిళ్ల, ఇలా ఎన్నో లెఖ్ఖలేనన్ని వీధి ఆటలు కాశ్మీరు నుండీ కన్యాకుమారి వరకూ, కచ్ నుండి కామరూప్ వరకూ ప్రతి ఒక్కరి బాల్యంతోనూ జతపడి ఉండేవి. ఈ ఆటలను వేరు వేరు ప్రాంతాల్లో వేరు వేరు పేర్లు ఉండి ఉండచ్చు. ఉదాహరణకు పిట్టూ ఆనే ఆటని లాగోరీ , సాతోలియా , ఏడు పెంకులాట , సాత్ పథ్తర్ , డికోరీ , సతోదియా …ఇలాగ ఒకే ఆటని ఎన్నో పేర్లతో పిలుస్తారు. సంప్రదాయక ఆటల్లో ఇన్ డోర్ గేమ్స్ కూడా ఉన్నాయి, అవుట్ డోర్ గేమ్స్ కూడా ఉన్నాయి. మన దేశంలో భిన్నత్వంలో దాగి ఉన్న ఏకత్వం ఈ ఆటల్లో కూడా కనబడుతుంది. ఒకే ఆటను రకరకాల ప్రాంతాల్లో రకరకాల పేర్లతో పిలుస్తారు. నేను గుజరాత్ కు చెందిన వాడిని కదా, అక్కడ ఒక ఆట ఉంది, దానిని ’చోమల్ ఇస్తీ ’(అష్టా-చెమ్మా) అంటారు. ఇది గవ్వలు, చింతపిక్కలు లేదా డైస్ తో, 8×8 square board తో ఆడేవారు. ఈ ఆటను దాదాపు ప్రతి రాష్ట్రం లోనూ ఆడేవారు. కర్నాటక లో దీనిని చౌకాబారా అంటారు, మధ్య ప్రదేశ్ లో దీనిని అత్తు, కేరళలో పకీడాకాలీ, మహారాష్ట్ర లో చంపూల్, తమిళ్నాడులో దాయామ్, ఇంకా థాయామ్ అనీ, రాజస్థాన్ లోచంగాపో – ఇలా ఎన్నో పేర్లు ఉన్నాయి. వివిధ రాష్ట్రాల వారు ఇతర భాషలు రాకపోయినా, ఈ ఆటను ఆడిన తరువాత, అరే ఈ ఆట మేమూ ఆడేవాళ్లం అని గుర్తుపట్టేస్తారు. చిన్నప్పుడు గిల్లీ డండా(గూటీ-బిళ్ళ) ఆట ఆడనివారం ఎవ్వరం ఉండము. గ్రామాల నుండీ పట్టణాల దాకా ఈ ఆటను అందరూ ఆడతారు. దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో రకరకాల పేర్లతో ఈ ఆటను పిలుస్తారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో ఈ ఆటను గూటీ-బిళ్ల లేదా కర్రా-బిళ్ల అనీ పిలుస్తారు. ఒరిస్సా లో గులిబాడీ అనీ, మహారాష్ట్రలో విత్తిడాలు అనీ అంటారు. కొన్ని ఆటలు ఆడేందుకు ఒకో కాలం ఉంటుంది. గాలిపటం ఎగురవేయడానికి కూడా ఒక సమయం ఉంది. అందరూ గాలిపటాలు ఎగురవేస్తారు. ఆ సమయంలో ఆడుకునేప్పుడు మనలో ఉన్న ప్రత్యేకమైన లక్షణాలను మనం స్వేఛ్ఛగా వ్యక్తపరచగలము. మీరు గమనించే ఉంటారు, స్వతహాగా సిగ్గరి అయిన పిల్లవాడు ఆడుకునేప్పుడు మాత్రం చలాకీగా అయిపోతాడు. తన భావాలను స్వేచ్ఛగా వ్యక్తపరుస్తాడు. గంభీరంగా ఉండే కొందరు పెద్దలు ఆటలాడేటప్పుడు మాత్రం వారిలోని పిల్లాడు బయటకు వస్తాడు. సంప్రదాయకమైన ఆటలు శారీరిక సామర్థ్యాన్ని పెంచే విధంగా తయారుచెయ్యబడ్డాయి. అంతే కాక మనలో తార్కికమైన ఆలోచననూ, ఏకాగ్రతనూ, అప్రమత్తతనూ, స్ఫూర్తినీ పెంపొందిస్తాయి. ఆటలు కేవలం ఆటలు మాత్రమే కాదు, అవి జీవిత విలువలను కూడా నేర్పుతాయి. అంటే – లక్ష్యాలను ఏర్పరుచుకోవడం, ధృఢత్వాన్ని ఎలా సొంతం చేసుకోవాలి, టీమ్ స్పిరిట్ ని ఎలా నేర్చుకోవాలి, పరస్పర సహకారాన్ని ఎలా అందించుకోవాలి మొదలైనవన్నమాట. ఈమధ్యకాలంలో నేను గమనిస్తున్నదేమిటంటే, బిజినెస్ డేవలప్మెంట్ తాలూకూ శిక్షణా కార్యక్రమాలతో ముడిపడి ఉన్న సంపూర్ణ వ్యక్తిత్వ వికాసం(overall personality development, మానవ సహ నైపుణ్యాలు(interpersonal skills ) పెంచుకోవడానికి మన సంప్రదాయక ఆటలను ఈమధ్య ఉపయోగించుకుంటున్నారు. సంపూర్ణ వ్యక్తిత్వ వికాసానికి ఆ ఆటలు ఎంతో సులువుగా ఉపయోగపడుతున్నాయి కూడా. ఈ ఆటలను ఆడడానికి వయసుతో నిమిత్తం లేనే లేదు. పిల్లల నుండీ మొదలుకుని తాతా-అమ్మమ్మలూ, తాతా-నాన్నమ్మా వరకూ అంతా కలిసి ఈ ఆటలు ఆడితే మనం ఈనాడు చెప్పుకునే తరాల అంతరాలు కూడా ఇట్టే మాయమైపోతాయి. దానితో పాటుగా మన సంస్కృతి, సంప్రదాయాలను కూడా తెలుసుకుంటాం. ఎన్నో ఆటలు సమాజం, పర్యావరణ మొదలైన అంశాలను గురించి మనల్ని అప్రమత్తం చేస్తాయి. ఈ ఆటలన్నీ మనం కోల్పోతామేమో అని అప్పుడప్పుడు బెంగగా ఉంటుంది. అలా జరిగితే గనుక ఈ ఆటలనే కాదు, బాల్యాన్ని కూడా కోల్పోతాం. అప్పుడు ఇలాంటి కవితల్నే మనం వింటూ గడపాల్సి వస్తుంది –
"ఈ సంపదను తీసుకో
ఈ కీర్తిని కూడా తీసేసుకో
నా యవ్వనాన్ని కూడా తీసేసుకో
కానీ నాకు నా చిన్ననాటి శ్రావణాన్ని తిరిగివ్వు
ఆ కాగితపు పడవ, ఆ వర్షపు చినుకులు… "
ఇలాంటి పాటలను మనం వింటూ ఉండిపోతాం. అందువల్ల మన సంప్రదాయక ఆటలను మనం కోల్పోకూడదు. పాఠశాలల్లోనూ, వీధులలోనూ, యువకులంతా కలిసికట్టుగా ముందుకు వచ్చి ఈ ఆటలను ప్రోత్సహించాలి. సమూహ సేకరణ(crowd sourcing ) ద్వారా మనం మన సంప్రదాయక ఆటల తాలూకూ అతి పెద్ద భాండాగారాన్నే(అర్కైవ్) తయారుచేయగలం. ఈ ఆటల నియమాలతో, ఆడే విధానాలతో వీడియోలు తయారు చేసి పిల్లలకు చూపెట్టచ్చు. యేనిమేషన్ చిత్రాలను కూడా తయారుచేసి కొత్త తరాలవారికి చూపెట్టవచ్చు. అలా అయితే, వీధి ఆటలు గా పిలవబడే ఈ ఆటల వారికి ప్రత్యేకంగా అనిపిస్తాయి. వాటిని చూస్తారు, ఆడతారు, వికసిస్తారు.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, రాబోయే జూన్ ఐదవ తేదీ నాటి ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవ సంబరాలను అధికారికంగా భారతదేశం నిర్వహించనుంది. ఇది భారతదేశం సాధించిన ఒక ముఖ్యమైన విజయం. వాతావరణ మార్పుని తగ్గించే దిశలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా జరుగుతున్న ప్రయత్నాలలో భారతదేశానికి ప్రాముఖ్యత పెరుగుతోందన్న సంగతి ఈ నిర్వహణ వల్ల అందరికీ తెలుస్తుంది. అందుకు ఈ నేతృత్వం ఒక పరిచయంగా నిలుస్తుంది. ‘Beat Plastic Pollution’  అనేది ఈసారి ఇతివృత్తం. ఈ ఇతివృత్తం తాలూకూ భావాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని మనందరమూ కూడా పోలిథిన్, లో గ్రేడ్ పోలిథిన్ లను ఉపయోగించకుండా ఉంటామని గట్టిగా నిశ్చయించుకోవాలి. మన ప్రకృతిపై, వన్య ప్రాణులపై, మన ఆరోగ్యంపై పడుతున్న ప్లాస్టిక్ కాలుష్యపు ప్రతికూల ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి ప్రయత్నించాలి. ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం తాలూకూ వెబ్సైట్  wed-india2018 కు వెళ్ళి, అక్కడ పొందుపరిచిన ఎన్నో ఆసక్తికరమైన సలహాలను చూసి, తెలుసుకుని, వాటిని మీ రోజువారీ జీవితాలలో భాగంగా చేసుకోవడానికి ప్రయత్నించండి. భయంకరమైన వేసవిలో వరదలు వస్తాయి, వర్షం విజయం ఎడతెరిపి లేకుండా కురుస్తుంది. వాతావరణం భరించలేనంత చల్లగా మారిపోతుంది. అప్పుడు ప్రతిఒక్కరూ అనుభవజ్ఞులు లాగ గ్లోబల్ వార్మింగ్, వాతావరణ మార్పులను గురించి మాట్లాడతారు. కానీ మాటల వల్ల సమస్యలు తీరతాయా? ప్రకృతి పట్ల సున్నితంగా వ్యవహరించడం, ప్రకృతిని రక్షించడమనేవి మన సహజ స్వభావంగా ఉండాలి. మన సంస్కారంలో ఉండాలి. గత కొద్ది వారాలుగా దేశం లోని వివిధ ప్రాంతాల్లో ఇసుక తుఫానులు వచ్చాయి. ఈదురుగాలులతో పాటూ భారీ వర్షాలు కూడా పడ్డాయి. ఇవన్నీ కాలానుగుణమైనవి కాదు. జన నష్టం జరిగింది. ఆస్తి నష్టాలు కూడా జరిగాయి. ఇవన్నీ కూడా నిజానికి వాతావరణ నమూనాలో జరుగుతున్న మార్పులు, వాటి పరిణామాలు. మన సంస్కృతి, మన సంప్రదాయం మనకి ప్రకృతితో విబేధించడాన్ని నేర్పలేదు. మనం ప్రకృతిపట్ల సద్భావంతో ఉండాలి. ప్రకృతితో ముడిపడి ఉండాలి. మహాత్మా గాంధీ గారు జీవితాంతం ప్రతి అడుగులోనూ ఈ విషయాన్నే సమర్ధించారు. ఇవాళ భారతదేశం వాతావరణ న్యాయం(climate justice) గురించి మాట్లాడినా, Cop21 , ఇంకా Paris ఒప్పందాలలో ప్రముఖ పాత్ర వహించినా, అంతర్జాతీయ సౌర కూటమి(international solar alliance  ) మాధ్యమం ద్వారా యావత్ ప్రపంచాన్నీ ఒక్క త్రాటిపై నిలబెట్టినా, వీటన్నింటి వెనుకా మహాత్మా గాంధీ గారి కలను నిజం చెయ్యాలన్న ఒక ఆలోచన ఉంది. మన భూగ్రహాన్ని పరిశుభ్రంగా, ఆకుపచ్చగా తయారుచెయ్యాలంటే ఏం చెయ్యగం అని ఈ పర్యావరణ దినోత్సవం నాడు మనందరమూ ఆలోచిద్దాం. ఇలా ఈ దిశగా మనం ముందుకు నడవగలమా? వినూత్నంగా చెయ్యగలమా? వర్షాకాలం రాబోతోంది. ఈసారి మనం రికార్డ్ స్థాయిలో చెట్లు నాటే లక్ష్యాన్ని నిర్ణయించుకోవచ్చు. కేవలం వృక్షాలను నాటడమే కాకుండా అవి పెద్దవి అయ్యేవరకూ వాటిని సంరక్షించే ఏర్పాట్లు చెయ్యాలి.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ప్రత్యేకించి నా యువ మిత్రులారా, మీరు జూన్ 21ని బాగా గుర్తుంచుకున్నారుగా? మీరే కాదు, ప్రపంచం మొత్తం జూన్ 21ని గుర్తుంచుకుంటుంది. యావత్ ప్రపంచం జూన్ 21న అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం జరుపుకుంటుంది. ఇది అందరి ఆమోదాన్నీ పొందింది. ప్రజలు కొన్ని నెలల ముందు నుండే తయారవ్వడం మొదలుపెడుతున్నారు. యావత్ ప్రపంచం జూన్ 21న అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవాన్ని జరుపుకోవడానికి పూర్తిగా సన్నాహాలు చేసుకుంటోందని నాకు వార్తలు వచ్చాయి. yoga for unity – అంటే ’ ఐక్యత కోసం యోగా ’, harmonious society – అంటే ’ సామరస్య సమాజం” అనే సందేశాలను ప్రపంచం గత కొద్ది ఏళ్లలో మళ్ళీ మళ్ళీ అనుభూతి చెందింది. సంస్కృత మహా కవి భర్తృహరి ఎన్నో యుగాల క్రితమే తన శతకత్రయం లో రాశారు –
धैर्यं यस्य पिता क्षमा च जननी शान्तिश्चिरं गेहिनी
सत्यं सूनुरयं दया च भगिनी भ्राता मनः संयमः।
शय्या भूमितलं दिशोSपि वसनं ज्ञानामृतं भोजनं
एते यस्य कुटिम्बिनः वद सखे कस्माद् भयं योगिनः।।
ధైర్యం యస్య పితా క్షమా చ జననీ శాంతిశ్చిరం గేహినీ
సత్యం సూనురయం దయా చ భగినీ భ్రాతా మన: సంయమ:
శయ్యా భూమితలం దిశోపి వసనం జ్ఞానామృతం భోజనం
యతే యస్య కుటుంబిన: వద సఖే కస్మాద్ భయం యోగిన:

ఏన్నో యుగాలకు పూర్వం చెప్పబడిన ఈ మాటలకు సరళమైన అర్థం ఏమిటంటే "పరిమితంగా యోగాభ్యాసం చెయ్యడం వల్ల మంచి గుణాలు, సత్సంబంధాలు, స్నేహితులుగ మారిపోతాయి. యోగా చెయ్యడం వల్ల అది తండ్రిలా మనల్ని రక్షించే సాహసం చేస్తుంది. తల్లికి బిడ్డల పట్ల ఉండేలాంటి క్షమా భావాన్ని పుట్టిస్తుంది. మానసిక ప్రశాంతత మన స్నేహితుడిలా మారిపోతుంది. భర్తృహరి చెప్పినట్లుగా నియమంగా యోగా చెయ్యడం వల్ల సత్యం మన సంతానంగా, దయ సోదరిగా, స్వీయ నియంత్రణ మన సోదరుడిగా, భూమి మన పరుపుగా, జ్ఞానం మన ఆకలిని పోగొట్టేదిగా తయారవుతాయి. ఈ గుణాలన్నీ ఒక్కరిలో ముడిపడి ఉన్నప్పుడు యోగి అన్ని రకాలభయాలపై విజయాన్ని సంపాదించుకుంటాడు. మన వారసత్వమైన యోగాని ముందుకు నడిపించవలసిందిగా మరోసారి నేను దేశప్రజలందరినీ కోరుతున్నాను. తద్వారా ఆరోగ్యకరమైన, ఆనందభరితమైన, సద్భావపరమైన దేశాన్ని నిర్మిద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇవాళ మే 27వ తేదీ. భారతదేశ ప్రధమ ప్రధానమంత్రి పండిత్ జవహర్లాల్ నెహ్రూ గారి పుణ్యతిథి. నెహ్రూ గారికి నేను ప్రణామం చేస్తున్నాను. ఈ మే నెల మరొక విషయంతో కుడా ముడిపడి ఉంది. అది వీర సావర్కర్. 1857వ సంవత్సరంలో ఈ మే నెల లోనే మన భారతీయులు ఆంగ్లేయులకు తమ సత్తాను చూపించారు. దేశం లోని ఎన్నో ప్రాంతాల్లో మన సైనికులు, రైతులు అన్యాయానికి విరుధ్ధంగా తమ శౌర్యాన్ని చూపెడుతూ నిలబడ్డారు. దు:ఖపడాల్సిన విషయం ఏమిటంటే, మనం చాలా కాలం వరకూ 1857 సంఘటనలను కేవలం విద్రోహ చర్యలుగా, సిపాయిల తిరుగుబాటుగా చెప్పుకున్నాం. కానీ నిజానికి ఆ సంఘటనని తక్కువగా అంచనా వేయడమే కాకుండా, అది మన స్వాభిమానాన్ని దెబ్బ తీయడానికి చేసిన ఒక ప్రయత్నం కూడా. 1857లో జరిగినది కేవలం విద్రోహం మాత్రమే కాదు, అది మన మొదటి స్వాతంత్ర పోరాటం అని వీర సావర్కర్ గారు మాత్రమే ధైర్యంగా రాశారు . సావర్కర్ గారితో పాటూ లండన్ లోని ఇండియా హౌస్ లోని వీరులంతా కలిసి ఈ సంఘటన తాలూకూ 50 వ వార్షికోత్సవాన్ని ఆడంబరంగా జరుపుకున్నారు. ఏ నెలలో అయితే మొదటి స్వాతంత్ర సంగ్రామం ప్రారంభమయ్యిందో, అదే నెలలో వీర సావర్కర్ గారి జననం కూడా జరిగింది. సావర్కర్ గారిది అనేక ప్రత్యేకతలు కలిగిన వ్యక్తిత్వం. శస్త్రాలు, అస్త్రాలు రెండిటినీ ఆరాధించారు ఆయన. మామూలుగా వీర సావర్కర్ గారిని ఆయన వీరత్వానికీ, బ్రిటిష్ వారి పాలనకు వ్యతిరేకంగా ఆయన జరిపిన పోరాటానికి గానూ గుర్తు చేసుకుంటాము. కానీ ఇవన్నీ కాకుండా ఆయన ఒక తేజశ్శాలి అయిన కవి, సామాజిక సంస్కర్త కూడా. ఆయన ఎల్లప్పుడూ సద్భావన , ఐక్యత భావాలకి బలాన్నిచ్చారు. సావర్కర్ గారి గురించి ఒక అద్భుతమైన వర్ణనని మన ప్రియమైన గౌరవనీయులు అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ గారు చేసారు. అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ గారు ఏమన్నారంటే – సావర్కర్ గారు అంటే తేజం, సావర్కర్ గారు అంటే త్యాగం, సావర్కర్ గారు అంటే తపస్సు, సావర్కర్ అంటే తత్వం, సావర్కర్ అంటే తర్కం, సావర్కర్ అంటే యవ్వనం, సావర్కర్  అంటే బాణం, సావర్కర్ అంటే కత్తి. అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ గారు సరైన చిత్రణ చేసారు. సావర్కర్ గారు కవిత, క్రాంతి రెండిటితోనూ నడిచారు. ఆయన ఒక సున్నితమైన కవి కావడమే కాక ఒక సాహసవంతుడైన విప్లవకారుడు కూడా.

నా ప్రియమైన సోదర సోదరీమణులారా, నేను టివీ లో ఒక కథని చూశాను. రాజస్థాన్ లో  సీకర్ ప్రాంతంలోని నిరుపేద బస్తీలలో నివసించే ఆడపిల్లల కథ. మన ఈ ఆడబిడ్డలు చెత్త ఏరుకోవడంతో పాటూ ఇంటింటా బిక్షాటన చేసేంత నిస్సహాయులు. ఇవాళ వాళ్ళు కుట్టు పని నేర్చుకుని పేదవారు తమ శరీరాలను కప్పుకోవడానికి బట్టలు కుట్టిపెడుతున్నారు. అక్కడి ఆడబిడ్డలు, ఇవాళ తమ తమ కుటుంబాలకు సరిపడా బట్టలు కుట్టడమే కాకుండా ఇతర సామాన్యవర్గాలకూ, ఇంకా కొన్ని మంచి బట్టలు కూడా కుట్టిపెడుతున్నారు. ఇంతే కాకుండా వారు తమ నైపుణ్యాన్ని అభివృధ్ధి పరుచుకునే శిక్షణా తరగతులకు కూడా వెడుతున్నారు. మన ఈ ఆడబిడ్డలు ఇవాళ ఆత్మ విశ్వాసంతో ఉన్నారు.  గౌరవంగా తమ జీవితాలను గడుపుకుంటున్నారు. తమ తమ కుటుంబాలకు బలాన్నిచ్చేలా తయారయ్యారు. ఆశ,విశ్వాసాలతో నిండిన ఈ ఆడబిడ్డల ఉజ్వలమైన భవిష్యత్తుకు గానూ నేను శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను. ఏదైనా సాధించాలనే కోరిక ఉంటే, ధృఢసంకల్పం ఉంటే, ఎన్నో కష్టాల మధ్యన కూడా విజయాన్ని సాధించవచ్చు అని వారు నిరూపించారు. ఇది కేవలం సీకర్ ప్రాంతపు విషయం మాత్రమే కాదు, భారతదేశం లోని ప్రతి మూలా మీకు ఇలాంటి విషయాలు ఎన్నో కనబడతాయి. మీ ప్రాంతంలో, చుట్టుపక్కల గనుక మీరు దృష్టిని సారిస్తే ప్రజలు ఏ విధంగా తమ పరిస్థితులను జయించి నిలబడుతున్నారో తెలుస్తుంది. మనం ఏదైనా టీకొట్టు దగ్గర నిలబడి , టీ రుచిని ఆస్వాదిస్తున్నప్పుడు, పక్కన ఉన్న మనుషులు మాట్లాడుకునే కబుర్లు, వారి చర్చలు, అభిప్రాయాలు, విమర్శలు వినే ఉంటారు. ఈ చర్చలు రాజకీయాల గురించీ కావచ్చు, సామాజిక విషయాల గురించీ కావచ్చు, సినిమాల గురించీ కావచ్చు, ఆటలు, ఆటగాళ్ల గురించీ కావచ్చు, దేశంలోని సమస్యల గురించి కూడా కావచ్చు. ఇలాంటి చర్చలు జరపాలి కానీ చాలావారకూ ఇలాంటి చర్చలు, చర్చల వరకే పరిమితమౌతాయి. కానీ కోందరు వ్యక్తులు మాత్రం తమ పనుల నుండి కొంత సమయం కేటాయించి, తమ కష్టంతోనూ, ఇష్టం తోనూ మార్పుని తెచ్చే దిశగా ముందుకు నడుస్తారు. తమ కలలకు నిజరూపాన్ని ఇస్తారు. ఇతరుల కలల్ని కూడా తమవిగా చేసుకుని వాటిని నిజం చేయ్యడానికి తమని తాము శోషింప చేసుకునేలాంటి ఒక కథ ఒరిస్సా లోని కటక్ నగరంలో ఒక పూరి గుడిసె లో నివసించే డి.ప్రకాశ రావు ది. నిన్ననే నాకు డి.ప్రకాశ రావు ని కలిసే అవకాశం లభించింది. శ్రీ డి.ప్రకాశ రావు ఏభై ఏళ్ళుగా నగరంలో టీ అమ్ముకుంటున్నారు. ఒక మామూలు టీ కొట్టు నడిపే వ్యక్తి, డెభ్భై కంటే ఎక్కువ మంది పిల్లలకు విద్యా ప్రకాశాన్ని అందిస్తున్నాడని తెలిస్తే మీరు వింటే ఆశ్చర్యపోతారు. బస్తీలోనూ, పూరి గుడిసెల్లోనూ నివసించే పిల్లల కోసం "ఆశ ఆశ్వాసన" పేరుతో ఒక పాఠశాలను ప్రారంభించారు. జీవనం కోసం టీకొట్టును నడిపే ఈ పేద వ్యక్తి తన ఏభై శాతం ఆదాయాన్ని ఆ పాఠశాల కోసం ఖర్చు పెడతాడు. పాఠశాలకు వచ్చే పిల్లలందరికీ విద్య, ఆరోగ్య, భోజన సదుపాయాలను పూర్తిగా అందిస్తాడు. డి.ప్రకాశ రావు కఠిన పరిశ్రమకీ, ఆయన పట్టుదలకీ, ఆ పేద విద్యార్థుల జీవితాలకు కొత్త దారిని చూపినందుకు గానూ ఆయనకు అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఆ పిల్లల జీవితాలలోంచి చీకటిని ఆయన తరిమివేశారు.”తమసోమా జ్యోతిర్గమయా’ అనే వేద వాక్యం ఎవరికి తెలీదు? కానీ ఆ వాక్యాన్ని జీవించి చూపెట్టారు డి.ప్రకాశరావు. వారి జీవితం మనందరికీ, సమాజానికీ, యావత్ దేశానికీ ఒక ప్రేరణ. 
మీ చుట్టుపక్కల కూడా ఇలాంటి ప్రేరణాత్మక సంఘటనలు ఉంటాయి. అనేకానేకమైనవి ఉంటాయి. రండి అందరం కలిసి  అనుకూలతని ముందుకు నడిపిద్దాం.

జూన్ నెలలో ఏండ తీవ్రత ఎంత ఎక్కువగా ఉంటుందంటే ప్రజలు వర్షాల కోసం ఎదురుచూస్తారు. ఆకాశంలో మబ్బులెప్పుడు కనబడతాయా అని ఎదురుచూపులు చూశ్తారు. కొద్ది రోజుల్లో ప్రజలు చంద్రుడి కోసం కూడా ఎదురుచూశ్తారు. చంద్రుడు కనబడ్డాడంటే అర్ధం ఈద్ పండుగ జరుపుకోవచ్చని. రంజాన్ సందర్భంగా ఒక నెలంతా ఉపవాసం ఉన్నాకా ఈద్ పండుగ ను పూర్తి ఉత్సాహంతో జరుపుకుంటారు. ఈ సందర్భంగా, ప్రత్యేకంగా పిల్లలకు మంచి బహుమతులు కూడా లభిస్తాయి. ఈద్ పండుగ మన సమాజంలో సామరస్య బంధాలను మరింత బలపరుస్తుందని నేను ఆశిస్తున్నాను. అందరికీ అనేకానేక అభినందనలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మీ అందరికీ అనేకానేక ధన్యవాదాలు. మరోసారి మళ్ళీ వచ్చే నెలలో ’మన్ కీ బాత్’ లో కలుద్దాం.
నమస్కారం!

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నమస్కారం!
ఈసారి ’మనసులో మాట ’ని ఒక ఫోన్ కాల్ తో ప్రారంభిద్దాం –
(లేడీ వాయిస్)
“గౌరవనీయులైన ప్రధానమంత్రి గారూ, నేను మీరట్ నుండి కోమల్ త్రిపాఠీ ని మాట్లాడుతున్నాను. 28వ తేదీ నేషనల్ సైన్స్ డే. భారతదేశపు ప్రగతి, అభివృధ్ధి రెండూ కూడా విజ్ఞానం తోనే ముడిపడి ఉన్నాయి. విజ్ఞానంలో మనం ఎంత ఎక్కువగా పరిశోధనలు, ఆవిష్కరణలు చేస్తామో అంత ఎక్కువగా మనం అభివృధ్ధి చెందుతాము. ఎదుగుతాము. మన దేశ యువతకు ప్రేరణను అందించే విధంగా ఏవైనా మాటలు చెప్పగలరా? మీరిచ్చే ప్రేరణ దేశ యువతకు తమ ఆలోచనలను వైజ్ఞానికపరంగా మార్చుకుని, దేశాన్ని అభివృధ్ధి దిశగా తీశుకువెళ్ళేందుకు సహాయపడగలదు..ధన్యవాదాలు.”

మీరు ఫోన్ కాల్ చేసినందుకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు. విజ్ఞానానికి సంబంధించిన ఎన్నో ప్రశ్నలను నా యువ స్నేహితులు నన్ను అడిగుతూ ఏవేవో ప్రశ్నలు రాస్తూనే ఉంటారు. సముద్రపు నీరు నీలంగా కనిపిస్తుంది. కానీ మన దినచర్యలో అనుభవపూర్వకంగా మనకు అర్థమయ్యేది ఏమిటంటే, నీటికి ఏ రంగూ ఉండదని. నది అయినా, సముద్రమయినా, నీటి రంగు ఎందుకు మారుతుంది అని మనం ఎప్పుడైనా ఆలోచించామా? ఈ ప్రశ్న మన ఆధునిక భారతదేశానికి ఒక గొప్ప శాస్త్రవేత్తని ఇచ్చింది. విజ్ఞానం గురించి మనం మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడు ముందుగా భారతరత్న సర్ సి.వి.రామన్ గారి పేరు గుర్తుకు వస్తుంది. ఆయనకు లైట్ స్కాటరింగ్ అంటే కాంతి యొక్క వికీర్ణంపై అద్భుతమైన పరిశోధన చేసినందుకు గానూ నోబుల్ బహుమతి లభించింది. ఆయన పరిశోధన “రామన్ ఎఫెక్ట్” పేరుతో ప్రసిధ్ధి చెందింది. మనం ప్రతి సంవత్సరం ఫిబ్రవరి 28 నాడు నేషనల్ సైన్స్ డే జరుపుకుంటాము. ఎందుకంటే, ఇదే రోజున సి.వి. రామన్ గారు ” లైట్ స్కాటరింగ్” అనే అంశం కనుగొన్నారు. అందుకు గానూ వారికి నోబుల్ పురస్కారం లభించింది. మన దేశంలో విజ్ఞాన రంగంలో ఎందరో శాస్త్రవేత్తలు జన్మించారు. ఒకవైపున ప్రముఖ గణిత శాస్త్రవేత్త బోధాయనుడు, భాస్కరుడు, బ్రహ్మ గుప్తుడు, ఆర్యభట్టు మొదలైనవారి సంప్రదాయం ఉంది. మరోవైపు చికిత్సా రంగంలో సుష్రుతుడు, చరకుడు మనకు గౌరవనీయులు. సర్ జగదీశ్ చంద్ర బోస్, హర్ గోవింద్ ఖురానా నుండి సత్యేంద్రనాథ్ బోస్ వంటి శాస్త్రవేత్తలు భారతదేశానికి గర్వకారణM. సత్యేంద్రనాథ్ బోస్ పేరు మీద ప్రముఖ పార్టికల్ “BOSON” నామకరణం కూడా జరిగింది. ఈమధ్య నాకు ముంబయ్ లో ఒక కార్యక్రమంలో పాల్గొనే అవకాశం లభించింది. – Wadhwani Institute for Artificial Intelligence ప్రారంభోత్సవానికి అందిన ఆహ్వానం అది. విజ్ఞాన రంగంలో జరుగుతున్న అద్భుతాల గురించి తెలుసుకోవడం చాలా ఆసక్తికరంగా నిలిచింది. Artificial Intelligence మాధ్యమం ద్వారా Robots, Bots , ఇంకా మరెన్నో ప్రత్యేకమైన పనులను చేసే యంత్రాలను తయారుచేయడానికి సహాయం లభిస్తుంది. ఈమధ్య యంత్రాలు కూడా స్వయంగా వాటంతట అవే తమలోని Intelligenceని మరింతగా పెంచుకొంటున్నాయి. ఈ టెక్నాలజీ ఎందరో పేదలు, baadhiతులు, అవసరం ఉన్నవారి జీవితాలను మెరుగుపరచడానికి ఉపయోగపడుతుంది. ఆ కార్యక్రమంలో నేను దివ్యాంగ సోదరసోదరీమణుల జీవితాలు సౌఖ్యవంతంగా మారడానికి Artificial Intelligence ద్వారా ఏదైనా సహాయం లభించే వీలేమైనా ఉందా? Artificial Intelligence ఉపయోగించి ప్రకృతి వైపరీత్యాల గురించి మరింత ఎక్కువగా అంచనాలను వెయ్యగలమా? రైతుపోదరులకు పంటల ఉత్పత్తి గురించి ఏమైనా సహాయం చెయ్యగలమా? Artificial Intelligence ఆరోగ్య సేవల అందుబాటును సులభతరం చెయ్యడానికీ, ఆధునికపధ్ధతులలో రోగాలను నయం చెయ్యడంలో ఏదైనా సహాయాన్ని అందించగలదా? అని నేను ఆ శాస్త్రవేత్తల సమూహాన్ని కోరాను.

కొద్దిరోజులక్రితం ఇజ్రాయిల్ ప్రధానమంత్రి తో పాటూ గుజరాత్ లోని అహ్మదాబాద్ లో ‘I Create’ ప్రారంభోత్సవానికి వెళ్ళే అవకాశం నాకు లభించింది. అక్కడ ఒక యువకుడు తయారుచేసిన ఒక డిజిటల్ పరికరాన్ని చూసాను. ఆ పరికరంలోని ప్రత్యేకత ఏమిటంటే, మాటలురానివారు తమ మాటలను ఆ పరికరం ద్వారా రాయగానే అవి స్వరరూపాన్ని సంతరించుకుంటాయి. దానివల్ల మనం మామూలుగా ఎదుటిమనిషితో మాట్లాడినట్లే, మాటలురానివారు కూడా ఎదుటివారితో సంభాషించవచ్చు. ఇలా ఎన్నో విధాలుగా Artificial Intelligence ను ఉపయోగించుకోవచ్చని నేను అనుకుంటున్నాను.

సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీల విలువ తటస్థంగా ఉంటుంది. వాటంతట వాటికి ఏ విలువా ఉండదు. ప్రతి యంత్రమూ మనం ఏ విధంగా కోరుకుంటామో, అలా మాత్రమే పని చేస్తుంది. కానీ యంత్రం ద్వారా మనం ఎలాంటి పని చేయించుకుంటాము అన్నది మనపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఇక్కడ మానవ లక్ష్యమే ముఖ్యమైనది. విజ్ఞానాన్ని కేవలం మానవుడి సంక్షేమం కోసం మాత్రమే కాకుండా, మానవ జీవితం ఉత్కృష్టమైన శిఖరాలను ఆధిరోహించడానికి కూడా ఉపయోగించాలి.

లైట్ బల్బ్ ను కనిపెట్టిన థామస్ ఆల్వా ఎడిసన్ తన పరిశోధనల్లో చాలాసార్లు విఫలమయ్యారు. ఒకసారి ఆయనను ఈ విషయం గురించి ప్రశ్నించినప్పుడు ఆయన ఏమన్నారంటే, “నేను లైట్ బల్బ్ ను తయారవ్వకుండా చెయ్యగలిగే లాంటి పదివేల ప్రయత్నాలు చేసాను” అన్నారు. అంటే ఎడిసన్ తన విఫలయత్నాలను కూడా తన శక్తిగా మార్చుకున్నారన్నమాట. యాదృఛ్ఛికమూ, అదృష్టకరమైన విషయం ఏమిటంటే నేను ఇవాళ మహర్షి అరవిందుల కర్మభూమి “Auroville ” లో ఉన్నాను. ఒక విప్లవకారుడిగా ఆయన బ్రిటిష్ పాలనకు సవాలుగా నిలిచారు. వారికి వ్యతిరేకంగా పోరాడారు. వారి పరిపాలనపై ప్రశ్నించారు. ఇదే విధంగా ఆయన ఒక మహర్షి రూపంలో జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్నీ ప్రశ్నించారు. వాటికి జవాబుని కూడా వెలికితీసి, మానవత్వానికి దారి చూపెట్టారు. సత్యాన్ని తెలుసుకోవడానికి ప్రతిసారీ ప్రశ్నించుకుంటూ ఉండడం అనేది ఎంతో ముఖ్యమైన విషయం. శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణల వెనుక ఉన్న అసలైన ప్రేరణ కూడా అదే. ఎందుకు, ఏమిటి, ఎలా? లాంటి ప్రశ్నలకు జవాబులు దొరికేవరకూ అవిశ్రాంతంగా శ్రమించాలి. నేషనల్ సైన్స్ డే సందర్భంగా నేను మన శాస్త్రవేత్తలను, విజ్ఞానంతో ముడిపడి ఉన్న వ్యక్తులందరికీ అభినందనలు తెలియచేస్తున్నాను. సత్యం కోసం, జ్ఞానం కోసం వెతకడానికి మన యువత ప్రేరణపొందాలని, విజ్ఞానం సహాయంతో సమాజానికి వారు సేవ చెయ్యాడానికి ప్రేరణ పొందాలని కోరుకుంటూ , నేను మన యువతరానికి అనేకానేక శుభాకాంక్షలు అందిస్తున్నాను.

మిత్రులారా, ఆపద సమయంలో సేఫ్టీ, డిజాస్టర్ మొదలైన విషయాలపై నాకు చాలా సార్లు ఎన్నో సందేశాలు వస్తూ ఉంటాయి. ప్రజలు నాకు ఏదో ఒకటి రాస్తూనే ఉంటారు. పూనా నుండి రవీంద్ర సింహ్ గారు నరేంద్రమోదీ యాప్ కు పంపిన సందేశంలో occupational safety గురించి ప్రస్తావించారు. మన దేశంలో ఫ్యాక్టరీలు, నిర్మాణం పనులు జరిగే చోట safety standards పెద్ద గొప్పగా లేవని వారు అన్నారు. రాబోయే మార్చి నాలుగవ తేదీ National Safety Day కాబట్టి, ప్రధానమంత్రిగారు తన మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమంలో భద్రత గురించి కొన్ని జాగ్రత్తలు చెప్పాలనీ, ప్రజలలో భద్రత పట్ల అవగాహన పెంచాలని ఆయన రాసారు. మనం బహిరంగ ప్రదేశాల్లో భద్రత గురించి మాట్లాడేప్పుడు pro-activeness , preparedness అనే రెండు ముఖ్యమైన విషయాల గురించి చెప్పుకోవాలి. భద్రత రెండు రకాలు. ఆపద సమయంలోనూ, వైపరీత్యాల మధ్య పాటించాల్సినది ఒకటి . రెండవది దైనందిక జీవితంలో ఉపయోగపడేది. safety in everyday life .
దైనందిక జీవితంలో మనం భద్రత గురించి అప్రమత్తంగా లేకపోతే, జాగ్రత్తలు తీసుకోకపోతే, ఆపదల సమయంలో భద్రతను పొందడం కష్టమైపోతుంది. మనందరమూ చాలాసార్లు దారిలో రాసి ఉన్న బోర్డులను చదువుతూ ఉంటాము. వాటిలో 
-” ఏకాగ్రత లోపిస్తే – ప్రమాదం జరుగుతుంది”
-“ఒక తప్పిదం నష్టాన్ని కలిగిస్తుంది – ఆనందాన్ని ,నవ్వులను చిదిమేస్తుంది”
– “ఇంత త్వరగా భవబంధాలను తెంచుకోకు – భద్రతతో బంధుత్వాన్ని పెంచుకో”
– “భద్రతతో ఆడుకోవద్దు – జీవితాన్ని కోల్పోవద్దు”

ఇలాంటివి చదువుతూ ఉంటాము. ఆ దారిని దాటాక ఆ వాక్యాల వల్ల మన జీవితంలో అన్నిసార్లూ ఉపయోగం ఉండకపోవచ్చు. కానీ ప్రకృతివైపరీత్యాలను వదిలేస్తే, ఎక్కువ శాతం ప్రమాదాలు మన పొరపాట్ల వల్లే జరుగుతాయి. మనం అప్రమత్తంగా ఉండి, అవసరమైన జాగ్రత్తలు పాటిస్తే, మన జీవితాలను కాపాడుకోవడమే కాకుండా, పెద్ద పెద్ద ప్రమాదాల నుండి కూడా సమాజాన్ని రక్షించగలం. ఒకోసారి పని చేసే చోట భద్రతను గురించి ఎన్నో సూచనలు రాసి ఉంటాయి. కానీ వాటిని ఎవ్వరూ కూడా సరిగ్గా పాటించరు.

మహానగరాల్లోనూ, పట్టణాల్లోని ఉన్న పురపాలక సంఘాలవారు అగ్నిమాపకదళాలతో వారంలో ఒకసారైనా, నెలలో ఒకసారైనా వివిధపాఠశాలల్లోని పిల్లల ఎదుట మాక్ డ్రిల్ చేయించవలసిందని నేను కోరుతున్నాను. దానివల్ల రెండు ఉపయోగాలు ఉన్నయి. అగ్నిమాపకదళానికి కూడా అప్రమత్తంగా ఉండే అవకాశం లభిస్తుంది. యువతరానికి కూడా వీటికి సంబంధించిన శిక్షణ లభిస్తుంది. దీనికి విడిగా ఏ అదనపు ఖర్చూ ఉండదు. ఇది విద్యలో ఒక భాగమైపోతుంది. నేను ఎప్పుడూ ఇదే విషయాన్ని చెప్తూ ఉంటాను. ప్రమాదాల గురించి, వైపరీత్యాల గురించి చెప్పుకోవాలంటే, భారతదేశం వాతావరణ పరంగానూ ,భౌగోళికంగానూ ఎన్నో వైవిధ్యాలున్న దేశం. ఈ దేశం ఎన్నో ప్రకృతిక, మానవ నిర్మితమైన ప్రమాదాలను ante ఎన్నో రసాయనిక, పారిశ్రామిక దుర్ఘటనలను ఎదుర్కొంది. ఇవాళ National Disaster Management Authority అనగా NDMA వారు దేశంలో ప్రధాన విపత్తు నిర్వహణ చేస్తున్నారు. భూకంపాలు, వరదలు, తుఫానులు మొదలైన వివిధరకాలైన ప్రమాదాలు వచ్చినప్పుడు ,rescue operation ఉన్నప్పుడు NDMA వారు వెంtaనే అక్కడికి చేరుకుంటారు. కొన్ని మార్గదర్శక సూత్రాలను కూడా వారు విడుదల చేసారు. అంతేకాక దానితో పాటుగా capacity building కోసం కూడా వారు శిక్షణా కార్యక్రమాలు చేపడుతూ ఉంటారు. వరదలు, తుఫానులు వచ్చే జిల్లాల్లో వాలంటీrla శిక్షణ కోసం “ఆపదా మిత్ర” పేరుతో ఒక కార్యక్రమాన్ని చేపట్టారు. శిక్షణ, అప్రమత్తత లది ఎంతో ముఖ్యమైన పాత్ర. రెండు మూడేళ్ల క్రితం ’లూ – అంటే వేడి గాడ్పుల వల్ల ప్రతి ఏtaa veలమంది మరణించేవారు.అందువల్ల వేడి గాడ్పులను నియంత్రించడానికి NDMA వారు వర్క్ షాప్ లను నిర్వహించారు. ప్రజల్లో అప్రమత్తత పెంచడానికి ప్రచారాన్ని నడిపారు. వాతావరణ శాఖ వారు ఖచ్చితమైన అంచనాలను వేసారు. అందరి సహకారంతో ఒక చక్కని పరిణామం ముందుకొచ్చింది. 2017లో వేడి గాడ్పుల వల్ల జరిగే మరణాల సంఖ్య ఊహించని విధంగా తగ్గి దగ్గర దగ్గర 220కి పరిమితమైంది. దీనివల్ల తెలిసినదేమిటంటే, మనం భద్రతకు ప్రాముఖ్యతను ఇస్తే, మనం సురక్షితంగా ఉంdaగలం. సమాజంలో ఈ విధంగా ఎక్కడ ఆపద ఉంటే అక్కడకు వచ్చి నిమిషాల్లో సహాయం కార్యక్రమాల్లో నిమగ్నమయిపోయే అసంఖ్యాక ప్రజలను, సామాజిక సంఘాలను, అప్రమత్త పౌరులను నేను అభినంdisస్తున్నాను. Fire and Rescue Services, National Disaster Response Forces, Paramilitary Forces, మన సైనిక బలగాలు కూడా ఆపద సమయంలో, ఎంతో ధైర్యసాహసాలతో చేరుకుని తమ ప్రాణాలను సైతం లెఖ్ఖ చేయకూండా ప్రజలకు సహాయం చేస్తారు. NCC, Scouts మొదలైనవి కూడా ఇలాంటి పనులు చేపడుతున్నాయి. శిక్షణను కూడా ఇస్తున్నారు. కొద్ది రోజుల క్రితం నుండి మరో ప్రయత్నం కూడా మొదలైంది. దేశాలలో జాయింట్ మిలిటరీ ఎక్స్సర్సైజ్ ఉన్నట్లే, ప్రపంచదేశాలన్నీ కలిసి Disaster Management కోసం కూడా joint exercise ఎందుకు చెయ్యకూడదు అని ఆలోచించాయి. భారతదేశం నేతృత్వంలో BIMSTEC పేరుతో, బాంగ్లాదేశ్, భారతదేశం, మయన్మార్, శ్రీలంక, థాయిలాండ్, భూటాన్, నేపాల్ మొదలైన దేశాలన్నీ కలిసి ఒక joint disasters management exercise చేసాయి. ఇది ఒక మొట్టమొదటి, గొప్ప మానవతా ప్రయోగం. మనం ఒక pramaada chaitanya samaajamగా తయారవ్వాలి. మన సంస్కృతిలో మన విలువలను పరిరక్షించుకోవడం, అంటే safety of values గురించి ఎప్పుడూ చెప్పుకుంటూ ఉంటాము. కానీ మనం values of safety అంటే భద్రత యొక్క విలువలను కూడా తెలుసుకుంటూ ఉండాలి. వాటిని మన జీవితంలో భాగం చేసుకోవాలి. సామాన్యంగా మనం ఎన్నోసార్లు విమానంలో ప్రయాణిస్తూ ఉంటాము. విమానప్రయాణ ప్రారంభంలో air hostess భద్రత గురించి సూచనలు ఇస్తూ ఉంటారు. ఈ సూచనలన్నీ కూడా మనందరమూ ఎన్నోసార్లు వినే ఉంటాము. కానీ ఎవరైనా మనల్ని విమానంలోకి తీసుకువెళ్ళి నిలబెట్టి, లైఫ్ జాకెట్ ఎక్కడ ఉంది, దానిని ఎలా ఉపయోగించాలి అని అడిగితే, మనలో ఎవ్వరమూ కూడా సరిగ్గా సమాధానం చెప్పలేమని నేను ఖచ్చితంగా చెప్పగలను. అంటే సమాచారం అందించే సదుపాయం ఉందా? అంటే ఉంది. వాటిని ప్రత్యక్షంగా చూసే అవకాశం ఉందా? అంటే ఉంది. కానీ మనం దృష్టి పెట్టము. ఎందుకు అంటే మనం స్వభావపరంగా అప్రమత్తంగా ఉండము. అందువల్ల విమానంలో కూర్చున్నాకా, మన చెవులకి జాగ్రత్తలు వినబడతాయి కానీ ’అవి మన కోసమే చెప్తున్నారు’ అని మనలో ఎవరమూ అనుకోము. జీవితంలోని ప్రతి రంగంలోనూ మనం అలాగే అనుకుంటాం. ఈ భద్రత మన కోసం కాదు అని మనం అనుకోకూడదు. మనందరమూ మన భద్రత కోసం అప్రమత్తంగా ఉంటే సమాజ భద్రత కూడా అందులో అంతర్గతంగా ఉంటుంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈసారి బడ్జెట్ లో స్వఛ్ఛభారత్ ప్రచారంలో భాగంగా గ్రామాల కోసం బయోగ్యాస్ మాధ్యమం ద్వారా 
waste to wealth, waste to energy – అంటే వ్యర్థాల నుండి సంపద, వ్యర్థాల నుండి శక్తినీ తయారుచేసుకోవడం అనే విషయంపై దృష్టి పెట్టి ఒక కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించాం. దీనికి గోబర్ -ధన్ అని పేరు పేటాము. ’GOBAR-Dhan’ అంటే – Galvanizing Organic Bio-Agro Resources. గ్రామాలను శుభ్రపరచడం, పశువుల పేడను, ఇంకా సేంద్రీయ వ్యర్థాలను COMPOST , BIO-GAS లుగా మార్చడమే కాక వాటి ద్వారా ధనాన్ని, శక్తినీ ఉత్పత్తి చెయ్యడమే ఈ గోబర్-ధన్ ఉద్దేశ్యం. భారతదేశంలో పశువుల సంఖ్య దాదాపు ముఫ్ఫై కోట్లు. వాటి పేడ ఉత్పత్తి ముఫ్ఫై లక్షల టన్నులు. కొన్ని యూరోపియన్ దేశాలూ, చైనా లోనూ పశువుల పేడనూ, మిగితా సేంద్రీయ వ్యర్థాలనూ శక్తిని ఉత్పత్తి చెయ్యడానికి వాడతాయి. కానీ భారతదేశంలో వీటిని పూర్తిస్థాయిలో ఉపయోగం లేదు. “స్వచ్ఛ భారత మిషన్ గ్రామీణ్” లో భాగంగా ఇప్పుడు ఈ దిశలో ముందుకు నడుస్తున్నారు. పశువుల పేడ, సేంద్రీయ వ్యర్థాలను , వంటిళ్ళలో నుండి లభ్యమయ్యే వ్యర్థాల నుండి బయో గ్యాస్ ఆధారిత శక్తిని ఉత్పత్తి చెయ్యడానికి ఒక లక్ష్యాన్ని నిర్దేశించబడింది. గోబర్ ధన్ యోజనా లో భాగంగా గ్రామీణ భారతదేశంలో రైతు సోదరసోదరీమణులను పేడ, వ్యర్థాలనూ కేవలం పనికిమాలినవిగా చూడకూండా, ధనాన్ని ఆర్జించే మాధ్యమాలుగా చూడాలవలసిందిగా ప్రోత్సహించడం జరుగుతుంది. గోబర్ ధన్ పథకం ద్వారా గ్రామీణరంగాలకు ఎన్నో లాభాలు కలుగుతాయి. గ్రామాలను శుభ్రంగా ఉంచడానికి సహాయపడుతుంది. పశువుల ఆరోగ్యం మెరుగుపడుతుంది. వాటి ఉత్పాదన పెరుగుతుంది. బయో గ్యాస్ వల్ల వంటకూ, లైటింగ్ కోసమూ అవసరమయ్యే శక్తి విషయంలో స్వయం సమృధ్ధి పెరుగుతుంది. రైతులకూ, పశువుల కాపరులకూ ఆదాయం పెరగడానికి ఈ పథకం సహాయపడుతుంది. వేస్ట్ కలక్షన్, రవాణా, బయోగ్యాస్ అమ్మకం, మొదలైనవాటి కోసం కొత్త ఉద్యోగావకాశాలు పెరుగుతాయి. గోబర్ ధన్ పథకం సవ్యంగా సాగడానికి ఒక ఆన్లైన ట్రేడింగ్ ప్లాట్ఫార్మ్ కూడా తయారుచెయ్యడదుతుంది. ఇది రైతులను, కొనుగోలుదారులతో జతపరుస్తుంది. దీనివల్ల రైతులకు పేడ, సేంద్రీయ వ్యర్థాలకు గానూ సరైన ధర లభిస్తుంది. నేను వ్యాపారస్తులనూ, ప్రత్యేకంగా గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్న సోదరీమణులను ముందుకు రావలసిందిగా అబ్యర్థిస్తున్నాను. స్వయం సహాయక బృందాన్ని , సహకార సమితులను ఏర్పాటు చేసుకుని ఈ అవకాశాన్ని సద్వినియోగపరుచుకోవలసినదిగా నేను కోరుతున్నాను. clean energy and green jobs అనే ఉద్యమంలో పాల్గొనవలసిందిగా మిమ్మల్ని ఆహ్వానిస్తున్నాను. తద్వారా గ్రామాలలో వ్యర్థాన్ని ధనంగా మార్చడానికీ, గోబర్ – ధన్ తయారుచేసే దిశగా అడుగెయ్యాలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇప్పటివరకు మనం music festival, food festival, film festival మొదలైన ఎన్నో రకాలైన ఫెస్టివల్స్ గురించి వింటూవచ్చాం. కానీ చత్తీస్ గడ్ లోని రాయ్ పూర్ లో ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రయత్నం ద్వారా మొట్టమొదటి వ్యర్థాల మహోత్సవం ఏర్పాటైంది. రాయపూర్ నగర పాలక సంస్థ ద్వారా ప్రారంభించబడిన ఈ మహోత్సవం వెనుక ఉద్దేశ్యం ఏమిటంటే, పరిశుభ్రత పట్ల అవగాహన. నగరంలోని వ్యర్థాలను సృజనాత్మకంగా ఉపయోగించడానికీ, వ్యర్థాలను తిరిగి ఉపయోగించడానికీ విభిన్నమైన పధ్ధతుల గురించి అవగాహన కల్పించడం. ఈ మహోత్సవం లో భాగంగా జరిగిన రకరకాల కార్యక్రమాల్లో విద్యార్థుల నుండీ పెద్దల వరకు అందరూ పాల్గొన్నారు. వ్యర్థాలను ఉపయోగించి చేసిన రకరకాల కళాకృతులు తయారయ్యాయి. వేస్ట్ మేనేజ్మెంట్ తాలూకూ అన్ని దృష్టికోణాలపై ప్రజలను సుశిక్షితులను చెయ్యడానికి వర్క్ షాప్ లను కూడా ఏర్పాటుచేసారు. పరిశుభ్రత ప్రధానాంశం పై సంగీట కార్యక్రమం కూడా జరిగింది. ఆర్ట్ వర్క్ కూడా చేసారు. రాయ్ పూర్ నుండి ప్రేరణ పొంది కొన్ని మిగతా జిల్లాల్లో కూడా రకరకాల పధ్ధతుల్లో వ్యర్థ మహోత్సవాలు జరిగాయి. ప్రతి ఒక్కరూ తమ వంతుగా పరిశుభ్రత గురించిన సృజనాత్మక ఆలోచనలను పంచుకున్నారు. చర్చించుకున్నారు. కవితాగానాలు చేసారు. పరిశుభ్రత గురించిన ఒక ఉత్సవ వాతావరణం ఏర్పడింది. ముఖ్యంగా పాఠశాల విద్యార్థులు ఇందులో ఎంతో ఉత్సాహంగా పాల్గొన్నారు. వేస్ట్ మేనేజ్మెంట్ , పరిశుభ్రతల తాలూకూ ప్రాముఖ్యాన్ని విభిన్న రీతిలో ఈ మహోత్సవంలో ప్రదర్శించినందుకు గానూ రాయపూర్ నగరపాలక సంస్థనూ, మొత్తం చత్తిస్ గడ్ ప్రజలనూ, అక్కడి ప్రభుత్వాన్నీ, పాలనా యంత్రాంగానికి నేను అనేకానేక ఆభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

ప్రతి ఏడూ మార్చి ఎనిమిదవ తేదీన అంతర్జాతీయ మహిళా దినోత్సవం జరుగుతుంది. మన దేశంలోనూ, ప్రపంచంలోనూ ఎన్నో కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి. ఆ రోజున మన దేశంలో ’నారీశక్తి పురస్కారం ’ పేరుతో వివిధరంగాల్లో అనుసరించదగ్గ కార్యక్రమాలు చేపట్టిన మహిళలందరినీ సత్కరిస్తారు. ఇవాళ దేశం woman development – నుండి woman-lead development అంటే దిశగా ముందుకు సాగుతోంది. అంటే ఇవాళ మనం మహిళా అధివృధ్ధి నుండి ముందుకు నడిచి మహిళా -నేతృత్వ అభివృధ్ధి గురించి మాట్లాడుకుంటున్నాం. ఈ సందర్భంగా నాకు స్వామీ వివేకానంద గారి మాటలు గుర్తువస్తున్నాయి – ఆయన ఏమన్నారంటే “the idea of perfect womanhood is perfect independence’-

నూటపాతిక సంవత్సరాల క్రితం స్వామీ వివేకానంద గారి అభిప్రాయం భారతీయ సంస్కృతిలో నారీశక్తి తలంపుని వ్యక్తపరుస్తుంది. ఇవాళ సామాజిక, ఆర్థిక జీవితంలోని అన్ని రంగాల్లో మహిళలకు సమాన హక్కులను కల్పించడం మనందరి కర్తవ్యం. ఇది మనందరి బాధ్యత. పురుషుల గుర్తింపు స్త్రీల వల్ల ఏర్పడిన సంప్రదాయంలో మనం భాగస్తులం. యశోదానందనుడు, కౌసల్యా నందనుడు, గాంథారీ పుత్రులు, ఇదే ప్రతి కుమారుడికీ గుర్తింపుగా ఉండేది. ఇవాళ మన మహిళలు అత్మబలాన్నీ, ఆత్మ విశ్వాసాన్నీ తమ పనుల ద్వారా మనకు పరిచయం చేస్తున్నారు. స్వయం సమృధ్ధులుగా తయారయ్యారు. తమని తాము ముందుకు నడిపించుకుంటూ, దేశాన్నీ, సమాజాన్నీ కూడా ముందుకు నడిపించడానికీ, ఒక కొత్త మైలురాయిని చేరుకుని పనులు చేసారు. ఎక్కడ మహిళ శక్తివంతంగా ఉంటుందో, సబలగా ఉంటుందో, దేశ సమగ్ర అభివృధ్ధి లో సమాన భాగస్వామిగా ఉంటుందో అదే మన న్యూ ఇండియా స్వప్నం కూడా కదా.

కొద్ది రోజుల క్రితం ఒకాయన నాకొక గొప్ప సలహాను ఇచ్చాడు. మార్చి ఎనిమిదిన మహిళా దినోత్సవం సందర్భంగా ఎన్నో కార్యక్రమాలు జరుగుతూ ఉంటాయి. అందులో భాగంగా ప్రతి గ్రామంలోనూ, నగరంలోనూ వంద సంవత్సరాలు జీవితాన్ని పూర్తి చేసుకున్న తల్లులకూ, సోదరీమణులకూ సన్మాన కార్యక్రమం ఏర్పాటవ్వగలదా? అని ప్రశ్నించారాయన. ఆ సన్మాన కార్యక్రమంలో వారి వారి సుదీర్ఘపు జీవితపు విషయాలను తెలుసుకునే అవకాశం కలగగలదా? అని ప్రశ్నించారు. నాకా ఆలోచన బాగా నచ్చింది. అది మీకు అందిస్తున్నాను. మహిళా శక్తి ఏమేమి పనులు చెయ్యగలదో తెలుసుకోవడానికి మీకెన్నో ఉదాహరణలు దొరుకుతాయి. మీ చుట్టుపక్కల చూస్తే గనుక మీ జీవితానికి ప్రేరణను అందించే ఏదో ఒక కథ మీకు కనబడుతుంది. ఇప్పుడే నాకు ఝార్ఖండ్ నుండి నాకొక సమాచారం అందింది. ప్రరిశుభ్రత ప్రచారంలో భాగంగా ఝార్ఖండ్ లో దాదాపు పదిహేను లక్షల మంది మహిళలు – ఇదేమీ చిన్న సంఖ్య కాదు- పదిహేను లక్షల మంది మహిళలు కలిసి ఒక నెలపాటు ప్రరిశుభ్రత ప్రచారం నడిపారు. 2018,జనవరి 26 నుండి ప్రారంభమైన ఈ ప్రచారంలో భాగంగా, కేవలం ఇరవై రోజుల్లోనే ఈ మహిళలు ఒక లక్ష డెభ్భై వేల మరుగుదొడ్లను నిర్మించి ఒక కొత్త ఉదాహరణను నిలిపారు. ఇందులో దాదాపు ఒక లక్ష సఖీ సమితులు కలిసాయి. పధ్నాలుగు లక్షలమంది మహిళలు, రెండువేలమంది పంచాయితీ ప్రతినిధులు, ఇరవై తొమ్మిదివేల నీటి సహాయకులు, పదివేల మహిళా స్వచ్ఛాగ్రహులు, ఏభై వేలమంది చేతివృత్తులతో జీవనం సాగించే మహిళలు పాల్గొన్నారు. ఇది ఎంత పెద్ద సంఘటనో మీరు ఊహించగలరు. సాధారణ జీవితంలో పరిశుభ్రతా ప్రచారాన్ని, పరిశుభ్రతా సంస్కారాన్ని సామాన్య ప్రజల స్వాభావిక ప్రవర్తనగా మార్చేందుకు స్త్రీశక్తి ప్రభావవంతంగా ప్రయత్నించగలదు అని ఝార్ఖండ్ మహిళలు నిరూపించారు.

సోదరసోదరీమణూలారా, ఎలిఫెంటా ద్వీపంలోని మూడు గ్రామాలకి స్వతంత్రం వచ్చిన డెభ్భై ఏళ్ల తరువాత విద్యుత్తు వచ్చిందని రెండు రోజుల క్రితమే నేను వార్తల్లో చూశాను. దీని వల్ల అక్కడి ప్రజల్లో ఎంతో ఆనందోత్సాహాలు కలిగాయి. మీ అందరికీ బాగా తెలుసు, ఎలిఫెంటా ద్వీపం ముంబయ్ నుండి సముద్రంలో పది కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఇది ఒక పెద్ద పర్యటనా కేంద్రం. ఎలిఫెంటా గుహలు యునెస్కో వారి ప్రపంచవారసత్వ సంపద లో భాగం. అక్కడ ప్రతిరోజూ దేశవిదేశాల నుండి చాలాపెద్ద సంఖ్యలో పర్యాటకులు వస్తారు. ఒక ముఖ్యమైన యాత్రా స్థలం. ముంబయ్ కి చాలా దగ్గరగా ఉండీ, స్వతంత్రం వచ్చి ఇన్ని ఏళ్ళు అయినా ఆ ప్రాంతానికి విద్యుత్తు రాలేదని తెలిసి నాకు ఆశ్చర్యం వేసింది. డెభ్భై ఏళ్ల వరకు ఎలిఫెంటా ద్వీపంలోని మూడు గ్రామాలు – రాజ్ బందర్, మోర్ బందర్, సేంత్ బందర్ లలో ప్రజల జీవితాల్లో అలుముకున్న చీకటి ఇప్పటికి తొలగింది. వారి జీవితాలు కాంతివంతమయ్యాయి. నేను అక్కడి ప్రభుత్వానికీ, ప్రజలకూ అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఎలిఫెంటా గుహలు, ఎలిఫెంటా గ్రామాలు విద్యుత్తుతో కాంతివంతమయ్యాయని నాకు సంతోషం వేసింది. ఇది కేవలం విద్యుత్తు కాదు. అభివృధ్ధి పథానికి ఒక కొత్త ఉదయం. దేశవాసుల జీవితాలు కాంతివంతమవ్వడం, వారి జీవితాలలో ఆనందాలు వెల్లివిరియడం కన్నా గొప్ప ఆనందకరమైన సమయం, సంతోషకర క్షణాలు ఇంకేమి ఉంటాయి? నా ప్రియమైన సోదర సోదరీమణులారా, ఇటీవలే మనం శివరాత్రి మహోత్సవాన్ని జరుపుకున్నాం. ఇప్పుడు మార్చ్ నెల కళకళలాడుతున్న పంటలతో , తలలాడిస్తున్న బంగారు రంగుల గోధుమకంకులు, మనసుని పులకరింపజేసే మామిడిపూత అందాలు, ఇవన్నీ కూడా ఈ నెలలోని విశేషాలు. ఈ నెల వచ్చే హోలీ పండుగ కూడా ఈ నెలలో మనందరికీ ఎంతో ప్రియమైనది. మార్చ్ రెండవ తేదీన దేశవ్యాప్తంగా హోలీ పండుగను ఆనందోత్సాహాలతో జరుపుకుంటాము. హోలీ పండుగలో రంగుల ప్రాముఖ్యత ఎంత ఉందో, అంతే ప్రాముఖ్యత హోళికా దహనానిది కూడా. చెడుని అగ్నిలో దహనం చేసి నాశనం చేసే రోజు ఇవాళ . మనసులోని భిన్నాభిప్రాయాలన్నీ మర్చిపోయి, అందరూ కలిసి కూర్చుని, ఒకరి ఆనందాన్ని మరొకరు పంచుకునే శుభసందర్భం హోలీ అంటే. ఈ పండుగ ప్రేమ, ఐకమత్యం, సోదర భావాల తాలూకూ సందేశాలను ఇస్తుంది. దేశవాసులందరికీ హోలీ పండుగ సందర్భంగా హోలీ రంగుల ఉత్సవపు శుభాకాంక్షలు. రంగులతో నిండిన శుభాకాంక్షలు. ఈ పండుగ మన దేశవాసులందరి జీవితాలలో రంగురంగుల ఆనందాలను నింపాలని కోరుకుంటున్నాను. నా ప్రియమైన దేశవాసులారా అనేకానేక ధన్యవాదాలు. నమస్కారం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా నమస్కారం! 2018 సంవత్సరంలో ఇది మొదటి ’మనసులో మాట’. రెండు రోజుల క్రితమే మనం మన గణతంత్ర దినోత్సవాన్ని ఎంతో ఉత్సాహంగా జరుపుకున్నాము. పది దేశాలకు చెందిన దేశాధ్యక్ష్యులు ఈ ఉత్సావంలో పాల్గోవడం దేశ చరిత్రలో మొదటిసారి.

నా దేశ ప్రజలారా, శ్రీ ప్రకాశ్ త్రిపాఠీ గారు నరేంద్ర మోదీ యాప్ కు ఒక పెద్ద లేఖను వ్రాసారు. తన లేఖలో పేర్కొన్న విషయాలను మనసులో మాటలో ప్రస్తావించవలసిందిగా కోరారు. వారేం రాసారంటే, ఫిబ్రవరి ఒకటవ తేదీ అంతరిక్ష్యం లోకి వెళ్ళిన కల్పనా చావ్లా వర్థంతి. కొలంబియా అంతరిక్ష్య యాన దుర్ఘటనలో ఆవిడ మనల్ని వదిలి వెళ్పోయినా, ప్రపంచవ్యాప్తంగా కొన్ని లక్షల యువతకు ప్రేరణను అందించారు. తన పొడవాటి లేఖలో మొదట కల్పనా చావ్లా గురించి ప్రస్తావించినందుకు సోదరులు ప్రకాశ్ గారికి నేను ఋణపడిఉంటాను. ఇంత చిన్నవయసులోనే కల్పనా చావ్లాగారిని కోల్పోవడం అందరికీ ఎంతో దు:ఖం కలిగించింది. కానీ ఆవిడ తన జీవితం ద్వారా యావత్ ప్రపంచానికీ, ముఖ్యంగా మన భారతదేశంలోని వేల మంది యువతులకు నారీశక్తి కి ఎలాంటి సరిహద్దులూ ఉండవని తెలియచేసారు.  కోరిక, ధృఢ సంకల్పం ఉంటే, ఏదైనా చెయ్యాలనే అభిలాష ఉంటే, అసాధ్యమైనదేది లేదు. ఇవాళ్టి రోజున భారతదేశంలో మహిళలందరూ ప్రతి రంగంలోనూ అభివృధ్ధి చెందుతూ దేశ గౌరవాన్ని పెంచుతున్నారు.

ప్రాచీన కాలం నుండీ మన దేశంలో మహిళలకు లభించిన గౌరవం, సమాజంలో వారికి లభించిన స్థానం, వారి సహకారం యావత్ ప్రపంచాన్ని ఆశ్చర్యపరుస్తూనే ఉంది. భారతదేశంలో ఎందరో విదూషీమణుల సంప్రదాయం ఉంది. వేదసార సంగ్రహిణలో ఎందరో భారతీయ విదుషీమణుల తోడ్పాటు ఉంది. లోపాముద్ర, గార్గి, మైత్రేయి లాంటి స్మరణీయులెందరో!  ఇవాళ మనం "ఆడపిల్లను రక్షించు, ఆడపిల్లను చదివించు" లాంటి నినాదాలు చేస్తున్నాం కానీ చాలా కాలం క్రితమే మన శాస్త్రాల్లో, స్కందపురాణంలో ఏం చెప్పారంటే,

"దశ పుత్ర, సమా కన్యా, దశ పుత్రాన్ ప్రవర్థయన్

యత్ ఫలం లభతే మర్త్య తత్ లభ్యం కన్యకైకయా"

(दशपुत्र, समाकन्या, दशपुत्रान प्रवर्धयन् | यत् फलं लभतेमर्त्य, तत् लभ्यं  कन्यकैकया ||)

అనగా ఒక కుమార్తె పది కుమారులతో సమానం. పది మంది పుత్రుల వల్ల కలిగే పుణ్యం ఒక్క కుమార్తె తోనే లభిస్తుంది. ఇది మన సమాజంలో స్త్రీ ప్రాముఖ్యాన్ని చూపెడుతుంది. అందుకే మన సమాజంలో స్త్రీ ని శక్తి స్వరూపంగా భావిస్తారు. ఈ స్త్రీ శక్తి మొత్తం దేశాన్ని, సమాజాన్నీ, కుటుంబాన్నీ ఏక త్రాటిపై నిలుపుతుంది. వైదిక కాల విదుషీమణులైన లోపాముద్ర, గార్గి, మైత్రేయి ల విద్వత్తైనా; అక్కమహాదేవి, మీరాబాయిన భక్తి, జ్ఞానాలైనా; అహల్యాబాయి హోల్కర్ పరిపాలనా వ్యవస్థ అయినా; రాణి లక్ష్మీబాయి వీరత్వమైనా, స్త్రీ శక్తే ఎప్పుడూ కూడా మనకెంతో ప్రేరణను అందిస్తూ, దేశ గౌరవమర్యాదలను కాపాడుతోంది.

శ్రీ ప్రకాశ్ త్రిపాఠీ గారు ఎన్నో ఉదాహరణలను సూచించారు. మన సాహసవంతురాలైన రక్షణ మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ చేసిన సుఖోయి 30 యుధ్ధ విమాన ప్రయాణం స్త్రీలందరికీ ఎంతో ప్రేరణను ఇస్తుందన్నారు. వర్తికా జోషీ నేతృత్వంలో భారతీయ నౌకాదళ మహిళా సభ్యులు ఐ.ఎన్.ఎస్.వి .తరిణిపై ప్రపంచ యాత్ర చేస్తున్నారు. వారి గురించి కూడా ప్రస్తావించారు. భావనా కంఠ్, మోహనా సింహ్, అవనీ చతుర్వేదీ అనే ముగ్గురు సాహస వనితలు ఫైటర్ పైలెట్స్ అయ్యి, సుఖోయి 30 యుధ్ధవిమాన శిక్షణ తీసుకుంటున్నారు. క్షమతా వాజపేయి నేతృత్వంలో ఆల్ విమెన్ క్రూ ఢిల్లీ నుండి అమెరికా లోని సెన్ఫ్రాన్సిస్కో కి, తిరిగి ఢిల్లీ వరకూ ఏర్ ఇండియా బోయింగ్ జట్ విమానాన్ని నడిపారు. వారందరూ మహిళలే. వారు సరిగ్గా చెప్పారు - ఇవాళ  ప్రతి రంగంలోనూ స్త్రీలు రాణించడమే కాకుండా నేతృత్వాన్ని వహిస్తున్నారు. ఇవాళ ప్రతి రంగంలో కూడా అందరి కంటే ఎక్కువగా మన స్త్రీలే ఏదో ఒకటి సాధించి చూపెడుతున్నారు. పునాదిరాళ్లను వేస్తున్నారు. కొద్ది రోజుల క్రితం గౌరవనీయులైన రాష్ట్రపతిగారు ఒక కొత్త పనిని ప్రారంభించారు.

వారి వారి రంగాల్లో మొట్టమొదటిగా ఏదో ఒకటి సాధించిన ఒక అసాధారణ మహిళల బృందాన్ని రాష్ట్రపతిగారు కలిసారు. దేశంలోని ఈ మహిళా సాధకుల్లో , మొదటి మహిళా మర్చెంట్ నేవీ కేప్టెన్, పాసింజరు ట్రైన్ తాలూకూ మొదటి మహిళా ట్రైన్ డ్రైవర్, మొదటి అగ్నిమాపక సిబ్బంది(ఫైర్ ఫైటర్), మొదటి మహిళా బస్ డ్రైవర్, అంటార్క్టికా చేరిన మొదటి మహిళ, ఎవరెస్ట్ను అధిరోహించిన మొదటి మహిళ, ఇలా ప్రతి రంగంలోని మొదటి మహిళలను కలిసారు. మన స్త్రీ శక్తి, సమాజంలోని సాంప్రదాయక కట్టుబాట్లను అధిగమిస్తూ అసాధారణ విజయాలను సాధించారు. ఒక రికార్డుని నెలకొల్పారు. కష్టపడి, ఏకాగ్రత, ధృఢసంకల్పాలతో పని చేస్తే, ఎన్నో అవాంతరాలనూ, బాధలనూ అధిగమిస్తూ ఒక నూతన మార్గాన్ని తయారు చేయవచ్చు అని వారు నిరూపించారు. ఆ మార్గం తమ సమకాలీనులనే కాక రాబోయే తరాల వారికి కూడా ప్రేరణను అందించి, వారికి ఒక కొత్త ఉత్సాహాన్ని అందించేదిగా అది నిలుస్తుంది. దేశం మొత్తం ఈ స్త్రీ శక్తి గురించి తెలుసుకోవడానికి, వారి జీవితాల నుండి, వారి పనుల నుండి ప్రేరణను పొందేందుకు వీలుగా ఈ women achievers, first ladies  పై ఒక పుస్తకం కూడా తయారైంది. ఇది నరేంద్ర మోదీ వెబ్సైట్ లో ఈ-పుస్తకం రూపంలో లభ్యమౌతోంది.

ఇవాళ దేశంలోనూ, సమాజంలోనూ జరుగుతున్న సానుకూలమైన మార్పుల్లో దేశ స్త్రీ శక్తి తాలూకూ ముఖ్యంమైన పాత్ర ఉంది. ఇవాళ మనం మహిళా సాధికారత గురించి మాట్లాడుకుంటున్నాం కాబట్టి, ఒక రైల్వే స్టేషన్ గురించి చెప్పాలనుకుంటున్నాను. మహిళా సాధికారత కూ, ఒక ఒక రైల్వే స్టేషన్ కూ గల సంబంధం ఏమిటా అని మీరు అనుకోవచ్చు. ముంబయ్ లోని మాటుంగా స్టేషన్ మొత్తం మహిళా సిబ్బందితో నిండిన భారత దేశంలోని మొట్టమొదటి రైల్వే స్టేషన్ . అ�