మన్ కీ బాత్

నమస్కారం! నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇవాళ మరోసారి ’మన్ కీ బాత్ ’ కార్యక్రమం ద్వారా మీ అందరితో కబుర్లు చెప్పే అదృష్టం లభించింది. కొద్ది రోజుల క్రితమే బెంగుళూరులో ఒక చారిత్రాత్మక క్రికెట్ మేచ్ జరిగింది. నేను భారత్ - అఫ్గానిస్తాన్ జట్ల మధ్య జరిగిన టెస్ట్ మేచ్ గురించి మాట్లాడుతున్నానని మీకు అర్ధమయ్యే ఉంటుంది. ఇది అఫ్గానిస్థాన్ కు మొదటి అంతర్జాతీయ మేచ్. ఆ మేచ్ మన భారత జట్టు తో జరగడం ప్రతి ఒక్క భారతీయుడూ గర్వించదగ్గ విషయం. రెండు జట్లూ కూడా ఎంతో మెరుగైన ఆటను ఆడారు. అఫ్గానిస్తాన్ కు చెందిన  బౌలర్ రషీద్ ఖాన్ ఈసారి ఐ.పి.ఎల్ లో కూదా ఎంతో చక్కని ప్రతిభను కనబరిచాడు. అఫ్గానిస్తాన్ రాష్ట్రపతి శ్రీ అషరఫ్ గనీ గారు "అఫ్గానిస్తాన్ ప్రజలు తమ హీరో రషీద్ ఖాన్ పట్ల ఎంతో గర్వంగా ఉన్నారు" అని నన్ను ట్యాగ్ చేస్తూ తన ట్విట్టర్లో రాయడం నాకు గుర్తుంది. ఈ క్రీడాకారులకు తమ ప్రతిభను చూపెట్టడానికి ఒక వేదికను అందించినందుకు గానూ మన భారతీయ మిత్రులకు నేనెంతో ఋణపడి ఉంటాను. అఫ్గానిస్తాన్ లోని ఉత్తమమైన ప్రతిభకు రషీదే ప్రతినిధి. క్రికెట్ ప్రపంచానికి అతడొక సంపద. అఫ్గానిస్తాన్ రాష్ట్రపతిగారు సరదాగా మరోమాట కూడా రాసారు "రషీద్ ని మేమెవ్వరికీ ఇవ్వబోవడం లేదు" అని. ఈ మేచ్ మనందరికీ ఎంతో గుర్తుండిపోతుంది. ఇది మొదటి మేచ్ కాబట్టి తప్పకుండా గుర్తుంటుంది కానీ నాకు మాత్రం మరో విషయం కారణంగా గుర్తుంటుంది. యావత్ ప్రపంచానికీ ఒక ఉదాహరణగా నిలిచిపోయే ఒక ప్రత్యేకమైన పని భారత జట్టు చేసింది. ట్రోఫీ తీసుకునే సమయంలో విజేతగా నిలిచిన జట్టు ఏమి చెయ్యాలో భారత జట్టు అదే పని చేసింది. ట్రోఫీ తీసుకునేప్పుడు భారతీయ జట్టు మొదటీసారిగా మేచ్ ఆడిన అఫ్గానిస్థాన్ జట్టుని కూడా వేదిక మీదకు ఆహ్వానించి ఇద్దరూ కలిపి ట్రోఫీని తీసుకున్నారు. క్రీడాస్ఫూర్తి అంటే ఏమిటో ఈ సంఘటన ద్వారా మనం తెలుసుకోవచ్చు. సమాజాన్ని ఏకం చెయ్యడానికి , మన యువతలో ఉన్న ప్రతిభాపాటవాలను వెలికి తియ్యడానికి, వాటిని వెతికి పట్టుకోవడానికి క్రీడలు ఒక మెరుగైన పధ్ధతి. భారత, అఫ్గానిస్థాన్ రెండు జట్లకు నా అభినందనలు. భవిష్యత్తులో కూడా ఇలాగే మనం ఒకరితో ఒకరు కలిసి క్రీడాస్ఫూర్తితో ఆడతామని ఆశిస్తున్నాను. ఆడతాం కూడా.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈ జూన్ 21వ తేదీన నాలుగవ ”అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం’ నాడు ఒక చక్కని దృశ్యాన్ని తిలకించాను. యావత్ ప్రపంచం కలిసికట్టుగా కనపడింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలు ఎంతో ఆనంద ఉత్సాహాలతో యోగాభ్యాసం చేశారు. బ్రజిల్ లో యూరోపియన్ పార్లమెంట్ లోనూ, న్యూయార్క్ లో ఉన్న ఐక్యరాజ్య సమితి ప్రధాన కార్యాలయంలోనూ , జపాన్ నౌకా దళానికి చెందిన యుధ్ధ నౌకలోనూ, అన్ని చోట్లా కూడా ప్రజలు యోగా చేస్తూ కనిపించారు. సౌదీ అరేబియా లో మొదటిసారిగా యోగాకు చెందిన చారిత్రాత్మక కార్యక్రమం జరిగింది. చాలారకాల యోగాసనాలను మహిళలే ప్రదర్శించి చూపెట్టారని నాకు చెప్పారు. లడాక్ లోని ఎత్తైన మంచు శిఖరాలల్లో కూడా భారత ,చైనా సైనికులు కలిసికట్టుగా యోగాభ్యాసం చేసారు. యోగా అన్ని సరిహద్దులనూ చెరిపి, అందరినీ జత పరుస్తుంది. వందల కొద్దీ దేశాలలో వేల కొద్దీ ఉత్సాహవంతులైన ప్రజలు జాతి, మత, ప్రాంత, లింగ భేదాలన్నింటినీ మరచి ఈ సందర్భాన్ని ఒక పెద్ద ఉత్సవంగా మార్చేసారు. యోగా దినోత్సవాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రజలు ఇంత ఉత్సాహవంతంగా జరిపుకుంటుంటే, మరి మన దేశ ప్రజలు దీనిని రెట్టింపు ఉత్సాహంతో ఎందుకు జరుపుకోరు.

మన దేశ భద్రతా దళ సైనికులు, నీటిలో,భూమిపై, ఆకాశంలో మూడు చోట్లా యోగాభ్యాసం చేయడం 125కోట్ల ప్రజలు తిలకించారు. కొందరు వీర జవానులు  జలాంతర్గామి లో యోగా చేస్తే, కొందరు సియాచీన్ లోని మంచు కొండల్లో యోగాభ్యాసం చేసారు. వైమానిక దళానికి చెందిన మన వీరులు ఆకాశంలో భూమికి పదిహేను వేల అడుగుల ఎత్తులో నుండి యోగాసనాలు వేసి అందరినీ సంభ్రమానికి గురిచేసారు. విమానంలో కూర్చుని కాకుండా గాలిలో తేలుతూ యోగాసనాలు వెయ్యడం చూసి తీరాల్సిన దృశ్యం. పాఠశాలలు, కళాశాలలు,

ఆఫీసులు, పార్కులు, ఎత్తైన భవనాలు, క్రీడా మైదానాలు అన్ని చోట్లా యోగాభ్యాసం జరిగింది.

అహ్మదాబాద్ లోని ఒక దృశ్యం మాత్రం మనసుకు హత్తుకుంది. అక్కడ దాదాపు 750 దివ్యాంగ సోదర సోదరీమణులు ఒక చోట కలిసి యోగాభ్యాసం చేసి ప్రపంచ రికార్డు సృష్టించారు.  కుల, మత మరియు భూగోళ పరిధిని దాటి యోగాప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ప్రజలను ఏకం చేసే పని చేసింది. మన ఋషులు, మునులు, సాధువులు ఎప్పుడూ చెప్తూ వచ్చిన వసుదైక కుటుంబకం అనే భావాన్ని మనం శతాబ్దాలుగా నమ్ముతూ వస్తున్నాం. యోగా ఆ భావాన్ని సరైన విధంగా నిరూపించి చూపెట్టింది. ఇవాళ ఆరోగ్యం ఒక ఉద్యమంగా మారింది. యోగాభ్యాసం వల్ల ఆరోగ్యం పట్ల మొదలైన ఈ ప్రచారం ముందుకు సాగుతుందని నేను ఆశిస్తున్నాను. ఎక్కువ శాతం ప్రజలు దీనిని తమ జీవితాలలో భాగం చేసుకుంటారు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా,  mygov, నరేంద్ర మోదీ యాప్ లలో ఈసారి మన్ కీ బాత్ లో జులై ఒకటవ తేదీన జరగబోతున్న డాక్టర్స్ డే గురించి చెప్పమని చాలా మంది నాకు రాశారు . మంచి సంగతి. ఇబ్బంది ఎదురైనప్పుడే మనం వైద్యుడి దగ్గరకు వెళ్తాము. కానీ ఆ రోజున మన దేశంలోని వైద్యుల ప్రగతిని ఉత్సవంగా జరిపుకోబోతున్నాం. సమాజానికి వారు అందిస్తున్న సేవలకు గానూ వారికి అనేకానేక ధన్యవాదాలు . తల్లిని భగవత్స్వరూపంగా పూజించేవాళ్ళము మనం. తల్లిని భగవంతుడితో సమానంగా భావిస్తాము. ఎందుకంటే తల్లి మనకి జన్మనిస్తుంది. తల్లి జన్మను అందిస్తే, వైద్యుడు మనకు పునర్జన్మను అందిస్తాడు. కేవలం రోగాలను తగ్గించడం తోనే వైద్యుని పాత్ర ముగిసిపోదు. కుటుంబానికి స్నేహితుడి లాంటి వాడు వైద్యుడు. “They not only cure but also heal” అన్నమాటలు మన జీవన విధానంలో మార్గదర్శకాలు. ఇవాళ వైద్యుల వద్ద వైద్య విద్వత్తుతో పాటుగా సాధారణ జీవన విధాన పధ్ధతులు మన ఆరోగ్యం పై ఎటువంటి ప్రభావాన్ని చూపగలవు అన్న విషయాలపై లోతైన అవగాహన, అనుభవం ఉంటున్నాయి. భారతీయ వైద్యులు తమ సామర్థ్యం, ఇంకా నైపుణ్యాలతో యావత్ ప్రపంచంలో తమ గుర్తింపుని చాటుకున్నారు. వైద్య వృత్తిలో ఉండే పట్టుదల, పరిశ్రమలతో పాటుగా క్లిష్టమైన వైద్య సమస్యలను పరిష్కరించగలరన్న పేరుపొందారు మన భారతీయ వైద్యులు . మన్ కీ బాత్  మాధ్యమం ద్వారా నేను దేశప్రజలందరి తరఫునా మన వైద్య మిత్రులందరికీ వచ్చే జులై 1 వ తేదీన జరగబోతున్న "డాక్టర్స్ డే’ సందర్భంగా అనేకానేక అభినందనలను తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈ భరత భూమిపై జన్మించినందుకు మనం ఎంతో అదృష్టవంతులం. మన భారత దేశ చరిత్రలో ఏదో ఒక చారిత్రాత్మక ఘటన జరగని ఏ ఒక్క నెలా, ఏ ఒక్క రోజూ లేదు. భారతదేశంలో ప్రతి ప్రదేశానికీ తనదైన ఒక వారసత్వం ఉంది. ఆ ప్రాంతంతో ముడిపడి ఉన్న ఎవరో ఒక సాధువు, మహా పురుషుడు, ఒక ప్రసిధ్ధ వ్యక్తి ఆ యా ప్రాంతాలకి తమ వంతు సహకారాన్ని అందించారు. గొప్పతనాన్ని ఇచ్చారు.

"ప్రధాన మంత్రిగారూ నమస్కారం! నేను డా.సురేంద్ర మిశ్ర ను మాట్లాడుతున్నాను. మీరు జూన్ 28న మఘర్ వస్తున్నారని తెలిసింది. నేను మఘర్ పక్కనే గోరఖ్పూర్ కు చెందిన  చిన్న గ్రామం టడ్వా లో నివసిస్తున్నాను. మఘర్ లో కబీర్ సమాధి ఉంది. కబీర్ ని ఇక్కడి ప్రజలు సామాజిక సామరస్యానికి పాటుపడిన వ్యక్తిగా గౌరవిస్తారు. కబీర్ భావాలపై ప్రతి చోటా చర్చలు జరుగుతాయి. మీరు చేస్తున్న కార్యక్రమాలు సమాజంలోని అన్ని వర్గాలపై ఎంతో ప్రభావం చూపుతున్నాయి. దయచేసి ప్రభుత్వం చేపట్టబోతున్న మరిన్ని కార్యక్రమాల గురించి మాకు తెలియజేయాలని మిమ్మల్ని వేడుకుంటున్నాను."

 ఫోన్ చేసినందుకు మీకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు. 28వ తేదీన నేను మఘర్ వస్తున్న సంగతి నిజమే.గుజరాత్ లోని కబీర్వడ్ మీకు తెలిసే ఉంటుంది.,గుజరాత్ లోని కబీర్ వడ్ లో నేను పనిచేసేప్పుడు సత్పురుషుడు కబీర్ సాంప్రదాయాన్ని పాటించే కొందరు వ్యక్తులతో ఒక జాతీయ సమ్మేళనాన్ని నిర్వహించాను. కబీర్ దాస్ గారు మఘర్ ఎందుకు వెళ్ళారో మీకు తెలిసా? మఘర్ లో మరణిస్తే స్వర్గాన్ని చేరరని ఒక నమ్మకం ఉండేది అప్పట్లో. కాశీలో దేహ త్యాగం చేస్తేనే స్వర్గం వెళ్తారని నమ్మేవారు. మఘర్ ని అపవిత్రంగా చూసేవారు. సత్పురుషుడు కబీర్ దాస్ దీనిని విశ్వసించేవారు కాదు. తన జీవితకాలంలో ఉన్న మూఢ విశ్వాసాలనూ, దురాచారాలనూ నిర్మూలించడానికి ఆయన ప్రయత్నించారు. అందుకనే ఆయన మఘర్ వెళ్ళి అక్కడే సమాధి చెందారు. కబీ దాస్ తన రచనలు, పద్యాల ద్వారా సామాజిక సమానత, శాంతి, సౌభ్రాతృత్వాలను సమర్థించారు. ఇవే ఆయన ఆదర్శాలు. ఆయన రచనలలో ఇదే ఆదర్శం మనకు కనబడుతుంది. ఈకాలంలో కూడా అవి మనకెంతో ప్రేరణాత్మకంగా ఉంటాయి. ఆయన రాసిన ఒక పద్యం ఇది -

"కబీర్ సోయీ పీర్ హై, జో జానే పర్ పీర్

జో పర్ పీర్ న జానహీ, సో కా పీర్ మే పీర్"

అంటే, సాటివారి బాధను అర్థంచేసుకున్నవాడే నిజమైన శ్రేష్ఠమైన సాధువు . ఎదుటివారి దు:ఖాన్ని అర్థం చేసుకోలేనివాడు నిర్దయుడు. కబీర్ దాస్ గారు సామాజిక ఐక్యత పట్ల ప్రత్యేకమైన శ్రధ్ధ చూపారు. ఆయన తన కాలంనాటి కంటే భవిష్య కాలం గురించి ఎక్కువ ఆలోచించేవారు. అసంతులత, సంఘర్షణ నిండిన ఆనాటి కాలంలో ఆయన శాంతి, సద్భావాల సందేశాన్ని అందించారు . ప్రజల మనసులని ఏకత్రం చేసి అభిప్రాయభేదాలను అంతం చేసే ప్రయత్నం చేసారు.

జగ్ మే బైర్ కోయీ నహీ, జో మన్ శీతల్ హోయ్

యహ్ ఆపా తో డాల్ దే, దయా కరే సబ్ కోయ్

మరో పద్యంలో కబీర్ ఏమన్నారంటే -

"జహా దయా తహా ధర్మ్ హై, జహా లోభ్ తహా పాప్

జహా క్రోధ్ తహా కాల్ హై, జహా క్షమా తహా ఆప్"

ఆయన మరోచోట అన్నారు ""जाति न पूछो साधू की, पूछ लीजिये ज्ञान |"

అంటే, కులమతాలకు అతీతంగా మనుషులను జ్ఞానం ఆధారంగా కొలవమని, మర్యాదనివ్వమని ఆయన ప్రజలను వేడారు. శతాబ్దాల తరువాత కూడా ఆయన మాటలు ఈనాటికీ ప్రభావవంతమైనవే. ఇవాళ మనం ఆయన కథనాలను వింటుంటే ఇవాళ్టి జ్ఞాన యుగానికి చెందిన మాటలనే ఆయన చెప్తున్నారని అనిపిస్తుంది.

 “जहां दया तहं धर्म है, जहां लोभ तहं पाप |

जहां क्रोध तहं काल है, जहां क्षमा तहं आप ||”

జహా దాయ్ తహా ధర్ హై, జహా లోభ్ తహా పాప్

జహా క్రోధ్ తహా కాల్ హై, జహా క్షమా తహా ఆప్

जाति न पूछो साधू की, पूछ लीजिये ज्ञान |"

అంటే, కులమతాలకు అతీతంగా మనుషులను జ్ఞానం ఆధారంగా కొలవమని, మర్యాదనివ్వమని ఆయన ప్రజలను కోరారు. శతాబ్దాల తరువాత కూడా ఆయన మాటలు ఈనాటికీ ప్రభావవంతమైనవే. ఇవాళ మనం ఆయన కథనాలను వింటుంటే ఇవాళ్టి జ్ఞాన యుగానికి చెందిన మాటలనే ఆయన చెప్తున్నారని అనిపిస్తుంది.

సత్పురుషుడు కబీర్ గురించి మనం మాట్లాడుకుంటున్నాం కాబట్టి , ఆయన రాసిన మరొక పద్యం గుర్తొస్తోంది నాకు. అందులో ఆయన ఏమన్నారంటే,

“गुरु गोविन्द दोऊ खड़े, काके लागूं पांय |

बलिहारी गुरु आपने, गोविन्द दियो बताय ||”

గురు గోవింద్ దోఊ ఖడే, కాక్ లాగూ పాయ్

బలిహారీ గురు ఆప్నే, గోవింద్ దియో బతాయ్

గురువు తాలూకూ గొప్పతనం అలాంటిది.ఇలాంటి గురువే మరొకరున్నారు - జగద్గురువు -భగవంతుడు గురునానక్ .కోట్ల కొద్దీ ప్రజలకు సన్మార్గాన్ని చూపెట్టిన దేవుడు ఆయన. శతాబ్దాలుగా ప్రేరణను అందిస్తునే ఉన్నారు.గురునానక్ భగవానుడు సమాజంలో జాతిమత బేధాలను నిర్మూలించాలని, యావత్ మానవజాతినీ ఒక్కటిగా తలచి ఆలింగనం చేసుకోవాలని బోధించారు. పేదల, నిరాశ్రయుల సేవే భగవ్ంతుడికి మనం అందించే సేవ అని వారు అనేవారు. వారు ఎక్కడికి వెళ్ళినా సమాజానికి ఉపయోగపడే పనులే చేసారు. సామాజిక బేధభావాలకు అతీతంగా ఉండే వంటశాల ను ఏర్పాటు చేసారు. అక్కడ ప్రతి జాతి, కుల ,మత,సాంప్రదాయాలకు చెందిన వ్యక్తులు వచ్చి వంట చేయవచ్చు. భగవాన్ గురునానక్ గారే ఈ లంగరు వ్యవస్థను మొదలుపెట్టారు.   2019 లో భగవాన్ గురునానక్ గారి 550వ జయంతి ఉత్సవాన్ని మనం జరుపుకోబోతున్నాము. మనందరమూ ఆనందోత్సాహలతో ఈ ఉత్సవంలో పాల్గోవాలని నేను కోరుకుంటూన్నాను. గురునానక్ గారి ఈ 550వ జయంతి ఉత్సవాన్ని యావత్ సమాజం, యావత్ ప్రపంచం ఎలా జరుపుకోవాలి అనే విషయంపై కొత్తకొత్త ఆలోచనలు, కొత్త కొత్త సూచనలూ, కొత్త కొత్త ఊహలు చేసి, మనం ఆలోచించి, సరైన ఏర్పాట్లు చేద్దాం. ఎంతో గౌరవంతో పాటుగా ఈ జయంతి ఉత్సవాన్ని మనం ప్రేరణాత్మకమైన ఉత్సవంగా మారుద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, భారత దేశ స్వాతంత్రపోరాటం చాలా పెద్దది. చాలా విస్తృతమైనది. లోతైనది. లెఖ్ఖలేనన్ని బలిదానాలతో నిండిన సంగ్రామం ఇది. పంజాబ్ తో ముడిపడి ఉన్న ఒక చరిత్ర ఉంది. యావత్ మానవత్వాన్ని సిగ్గుతో తలదించుకునేలా చేసిన జలియన్వాలాబాగ్ దుర్ఘటన జరిగి 2019నాటికి వందేళ్ళు పూర్తవుతుంది. 1919 , ఏప్రిల్13, నాటి ఆ చీకటి రోజుని ఎవరు మర్చిపోగలరు? అధికార దుర్వినియోగంతో కౄరత్వం హద్దులన్నీ దాటి నిర్దోషులైన, నిరాయుధులైన, అమాయక ప్రజలపై తుపాకీ గుళ్ల వర్షాన్ని కురిపించిన రోజది. ఈ సంఘటన జరిగి వందేళ్ళు పూర్తవబోతున్నాయి. ఇటువంటి రోజుని మనం ఎలా గుర్తుచేసుకోవాలి అని మనందరమూ ఆలోచిద్దాం. ఈ సంఘటన అందించిన అమర సందేశాన్ని మాత్రం మనం ఎప్పటికీ గుర్తుంచుకోవాలి. హింసతోనూ, కౄరత్వం తోనూ ఎప్పుడూ ఏ సమస్యకూ పరిష్కారం లభించదు అనే సందేశాన్ని ఈ సంఘటన అందిస్తుంది. ఎప్పుడూ కూడా శాంతి, అహింస, త్యాగం, బలిదానాలనే విజయం వరిస్తుంది.

ఢిల్లీలో రోహిణి కి చెందిన శ్రీ రమణ్ కుమార్ నరేంద్ర మోదీ యాప్ లో ఏం రాసారంటే, రాబోయే జులై 6 వ తేదీన డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ జన్మదినం కాబట్టి, మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం ద్వారా డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారి గురించి దేశప్రజలకు తెలపవలసిందిగా ఆయన కోరారు. రమణ్ గారూ, ముందుగా మీకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు. భారతదేశ చరిత్ర పై మీకున్న ఆసక్తి ని చూసి ఆనందం కలిగింది. మీకు తెలిసే ఉంటుంది. నిన్ననే జూన్23న ఆయన వర్ధంతి. డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ ఎన్నో అంశాలతో ముడిపడి ఉన్నారు. కానీ వారికి అత్యంత ప్రియమైన అంశాలు విద్య, పరిపాలన, పార్లమెంటరీ వ్యవహారాలు. కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయం వైస్ ఛాన్సలర్స్ అయిన వారందరిలోకీ ఆయన అతి పిన్న వయస్కుడైన వైస్ ఛాన్సలర్ అని చాలా కొద్ది మందికి మాత్రమే తెలుసు. వైస్ ఛాన్సలర్ అయినప్పుడు ఆయన వయసు కేవలం 33 ఏళ్ళు మాత్రమే. డాక్టర్.శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారి ఆహ్వానం పై గురుదేవులు రవీంద్రనాథ్ టాగూర్ 1937 లో కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయ స్నాతకోత్సవాన్ని వంగ భాష లో సంబోధించారు అన్న సంగతి  చాలా కొద్ది మందికే ఇది తెలుసు. ఆంగ్ల పరిపాలన జరుగుతున్న సమయంలో, కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయ స్నాతకోత్సవాన్నివంగ భాషలో సంబోధించడం అదే మొదటిసారి. 1947 నుండి 1950 వరకూ డాక్టర్.శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారు భారతదేశ మొదటి పారిశ్రామిక మంత్రిగా ఉన్నారు. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే భారతదేశ పారిశ్రామిక ప్రగతికి బలమైన పునాదిని అందించింది ముఖర్జీ గారే. భారత పారిశ్రామిక అభివృధ్ధికి ఆయన ఒక బలమైన పునాదిని వేసి, ఒక బలమైన వేదికని తయారుచేసారు. 1948లో వచ్చిన స్వతంత్ర భారతదేశ మొదటి పారిశ్రామిక విధానం, ఆయన ఆలోచనలు, ఆయన దార్శనిక ముద్రతోవచ్చింది. భారతదేశం ప్రతి రంగంలోనూ పారిశ్రామికంగా స్వయం సమృద్ధిగా, సమర్థవంతంగా, సంపన్నంగా ఉండాలనేది డాక్టర్ ముఖర్జీ కల. భారతదేశం పెద్ద పెద్ద పరిశ్రమలను స్థాపించాలని, దానితో పాటుగా MSME, చేనేత, వస్త్రాలు, కుటీర పరిశ్రమల పట్ల కూడా పూర్తి శ్రధ్ధ చూపెట్టాలని ఆయన కోరుకునేవారు, కుటీర ,చిన్న పరిశ్రమలు సమంగా అభివృధ్ధి చెందాలని , వాటికి ఆర్థిక సహాయం, సంస్థల ఏర్పాటు లభించాలని , దాని కోసం 1948 నుండి 1950 ల మధ్య All India Handicrafts Board, All India Handloom Board , Khadi & Village Industries Board  మొదలైనవాటిని స్థాపించారు. డాక్టర్ ముఖర్జీ గారు భారతదేశ రక్షణ ఉత్పత్తి తాలూకూ దేశీయకరణపై కూడా ప్రత్యేక శ్రధ్ధ చూపారు. ముఖర్జీ గారు స్థాపించిన కర్మాగారాలలో Chittaranjan locomotive works కర్మాగారం, Hindustan aircraft కర్మాగారం, సిందరీ లోని ఎరువుల కర్మాగారం, దామోదర్ ఘాటీ కార్పొరేషన్ - ఈ నాలుగు అన్నింటికన్నా సఫలవంతమైన పెద్ద ప్రాజక్టులు. తక్కిన రివర్ వేలీ ప్రాజక్టుల స్థాపనలలో కూడా డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారిది పెద్ద సహకారమే. పశ్చిమ బెంగాల్ అభివృధ్ధి కోసం ఆయన చాలా పాటుపడ్డారు. ఆయన ఆలోచన, విచక్షణ, క్రియాశీలతల వల్లే బెంగాల్ లో ఒక భాగం రక్షించబడింది. ఇవాళ ఆ భాగం భారతదేశంలో ఉండటానికి ఆయనే కారణం. భారతదేశ సమగ్రత, ఐక్యత - ఈ రెండూ ఆయన ఆన్నింటికన్నా ప్రాముఖ్యతనిచ్చిన అంశాలు. వీటి కోసమే 52 ఏళ్ల చిన్న వయసులోనే ఆయన తన ప్రాణాలను సైతం కోల్పోవాల్సి వచ్చింది .

రండి, మనందరమూ ఎప్పటికీ డాక్టర్ శ్యామా ప్రసాద్ ముఖర్జీ గారి ఐక్యతా సందేశాన్ని గుర్తుంచుకుని, సద్భావం, సౌభ్రాతృత్వ భావాలతో భారతదేశ అభివృధ్ధి కోసం సర్వశక్తులతో ఏకమౌదాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, గత కొన్ని వారాలలో నాకు వీడియో కాల్ మాధ్యమం ద్వారా ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన వివిధ ప్రణాళికల ద్వారా లబ్ధిపొందిన వారితో సంభాషణ జరిపే అవకాశం లభించింది. ఫైళ్ల పరిధిని దాటి ప్రజల జీవితాలలో ఏటువంటి మార్పులు వస్తున్నాయో, వారి ద్వారానే వినే అవకాశం లభించింది. ప్రజలు తమ సంకల్పాలు, తమ సుఖ దు:ఖాలు, తమ సదుపాయాలను గురించి చెప్పారు. నాకు ఇది కేవలం ఒక ప్రభుత్వపరమైన కార్యక్రమం కాదు. నాకు ఇది ప్రత్యేకంగా నేర్చుకోవాల్సిన అనుభవం. ఈ కార్యక్రమం ద్వారా నాకు ప్రజల మొహంలో సంతోషం కనపడింది. ఇంతకన్నా ఆనందకరమైన క్షణాలు ఎవరి జీవితంలోనైనా ఏం ఉంటాయి? సామాన్య ప్రజల కథలు , అమాయకపు మాటల్లో వారి అనుభవాల కథలు , నా మనసుకి హత్తుకుపోయాయి. మారుమూల పల్లెల్లోని ఆడాపడుచులకు కామన్ సర్వీస్ సెంటర్ మాధ్యమం ద్వారా పల్లెల్లోని వయోవృధ్ధుల పెంన్షన్ నుండీ పాస్పోర్ట్ తయారుచేయించుకునే సేవ వరకూ అన్నీ అందుబాటులో ఉన్నాయి. చత్తీస్ గడ్ లోని ఒక సోదరి సీతాఫలాలను ఏరి వాటితో ఐస్క్రీమ్ తయారు చేస్తోంది. ఝార్ఖండ్ లో అంజనా ప్రకాష్ లాగనే దేశంలోని లక్షలమంది యువత జన ఔషధ కేంద్రాలను నడపడం తో పాటుగా చుట్టుపక్కల గ్రామాలకు వెళ్ళి చవకగా మందులను అందిస్తున్నారు. రెండు మూడేళ్ళుగా ఉద్యోగం వెతుక్కుంటున్న ఒక పశ్చిమ బెంగాల్ లోని  యువకుడు ఇప్పుడు తన వ్యాపారాన్ని విజయవంతంగా చేసుకుంటున్నాడు. అంతే కాక పది పదిహేను మందికి తానే ఉద్యోగాలను ఇస్తున్నాడు. తమిళ్నాడు, పంజాబ్ , గోవా లోని పాఠశాలల్లో విద్యార్థులు తమ చిన్న వయసులోనే పాఠశాలలోని టింకరింగ్ లేబ్ లో వ్యర్థ పదార్థాలతో మేనేజ్మెంట్ లాంటి ముఖ్యమైన అంశాలపై దృష్టి పెట్టి పని చేస్తున్నారు. ఇటువంటివి మరెన్నో కథలు ఉన్నాయి. ప్రజలు తమ విజయాల తాలూకూ కబుర్లు చెప్పని ప్రాంతం దేశంలో ఏమూలలోనూ లేనే లేదు. ఈ కార్యక్రమం మొత్తంలో నాకు సంతోషం కలిగించిన విషయం ఏమిటంటే ప్రభుత్వం విజయాన్ని సాధించడం కన్నా ఎక్కువగా సామాన్య ప్రజలు విజయాన్ని సాధించడం. ఇదే దేశ శక్తి, నవ భారత స్వప్నాలకి ఉన్న శక్తి,నవ భారత సంకల్ప శక్తి. ఇది నాకు బాగా తెలుస్తోంది. సమాజంలో కొందరు ఉంటారు. వారు నిరాశగా మాట్లాడకపోతే, నిరుత్సాహంగా మాట్లాడపోతే, అవిశ్వాసపరమైన మాటలు మాట్లాడకుంటే, కలపడానికి బదులు విడదీసే మార్గాలు వెతకకుండా ఉంటే, వారికి నిద్ర పట్టదు. ఇలాంటి వాతావరణంలో సామాన్య ప్రజలు కొత్త ఆశలతో, కొత్త ఉత్సాహంతో తమ జీవితాలలో జరుగుతున్న సంఘటనలను గురించి మాట్లాడితే అది ప్రభుత్వం గొప్పతనం కాదు. మారుమూల ఉన్న చిన్న పల్లెలోని ఒక చిన్నపిల్ల సంఘటన కూడా నూటపాతిక కోట్ల దేశప్రజలకు ప్రేరణను అందివ్వగలదు. టెక్నాలజీ సహాయంతో, వీడియో బ్రిడ్జ్ మాధ్యమం ద్వారా ప్రభుత్వ ప్రణాళికల వల్ల లాబ్ధి పొందిన ప్రజలతో సమయాన్ని గడపిన క్షణాలన్నీ నాకు ఎంతో ప్రేరణాత్మకమైనవి.ఆనందకరమైనవి. దీని వల్ల పని చేసిన ఆనందం లభించడంతో పాటూ, ఇంకా ఎక్కువ పని చెయ్యాలన్న ఉత్సాహం కూడా కలుగుతుంది.  నిరుపేద వ్యక్తి కోసం జీవితాన్ని అంకితం చెయ్యాలన్న కొత్త ఆనందం,కొత్త ఉత్సాహం, కొత్త ప్రేరణ లభిస్తాయి.

దేశప్రజలకు నేనెంతో ఋణపడిఉంటాను. 40, 50 లక్షల ప్రజలు ఈ వీడియో బ్రిడ్జ్ కార్యక్రమంలో పాల్గొని ,నాకు కొత్త శక్తిని ఇచ్చే పని చేసారు. మరోసారి మీ అందరికీ నేను ఋణపడిఉంటాను అని తెలియచేస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నేనెప్పుడూ గమనిస్తాను, మనం మన చుట్టుపక్కల గనుక గమనిస్తే ఎక్కడో అక్కడ ఏదో ఒక మంచి జరుగుతూనే ఉంటుంది. మంచి చేసే మనుషులు ఉంటారు. ఆ మంచితనపు సుగంధాన్ని మనమూ ఆస్వాదించవచ్చు. కొద్ది రోజుల క్రితం ఒక సంగతి నా దృష్టికి వచ్చింది. ఇది ఒక గొప్ప కలయిక. ఇందులో ఒక పక్క ఇంజినీర్లు, ప్రొఫెషనల్స్ ఉన్నారు. రెండో పక్క పొలంలో పనిచేసేవారు, వ్యవసాయంతో ముడిపడి ఉన్న మన రైతు సోదర సోదరీమణులు ఉన్నారు. ఇవి రెండూ విభిన్నమైన రంగాలు కదా అని మీరు అనుకుంటూ ఉంటారు. వీటికి సంబంధమేమిటీ అంటే - బెంగుళూరులో కార్పరేట్ ప్రొఫెషనల్స్, ఐ.టి ఇంజనీర్లు ఒకటయ్యారు. వారంతా కలిసి ఒక సహజ సమృధ్ధి ట్రస్ట్ ని ఏర్పరిచారు. రైతుల ఆదాయం రెట్టింపు అయ్యేలా చెయ్యడానికి ఈ ట్రస్ట్ ని స్థాపించారు. రైతులను కలుపుకుంటూ, ప్రణాళికలను తయారు చేస్తూ, రైతుల ఆదాయాలను రెట్టింపు చేయడానికి ప్రయత్నాలు చేసారు. వ్యవసాయానికి ఉపయోగపడే కొత్త లక్షణాలతో పాటు, కొత్త పంటలను ఎలా పండించాలి అని ఈ ట్రస్ట్ ద్వారా professional, engineer, technocrat ల ద్వారా రైతులకు శిక్షణను అందించడం మొదలుపెట్టారు. ఇదివరకూ ఏ రైతులు తమ పొలంలో ఒకే రకమైన పంటను పండించారో, ఏ రైతులు ఎక్కువ పంటను పండించలేకపోయారో, లాభాలను ఎక్కువగా పొందలేకపోయారో వారు ఇవాళ కూరగాయలు పండిస్తున్నారు. వాటికి సొంతంగా మార్కెటింగ్ కూడా ట్రస్ట్ ద్వారా చేసుకుని మంచి లాభాలను పొందుతున్నారు. ధాన్యాన్ని పండించే రైతులు కూడా ఈ ట్రస్ట్ తో కలిసారు. పంట పండించడం మొదలుకుని, మార్కెటింగ్ వరకూ మొత్తం పనిలో రైతులే ప్రముఖ పాత్ర వహిస్తున్నారు. దీనివల్ల లాభాలన్నీ రైతులవే.  రైతుల భాగస్వామ్యం, రైతుల హక్కు నిశ్చితంగా ఉంచే ప్రయత్నం ఇది. పంటలు బాగా పెరగడానికి, దానికి సరైన నాణ్యమైన విత్తనాల కోసం ప్రత్యేకంగా ఒక సీడ్ బ్యాంక్ కూడా తయారుచెయ్యబడింది. స్త్రీలు ఈ సీడ్ బ్యాంక్ పనులను చూస్తారు. మహిళలను కూడా ఈ పనుల్లో కలుపుకున్నారు. ఈ అభినవ ప్రయత్నం చేసిన యువకులందరికీ నేను అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. professionals, technocrat, engineering   ప్రపంచం నుండి వచ్చిన ఈ యువకులు తమ పరిధిని దాటి వచ్చి రైతులకు సహాయంగా నిలబడి , పల్లెలతో ముడిపడి, వ్యవసాయంతో ,ధాన్యంతో ముడిపడే మార్గాన్ని ఎన్నుకోవడం నాకు చాలా సంతోషాన్ని ఇచ్చింది. మరోసారి నేను ఈ దేశయువతను వారి ఈ అభినవ ప్రయోగాలకి గానూ, నాకు తెలిసినవాటికీ, నాకు తెలియని వాటికీ, ప్రజలకు తెలిసినా , తెలియకపోయినా, కోట్ల కొద్దీ ప్రజలకు మంచి చేస్తున్న వారి నిరంతర ప్రయత్నాలకు గానూ, వారందరికీ నా తరఫున అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, జి.ఎస్.టి అమలుపరిచి ఒక ఏడాది కావస్తోంది. ‘One Nation, One Tax’ అనేది దేశ ప్రజల కల. అది ఇవాళ సాకారమైంది. ‘One Nation, One Tax reform’ దీనికి ఎవరినైనా అభినందించాల్సి వస్తే నేను రాష్ట్రాలనే అభినందిస్తాను. GST అనేది Cooperative federalism కి ఒక గొప్ప ఉదాహరణ. అన్ని రాష్ట్రాలూ కలిసి దేశ హితం కోసం నిర్ణయాన్ని తీసుకున్నాయి కాబట్టే దేశంలో ఇంత పెద్ద టాక్స్ రిఫార్మ్ అమలుపరచడం జరిగింది. ఇప్పటి వరకూ GST Council తాలూకూ 27 మీటింగ్స్ జరిగాయి. ఈమీటింగ్స్ లో  వివిధ రకాల రాష్ట్రాల ప్రజలు పాల్గొంటారు, విభిన్న రాజకీయఆలోచనలు కలిగిన వ్యక్తులు పాల్గొంటారు, వేరు వేరు స్థానాలున్న రాష్ట్రాలుఉంటాయి. కానీ ఈ GST Council ఇప్పటివరకూ తీసుకున్న నిర్ణయాలన్నీ కూడా అందరి సమ్మతంతో తీసుకున్నవే. GST  కి ముందు దేశంలో 17 రకాల వివిధ రకాలైన పన్నులు ఉండేవి. కానీ ఈ వ్యవస్థ ఏర్పాటైన తరువాత ఒకే ఒక పన్ను మొత్తం దేశంలో అమలులోకి వచ్చింది. నిజాయితీ కి లభించిన విజయం జి.ఎస్.టి . ఒక రకంగా నిజాయితీకి పండుగ కూడా. ఇంతకు ముందు దేశంలో చాలాసార్లు పన్నుల విషయంలో అజమాయిషీలపై ఫిర్యాదులు వస్తూ ఉండేవి. జి.ఎస్.టి . లో జి.ఎస్.టి . అజమాయిషీ ల స్థానాన్ని ఐ.టి రంగం తీసుకుంది. రిటర్న్ నుండి రిఫండ్ వరకూ అంతా ఆన్లైన్ లోనే ఇన్ఫర్మేషన్ టేక్నాలజీ ద్వారానే జరుగుతుంది. జి.ఎస్.టి .  వల్ల తనిఖీ లు ఆగాయి. సరుకుల కదలిక వేగవంతమైంది.దీనివల్ల కేవలం సమయం ఆదా అవడమే కాక లాజిస్టిక్స్ రంగానికి కూడా ఎంతో లాభం చేకూరుతోంది. ప్రపంచంలోకెల్ల అతి పెద్ద పన్ను సంస్కరణ జి.ఎస్.టి అయి ఉంటుంది. భారత దేశంలో ఇంత పెద్ద పన్ను సంస్కరణ విజయవంతమవడానికి కారణం ప్రజలు దీనిని సొంతం చేసుకోవడమే. జన శక్తి ద్వారానే జి.ఎస్.టి విజయవంతమైంది. సాధారణంగా ఇంత పెద్ద సంస్కరణ, ఇంత పెద్ద దేశంలో 

ఇంత పెద్ద జనాభా లో స్థిరంగా మారడానికి ఐదు నుండీ ఏడేళ్ళు సులువుగా పడుతుంది. కానీ దేశంలోని నిజాయితీ పరుల ఉత్సాహం, నిజాయితీపరుల ఉత్సాహవంతమైన జన శక్తి భాగస్వామ్యానికి ప్రతిఫలంగా కేవలం ఒక్క ఏడాదిలోనే చాలావరకూ ఈ కొత్త పన్ను విధానం తన స్థానాన్ని సుస్థిరం చేసుకుంది. అంతేకాక అవసరార్థం తన inbuilt వ్యవస్థ ద్వారా మార్పులు కూడా చేసుకుంటోంది. ఇది ఎంతో పెద్ద విజయం. ఈ విజయాన్ని 125కోట్ల దేశప్రజలు సంపాదించుకున్నారు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మరోసారి మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమాన్ని ముగిస్తూ, మిమ్మల్ని కలిసి, మీతో మాట్లాడే మరో అవకాశం కోసం రాబోయే మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం కోసం ఎదురుచూస్తూంటాను. మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నమస్కారం! ’మన్ కీ బాత్’ మాధ్యమం ద్వారా మరోసారి మీ అందరి ముందుకూ వచ్చే అవకాశం లభించింది. మీ అందరికీ బాగా గుర్తుండే ఉంటుంది నావికా దళానికి చెందిన ఆరుగురు మహిళా కమాండర్ల బృందం గత కొద్ది నెలల క్రితం సముద్రయానం చేస్తున్నారని చెప్పిన సంగతి. ’ నావికా సాగర్ పరిక్రమ ’ పేరుతో చేపట్టిన ఈ యాత్ర గురించి నేను కొన్ని విషయాలు మాట్లాడాలనుకుంటున్నాను. భారతదేశానికి చెందిన ఈ ఆరుగురు ఆడపడుచుల బృందం రెండువందల ఏభై నాలుగు రోజులు పైగా సముద్రంపై ప్రయాణించి ఐ.ఎనె.ఎస్.వి తారినీ నౌకలో ప్రంపంచాన్ని చుట్టి మే నెల 21వ తేదీన భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చారు. దేశమంతా వారికి ఎంతో ఉత్సాహంగా స్వాగతం చెప్పింది. రకరకాల మహాసముద్రాలలో, సముద్రాలలోనూ ప్రయాణిస్తూ, దాదాపు ఇరవై రెండు వేల సముద్రపు(నాటికల్) మైళ్ళ యాత్రను సాగించాలని వారు నిర్ణయించుకున్నారు. ప్రపంచంలోనే ఒక మొట్టమొదటి సంఘటన ఇది. గత బుధవారం నాకు ఈ ఆడపడుచులను కలిసి, వారి అనుభవాలను తెలుసుకునే అవకాశం లభించింది. మరోసారి నేను ఈ ఆడబిడ్డలందరికీ వారి సాహసానికి, నావికాదళ ప్రతిష్టను పెంచినందుకు, భారతదేశ గౌరవ మర్యాదలను పెంచినందుకు, ముఖ్యంగా భారతదేశపు ఆడపిల్లలు ఎందులోనూ తక్కువ కాదు అని ప్రపంచానికి చాటినందుకు గానూ అనేకానేక అభినందనలు తెలియచేస్తున్నాను. సాహసాలను గురించి ఎవరికి తెలీదు? మానవజాతి అభివృధ్ధి ప్రయాణాన్ని గనుక మనం పరిశీలిస్తే ఏదో ఒక సాహసం నుండే అభివృధ్ధి పుట్టిందని తెలుస్తుంది. సాహసం ఒడిలోంచే కదా అభివృధ్ధి పుట్టేది! ఏదో చెయ్యాలనే తపన, మామూలు దారి నుండి విడిపడి ఏదైనా చెయ్యలనే కోరిక, ఏదైనా ప్రత్యేకంగా చెయ్యాలని, నేను కూడా ఏదైనా చెయ్యగలను అనుకునే వారు చాలా తక్కువమంది ఉన్నా కూడా, వారి తపన యుగయుగాల వరకూ కోట్లకొద్దీ ప్రజలకు ప్రేరణని ఇవ్వగలదు. ఈమధ్య మీరు గమనించే ఉంటారు – ఎవరెస్టు శిఖరాన్ని ఎక్కినవారి గురించి ఎన్నో కొత్త కొత్త విషయాలు వెలుగులోకి వచ్చాయి. యుగాలుగా ఎవరెస్ట్ శిఖరం మానవజాతిని సవాలు చేస్తూనే ఉంది, సాహసవంతులు ఆ సవాలుని స్వీకరిస్తూనే ఉన్నారు.

మహారాష్ట్ర లో చంద్రపూర్ లోని ఒక ఆశ్రమపాఠశాలకు చెందిన ఐదుగురు ఆదివాసి విద్యార్థులు – మనీషా ధ్రువ్, ప్రమేష్ ఆలే, ఉమాకాంత్ మడ్వీ, కవిదాస్ కాత్మోడే, వికాస్ సోయామ్ – వీరంతా ఒక బృందంగా ఏర్పడి, మే 16 వ తేదీన ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద శిఖరాన్ని ఎక్కారు. ఆశ్రమపాఠశాలకు చెందిన ఈ ఐదుగురు విద్యార్థులు ఆగస్టు 2017లో శిక్షణను మొదలుపెట్టారు. వర్ధా, హైదరాబాద్, డార్జలింగ్, లేహ్,లడక్ లలో వీరికి శిక్షణను ఇచ్చారు. "మిషన్ శౌర్య” ద్వారా ఎన్నుకోబడిన ఈ యువకులు, ఆ పేరుని సార్థకం చేస్తూ ఎవరెస్టు శిఖరాన్ని అధిరోహించి, యావత్ దేశం గర్వపడేలా చేసారు. చంద్రపూర్ పాఠశాల సిబ్బందినీ, ఈ చిన్నారి స్నేహితులకీ హృదయపూర్వకంగా అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఈమధ్యనే పదహారేళ్ళ శివాంగీ పాఠక్ , నేపాల్ నుండి ఎవరెస్ట్ ని అధిరోహించిన అతిపిన్న వయస్కురాలైన భారతీయ మహిళగా నిలిచింది. శివాంగికి అనేకానేక అభినందనలు.

అజీత్ బజాజ్, వారి అమ్మాయి దియా ఎవరెస్టుని అధిరోహించిన మొదటి భారతీయ తండ్రీ-కూతురు అయ్యారు. కేవలం యువకులు మాత్రమే ఎవరెస్టుని ఎక్కడంలేదు. మే 19న సంగీతా బెహ్ల్ ఎవరెస్టుని అధిరోహించారు. ఆమె వయసు ఏభై దాటింది. ఎవరెస్టుని ఎక్కేవారిలో కొందరికి కేవలం నైపుణ్యం మాత్రమే కాదు సున్నితత్వం కూడా ఉంది అని నిరూపించారు. కొద్ది రోజుల క్రితం "స్వచ్ఛ గంగా ప్రచారం"లో భాగంగా బి.ఎస్.ఎఫ్ కు చెందిన ఒక సమూహం ఎవరెస్టుని ఎక్కి, తిరిగి వచ్చ్చేటపుడు తమతో పాటూ బోలెడు చెత్తను కూడా తీసుకొచ్చారు. ఇది ఎంతో ప్రసంశనీయమైన పని. దానితో పాటుగా ఇది పరిశుభ్రత పట్ల, పర్యావరణం పట్ల వారికున్న నిబధ్ధతను చూపెడుతుంది. ఏళ్లతరబడి ఎందరో వ్యక్తులు ఎవరెస్టుని అధిరోహించే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు, వారిలో ఎందరో విజయవంతంగా ఈ పనిని పూర్తిచేసారు కూడా. ఈ సాహసవీరులందరికీ, ముఖ్యంగా ఆడబిడ్డలకు హృదయపూర్వక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ముఖ్యంగా నా యువ స్నేహితులారా, రెండు నెలల క్రితం నేను ఫిట్ ఇండియా గురించి చెప్పినప్పుడు ఇంత ఎక్కువ స్పందన వస్తుందని ఆశించలేదు. ప్రతి ప్రాంతం నుండీ ఇంత పెద్ద సంఖ్యలో ప్రజలు దీనికి మద్దతునిస్తారని అనుకోలేదు. ఫిట్ ఇండియా గురించి నేను మాట్లాడుతున్నప్పుడు, నేను నమ్మేదేమిటంటే మనం ఎంత ఎక్కువగా ఆడితే, దేశమంతా కూడా అంతే ఎక్కువగా ఆడుతుంది. సామాజిక మాధ్యమాల్లో ప్రజలు ఫిట్నెస్ సవాళ్ల వీడియోలు పంచుకుంటున్నారు. వాటిల్లో ఒకరినొకరు ట్యాగ్ చేసుకుని మరీ సవాలు చేసుకుంటున్నారు. ఈ ఫిట్ ఇండియా ప్రచారంలో అందరూ భాగస్తులౌతున్నారు. సినిమా రంగానికి చెందినవారైనా, క్రీడారంగానికి చెందినవారైనా, లేదా దేశంలోని ప్రముఖులు, సైన్యంలోని జవానులు, పాఠశాల ఉపాధ్యాయులు, నలువైపుల నుండీ కూడా ఒకే పిలుపు వినిపిస్తోంది – "మనం ఫిట్ గా ఉంటే దేశం ఫిట్ గా ఉంటుంది" అని.
భారతీయ క్రికెట్ టీం కేప్టెన్ విరాట్ కోహ్లీ నన్ను కూడా సవాలు చేసాడు. ఆ సవాలుని స్వీకరించాను. ఇది చాలా మంచి విషయం అని నేను నమ్ముతున్నాను. ఇలాంటి సవాళ్ళు మనల్ని ఫిట్ గా ఉంచుతాయి, ఇతరులని కూడా ఫిట్ గా ఉండమని ప్రోత్సహిస్తాయి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మన్ కీ బాత్ లో చాలాసార్లు నేను ఆటల గురించి, ఆటగాళ్ల గురించీ, ఏవో ఒక కబుర్లు నా ద్వారా మీరు వింటూనే ఉన్నారు. క్రితంసారి కామన్వెల్త్ గేమ్స్ గెలుపొందిన క్రీడాకారులు తమ అభిప్రాయాలను మనతో మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమం ద్వారా పంచుకున్నారు కూడా.
"నమస్కారం సర్! నోయిడా నుండి నేను ఛవీ యాదవ్ ను మాట్లాడుతున్నాను. నేను మీ మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమాన్ని క్రమం తప్పకుండా వింటాను. ఈసారి వేసవి సెలవులు మొదలైపోయాయి. ఒక తల్లిగా నేను గమనించినది ఏమిటంటే, పిల్లలు ఎక్కువ సమయం ఇంటర్నెట్ లో ఆటలు ఆడుతూ గడిపేస్తున్నారు. మా చిన్నప్పుడు మాత్రం మేము ఎక్కువగా అవుట్ డోర్ గేమ్స్ అయిన కొన్ని సంప్రదాయక వీధి ఆటలు ఆడేవాళ్లము. ఏడు పెంకులాట – అంటే ఏడు పెంకులను ఒకదానిపై ఒకటి వరసగా పేర్చి, దాన్ని బంతితో కొట్టేవాళ్ళం. ఇంకా నేలా-బండ, ఖోఖో మొదలైన అప్పటి ఆటలను ఇప్పుడు దాదాపుగా అందరూ మర్చిపోతున్నారు. మీరు ఆనాటి సంప్రదాయక వీధి ఆటల పట్ల ఈ తరం పిల్లలకు ఆసక్తి పెరిగేలా వాటిని గురించి మీరు చెప్పాలని కోరుతున్నాను. ధన్యవాదాలు"
ఛవీ యాదవ్ గారూ, మీరు ఫోన్ కాల్ చేసినందుకు ధన్యవాదాలు. ఇదివరకూ ప్రతి వీధి లోనూ , ప్రతి పిల్లాడి జీవితంలోనూ భాగమయిన కొన్ని ఆటలు ఇవాళ నెమ్మదిగా మాయమైపోతున్నాయి. ఈ ఆటలకు వేసవి సెలవులలో ప్రత్యేకమైన స్థానం ఉండేది. ఒకోసారి మండుటెండలో , ఒకోసారి రాత్రి వేళల్లో భోజనం అయిన తరువాత ఏ చింతా లేకుండా, నిశ్చింతగా పిల్లలందరూ గంటలు గంటలు ఈ ఆటలన్నీ అడుకుంటూ ఉండేవారు. కొన్ని ఆటలు అయితే కుటుంబం మొత్తం కలిసి ఆడుకునేలా ఉండేవి. ఏడు పెంకులాట లేదా గోళీలాట, ఖో ఖో, బొంగరాలాట లేదా గూటీ బిళ్ల, ఇలా ఎన్నో లెఖ్ఖలేనన్ని వీధి ఆటలు కాశ్మీరు నుండీ కన్యాకుమారి వరకూ, కచ్ నుండి కామరూప్ వరకూ ప్రతి ఒక్కరి బాల్యంతోనూ జతపడి ఉండేవి. ఈ ఆటలను వేరు వేరు ప్రాంతాల్లో వేరు వేరు పేర్లు ఉండి ఉండచ్చు. ఉదాహరణకు పిట్టూ ఆనే ఆటని లాగోరీ , సాతోలియా , ఏడు పెంకులాట , సాత్ పథ్తర్ , డికోరీ , సతోదియా …ఇలాగ ఒకే ఆటని ఎన్నో పేర్లతో పిలుస్తారు. సంప్రదాయక ఆటల్లో ఇన్ డోర్ గేమ్స్ కూడా ఉన్నాయి, అవుట్ డోర్ గేమ్స్ కూడా ఉన్నాయి. మన దేశంలో భిన్నత్వంలో దాగి ఉన్న ఏకత్వం ఈ ఆటల్లో కూడా కనబడుతుంది. ఒకే ఆటను రకరకాల ప్రాంతాల్లో రకరకాల పేర్లతో పిలుస్తారు. నేను గుజరాత్ కు చెందిన వాడిని కదా, అక్కడ ఒక ఆట ఉంది, దానిని ’చోమల్ ఇస్తీ ’(అష్టా-చెమ్మా) అంటారు. ఇది గవ్వలు, చింతపిక్కలు లేదా డైస్ తో, 8×8 square board తో ఆడేవారు. ఈ ఆటను దాదాపు ప్రతి రాష్ట్రం లోనూ ఆడేవారు. కర్నాటక లో దీనిని చౌకాబారా అంటారు, మధ్య ప్రదేశ్ లో దీనిని అత్తు, కేరళలో పకీడాకాలీ, మహారాష్ట్ర లో చంపూల్, తమిళ్నాడులో దాయామ్, ఇంకా థాయామ్ అనీ, రాజస్థాన్ లోచంగాపో – ఇలా ఎన్నో పేర్లు ఉన్నాయి. వివిధ రాష్ట్రాల వారు ఇతర భాషలు రాకపోయినా, ఈ ఆటను ఆడిన తరువాత, అరే ఈ ఆట మేమూ ఆడేవాళ్లం అని గుర్తుపట్టేస్తారు. చిన్నప్పుడు గిల్లీ డండా(గూటీ-బిళ్ళ) ఆట ఆడనివారం ఎవ్వరం ఉండము. గ్రామాల నుండీ పట్టణాల దాకా ఈ ఆటను అందరూ ఆడతారు. దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో రకరకాల పేర్లతో ఈ ఆటను పిలుస్తారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో ఈ ఆటను గూటీ-బిళ్ల లేదా కర్రా-బిళ్ల అనీ పిలుస్తారు. ఒరిస్సా లో గులిబాడీ అనీ, మహారాష్ట్రలో విత్తిడాలు అనీ అంటారు. కొన్ని ఆటలు ఆడేందుకు ఒకో కాలం ఉంటుంది. గాలిపటం ఎగురవేయడానికి కూడా ఒక సమయం ఉంది. అందరూ గాలిపటాలు ఎగురవేస్తారు. ఆ సమయంలో ఆడుకునేప్పుడు మనలో ఉన్న ప్రత్యేకమైన లక్షణాలను మనం స్వేఛ్ఛగా వ్యక్తపరచగలము. మీరు గమనించే ఉంటారు, స్వతహాగా సిగ్గరి అయిన పిల్లవాడు ఆడుకునేప్పుడు మాత్రం చలాకీగా అయిపోతాడు. తన భావాలను స్వేచ్ఛగా వ్యక్తపరుస్తాడు. గంభీరంగా ఉండే కొందరు పెద్దలు ఆటలాడేటప్పుడు మాత్రం వారిలోని పిల్లాడు బయటకు వస్తాడు. సంప్రదాయకమైన ఆటలు శారీరిక సామర్థ్యాన్ని పెంచే విధంగా తయారుచెయ్యబడ్డాయి. అంతే కాక మనలో తార్కికమైన ఆలోచననూ, ఏకాగ్రతనూ, అప్రమత్తతనూ, స్ఫూర్తినీ పెంపొందిస్తాయి. ఆటలు కేవలం ఆటలు మాత్రమే కాదు, అవి జీవిత విలువలను కూడా నేర్పుతాయి. అంటే – లక్ష్యాలను ఏర్పరుచుకోవడం, ధృఢత్వాన్ని ఎలా సొంతం చేసుకోవాలి, టీమ్ స్పిరిట్ ని ఎలా నేర్చుకోవాలి, పరస్పర సహకారాన్ని ఎలా అందించుకోవాలి మొదలైనవన్నమాట. ఈమధ్యకాలంలో నేను గమనిస్తున్నదేమిటంటే, బిజినెస్ డేవలప్మెంట్ తాలూకూ శిక్షణా కార్యక్రమాలతో ముడిపడి ఉన్న సంపూర్ణ వ్యక్తిత్వ వికాసం(overall personality development, మానవ సహ నైపుణ్యాలు(interpersonal skills ) పెంచుకోవడానికి మన సంప్రదాయక ఆటలను ఈమధ్య ఉపయోగించుకుంటున్నారు. సంపూర్ణ వ్యక్తిత్వ వికాసానికి ఆ ఆటలు ఎంతో సులువుగా ఉపయోగపడుతున్నాయి కూడా. ఈ ఆటలను ఆడడానికి వయసుతో నిమిత్తం లేనే లేదు. పిల్లల నుండీ మొదలుకుని తాతా-అమ్మమ్మలూ, తాతా-నాన్నమ్మా వరకూ అంతా కలిసి ఈ ఆటలు ఆడితే మనం ఈనాడు చెప్పుకునే తరాల అంతరాలు కూడా ఇట్టే మాయమైపోతాయి. దానితో పాటుగా మన సంస్కృతి, సంప్రదాయాలను కూడా తెలుసుకుంటాం. ఎన్నో ఆటలు సమాజం, పర్యావరణ మొదలైన అంశాలను గురించి మనల్ని అప్రమత్తం చేస్తాయి. ఈ ఆటలన్నీ మనం కోల్పోతామేమో అని అప్పుడప్పుడు బెంగగా ఉంటుంది. అలా జరిగితే గనుక ఈ ఆటలనే కాదు, బాల్యాన్ని కూడా కోల్పోతాం. అప్పుడు ఇలాంటి కవితల్నే మనం వింటూ గడపాల్సి వస్తుంది –
"ఈ సంపదను తీసుకో
ఈ కీర్తిని కూడా తీసేసుకో
నా యవ్వనాన్ని కూడా తీసేసుకో
కానీ నాకు నా చిన్ననాటి శ్రావణాన్ని తిరిగివ్వు
ఆ కాగితపు పడవ, ఆ వర్షపు చినుకులు… "
ఇలాంటి పాటలను మనం వింటూ ఉండిపోతాం. అందువల్ల మన సంప్రదాయక ఆటలను మనం కోల్పోకూడదు. పాఠశాలల్లోనూ, వీధులలోనూ, యువకులంతా కలిసికట్టుగా ముందుకు వచ్చి ఈ ఆటలను ప్రోత్సహించాలి. సమూహ సేకరణ(crowd sourcing ) ద్వారా మనం మన సంప్రదాయక ఆటల తాలూకూ అతి పెద్ద భాండాగారాన్నే(అర్కైవ్) తయారుచేయగలం. ఈ ఆటల నియమాలతో, ఆడే విధానాలతో వీడియోలు తయారు చేసి పిల్లలకు చూపెట్టచ్చు. యేనిమేషన్ చిత్రాలను కూడా తయారుచేసి కొత్త తరాలవారికి చూపెట్టవచ్చు. అలా అయితే, వీధి ఆటలు గా పిలవబడే ఈ ఆటల వారికి ప్రత్యేకంగా అనిపిస్తాయి. వాటిని చూస్తారు, ఆడతారు, వికసిస్తారు.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, రాబోయే జూన్ ఐదవ తేదీ నాటి ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవ సంబరాలను అధికారికంగా భారతదేశం నిర్వహించనుంది. ఇది భారతదేశం సాధించిన ఒక ముఖ్యమైన విజయం. వాతావరణ మార్పుని తగ్గించే దిశలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా జరుగుతున్న ప్రయత్నాలలో భారతదేశానికి ప్రాముఖ్యత పెరుగుతోందన్న సంగతి ఈ నిర్వహణ వల్ల అందరికీ తెలుస్తుంది. అందుకు ఈ నేతృత్వం ఒక పరిచయంగా నిలుస్తుంది. ‘Beat Plastic Pollution’  అనేది ఈసారి ఇతివృత్తం. ఈ ఇతివృత్తం తాలూకూ భావాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని మనందరమూ కూడా పోలిథిన్, లో గ్రేడ్ పోలిథిన్ లను ఉపయోగించకుండా ఉంటామని గట్టిగా నిశ్చయించుకోవాలి. మన ప్రకృతిపై, వన్య ప్రాణులపై, మన ఆరోగ్యంపై పడుతున్న ప్లాస్టిక్ కాలుష్యపు ప్రతికూల ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి ప్రయత్నించాలి. ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం తాలూకూ వెబ్సైట్  wed-india2018 కు వెళ్ళి, అక్కడ పొందుపరిచిన ఎన్నో ఆసక్తికరమైన సలహాలను చూసి, తెలుసుకుని, వాటిని మీ రోజువారీ జీవితాలలో భాగంగా చేసుకోవడానికి ప్రయత్నించండి. భయంకరమైన వేసవిలో వరదలు వస్తాయి, వర్షం విజయం ఎడతెరిపి లేకుండా కురుస్తుంది. వాతావరణం భరించలేనంత చల్లగా మారిపోతుంది. అప్పుడు ప్రతిఒక్కరూ అనుభవజ్ఞులు లాగ గ్లోబల్ వార్మింగ్, వాతావరణ మార్పులను గురించి మాట్లాడతారు. కానీ మాటల వల్ల సమస్యలు తీరతాయా? ప్రకృతి పట్ల సున్నితంగా వ్యవహరించడం, ప్రకృతిని రక్షించడమనేవి మన సహజ స్వభావంగా ఉండాలి. మన సంస్కారంలో ఉండాలి. గత కొద్ది వారాలుగా దేశం లోని వివిధ ప్రాంతాల్లో ఇసుక తుఫానులు వచ్చాయి. ఈదురుగాలులతో పాటూ భారీ వర్షాలు కూడా పడ్డాయి. ఇవన్నీ కాలానుగుణమైనవి కాదు. జన నష్టం జరిగింది. ఆస్తి నష్టాలు కూడా జరిగాయి. ఇవన్నీ కూడా నిజానికి వాతావరణ నమూనాలో జరుగుతున్న మార్పులు, వాటి పరిణామాలు. మన సంస్కృతి, మన సంప్రదాయం మనకి ప్రకృతితో విబేధించడాన్ని నేర్పలేదు. మనం ప్రకృతిపట్ల సద్భావంతో ఉండాలి. ప్రకృతితో ముడిపడి ఉండాలి. మహాత్మా గాంధీ గారు జీవితాంతం ప్రతి అడుగులోనూ ఈ విషయాన్నే సమర్ధించారు. ఇవాళ భారతదేశం వాతావరణ న్యాయం(climate justice) గురించి మాట్లాడినా, Cop21 , ఇంకా Paris ఒప్పందాలలో ప్రముఖ పాత్ర వహించినా, అంతర్జాతీయ సౌర కూటమి(international solar alliance  ) మాధ్యమం ద్వారా యావత్ ప్రపంచాన్నీ ఒక్క త్రాటిపై నిలబెట్టినా, వీటన్నింటి వెనుకా మహాత్మా గాంధీ గారి కలను నిజం చెయ్యాలన్న ఒక ఆలోచన ఉంది. మన భూగ్రహాన్ని పరిశుభ్రంగా, ఆకుపచ్చగా తయారుచెయ్యాలంటే ఏం చెయ్యగం అని ఈ పర్యావరణ దినోత్సవం నాడు మనందరమూ ఆలోచిద్దాం. ఇలా ఈ దిశగా మనం ముందుకు నడవగలమా? వినూత్నంగా చెయ్యగలమా? వర్షాకాలం రాబోతోంది. ఈసారి మనం రికార్డ్ స్థాయిలో చెట్లు నాటే లక్ష్యాన్ని నిర్ణయించుకోవచ్చు. కేవలం వృక్షాలను నాటడమే కాకుండా అవి పెద్దవి అయ్యేవరకూ వాటిని సంరక్షించే ఏర్పాట్లు చెయ్యాలి.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ప్రత్యేకించి నా యువ మిత్రులారా, మీరు జూన్ 21ని బాగా గుర్తుంచుకున్నారుగా? మీరే కాదు, ప్రపంచం మొత్తం జూన్ 21ని గుర్తుంచుకుంటుంది. యావత్ ప్రపంచం జూన్ 21న అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం జరుపుకుంటుంది. ఇది అందరి ఆమోదాన్నీ పొందింది. ప్రజలు కొన్ని నెలల ముందు నుండే తయారవ్వడం మొదలుపెడుతున్నారు. యావత్ ప్రపంచం జూన్ 21న అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవాన్ని జరుపుకోవడానికి పూర్తిగా సన్నాహాలు చేసుకుంటోందని నాకు వార్తలు వచ్చాయి. yoga for unity – అంటే ’ ఐక్యత కోసం యోగా ’, harmonious society – అంటే ’ సామరస్య సమాజం” అనే సందేశాలను ప్రపంచం గత కొద్ది ఏళ్లలో మళ్ళీ మళ్ళీ అనుభూతి చెందింది. సంస్కృత మహా కవి భర్తృహరి ఎన్నో యుగాల క్రితమే తన శతకత్రయం లో రాశారు –
धैर्यं यस्य पिता क्षमा च जननी शान्तिश्चिरं गेहिनी
सत्यं सूनुरयं दया च भगिनी भ्राता मनः संयमः।
शय्या भूमितलं दिशोSपि वसनं ज्ञानामृतं भोजनं
एते यस्य कुटिम्बिनः वद सखे कस्माद् भयं योगिनः।।
ధైర్యం యస్య పితా క్షమా చ జననీ శాంతిశ్చిరం గేహినీ
సత్యం సూనురయం దయా చ భగినీ భ్రాతా మన: సంయమ:
శయ్యా భూమితలం దిశోపి వసనం జ్ఞానామృతం భోజనం
యతే యస్య కుటుంబిన: వద సఖే కస్మాద్ భయం యోగిన:

ఏన్నో యుగాలకు పూర్వం చెప్పబడిన ఈ మాటలకు సరళమైన అర్థం ఏమిటంటే "పరిమితంగా యోగాభ్యాసం చెయ్యడం వల్ల మంచి గుణాలు, సత్సంబంధాలు, స్నేహితులుగ మారిపోతాయి. యోగా చెయ్యడం వల్ల అది తండ్రిలా మనల్ని రక్షించే సాహసం చేస్తుంది. తల్లికి బిడ్డల పట్ల ఉండేలాంటి క్షమా భావాన్ని పుట్టిస్తుంది. మానసిక ప్రశాంతత మన స్నేహితుడిలా మారిపోతుంది. భర్తృహరి చెప్పినట్లుగా నియమంగా యోగా చెయ్యడం వల్ల సత్యం మన సంతానంగా, దయ సోదరిగా, స్వీయ నియంత్రణ మన సోదరుడిగా, భూమి మన పరుపుగా, జ్ఞానం మన ఆకలిని పోగొట్టేదిగా తయారవుతాయి. ఈ గుణాలన్నీ ఒక్కరిలో ముడిపడి ఉన్నప్పుడు యోగి అన్ని రకాలభయాలపై విజయాన్ని సంపాదించుకుంటాడు. మన వారసత్వమైన యోగాని ముందుకు నడిపించవలసిందిగా మరోసారి నేను దేశప్రజలందరినీ కోరుతున్నాను. తద్వారా ఆరోగ్యకరమైన, ఆనందభరితమైన, సద్భావపరమైన దేశాన్ని నిర్మిద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇవాళ మే 27వ తేదీ. భారతదేశ ప్రధమ ప్రధానమంత్రి పండిత్ జవహర్లాల్ నెహ్రూ గారి పుణ్యతిథి. నెహ్రూ గారికి నేను ప్రణామం చేస్తున్నాను. ఈ మే నెల మరొక విషయంతో కుడా ముడిపడి ఉంది. అది వీర సావర్కర్. 1857వ సంవత్సరంలో ఈ మే నెల లోనే మన భారతీయులు ఆంగ్లేయులకు తమ సత్తాను చూపించారు. దేశం లోని ఎన్నో ప్రాంతాల్లో మన సైనికులు, రైతులు అన్యాయానికి విరుధ్ధంగా తమ శౌర్యాన్ని చూపెడుతూ నిలబడ్డారు. దు:ఖపడాల్సిన విషయం ఏమిటంటే, మనం చాలా కాలం వరకూ 1857 సంఘటనలను కేవలం విద్రోహ చర్యలుగా, సిపాయిల తిరుగుబాటుగా చెప్పుకున్నాం. కానీ నిజానికి ఆ సంఘటనని తక్కువగా అంచనా వేయడమే కాకుండా, అది మన స్వాభిమానాన్ని దెబ్బ తీయడానికి చేసిన ఒక ప్రయత్నం కూడా. 1857లో జరిగినది కేవలం విద్రోహం మాత్రమే కాదు, అది మన మొదటి స్వాతంత్ర పోరాటం అని వీర సావర్కర్ గారు మాత్రమే ధైర్యంగా రాశారు . సావర్కర్ గారితో పాటూ లండన్ లోని ఇండియా హౌస్ లోని వీరులంతా కలిసి ఈ సంఘటన తాలూకూ 50 వ వార్షికోత్సవాన్ని ఆడంబరంగా జరుపుకున్నారు. ఏ నెలలో అయితే మొదటి స్వాతంత్ర సంగ్రామం ప్రారంభమయ్యిందో, అదే నెలలో వీర సావర్కర్ గారి జననం కూడా జరిగింది. సావర్కర్ గారిది అనేక ప్రత్యేకతలు కలిగిన వ్యక్తిత్వం. శస్త్రాలు, అస్త్రాలు రెండిటినీ ఆరాధించారు ఆయన. మామూలుగా వీర సావర్కర్ గారిని ఆయన వీరత్వానికీ, బ్రిటిష్ వారి పాలనకు వ్యతిరేకంగా ఆయన జరిపిన పోరాటానికి గానూ గుర్తు చేసుకుంటాము. కానీ ఇవన్నీ కాకుండా ఆయన ఒక తేజశ్శాలి అయిన కవి, సామాజిక సంస్కర్త కూడా. ఆయన ఎల్లప్పుడూ సద్భావన , ఐక్యత భావాలకి బలాన్నిచ్చారు. సావర్కర్ గారి గురించి ఒక అద్భుతమైన వర్ణనని మన ప్రియమైన గౌరవనీయులు అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ గారు చేసారు. అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ గారు ఏమన్నారంటే – సావర్కర్ గారు అంటే తేజం, సావర్కర్ గారు అంటే త్యాగం, సావర్కర్ గారు అంటే తపస్సు, సావర్కర్ అంటే తత్వం, సావర్కర్ అంటే తర్కం, సావర్కర్ అంటే యవ్వనం, సావర్కర్  అంటే బాణం, సావర్కర్ అంటే కత్తి. అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ గారు సరైన చిత్రణ చేసారు. సావర్కర్ గారు కవిత, క్రాంతి రెండిటితోనూ నడిచారు. ఆయన ఒక సున్నితమైన కవి కావడమే కాక ఒక సాహసవంతుడైన విప్లవకారుడు కూడా.

నా ప్రియమైన సోదర సోదరీమణులారా, నేను టివీ లో ఒక కథని చూశాను. రాజస్థాన్ లో  సీకర్ ప్రాంతంలోని నిరుపేద బస్తీలలో నివసించే ఆడపిల్లల కథ. మన ఈ ఆడబిడ్డలు చెత్త ఏరుకోవడంతో పాటూ ఇంటింటా బిక్షాటన చేసేంత నిస్సహాయులు. ఇవాళ వాళ్ళు కుట్టు పని నేర్చుకుని పేదవారు తమ శరీరాలను కప్పుకోవడానికి బట్టలు కుట్టిపెడుతున్నారు. అక్కడి ఆడబిడ్డలు, ఇవాళ తమ తమ కుటుంబాలకు సరిపడా బట్టలు కుట్టడమే కాకుండా ఇతర సామాన్యవర్గాలకూ, ఇంకా కొన్ని మంచి బట్టలు కూడా కుట్టిపెడుతున్నారు. ఇంతే కాకుండా వారు తమ నైపుణ్యాన్ని అభివృధ్ధి పరుచుకునే శిక్షణా తరగతులకు కూడా వెడుతున్నారు. మన ఈ ఆడబిడ్డలు ఇవాళ ఆత్మ విశ్వాసంతో ఉన్నారు.  గౌరవంగా తమ జీవితాలను గడుపుకుంటున్నారు. తమ తమ కుటుంబాలకు బలాన్నిచ్చేలా తయారయ్యారు. ఆశ,విశ్వాసాలతో నిండిన ఈ ఆడబిడ్డల ఉజ్వలమైన భవిష్యత్తుకు గానూ నేను శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను. ఏదైనా సాధించాలనే కోరిక ఉంటే, ధృఢసంకల్పం ఉంటే, ఎన్నో కష్టాల మధ్యన కూడా విజయాన్ని సాధించవచ్చు అని వారు నిరూపించారు. ఇది కేవలం సీకర్ ప్రాంతపు విషయం మాత్రమే కాదు, భారతదేశం లోని ప్రతి మూలా మీకు ఇలాంటి విషయాలు ఎన్నో కనబడతాయి. మీ ప్రాంతంలో, చుట్టుపక్కల గనుక మీరు దృష్టిని సారిస్తే ప్రజలు ఏ విధంగా తమ పరిస్థితులను జయించి నిలబడుతున్నారో తెలుస్తుంది. మనం ఏదైనా టీకొట్టు దగ్గర నిలబడి , టీ రుచిని ఆస్వాదిస్తున్నప్పుడు, పక్కన ఉన్న మనుషులు మాట్లాడుకునే కబుర్లు, వారి చర్చలు, అభిప్రాయాలు, విమర్శలు వినే ఉంటారు. ఈ చర్చలు రాజకీయాల గురించీ కావచ్చు, సామాజిక విషయాల గురించీ కావచ్చు, సినిమాల గురించీ కావచ్చు, ఆటలు, ఆటగాళ్ల గురించీ కావచ్చు, దేశంలోని సమస్యల గురించి కూడా కావచ్చు. ఇలాంటి చర్చలు జరపాలి కానీ చాలావారకూ ఇలాంటి చర్చలు, చర్చల వరకే పరిమితమౌతాయి. కానీ కోందరు వ్యక్తులు మాత్రం తమ పనుల నుండి కొంత సమయం కేటాయించి, తమ కష్టంతోనూ, ఇష్టం తోనూ మార్పుని తెచ్చే దిశగా ముందుకు నడుస్తారు. తమ కలలకు నిజరూపాన్ని ఇస్తారు. ఇతరుల కలల్ని కూడా తమవిగా చేసుకుని వాటిని నిజం చేయ్యడానికి తమని తాము శోషింప చేసుకునేలాంటి ఒక కథ ఒరిస్సా లోని కటక్ నగరంలో ఒక పూరి గుడిసె లో నివసించే డి.ప్రకాశ రావు ది. నిన్ననే నాకు డి.ప్రకాశ రావు ని కలిసే అవకాశం లభించింది. శ్రీ డి.ప్రకాశ రావు ఏభై ఏళ్ళుగా నగరంలో టీ అమ్ముకుంటున్నారు. ఒక మామూలు టీ కొట్టు నడిపే వ్యక్తి, డెభ్భై కంటే ఎక్కువ మంది పిల్లలకు విద్యా ప్రకాశాన్ని అందిస్తున్నాడని తెలిస్తే మీరు వింటే ఆశ్చర్యపోతారు. బస్తీలోనూ, పూరి గుడిసెల్లోనూ నివసించే పిల్లల కోసం "ఆశ ఆశ్వాసన" పేరుతో ఒక పాఠశాలను ప్రారంభించారు. జీవనం కోసం టీకొట్టును నడిపే ఈ పేద వ్యక్తి తన ఏభై శాతం ఆదాయాన్ని ఆ పాఠశాల కోసం ఖర్చు పెడతాడు. పాఠశాలకు వచ్చే పిల్లలందరికీ విద్య, ఆరోగ్య, భోజన సదుపాయాలను పూర్తిగా అందిస్తాడు. డి.ప్రకాశ రావు కఠిన పరిశ్రమకీ, ఆయన పట్టుదలకీ, ఆ పేద విద్యార్థుల జీవితాలకు కొత్త దారిని చూపినందుకు గానూ ఆయనకు అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఆ పిల్లల జీవితాలలోంచి చీకటిని ఆయన తరిమివేశారు.”తమసోమా జ్యోతిర్గమయా’ అనే వేద వాక్యం ఎవరికి తెలీదు? కానీ ఆ వాక్యాన్ని జీవించి చూపెట్టారు డి.ప్రకాశరావు. వారి జీవితం మనందరికీ, సమాజానికీ, యావత్ దేశానికీ ఒక ప్రేరణ. 
మీ చుట్టుపక్కల కూడా ఇలాంటి ప్రేరణాత్మక సంఘటనలు ఉంటాయి. అనేకానేకమైనవి ఉంటాయి. రండి అందరం కలిసి  అనుకూలతని ముందుకు నడిపిద్దాం.

జూన్ నెలలో ఏండ తీవ్రత ఎంత ఎక్కువగా ఉంటుందంటే ప్రజలు వర్షాల కోసం ఎదురుచూస్తారు. ఆకాశంలో మబ్బులెప్పుడు కనబడతాయా అని ఎదురుచూపులు చూశ్తారు. కొద్ది రోజుల్లో ప్రజలు చంద్రుడి కోసం కూడా ఎదురుచూశ్తారు. చంద్రుడు కనబడ్డాడంటే అర్ధం ఈద్ పండుగ జరుపుకోవచ్చని. రంజాన్ సందర్భంగా ఒక నెలంతా ఉపవాసం ఉన్నాకా ఈద్ పండుగ ను పూర్తి ఉత్సాహంతో జరుపుకుంటారు. ఈ సందర్భంగా, ప్రత్యేకంగా పిల్లలకు మంచి బహుమతులు కూడా లభిస్తాయి. ఈద్ పండుగ మన సమాజంలో సామరస్య బంధాలను మరింత బలపరుస్తుందని నేను ఆశిస్తున్నాను. అందరికీ అనేకానేక అభినందనలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మీ అందరికీ అనేకానేక ధన్యవాదాలు. మరోసారి మళ్ళీ వచ్చే నెలలో ’మన్ కీ బాత్’ లో కలుద్దాం.
నమస్కారం!

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నమస్కారం!
ఈసారి ’మనసులో మాట ’ని ఒక ఫోన్ కాల్ తో ప్రారంభిద్దాం –
(లేడీ వాయిస్)
“గౌరవనీయులైన ప్రధానమంత్రి గారూ, నేను మీరట్ నుండి కోమల్ త్రిపాఠీ ని మాట్లాడుతున్నాను. 28వ తేదీ నేషనల్ సైన్స్ డే. భారతదేశపు ప్రగతి, అభివృధ్ధి రెండూ కూడా విజ్ఞానం తోనే ముడిపడి ఉన్నాయి. విజ్ఞానంలో మనం ఎంత ఎక్కువగా పరిశోధనలు, ఆవిష్కరణలు చేస్తామో అంత ఎక్కువగా మనం అభివృధ్ధి చెందుతాము. ఎదుగుతాము. మన దేశ యువతకు ప్రేరణను అందించే విధంగా ఏవైనా మాటలు చెప్పగలరా? మీరిచ్చే ప్రేరణ దేశ యువతకు తమ ఆలోచనలను వైజ్ఞానికపరంగా మార్చుకుని, దేశాన్ని అభివృధ్ధి దిశగా తీశుకువెళ్ళేందుకు సహాయపడగలదు..ధన్యవాదాలు.”

మీరు ఫోన్ కాల్ చేసినందుకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు. విజ్ఞానానికి సంబంధించిన ఎన్నో ప్రశ్నలను నా యువ స్నేహితులు నన్ను అడిగుతూ ఏవేవో ప్రశ్నలు రాస్తూనే ఉంటారు. సముద్రపు నీరు నీలంగా కనిపిస్తుంది. కానీ మన దినచర్యలో అనుభవపూర్వకంగా మనకు అర్థమయ్యేది ఏమిటంటే, నీటికి ఏ రంగూ ఉండదని. నది అయినా, సముద్రమయినా, నీటి రంగు ఎందుకు మారుతుంది అని మనం ఎప్పుడైనా ఆలోచించామా? ఈ ప్రశ్న మన ఆధునిక భారతదేశానికి ఒక గొప్ప శాస్త్రవేత్తని ఇచ్చింది. విజ్ఞానం గురించి మనం మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడు ముందుగా భారతరత్న సర్ సి.వి.రామన్ గారి పేరు గుర్తుకు వస్తుంది. ఆయనకు లైట్ స్కాటరింగ్ అంటే కాంతి యొక్క వికీర్ణంపై అద్భుతమైన పరిశోధన చేసినందుకు గానూ నోబుల్ బహుమతి లభించింది. ఆయన పరిశోధన “రామన్ ఎఫెక్ట్” పేరుతో ప్రసిధ్ధి చెందింది. మనం ప్రతి సంవత్సరం ఫిబ్రవరి 28 నాడు నేషనల్ సైన్స్ డే జరుపుకుంటాము. ఎందుకంటే, ఇదే రోజున సి.వి. రామన్ గారు ” లైట్ స్కాటరింగ్” అనే అంశం కనుగొన్నారు. అందుకు గానూ వారికి నోబుల్ పురస్కారం లభించింది. మన దేశంలో విజ్ఞాన రంగంలో ఎందరో శాస్త్రవేత్తలు జన్మించారు. ఒకవైపున ప్రముఖ గణిత శాస్త్రవేత్త బోధాయనుడు, భాస్కరుడు, బ్రహ్మ గుప్తుడు, ఆర్యభట్టు మొదలైనవారి సంప్రదాయం ఉంది. మరోవైపు చికిత్సా రంగంలో సుష్రుతుడు, చరకుడు మనకు గౌరవనీయులు. సర్ జగదీశ్ చంద్ర బోస్, హర్ గోవింద్ ఖురానా నుండి సత్యేంద్రనాథ్ బోస్ వంటి శాస్త్రవేత్తలు భారతదేశానికి గర్వకారణM. సత్యేంద్రనాథ్ బోస్ పేరు మీద ప్రముఖ పార్టికల్ “BOSON” నామకరణం కూడా జరిగింది. ఈమధ్య నాకు ముంబయ్ లో ఒక కార్యక్రమంలో పాల్గొనే అవకాశం లభించింది. – Wadhwani Institute for Artificial Intelligence ప్రారంభోత్సవానికి అందిన ఆహ్వానం అది. విజ్ఞాన రంగంలో జరుగుతున్న అద్భుతాల గురించి తెలుసుకోవడం చాలా ఆసక్తికరంగా నిలిచింది. Artificial Intelligence మాధ్యమం ద్వారా Robots, Bots , ఇంకా మరెన్నో ప్రత్యేకమైన పనులను చేసే యంత్రాలను తయారుచేయడానికి సహాయం లభిస్తుంది. ఈమధ్య యంత్రాలు కూడా స్వయంగా వాటంతట అవే తమలోని Intelligenceని మరింతగా పెంచుకొంటున్నాయి. ఈ టెక్నాలజీ ఎందరో పేదలు, baadhiతులు, అవసరం ఉన్నవారి జీవితాలను మెరుగుపరచడానికి ఉపయోగపడుతుంది. ఆ కార్యక్రమంలో నేను దివ్యాంగ సోదరసోదరీమణుల జీవితాలు సౌఖ్యవంతంగా మారడానికి Artificial Intelligence ద్వారా ఏదైనా సహాయం లభించే వీలేమైనా ఉందా? Artificial Intelligence ఉపయోగించి ప్రకృతి వైపరీత్యాల గురించి మరింత ఎక్కువగా అంచనాలను వెయ్యగలమా? రైతుపోదరులకు పంటల ఉత్పత్తి గురించి ఏమైనా సహాయం చెయ్యగలమా? Artificial Intelligence ఆరోగ్య సేవల అందుబాటును సులభతరం చెయ్యడానికీ, ఆధునికపధ్ధతులలో రోగాలను నయం చెయ్యడంలో ఏదైనా సహాయాన్ని అందించగలదా? అని నేను ఆ శాస్త్రవేత్తల సమూహాన్ని కోరాను.

కొద్దిరోజులక్రితం ఇజ్రాయిల్ ప్రధానమంత్రి తో పాటూ గుజరాత్ లోని అహ్మదాబాద్ లో ‘I Create’ ప్రారంభోత్సవానికి వెళ్ళే అవకాశం నాకు లభించింది. అక్కడ ఒక యువకుడు తయారుచేసిన ఒక డిజిటల్ పరికరాన్ని చూసాను. ఆ పరికరంలోని ప్రత్యేకత ఏమిటంటే, మాటలురానివారు తమ మాటలను ఆ పరికరం ద్వారా రాయగానే అవి స్వరరూపాన్ని సంతరించుకుంటాయి. దానివల్ల మనం మామూలుగా ఎదుటిమనిషితో మాట్లాడినట్లే, మాటలురానివారు కూడా ఎదుటివారితో సంభాషించవచ్చు. ఇలా ఎన్నో విధాలుగా Artificial Intelligence ను ఉపయోగించుకోవచ్చని నేను అనుకుంటున్నాను.

సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీల విలువ తటస్థంగా ఉంటుంది. వాటంతట వాటికి ఏ విలువా ఉండదు. ప్రతి యంత్రమూ మనం ఏ విధంగా కోరుకుంటామో, అలా మాత్రమే పని చేస్తుంది. కానీ యంత్రం ద్వారా మనం ఎలాంటి పని చేయించుకుంటాము అన్నది మనపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఇక్కడ మానవ లక్ష్యమే ముఖ్యమైనది. విజ్ఞానాన్ని కేవలం మానవుడి సంక్షేమం కోసం మాత్రమే కాకుండా, మానవ జీవితం ఉత్కృష్టమైన శిఖరాలను ఆధిరోహించడానికి కూడా ఉపయోగించాలి.

లైట్ బల్బ్ ను కనిపెట్టిన థామస్ ఆల్వా ఎడిసన్ తన పరిశోధనల్లో చాలాసార్లు విఫలమయ్యారు. ఒకసారి ఆయనను ఈ విషయం గురించి ప్రశ్నించినప్పుడు ఆయన ఏమన్నారంటే, “నేను లైట్ బల్బ్ ను తయారవ్వకుండా చెయ్యగలిగే లాంటి పదివేల ప్రయత్నాలు చేసాను” అన్నారు. అంటే ఎడిసన్ తన విఫలయత్నాలను కూడా తన శక్తిగా మార్చుకున్నారన్నమాట. యాదృఛ్ఛికమూ, అదృష్టకరమైన విషయం ఏమిటంటే నేను ఇవాళ మహర్షి అరవిందుల కర్మభూమి “Auroville ” లో ఉన్నాను. ఒక విప్లవకారుడిగా ఆయన బ్రిటిష్ పాలనకు సవాలుగా నిలిచారు. వారికి వ్యతిరేకంగా పోరాడారు. వారి పరిపాలనపై ప్రశ్నించారు. ఇదే విధంగా ఆయన ఒక మహర్షి రూపంలో జీవితంలోని ప్రతి అంశాన్నీ ప్రశ్నించారు. వాటికి జవాబుని కూడా వెలికితీసి, మానవత్వానికి దారి చూపెట్టారు. సత్యాన్ని తెలుసుకోవడానికి ప్రతిసారీ ప్రశ్నించుకుంటూ ఉండడం అనేది ఎంతో ముఖ్యమైన విషయం. శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణల వెనుక ఉన్న అసలైన ప్రేరణ కూడా అదే. ఎందుకు, ఏమిటి, ఎలా? లాంటి ప్రశ్నలకు జవాబులు దొరికేవరకూ అవిశ్రాంతంగా శ్రమించాలి. నేషనల్ సైన్స్ డే సందర్భంగా నేను మన శాస్త్రవేత్తలను, విజ్ఞానంతో ముడిపడి ఉన్న వ్యక్తులందరికీ అభినందనలు తెలియచేస్తున్నాను. సత్యం కోసం, జ్ఞానం కోసం వెతకడానికి మన యువత ప్రేరణపొందాలని, విజ్ఞానం సహాయంతో సమాజానికి వారు సేవ చెయ్యాడానికి ప్రేరణ పొందాలని కోరుకుంటూ , నేను మన యువతరానికి అనేకానేక శుభాకాంక్షలు అందిస్తున్నాను.

మిత్రులారా, ఆపద సమయంలో సేఫ్టీ, డిజాస్టర్ మొదలైన విషయాలపై నాకు చాలా సార్లు ఎన్నో సందేశాలు వస్తూ ఉంటాయి. ప్రజలు నాకు ఏదో ఒకటి రాస్తూనే ఉంటారు. పూనా నుండి రవీంద్ర సింహ్ గారు నరేంద్రమోదీ యాప్ కు పంపిన సందేశంలో occupational safety గురించి ప్రస్తావించారు. మన దేశంలో ఫ్యాక్టరీలు, నిర్మాణం పనులు జరిగే చోట safety standards పెద్ద గొప్పగా లేవని వారు అన్నారు. రాబోయే మార్చి నాలుగవ తేదీ National Safety Day కాబట్టి, ప్రధానమంత్రిగారు తన మన్ కీ బాత్ కార్యక్రమంలో భద్రత గురించి కొన్ని జాగ్రత్తలు చెప్పాలనీ, ప్రజలలో భద్రత పట్ల అవగాహన పెంచాలని ఆయన రాసారు. మనం బహిరంగ ప్రదేశాల్లో భద్రత గురించి మాట్లాడేప్పుడు pro-activeness , preparedness అనే రెండు ముఖ్యమైన విషయాల గురించి చెప్పుకోవాలి. భద్రత రెండు రకాలు. ఆపద సమయంలోనూ, వైపరీత్యాల మధ్య పాటించాల్సినది ఒకటి . రెండవది దైనందిక జీవితంలో ఉపయోగపడేది. safety in everyday life .
దైనందిక జీవితంలో మనం భద్రత గురించి అప్రమత్తంగా లేకపోతే, జాగ్రత్తలు తీసుకోకపోతే, ఆపదల సమయంలో భద్రతను పొందడం కష్టమైపోతుంది. మనందరమూ చాలాసార్లు దారిలో రాసి ఉన్న బోర్డులను చదువుతూ ఉంటాము. వాటిలో 
-” ఏకాగ్రత లోపిస్తే – ప్రమాదం జరుగుతుంది”
-“ఒక తప్పిదం నష్టాన్ని కలిగిస్తుంది – ఆనందాన్ని ,నవ్వులను చిదిమేస్తుంది”
– “ఇంత త్వరగా భవబంధాలను తెంచుకోకు – భద్రతతో బంధుత్వాన్ని పెంచుకో”
– “భద్రతతో ఆడుకోవద్దు – జీవితాన్ని కోల్పోవద్దు”

ఇలాంటివి చదువుతూ ఉంటాము. ఆ దారిని దాటాక ఆ వాక్యాల వల్ల మన జీవితంలో అన్నిసార్లూ ఉపయోగం ఉండకపోవచ్చు. కానీ ప్రకృతివైపరీత్యాలను వదిలేస్తే, ఎక్కువ శాతం ప్రమాదాలు మన పొరపాట్ల వల్లే జరుగుతాయి. మనం అప్రమత్తంగా ఉండి, అవసరమైన జాగ్రత్తలు పాటిస్తే, మన జీవితాలను కాపాడుకోవడమే కాకుండా, పెద్ద పెద్ద ప్రమాదాల నుండి కూడా సమాజాన్ని రక్షించగలం. ఒకోసారి పని చేసే చోట భద్రతను గురించి ఎన్నో సూచనలు రాసి ఉంటాయి. కానీ వాటిని ఎవ్వరూ కూడా సరిగ్గా పాటించరు.

మహానగరాల్లోనూ, పట్టణాల్లోని ఉన్న పురపాలక సంఘాలవారు అగ్నిమాపకదళాలతో వారంలో ఒకసారైనా, నెలలో ఒకసారైనా వివిధపాఠశాలల్లోని పిల్లల ఎదుట మాక్ డ్రిల్ చేయించవలసిందని నేను కోరుతున్నాను. దానివల్ల రెండు ఉపయోగాలు ఉన్నయి. అగ్నిమాపకదళానికి కూడా అప్రమత్తంగా ఉండే అవకాశం లభిస్తుంది. యువతరానికి కూడా వీటికి సంబంధించిన శిక్షణ లభిస్తుంది. దీనికి విడిగా ఏ అదనపు ఖర్చూ ఉండదు. ఇది విద్యలో ఒక భాగమైపోతుంది. నేను ఎప్పుడూ ఇదే విషయాన్ని చెప్తూ ఉంటాను. ప్రమాదాల గురించి, వైపరీత్యాల గురించి చెప్పుకోవాలంటే, భారతదేశం వాతావరణ పరంగానూ ,భౌగోళికంగానూ ఎన్నో వైవిధ్యాలున్న దేశం. ఈ దేశం ఎన్నో ప్రకృతిక, మానవ నిర్మితమైన ప్రమాదాలను ante ఎన్నో రసాయనిక, పారిశ్రామిక దుర్ఘటనలను ఎదుర్కొంది. ఇవాళ National Disaster Management Authority అనగా NDMA వారు దేశంలో ప్రధాన విపత్తు నిర్వహణ చేస్తున్నారు. భూకంపాలు, వరదలు, తుఫానులు మొదలైన వివిధరకాలైన ప్రమాదాలు వచ్చినప్పుడు ,rescue operation ఉన్నప్పుడు NDMA వారు వెంtaనే అక్కడికి చేరుకుంటారు. కొన్ని మార్గదర్శక సూత్రాలను కూడా వారు విడుదల చేసారు. అంతేకాక దానితో పాటుగా capacity building కోసం కూడా వారు శిక్షణా కార్యక్రమాలు చేపడుతూ ఉంటారు. వరదలు, తుఫానులు వచ్చే జిల్లాల్లో వాలంటీrla శిక్షణ కోసం “ఆపదా మిత్ర” పేరుతో ఒక కార్యక్రమాన్ని చేపట్టారు. శిక్షణ, అప్రమత్తత లది ఎంతో ముఖ్యమైన పాత్ర. రెండు మూడేళ్ల క్రితం ’లూ – అంటే వేడి గాడ్పుల వల్ల ప్రతి ఏtaa veలమంది మరణించేవారు.అందువల్ల వేడి గాడ్పులను నియంత్రించడానికి NDMA వారు వర్క్ షాప్ లను నిర్వహించారు. ప్రజల్లో అప్రమత్తత పెంచడానికి ప్రచారాన్ని నడిపారు. వాతావరణ శాఖ వారు ఖచ్చితమైన అంచనాలను వేసారు. అందరి సహకారంతో ఒక చక్కని పరిణామం ముందుకొచ్చింది. 2017లో వేడి గాడ్పుల వల్ల జరిగే మరణాల సంఖ్య ఊహించని విధంగా తగ్గి దగ్గర దగ్గర 220కి పరిమితమైంది. దీనివల్ల తెలిసినదేమిటంటే, మనం భద్రతకు ప్రాముఖ్యతను ఇస్తే, మనం సురక్షితంగా ఉంdaగలం. సమాజంలో ఈ విధంగా ఎక్కడ ఆపద ఉంటే అక్కడకు వచ్చి నిమిషాల్లో సహాయం కార్యక్రమాల్లో నిమగ్నమయిపోయే అసంఖ్యాక ప్రజలను, సామాజిక సంఘాలను, అప్రమత్త పౌరులను నేను అభినంdisస్తున్నాను. Fire and Rescue Services, National Disaster Response Forces, Paramilitary Forces, మన సైనిక బలగాలు కూడా ఆపద సమయంలో, ఎంతో ధైర్యసాహసాలతో చేరుకుని తమ ప్రాణాలను సైతం లెఖ్ఖ చేయకూండా ప్రజలకు సహాయం చేస్తారు. NCC, Scouts మొదలైనవి కూడా ఇలాంటి పనులు చేపడుతున్నాయి. శిక్షణను కూడా ఇస్తున్నారు. కొద్ది రోజుల క్రితం నుండి మరో ప్రయత్నం కూడా మొదలైంది. దేశాలలో జాయింట్ మిలిటరీ ఎక్స్సర్సైజ్ ఉన్నట్లే, ప్రపంచదేశాలన్నీ కలిసి Disaster Management కోసం కూడా joint exercise ఎందుకు చెయ్యకూడదు అని ఆలోచించాయి. భారతదేశం నేతృత్వంలో BIMSTEC పేరుతో, బాంగ్లాదేశ్, భారతదేశం, మయన్మార్, శ్రీలంక, థాయిలాండ్, భూటాన్, నేపాల్ మొదలైన దేశాలన్నీ కలిసి ఒక joint disasters management exercise చేసాయి. ఇది ఒక మొట్టమొదటి, గొప్ప మానవతా ప్రయోగం. మనం ఒక pramaada chaitanya samaajamగా తయారవ్వాలి. మన సంస్కృతిలో మన విలువలను పరిరక్షించుకోవడం, అంటే safety of values గురించి ఎప్పుడూ చెప్పుకుంటూ ఉంటాము. కానీ మనం values of safety అంటే భద్రత యొక్క విలువలను కూడా తెలుసుకుంటూ ఉండాలి. వాటిని మన జీవితంలో భాగం చేసుకోవాలి. సామాన్యంగా మనం ఎన్నోసార్లు విమానంలో ప్రయాణిస్తూ ఉంటాము. విమానప్రయాణ ప్రారంభంలో air hostess భద్రత గురించి సూచనలు ఇస్తూ ఉంటారు. ఈ సూచనలన్నీ కూడా మనందరమూ ఎన్నోసార్లు వినే ఉంటాము. కానీ ఎవరైనా మనల్ని విమానంలోకి తీసుకువెళ్ళి నిలబెట్టి, లైఫ్ జాకెట్ ఎక్కడ ఉంది, దానిని ఎలా ఉపయోగించాలి అని అడిగితే, మనలో ఎవ్వరమూ కూడా సరిగ్గా సమాధానం చెప్పలేమని నేను ఖచ్చితంగా చెప్పగలను. అంటే సమాచారం అందించే సదుపాయం ఉందా? అంటే ఉంది. వాటిని ప్రత్యక్షంగా చూసే అవకాశం ఉందా? అంటే ఉంది. కానీ మనం దృష్టి పెట్టము. ఎందుకు అంటే మనం స్వభావపరంగా అప్రమత్తంగా ఉండము. అందువల్ల విమానంలో కూర్చున్నాకా, మన చెవులకి జాగ్రత్తలు వినబడతాయి కానీ ’అవి మన కోసమే చెప్తున్నారు’ అని మనలో ఎవరమూ అనుకోము. జీవితంలోని ప్రతి రంగంలోనూ మనం అలాగే అనుకుంటాం. ఈ భద్రత మన కోసం కాదు అని మనం అనుకోకూడదు. మనందరమూ మన భద్రత కోసం అప్రమత్తంగా ఉంటే సమాజ భద్రత కూడా అందులో అంతర్గతంగా ఉంటుంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈసారి బడ్జెట్ లో స్వఛ్ఛభారత్ ప్రచారంలో భాగంగా గ్రామాల కోసం బయోగ్యాస్ మాధ్యమం ద్వారా 
waste to wealth, waste to energy – అంటే వ్యర్థాల నుండి సంపద, వ్యర్థాల నుండి శక్తినీ తయారుచేసుకోవడం అనే విషయంపై దృష్టి పెట్టి ఒక కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించాం. దీనికి గోబర్ -ధన్ అని పేరు పేటాము. ’GOBAR-Dhan’ అంటే – Galvanizing Organic Bio-Agro Resources. గ్రామాలను శుభ్రపరచడం, పశువుల పేడను, ఇంకా సేంద్రీయ వ్యర్థాలను COMPOST , BIO-GAS లుగా మార్చడమే కాక వాటి ద్వారా ధనాన్ని, శక్తినీ ఉత్పత్తి చెయ్యడమే ఈ గోబర్-ధన్ ఉద్దేశ్యం. భారతదేశంలో పశువుల సంఖ్య దాదాపు ముఫ్ఫై కోట్లు. వాటి పేడ ఉత్పత్తి ముఫ్ఫై లక్షల టన్నులు. కొన్ని యూరోపియన్ దేశాలూ, చైనా లోనూ పశువుల పేడనూ, మిగితా సేంద్రీయ వ్యర్థాలనూ శక్తిని ఉత్పత్తి చెయ్యడానికి వాడతాయి. కానీ భారతదేశంలో వీటిని పూర్తిస్థాయిలో ఉపయోగం లేదు. “స్వచ్ఛ భారత మిషన్ గ్రామీణ్” లో భాగంగా ఇప్పుడు ఈ దిశలో ముందుకు నడుస్తున్నారు. పశువుల పేడ, సేంద్రీయ వ్యర్థాలను , వంటిళ్ళలో నుండి లభ్యమయ్యే వ్యర్థాల నుండి బయో గ్యాస్ ఆధారిత శక్తిని ఉత్పత్తి చెయ్యడానికి ఒక లక్ష్యాన్ని నిర్దేశించబడింది. గోబర్ ధన్ యోజనా లో భాగంగా గ్రామీణ భారతదేశంలో రైతు సోదరసోదరీమణులను పేడ, వ్యర్థాలనూ కేవలం పనికిమాలినవిగా చూడకూండా, ధనాన్ని ఆర్జించే మాధ్యమాలుగా చూడాలవలసిందిగా ప్రోత్సహించడం జరుగుతుంది. గోబర్ ధన్ పథకం ద్వారా గ్రామీణరంగాలకు ఎన్నో లాభాలు కలుగుతాయి. గ్రామాలను శుభ్రంగా ఉంచడానికి సహాయపడుతుంది. పశువుల ఆరోగ్యం మెరుగుపడుతుంది. వాటి ఉత్పాదన పెరుగుతుంది. బయో గ్యాస్ వల్ల వంటకూ, లైటింగ్ కోసమూ అవసరమయ్యే శక్తి విషయంలో స్వయం సమృధ్ధి పెరుగుతుంది. రైతులకూ, పశువుల కాపరులకూ ఆదాయం పెరగడానికి ఈ పథకం సహాయపడుతుంది. వేస్ట్ కలక్షన్, రవాణా, బయోగ్యాస్ అమ్మకం, మొదలైనవాటి కోసం కొత్త ఉద్యోగావకాశాలు పెరుగుతాయి. గోబర్ ధన్ పథకం సవ్యంగా సాగడానికి ఒక ఆన్లైన ట్రేడింగ్ ప్లాట్ఫార్మ్ కూడా తయారుచెయ్యడదుతుంది. ఇది రైతులను, కొనుగోలుదారులతో జతపరుస్తుంది. దీనివల్ల రైతులకు పేడ, సేంద్రీయ వ్యర్థాలకు గానూ సరైన ధర లభిస్తుంది. నేను వ్యాపారస్తులనూ, ప్రత్యేకంగా గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్న సోదరీమణులను ముందుకు రావలసిందిగా అబ్యర్థిస్తున్నాను. స్వయం సహాయక బృందాన్ని , సహకార సమితులను ఏర్పాటు చేసుకుని ఈ అవకాశాన్ని సద్వినియోగపరుచుకోవలసినదిగా నేను కోరుతున్నాను. clean energy and green jobs అనే ఉద్యమంలో పాల్గొనవలసిందిగా మిమ్మల్ని ఆహ్వానిస్తున్నాను. తద్వారా గ్రామాలలో వ్యర్థాన్ని ధనంగా మార్చడానికీ, గోబర్ – ధన్ తయారుచేసే దిశగా అడుగెయ్యాలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఇప్పటివరకు మనం music festival, food festival, film festival మొదలైన ఎన్నో రకాలైన ఫెస్టివల్స్ గురించి వింటూవచ్చాం. కానీ చత్తీస్ గడ్ లోని రాయ్ పూర్ లో ఒక ప్రత్యేకమైన ప్రయత్నం ద్వారా మొట్టమొదటి వ్యర్థాల మహోత్సవం ఏర్పాటైంది. రాయపూర్ నగర పాలక సంస్థ ద్వారా ప్రారంభించబడిన ఈ మహోత్సవం వెనుక ఉద్దేశ్యం ఏమిటంటే, పరిశుభ్రత పట్ల అవగాహన. నగరంలోని వ్యర్థాలను సృజనాత్మకంగా ఉపయోగించడానికీ, వ్యర్థాలను తిరిగి ఉపయోగించడానికీ విభిన్నమైన పధ్ధతుల గురించి అవగాహన కల్పించడం. ఈ మహోత్సవం లో భాగంగా జరిగిన రకరకాల కార్యక్రమాల్లో విద్యార్థుల నుండీ పెద్దల వరకు అందరూ పాల్గొన్నారు. వ్యర్థాలను ఉపయోగించి చేసిన రకరకాల కళాకృతులు తయారయ్యాయి. వేస్ట్ మేనేజ్మెంట్ తాలూకూ అన్ని దృష్టికోణాలపై ప్రజలను సుశిక్షితులను చెయ్యడానికి వర్క్ షాప్ లను కూడా ఏర్పాటుచేసారు. పరిశుభ్రత ప్రధానాంశం పై సంగీట కార్యక్రమం కూడా జరిగింది. ఆర్ట్ వర్క్ కూడా చేసారు. రాయ్ పూర్ నుండి ప్రేరణ పొంది కొన్ని మిగతా జిల్లాల్లో కూడా రకరకాల పధ్ధతుల్లో వ్యర్థ మహోత్సవాలు జరిగాయి. ప్రతి ఒక్కరూ తమ వంతుగా పరిశుభ్రత గురించిన సృజనాత్మక ఆలోచనలను పంచుకున్నారు. చర్చించుకున్నారు. కవితాగానాలు చేసారు. పరిశుభ్రత గురించిన ఒక ఉత్సవ వాతావరణం ఏర్పడింది. ముఖ్యంగా పాఠశాల విద్యార్థులు ఇందులో ఎంతో ఉత్సాహంగా పాల్గొన్నారు. వేస్ట్ మేనేజ్మెంట్ , పరిశుభ్రతల తాలూకూ ప్రాముఖ్యాన్ని విభిన్న రీతిలో ఈ మహోత్సవంలో ప్రదర్శించినందుకు గానూ రాయపూర్ నగరపాలక సంస్థనూ, మొత్తం చత్తిస్ గడ్ ప్రజలనూ, అక్కడి ప్రభుత్వాన్నీ, పాలనా యంత్రాంగానికి నేను అనేకానేక ఆభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

ప్రతి ఏడూ మార్చి ఎనిమిదవ తేదీన అంతర్జాతీయ మహిళా దినోత్సవం జరుగుతుంది. మన దేశంలోనూ, ప్రపంచంలోనూ ఎన్నో కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి. ఆ రోజున మన దేశంలో ’నారీశక్తి పురస్కారం ’ పేరుతో వివిధరంగాల్లో అనుసరించదగ్గ కార్యక్రమాలు చేపట్టిన మహిళలందరినీ సత్కరిస్తారు. ఇవాళ దేశం woman development – నుండి woman-lead development అంటే దిశగా ముందుకు సాగుతోంది. అంటే ఇవాళ మనం మహిళా అధివృధ్ధి నుండి ముందుకు నడిచి మహిళా -నేతృత్వ అభివృధ్ధి గురించి మాట్లాడుకుంటున్నాం. ఈ సందర్భంగా నాకు స్వామీ వివేకానంద గారి మాటలు గుర్తువస్తున్నాయి – ఆయన ఏమన్నారంటే “the idea of perfect womanhood is perfect independence’-

నూటపాతిక సంవత్సరాల క్రితం స్వామీ వివేకానంద గారి అభిప్రాయం భారతీయ సంస్కృతిలో నారీశక్తి తలంపుని వ్యక్తపరుస్తుంది. ఇవాళ సామాజిక, ఆర్థిక జీవితంలోని అన్ని రంగాల్లో మహిళలకు సమాన హక్కులను కల్పించడం మనందరి కర్తవ్యం. ఇది మనందరి బాధ్యత. పురుషుల గుర్తింపు స్త్రీల వల్ల ఏర్పడిన సంప్రదాయంలో మనం భాగస్తులం. యశోదానందనుడు, కౌసల్యా నందనుడు, గాంథారీ పుత్రులు, ఇదే ప్రతి కుమారుడికీ గుర్తింపుగా ఉండేది. ఇవాళ మన మహిళలు అత్మబలాన్నీ, ఆత్మ విశ్వాసాన్నీ తమ పనుల ద్వారా మనకు పరిచయం చేస్తున్నారు. స్వయం సమృధ్ధులుగా తయారయ్యారు. తమని తాము ముందుకు నడిపించుకుంటూ, దేశాన్నీ, సమాజాన్నీ కూడా ముందుకు నడిపించడానికీ, ఒక కొత్త మైలురాయిని చేరుకుని పనులు చేసారు. ఎక్కడ మహిళ శక్తివంతంగా ఉంటుందో, సబలగా ఉంటుందో, దేశ సమగ్ర అభివృధ్ధి లో సమాన భాగస్వామిగా ఉంటుందో అదే మన న్యూ ఇండియా స్వప్నం కూడా కదా.

కొద్ది రోజుల క్రితం ఒకాయన నాకొక గొప్ప సలహాను ఇచ్చాడు. మార్చి ఎనిమిదిన మహిళా దినోత్సవం సందర్భంగా ఎన్నో కార్యక్రమాలు జరుగుతూ ఉంటాయి. అందులో భాగంగా ప్రతి గ్రామంలోనూ, నగరంలోనూ వంద సంవత్సరాలు జీవితాన్ని పూర్తి చేసుకున్న తల్లులకూ, సోదరీమణులకూ సన్మాన కార్యక్రమం ఏర్పాటవ్వగలదా? అని ప్రశ్నించారాయన. ఆ సన్మాన కార్యక్రమంలో వారి వారి సుదీర్ఘపు జీవితపు విషయాలను తెలుసుకునే అవకాశం కలగగలదా? అని ప్రశ్నించారు. నాకా ఆలోచన బాగా నచ్చింది. అది మీకు అందిస్తున్నాను. మహిళా శక్తి ఏమేమి పనులు చెయ్యగలదో తెలుసుకోవడానికి మీకెన్నో ఉదాహరణలు దొరుకుతాయి. మీ చుట్టుపక్కల చూస్తే గనుక మీ జీవితానికి ప్రేరణను అందించే ఏదో ఒక కథ మీకు కనబడుతుంది. ఇప్పుడే నాకు ఝార్ఖండ్ నుండి నాకొక సమాచారం అందింది. ప్రరిశుభ్రత ప్రచారంలో భాగంగా ఝార్ఖండ్ లో దాదాపు పదిహేను లక్షల మంది మహిళలు – ఇదేమీ చిన్న సంఖ్య కాదు- పదిహేను లక్షల మంది మహిళలు కలిసి ఒక నెలపాటు ప్రరిశుభ్రత ప్రచారం నడిపారు. 2018,జనవరి 26 నుండి ప్రారంభమైన ఈ ప్రచారంలో భాగంగా, కేవలం ఇరవై రోజుల్లోనే ఈ మహిళలు ఒక లక్ష డెభ్భై వేల మరుగుదొడ్లను నిర్మించి ఒక కొత్త ఉదాహరణను నిలిపారు. ఇందులో దాదాపు ఒక లక్ష సఖీ సమితులు కలిసాయి. పధ్నాలుగు లక్షలమంది మహిళలు, రెండువేలమంది పంచాయితీ ప్రతినిధులు, ఇరవై తొమ్మిదివేల నీటి సహాయకులు, పదివేల మహిళా స్వచ్ఛాగ్రహులు, ఏభై వేలమంది చేతివృత్తులతో జీవనం సాగించే మహిళలు పాల్గొన్నారు. ఇది ఎంత పెద్ద సంఘటనో మీరు ఊహించగలరు. సాధారణ జీవితంలో పరిశుభ్రతా ప్రచారాన్ని, పరిశుభ్రతా సంస్కారాన్ని సామాన్య ప్రజల స్వాభావిక ప్రవర్తనగా మార్చేందుకు స్త్రీశక్తి ప్రభావవంతంగా ప్రయత్నించగలదు అని ఝార్ఖండ్ మహిళలు నిరూపించారు.

సోదరసోదరీమణూలారా, ఎలిఫెంటా ద్వీపంలోని మూడు గ్రామాలకి స్వతంత్రం వచ్చిన డెభ్భై ఏళ్ల తరువాత విద్యుత్తు వచ్చిందని రెండు రోజుల క్రితమే నేను వార్తల్లో చూశాను. దీని వల్ల అక్కడి ప్రజల్లో ఎంతో ఆనందోత్సాహాలు కలిగాయి. మీ అందరికీ బాగా తెలుసు, ఎలిఫెంటా ద్వీపం ముంబయ్ నుండి సముద్రంలో పది కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఇది ఒక పెద్ద పర్యటనా కేంద్రం. ఎలిఫెంటా గుహలు యునెస్కో వారి ప్రపంచవారసత్వ సంపద లో భాగం. అక్కడ ప్రతిరోజూ దేశవిదేశాల నుండి చాలాపెద్ద సంఖ్యలో పర్యాటకులు వస్తారు. ఒక ముఖ్యమైన యాత్రా స్థలం. ముంబయ్ కి చాలా దగ్గరగా ఉండీ, స్వతంత్రం వచ్చి ఇన్ని ఏళ్ళు అయినా ఆ ప్రాంతానికి విద్యుత్తు రాలేదని తెలిసి నాకు ఆశ్చర్యం వేసింది. డెభ్భై ఏళ్ల వరకు ఎలిఫెంటా ద్వీపంలోని మూడు గ్రామాలు – రాజ్ బందర్, మోర్ బందర్, సేంత్ బందర్ లలో ప్రజల జీవితాల్లో అలుముకున్న చీకటి ఇప్పటికి తొలగింది. వారి జీవితాలు కాంతివంతమయ్యాయి. నేను అక్కడి ప్రభుత్వానికీ, ప్రజలకూ అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఎలిఫెంటా గుహలు, ఎలిఫెంటా గ్రామాలు విద్యుత్తుతో కాంతివంతమయ్యాయని నాకు సంతోషం వేసింది. ఇది కేవలం విద్యుత్తు కాదు. అభివృధ్ధి పథానికి ఒక కొత్త ఉదయం. దేశవాసుల జీవితాలు కాంతివంతమవ్వడం, వారి జీవితాలలో ఆనందాలు వెల్లివిరియడం కన్నా గొప్ప ఆనందకరమైన సమయం, సంతోషకర క్షణాలు ఇంకేమి ఉంటాయి? నా ప్రియమైన సోదర సోదరీమణులారా, ఇటీవలే మనం శివరాత్రి మహోత్సవాన్ని జరుపుకున్నాం. ఇప్పుడు మార్చ్ నెల కళకళలాడుతున్న పంటలతో , తలలాడిస్తున్న బంగారు రంగుల గోధుమకంకులు, మనసుని పులకరింపజేసే మామిడిపూత అందాలు, ఇవన్నీ కూడా ఈ నెలలోని విశేషాలు. ఈ నెల వచ్చే హోలీ పండుగ కూడా ఈ నెలలో మనందరికీ ఎంతో ప్రియమైనది. మార్చ్ రెండవ తేదీన దేశవ్యాప్తంగా హోలీ పండుగను ఆనందోత్సాహాలతో జరుపుకుంటాము. హోలీ పండుగలో రంగుల ప్రాముఖ్యత ఎంత ఉందో, అంతే ప్రాముఖ్యత హోళికా దహనానిది కూడా. చెడుని అగ్నిలో దహనం చేసి నాశనం చేసే రోజు ఇవాళ . మనసులోని భిన్నాభిప్రాయాలన్నీ మర్చిపోయి, అందరూ కలిసి కూర్చుని, ఒకరి ఆనందాన్ని మరొకరు పంచుకునే శుభసందర్భం హోలీ అంటే. ఈ పండుగ ప్రేమ, ఐకమత్యం, సోదర భావాల తాలూకూ సందేశాలను ఇస్తుంది. దేశవాసులందరికీ హోలీ పండుగ సందర్భంగా హోలీ రంగుల ఉత్సవపు శుభాకాంక్షలు. రంగులతో నిండిన శుభాకాంక్షలు. ఈ పండుగ మన దేశవాసులందరి జీవితాలలో రంగురంగుల ఆనందాలను నింపాలని కోరుకుంటున్నాను. నా ప్రియమైన దేశవాసులారా అనేకానేక ధన్యవాదాలు. నమస్కారం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా నమస్కారం! 2018 సంవత్సరంలో ఇది మొదటి ’మనసులో మాట’. రెండు రోజుల క్రితమే మనం మన గణతంత్ర దినోత్సవాన్ని ఎంతో ఉత్సాహంగా జరుపుకున్నాము. పది దేశాలకు చెందిన దేశాధ్యక్ష్యులు ఈ ఉత్సావంలో పాల్గోవడం దేశ చరిత్రలో మొదటిసారి.

నా దేశ ప్రజలారా, శ్రీ ప్రకాశ్ త్రిపాఠీ గారు నరేంద్ర మోదీ యాప్ కు ఒక పెద్ద లేఖను వ్రాసారు. తన లేఖలో పేర్కొన్న విషయాలను మనసులో మాటలో ప్రస్తావించవలసిందిగా కోరారు. వారేం రాసారంటే, ఫిబ్రవరి ఒకటవ తేదీ అంతరిక్ష్యం లోకి వెళ్ళిన కల్పనా చావ్లా వర్థంతి. కొలంబియా అంతరిక్ష్య యాన దుర్ఘటనలో ఆవిడ మనల్ని వదిలి వెళ్పోయినా, ప్రపంచవ్యాప్తంగా కొన్ని లక్షల యువతకు ప్రేరణను అందించారు. తన పొడవాటి లేఖలో మొదట కల్పనా చావ్లా గురించి ప్రస్తావించినందుకు సోదరులు ప్రకాశ్ గారికి నేను ఋణపడిఉంటాను. ఇంత చిన్నవయసులోనే కల్పనా చావ్లాగారిని కోల్పోవడం అందరికీ ఎంతో దు:ఖం కలిగించింది. కానీ ఆవిడ తన జీవితం ద్వారా యావత్ ప్రపంచానికీ, ముఖ్యంగా మన భారతదేశంలోని వేల మంది యువతులకు నారీశక్తి కి ఎలాంటి సరిహద్దులూ ఉండవని తెలియచేసారు.  కోరిక, ధృఢ సంకల్పం ఉంటే, ఏదైనా చెయ్యాలనే అభిలాష ఉంటే, అసాధ్యమైనదేది లేదు. ఇవాళ్టి రోజున భారతదేశంలో మహిళలందరూ ప్రతి రంగంలోనూ అభివృధ్ధి చెందుతూ దేశ గౌరవాన్ని పెంచుతున్నారు.

ప్రాచీన కాలం నుండీ మన దేశంలో మహిళలకు లభించిన గౌరవం, సమాజంలో వారికి లభించిన స్థానం, వారి సహకారం యావత్ ప్రపంచాన్ని ఆశ్చర్యపరుస్తూనే ఉంది. భారతదేశంలో ఎందరో విదూషీమణుల సంప్రదాయం ఉంది. వేదసార సంగ్రహిణలో ఎందరో భారతీయ విదుషీమణుల తోడ్పాటు ఉంది. లోపాముద్ర, గార్గి, మైత్రేయి లాంటి స్మరణీయులెందరో!  ఇవాళ మనం "ఆడపిల్లను రక్షించు, ఆడపిల్లను చదివించు" లాంటి నినాదాలు చేస్తున్నాం కానీ చాలా కాలం క్రితమే మన శాస్త్రాల్లో, స్కందపురాణంలో ఏం చెప్పారంటే,

"దశ పుత్ర, సమా కన్యా, దశ పుత్రాన్ ప్రవర్థయన్

యత్ ఫలం లభతే మర్త్య తత్ లభ్యం కన్యకైకయా"

(दशपुत्र, समाकन्या, दशपुत्रान प्रवर्धयन् | यत् फलं लभतेमर्त्य, तत् लभ्यं  कन्यकैकया ||)

అనగా ఒక కుమార్తె పది కుమారులతో సమానం. పది మంది పుత్రుల వల్ల కలిగే పుణ్యం ఒక్క కుమార్తె తోనే లభిస్తుంది. ఇది మన సమాజంలో స్త్రీ ప్రాముఖ్యాన్ని చూపెడుతుంది. అందుకే మన సమాజంలో స్త్రీ ని శక్తి స్వరూపంగా భావిస్తారు. ఈ స్త్రీ శక్తి మొత్తం దేశాన్ని, సమాజాన్నీ, కుటుంబాన్నీ ఏక త్రాటిపై నిలుపుతుంది. వైదిక కాల విదుషీమణులైన లోపాముద్ర, గార్గి, మైత్రేయి ల విద్వత్తైనా; అక్కమహాదేవి, మీరాబాయిన భక్తి, జ్ఞానాలైనా; అహల్యాబాయి హోల్కర్ పరిపాలనా వ్యవస్థ అయినా; రాణి లక్ష్మీబాయి వీరత్వమైనా, స్త్రీ శక్తే ఎప్పుడూ కూడా మనకెంతో ప్రేరణను అందిస్తూ, దేశ గౌరవమర్యాదలను కాపాడుతోంది.

శ్రీ ప్రకాశ్ త్రిపాఠీ గారు ఎన్నో ఉదాహరణలను సూచించారు. మన సాహసవంతురాలైన రక్షణ మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ చేసిన సుఖోయి 30 యుధ్ధ విమాన ప్రయాణం స్త్రీలందరికీ ఎంతో ప్రేరణను ఇస్తుందన్నారు. వర్తికా జోషీ నేతృత్వంలో భారతీయ నౌకాదళ మహిళా సభ్యులు ఐ.ఎన్.ఎస్.వి .తరిణిపై ప్రపంచ యాత్ర చేస్తున్నారు. వారి గురించి కూడా ప్రస్తావించారు. భావనా కంఠ్, మోహనా సింహ్, అవనీ చతుర్వేదీ అనే ముగ్గురు సాహస వనితలు ఫైటర్ పైలెట్స్ అయ్యి, సుఖోయి 30 యుధ్ధవిమాన శిక్షణ తీసుకుంటున్నారు. క్షమతా వాజపేయి నేతృత్వంలో ఆల్ విమెన్ క్రూ ఢిల్లీ నుండి అమెరికా లోని సెన్ఫ్రాన్సిస్కో కి, తిరిగి ఢిల్లీ వరకూ ఏర్ ఇండియా బోయింగ్ జట్ విమానాన్ని నడిపారు. వారందరూ మహిళలే. వారు సరిగ్గా చెప్పారు - ఇవాళ  ప్రతి రంగంలోనూ స్త్రీలు రాణించడమే కాకుండా నేతృత్వాన్ని వహిస్తున్నారు. ఇవాళ ప్రతి రంగంలో కూడా అందరి కంటే ఎక్కువగా మన స్త్రీలే ఏదో ఒకటి సాధించి చూపెడుతున్నారు. పునాదిరాళ్లను వేస్తున్నారు. కొద్ది రోజుల క్రితం గౌరవనీయులైన రాష్ట్రపతిగారు ఒక కొత్త పనిని ప్రారంభించారు.

వారి వారి రంగాల్లో మొట్టమొదటిగా ఏదో ఒకటి సాధించిన ఒక అసాధారణ మహిళల బృందాన్ని రాష్ట్రపతిగారు కలిసారు. దేశంలోని ఈ మహిళా సాధకుల్లో , మొదటి మహిళా మర్చెంట్ నేవీ కేప్టెన్, పాసింజరు ట్రైన్ తాలూకూ మొదటి మహిళా ట్రైన్ డ్రైవర్, మొదటి అగ్నిమాపక సిబ్బంది(ఫైర్ ఫైటర్), మొదటి మహిళా బస్ డ్రైవర్, అంటార్క్టికా చేరిన మొదటి మహిళ, ఎవరెస్ట్ను అధిరోహించిన మొదటి మహిళ, ఇలా ప్రతి రంగంలోని మొదటి మహిళలను కలిసారు. మన స్త్రీ శక్తి, సమాజంలోని సాంప్రదాయక కట్టుబాట్లను అధిగమిస్తూ అసాధారణ విజయాలను సాధించారు. ఒక రికార్డుని నెలకొల్పారు. కష్టపడి, ఏకాగ్రత, ధృఢసంకల్పాలతో పని చేస్తే, ఎన్నో అవాంతరాలనూ, బాధలనూ అధిగమిస్తూ ఒక నూతన మార్గాన్ని తయారు చేయవచ్చు అని వారు నిరూపించారు. ఆ మార్గం తమ సమకాలీనులనే కాక రాబోయే తరాల వారికి కూడా ప్రేరణను అందించి, వారికి ఒక కొత్త ఉత్సాహాన్ని అందించేదిగా అది నిలుస్తుంది. దేశం మొత్తం ఈ స్త్రీ శక్తి గురించి తెలుసుకోవడానికి, వారి జీవితాల నుండి, వారి పనుల నుండి ప్రేరణను పొందేందుకు వీలుగా ఈ women achievers, first ladies  పై ఒక పుస్తకం కూడా తయారైంది. ఇది నరేంద్ర మోదీ వెబ్సైట్ లో ఈ-పుస్తకం రూపంలో లభ్యమౌతోంది.

ఇవాళ దేశంలోనూ, సమాజంలోనూ జరుగుతున్న సానుకూలమైన మార్పుల్లో దేశ స్త్రీ శక్తి తాలూకూ ముఖ్యంమైన పాత్ర ఉంది. ఇవాళ మనం మహిళా సాధికారత గురించి మాట్లాడుకుంటున్నాం కాబట్టి, ఒక రైల్వే స్టేషన్ గురించి చెప్పాలనుకుంటున్నాను. మహిళా సాధికారత కూ, ఒక ఒక రైల్వే స్టేషన్ కూ గల సంబంధం ఏమిటా అని మీరు అనుకోవచ్చు. ముంబయ్ లోని మాటుంగా స్టేషన్ మొత్తం మహిళా సిబ్బందితో నిండిన భారత దేశంలోని మొట్టమొదటి రైల్వే స్టేషన్ . అక్కడ అన్ని విభాగాల్లోనూ మహిళా సిబ్బందే. వాణిజ్య విభాగంలోనూ, రైల్వే పోలీస్ లో, టికెట్ చెకింగ్ లో, అనౌన్స్ మెంట్ సిబ్బంది లో, పోయింట్ పర్సన్ లోనూ, నలభై కంటే అధికంగా అందరూ మహిళా సిబ్బందే. ఈసారి గణతంత్ర దినోత్సవ పెరేడ్ చూసిన తర్వాత చాలామంది ప్రజలు ట్విట్టర్, ఇతర సాంఘిక మాధ్యమాల ద్వారా పెరేడ్లో వారు గమనించిన ముఖ్యమైన అంశం గురించే రాసారు. అది అందరూ మహిళలే పాల్గొన్న సాహసవంతమైన ప్రయోగం BSF Biker Contingent  గురించే! ఈ సాహసవంతమైన ప్రయోగ దృశ్యం విదేశాలనుండి వచ్చిన అతిధులందరినీ కూడా ఆశ్చర్య చకితులను చేసింది. ఇది మహిళా సాధికారతకూ, ఆత్మవిశ్వాసానికీ ఒక రూపం. ఇవాళ మన మహిళలు నాయకత్వాన్ని వహిస్తున్నారు. స్వశక్తులుగా మారుతున్నారు. ఇలాంటిదే మరొక విషయం నా దృష్టికి వచ్చింది. ఛత్తీస్ గడ్ కు చెందిన మన ఆదివాసీ మహిళలు ఒక గొప్ప పని చేసారు. ఒక గొప్ప ఉదాహరణను చూపెట్టారు. ఆదీవాసీ మహిళల విషయం అనగానే అందరి మనసుల్లో ఒక ఖచ్చితమైన చిత్రం కనబడుతుంది. ఒక అడవి, అందులో తలపాగాల చుట్టలపై కట్టేల మూటల బరువుని మోసు నడుస్తున్న మహిళల చిత్రం కనబడుతుంది. కానీ ఛత్తీస్ గడ్ కు చెందిన మన ఆదివాసీ మహిళలు దేశానికి ఒక కొత్త చిత్రాన్ని చూపించారు. ఛత్తీస్ గడ్ లో దంతేవాడ ప్రాంతంలో హింస, అత్యాచారాలతో, బాంబులు, తుపాకులతో, మావోయిస్టులు ఒక భయంకరమైన వాతావరణాన్ని అక్కడ సృష్టించి ఉంచారు. అలాంటి ప్రమాదకరమైన ప్రాంతంలో ఆదివాసీ మహిళలు ఈ-రిక్షా ను నడిపి తమ కాళ్లపై తాము నిలబడ్డారు. అతికొద్ది సమయంలోనే ఎందరో మహిళలు ఇందులో కలిసారు. దీనివల్ల మూడు లాభాలు జరుగుతున్నాయి. ఒకవైపు స్వయంఉపాధి వారిని స్వశక్తులుగా తయారుచేసింది. మరోవైపు మవోవాద ప్రభావమున్న ఆ ప్రాంతం రూపురేఖలు మారుతున్నాయి. వీటితో పాటూ పర్యావరణ పరిరక్షణకు కూడా బలం చేకూరుతోంది. ఇందుకు అక్కడి జిల్లా అధికార యంత్రాంగాన్ని కూడా అభినందిస్తున్నాను. దీనికి అవసరమైన ధన సహాయాన్ని అందించడం మొదలుకొని వారికి శిక్షణను ఇవ్వడం వరకూ, ఈ మహిళల విజయానికి జిల్లా అభికార యంత్రాంగం ఎంతో ముఖ్యమైన పాత్ర వహించింది.

"మాలో మార్పు రాదు..మేమింతే" అనే మాటలు కొందరి నుండి మనం పదే పదే వింటూంటాం. ఆ విషయం ఏమిటంటే వినమ్రత, పరివర్తన. మన చేతుల్లో లేనిదాన్ని వదిలెయ్యాలి, అవసరమైన చోట మార్పులు స్వీకరించాలి. తనను తాను సరిదిద్దుకోవడం మన సమాజంలోని ప్రత్యేకత. ఇటువంటి భారతీయ సాంప్రదాయం, ఇటువంటి సంస్కృతి మనకు వారసత్వంగా లభించాయి. తనని తాను సరిదిద్దుకునే పధ్ధతే ప్రతి చైతన్యవంతమైన సమాజపు లక్షణం. యుగాలుగా మన దేశంలో వ్యక్తిగతంగానూ, సామాజిక స్థాయిలో కూడా సామాజంలోని మూఢనమ్మకాలకు, చెడు పధ్ధతులకు వ్యతిరేకంగా నిలబడి ఎదుర్కొనే ప్రయత్నం జరుగుతోంది. కొద్ది రోజుల క్రితమే బీహార్ ఒక ఆసక్తికరమైన కొత్త తరహా కార్యక్రమాన్ని చేపట్టింది. రాష్ట్రంలోని సామాజంలోని చెడు పధ్ధతులను వేళ్లతో పెకిలించివెయ్యడానికి పదమూడువేల కంటే ఎక్కువ కిలోమీటర్ల ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద మానవహారం(Human Chain ) చేసారు. ఈ కార్యక్రమం ద్వారా ప్రజలను బాల్య వివాహాలకు, వరకట్న దురాచారాలకూ వ్యతిరేకంగా అప్రమత్తులను చేసారు. బాల్య వివాహాలకు, వరకట్న దురాచారాలు మొదలైన చెడు పధ్ధతులకు వ్యతిరేకంగా మొత్తం రాష్ట్రం పోరాటం చెయ్యాలని సంకల్పించింది. పిల్లలు, పెద్దలు, ఉత్సాహంతో నిండిన యువత, తల్లులు, సోదరీమణులు, ప్రతి ఒక్కరూ ఈ పోరాటంలో భాగమయ్యారు. పట్నా లోని చారిత్రక గాంధీ మైదానం నుండి మొదలైన ఈ మానవ హారం రాష్ట్ర సరిహద్దుల వరకూ అనూహ్యంగా ప్రజలను కలుపుకుంటూ సాగింది. సమాజంలో ప్రజలందరికీ సరైన విధంగా అభివృధ్ధి ఫలితాలు అందాలంటే, సమాజం ఇటివంటి చెడు పధ్ధతుల నుండి విముక్తి చెందాలి. రండి, మనందరమూ కలిసి ఇలాంటి చెడు పధ్ధతుల సమాజం నుండి నిర్మూలిస్తామని ప్రతిజ్ఞ చేద్దాం. ఒక నవ భారత దేశాన్నీ, ఒక సశక్తమైన, సమర్థవంతమైన భారతదేశాన్ని నిర్మిద్దాం. నేను బిహార్ రాష్ట్ర ప్రజలనూ, ముఖ్యమంత్రినీ, అక్కడి పరిపాలనా యంత్రాంగాన్ని, ఆ మానవహారంలో పాల్గొన్న ప్రతి వ్యక్తినీ వారి సమాజ కల్యాణం దిశగా ఇంతటి విశిష్టమైన, విస్తృతమైన ప్రయత్నం చేసినందుకుగానూ అభినందిస్తున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, కర్ణాటక లోని మైసూర్ కు చెందిన దర్శన్ గారు మై గౌ యాప్ లో ఏం రాసారంటే,  వారి తండిగారి వైద్యానికి నెలకు ఆరువేలు ఖర్చు అయ్యేవిట. వారికి ముందర ప్రధానమంత్రి జన ఔషధీ పథకం గురించి తెలీదట. జన ఔషధీ కేంద్రం గురించి తెలిసిన తర్వాత అక్కడ మందులు కొనటం మొదలుపెట్టాకా, అతనికి మందుల ఖర్చు 75 శాతం వరకూ తగ్గిపోయింది. ఈ విషయాన్ని తెలుసుకుని, ఎక్కువమంది ప్రజలు లాభం పొందాలనే ఉద్దేశంతో ’మనసులో మాట ’ కార్యక్రమంలో నేనీ విషయాన్ని ప్రస్తావించాలని వారు కోరారు. కొద్ది కాలంగా ప్రజలు ఈ విషయాన్ని నాకు రాస్తున్నారు. చెప్తున్నారు. ఈ పథకం ద్వారా లాభం పొందిన వారి వీడియోలు సామాజిక మాధ్యమాలలో నేను చూశాను. ఇటువంటి సమాచారం తెలిస్తే చాలా ఆనందం కలుగుతుంది. ఎంతో సంతోషం లభిస్తుంది. తనకు లభించినది ఇంకెందరికో కూడా లభించాలనే దర్శన్ గారి ఆలోచన నాకెంతో నచ్చింది. హెల్త్ కేర్ ను  అందుబాటులోకి తేవడం, ఈజ్ ఆఫ్ లివింగ్ ను ప్రోత్సహించడం ఈ పథకం వెనుక ఉద్దేశం. జన ఔషథ కేంద్రాల్లో లభించే మందులు బజార్లో అమ్మకమయ్యే బ్రాండెడ్ మందుల కన్నా ఏభై నుండీ తొంభై శాతం వరకూ చవకగా లభిస్తాయి. ఇందువల్ల సామాన్య ప్రజలు, ముఖ్యంగా నిత్యం మందులు వాడే వయోవృధ్ధులకు ఎంతో ఆర్థిక సహాయం లభిస్తుంది. డబ్బు ఆదా కూడా అవుతుంది. ఇందులో కొనుగోలు అయ్యే జెనిరిక్ మందులు ప్రపంచ ఆరోగ్యసంస్థ నిర్ణయించిన స్థాయిలోనే ఉంటాయి. ఈ కారణంగా మంచి క్వాలిటీ మందులు తక్కువ ధరకే లభిస్తాయి. ఇవాళ దేశం మొత్తంలో మూడు వేల జన ఔషథ కేంద్రాలు స్థాపించబడ్డాయి. ఇందువల్ల మందులు చవకగా లభించడమే కాకుండా సొంతంగా వ్యాపారం చేసుకునేవారికి ఉపాధి అవకాశాలు కూడా లభిస్తాయి. చవక ధరల్లోని మందులు భారతీయ ప్రధానమంత్రి జన ఔషథ కేంద్రాల్లోనూ, ఆసుపత్రుల్లోని ’అమృత్ స్టోర్స్ ’ లోనూ అభ్యమౌతాయి. దేశంలోని ప్రతి నిరుపేద పౌరుడికీ నాణ్యమైన ఆరోగ్యసేవలను అందుబాటులో ఉండే విధంగా చెయ్యాలనేదే ఈ పథకం ఉద్దేశం. తద్వారా ఆరోగ్యకరమైన, సంపన్నమైన భారతదేశాన్ని నిర్మించడమే ముఖ్యోద్దేశం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మహారాష్ట్రకు చెందిన మంగేష్ గారు నరేంద్ర మోదీ యాప్ కు ఒక ఫోటోను పంపించారు. నా దృష్టిని ఆవైపుకి తిప్పుకునేలా ఆ ఫోటో ఉంది. అందులో ఒక మనవడు, తన తాతయ్యతో కలిసి క్లీన్ మోర్నా నదిని శుభ్రపరిచే కార్యక్రమంలో పలుపంచుకుంటున్నాడు. అకోలా లోని ప్రజలు స్వచ్ఛ భారత్ కార్యక్రమంలో భాగంగా మోర్నా నదిని శుభ్రపరచడానికి పరిశుభ్రతా కార్యక్రమాన్ని చేయాలని నిర్ణయించుకున్నారు. మోర్నా నది ఇదివరకూ పన్నెండు నెలలలోనూ ప్రవహించేది. ఇప్పుడు అది కొన్ని నెలలలో మాత్రమే ప్రవహిస్తోంది. మరొక బాధాకరమైన విషయం ఏమిటంటే, నది పూర్తిగా కలుపు, గుర్రపు డెక్కతో నిండిపోయింది. నడి ఒడ్డున కూడా చాలా చెత్త పారేస్తున్నారు. అందుకని ఒక ఏక్షన్ ప్లాన్ తయారుచేసుకుని, మకర సంక్రాంతి ముందరి రోజు నుండీ, అంటే జనవరి పదమూడు నుండీ ‘Mission Clean Morna’  లో మొదటి భాగంగా నాలుగు కిలోమీటర్ల పరిధిలో పధ్నాలుగు స్థానాల్లో మోనా నదికి ఇరువైపులా శుభ్రతా కార్యక్రమాన్ని చేపట్టారు. ‘Mission Clean Morna’ పేరన జరిగిన ఈ మంచి కార్యక్రమంలో అకోలా కు చెందిన ఆరువేలకు పైగా ప్రజలు, వందకు పైగా ఎన్.జీ.ఓలు, కళాశాలలూ, విద్యార్థులు, పిల్లలు, వృధ్ధులు, తల్లులు, సోదరీమణులు, ప్రతి ఒక్కరూ ఇందులో పాల్గొన్నారు. 20  జనవరి 2018 నాడు కూడా ఈ పరిశుభ్రతా కార్యక్రమం జరిగింది. మోర్నా నది పూర్తిగా శుభ్రపడేవరకూ, ప్రతి శనివారం ఉదయం ఈ శుభ్రతా కార్యక్రమం జరుగుతుందని నాకు చెప్పారు. మనిషి ఏదైనా సాధించాలని పట్టుపడితే, సాధించలేనిదేదీ లేదని ఈ విషయం నిరూపిస్తుంది. ప్రజాఉద్యమాల ద్వారా పెద్ద పెద్ద మార్పులు తీసుకురావచ్చు. నేను అకోలా ప్రజలకూ, అక్కడి జిల్లా, నగర పురపాలక శాఖకూ, ఈ పనిని ప్రజాఉద్యమంగా మార్చిన ప్రతి పౌరుడికీ, వారి వారి ప్రయత్నాలకు గానూ ఎంతగానో అభినందిస్తున్నాను. మీ ఈ ప్రయత్నం దేశంలోని ఎందరికో ప్రేరణని ఇస్తుంది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఈమధ్య పద్మ పురస్కారాలపై జరుగుతున్న చర్చలను మీరూ వినే ఉంటారు. వార్తాపత్రికలు, టివీ ఈ విషయంపై మన దృష్టిని ఆకర్షిస్తున్నాయి. కాస్త నిశితంగా గమనిస్తే మీకు గర్వంగా అనిపిస్తుంది. ఎలాంటి గొప్ప గొప్ప వ్యక్తులు మన మధ్య ఉన్నారో అని గర్వం కలుగుతుంది. మన దేశంలో సామాన్య వ్యక్తులు కూడా ఏ రకమైన సహాయం లేకుండా అంతటి స్థాయికి చేరుకుంటున్నందుకు స్వాభావికంగానే మనకి గర్వంగా అనిపిస్తుంది. ప్రతి ఏడాదీ పద్మ పురస్కారాలను ఇచ్చే సంప్రదాయం ఉంది కానీ గత మూడేళ్ళుగా పద్మ పురస్కారాల ప్రక్రియ మారింది. ఇప్పుడు ఏ పౌరుడైనా ఈ పురస్కారానికై ఎవరినైనా నామినేట్ చేయవచ్చు. ప్రక్రియ అంతా ఆన్లైన్ లోకి రావడంతో పారదర్శకత వచ్చింది. ఒకరకంగా ఈ పురస్కారాల ఎన్నిక ప్రక్రియ మొత్తం మారిపోయింది. చాలా సాధారణమైన వ్యక్తులకు కూడా పద్మ పురస్కారాలు లభించడం మీరూ గమనించే ఉంటారు. సాధారణంగా టీవీల్లోనూ, పెద్ద పెద్ద నగరాల్లో, వార్తాపత్రికలలోనూ, సభల్లోనూ కనబడని వ్యక్తులకు పద్మ పురస్కారాలు లభిస్తున్నాయి. ఇందువల్ల పురస్కారాన్ని ఇవ్వడం కోసం వ్యక్తి పరిచయానికి కాకుండా అతడు చేస్తున్న పని ప్రాముఖ్యం పెరుగుతోంది.  ఐ.ఐ.టి కాన్పూర్ విద్యార్థి అయిన అరవింద్ గుప్తా గారు పిల్లలకు బొమ్మలు తయారుచెయ్యడంలోనే తన పూర్తి జీవితాన్ని గడిపేసారన్న సంగతి విని మీరు ఆనందిస్తారు. పిల్లలలో విజ్ఞానం పట్ల ఆసక్తిని పెంచడానికి ఆయన గత నలభై ఏళ్ళుగా , పనికిరాని వస్తువులతో బొమ్మలు తయారుచేస్తున్నారు. పిల్లలు పనికిరాని వస్తువులతో విజ్ఞానపరమైన ప్రయోగాలు చెయ్యడానికి ప్రేరణ ఇవ్వాలనేది ఆయన ఉద్దేశం. అందుకోసం ఆయన దేశవ్యాప్తంగా మూడు వేల పాఠశాలకు వెళ్ళి 18 భాషల్లో తయారైన చలనచిత్రాలను చూపెట్టి పిలల్లకు ప్రేరణను అందిస్తున్నారు. ఎంతటి అద్భుతమైన జీవితమో! ఎంతటి అద్భుతమైన సమర్పణా భావమో!

ఇలాంటి కధే కర్నాటక కు చెందిన సీతవ్వ జోదట్టి (SITAVAA JODATTI) ది కూడా. వీరికి ’ महिला-सशक्तीकरण की देवी ’ అనే బిరుదు ఊరికే రాలేదు. ఆవిడ గత ముఫ్ఫై ఏళ్ళుగా బెలాగవీ (BELAGAVI) లో లెఖ్ఖలేనందరు మహిళల జీవితాలు మార్పు చెందటానికి గొప్ప సహకారాన్ని అందించారు. ఏడేళ్ళ వయసులోనే దేవదాసిగా మారారు. తర్వాత దేవదాసీల అభివృధ్ధి కోసమే తన పూర్తి జీవితాన్ని అంకితం చేసారు. ఇంతేకాక వీరు దళిత మహిళల జీవితాల కోసం కూడా  అపూర్వమైన కార్యక్రమాలు చేసారు.

మధ్యప్రదేశ్ కు చెందిన బజ్జూ శ్యామ్ గురించి కూడా మీరు వినే ఉంటారు. వీరు ఒక నిరుపేద ఆదివాసీ కుటుంబంలో జన్మించారు. జీవితం గడుపుకోవడానికి ఒక మామూలు ఉద్యోగం చేసేవారు. కానీ ఆయనకు సాంప్రదాయ ఆదివాసీల చిత్రాలు వేసే అలవాటు ఉండేది. ఇదే వ్యాపకం ఆయనకు భారతదేశంలోనే కాక విశ్వవ్యాప్తంగా కూడా ఎంతో కీర్తిని తెచ్చిపెట్టింది. నెదర్ల్యాండ్స్, జర్మనీ, ఇంగ్లాండ్, ఇటలీ లాంటి ఎన్నో దేశాల్లో ఈయన చిత్రాల ప్రదర్శనలు జరిగాయి. విదేశాలలో భారతదేశం కీర్తిని పెంచిన బజ్జూ శ్యామ్ గారి ప్రతిభను గుర్తించి, ఆయనకు పద్మశ్రీని ఇచ్చారు.

కేరళకు చెందిన లక్ష్మీ కుట్టి కథను విని మీరు ఆనందాశ్చర్యాలతో ఉండిపోతారు. ఆవిడ కల్లార్ లో ఉపాధ్యాయురాలు. ఇప్పటికీ ఆవిడ దట్టమైన అడవుల్లో ఆదివాసుల ప్రాంతంలో తాటాకులతో నిర్మించిన పాకలో నివసిస్తున్నారు. ఆవిడ తన స్మృతి ఆధారంగా ఐదువందల మూలికా మందులు తయారు చేసారు. మూలికలతో మందులు తయారు చేసారు. పాముకాటుకు ఉపయోగించే మందు తయారుచెయ్యడంలో ఆవిడ సిధ్ధహస్తురాలు. మూలుకా మందులలో తనకున్న పరిజ్ఞానంతో లక్ష్మి గారు నిరంతరం ప్రజల సేవ చేస్తున్నారు. ఈ అజ్ఞాత వ్యక్తిని గుర్తించి ఆవిడ చేసిన సమాజ్ సేవకు  గానూ ఆమెను పద్మశ్రీతో గౌరవించారు.

ఇవాళ మరొక పేరును కూడా ప్రస్తావించాలని నాకు అనిపిస్తోంది. పశ్చిమ బెంగాలు కు చెందిన డెభ్భై ఐదు ఏళ్ల సుభాషిణీ మిస్త్రీ. వారిని కూడా పద్మ పురస్కారానికి ఎన్నుకున్నారు. ఒక ఆసుపత్రిని నిర్మించడానికి సుభాషిణీ మిస్త్రీ గారు ఇతరుల ఇళ్లల్లో అంట్లు తోమారు, కూరగాయలు అమ్మారు. ఇరవై మూడేళ్ల వయసులో వైద్యసదుపాయం అందక ఆవిడ భర్త మరణించారు. ఆ సంఘటన ఆవిడలో పేదవారి కోసం ఆసుపత్రి నిర్మించాలనే సంకల్పాన్ని కల్గించింది. ఇవాళ ఆవిడ ఎంతో కష్టంతో నిర్మించిన ఆసుపత్రిలో ఎందరో వేలమంది పేదలకు ఉచితంగా వైద్యం అందిస్తున్నారు. మన బహురత్న భారతభూమిలో ఎవరికీ తెలియని, ఎవరూ గుర్తించని ఇలాంటి నర,నారీ రత్నాలెందరో ఉన్నారని  నాకు ఎంతో నమ్మకం. ఇలాంటి వ్యక్తులకు గుర్తింపు లేకపోవడం సమాజానికే నష్టం. మన చుట్టుపక్కల  సమాజం కోసం జీవిస్తున్న వారు, సమాజం కోసం జీవితాలను అంకితం చేసేవారు, ఏదో ఒక ప్రత్యేకతతో జీవితమంతా లక్ష్యంతో పనిచేసేవారు ఉన్నారు. వారిని ఎప్పటికైనా సమాజంలోకి తీసుకురావాలి. అందుకు పద్మ పురస్కారాలు ఒక మాధ్యమం. వారు గౌరవమర్యాదలను కోరుకోరు. వాటి కోసం పనిచెయ్యారు. కానీ వారి పనుల ద్వారా మనకు ప్రేరణ లభిస్తుంది. పాఠశాలకూ, కళాశాలలకూ పిలిచి వారి అనుభవాలను అందరూ వినాలి. పురస్కారాలను దాటుకుని కూడా సమాజంలో కొన్ని ప్రయత్నాలు జరగాలి.

ప్రతి సంవత్సరం జనవరి తొమ్మిదవ తేదిని మనం ప్రవాస భారతీయ దినోత్సవంగా మనం జరుపుకుంటున్నాం. గాంఢీగారు ఇదే తేదీన సౌత్ ఆఫ్రికా నుండి భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చారు. ఈ రోజున మనం భారతదేశంలోనూ, ప్రపంచంలోని నలుమూలల్లోనూ నివసిస్తున్న భారతీయులందరి మధ్యనున్న వీడని బంధానికి ఉత్సవాన్ని జరుపుకుంటాము. ఈసారి ప్రవాస భారతీయ దినోత్సవం నాడు ప్రపంచవ్యాప్తంగా నివసిస్తున్న భారత సంతతికి చెందిన పార్లమెంట్ సభ్యులు, మేయర్ల ను అందరికీ మనం ఒక కార్యక్రమానికి ఆహ్వానించాం. ఆ కార్యక్రమంలో Malaysia, New Zealand, Switzerland, Portugal, Mauritius, Fiji, Tanzania, Kenya, Canada, Britain, Surinam, దక్షిణ ఆఫ్రికా, ఇంకా అమెరికాల నుండి, ఇంకా ఇతర దేశాల్లో ఎక్కడెక్కడ మన భారత సంతతికి చెందిన మేయర్లున్నారో, ఇతర దేశాల్లో ఎక్కడెక్కడ మన భారత సంతతికి చెందిన పార్లమెంట్ సభ్యులు ఉన్నారో, వారంతా పాల్గొన్నారు. వివిధ దేశాల్లో నివసిస్తున్న భారత సంతతికి చెందిన వ్యక్తులు, ఆయ దేశాల సేవలు చేస్తూనే, భారత దేశంతో కూడా తమ సంబంధాలను బలంగా నిలుపుకోవడం నాకు ఆనందాన్ని కలిగిస్తోంది. ఈసారి ఐరోపా సంఘం నాకొక కేలెండర్ ను పంపించింది. అందులో వారు యూరప్ లో వివిధ దేశాల్లో నివసిస్తున్న భారతీయుల ద్వారా విభిన్న రంగాల్లో వారు చేస్తున్న పనులను మంచిగా చూపించారు. యూరప్ లో వివిధ దేశాల్లో నివసిస్తున్న భారతీయుల కొందరు సైబర్ సెక్యూరిటీలో పనిచేస్తుంటే, కొందరు ఆయుర్వేదానికి అంకితమయ్యారు. కొందరు తమ సంగీతంతోనూ, మరికొందరు కవిత్వంతోనూ సమాజాన్ని రంజింపజేస్తున్నారు. కొందరు వాతావరణ మార్పులపై పరిశోధన చేస్తే, కొందరు భారతీయ గ్రంధాలపై పనిచేస్తున్నారు. ఒకరు ట్రక్ నడిపి గురుద్వారా నిర్మిస్తే, మరొకరు మసీదు నిర్మించారు. మన భారతీయులు ఎక్కడ ఉన్నా వారు అక్కడ ఉన్న భూమిని ఏదో ఒకరకంగా అలంకరించారు. ఇటువంటి చెప్పుకోదగ్గ కార్యక్రమానికి గానూ, భారతీయ మూలాలున్న ప్రజలను గుర్తించడానికీ, వారి మాధ్యమం ద్వారా ప్రపంచంలోని ప్రజలకు వారి సమాచారాన్ని తెలిపినందుకు గానూ  ఐరోపా సంఘానికి నేను ధన్యవాదాలు తెలుపుతున్నాను. 

జనవరి ముఫ్ఫై వ తేదీ మనందరికీ సరైన మార్గాన్ని చూపిన పూజ్య బాపూజీ వర్థంతి.  ఆరోజు మనం అమరవీరుల దినోత్సవం జరుపుకుంటాము. ఆ రోజున దేశరక్షణకు తమ ప్రాణాలను అర్పించిన గొప్ప అమరవీరులకు పదకొండు గంటలకు శ్రధ్ధాంజలి అర్పిస్తాము. శాంతి, అహింసల మార్గమే బాపూజీ మార్గం. భారతదేశమైన, ప్రపంచమైనా, ఒక వ్యక్తి అయినా, కుటుంబమయినా, సమాజం యావత్తూ పూజించే బాపూజీ ఏ ఆదర్శాల కోసమై జీవించారో, ఏ విషయాలు మనకు చెప్పారో, అవి నేటికి కూడా అవి అత్యంత ఉపయుక్తమైనవి. అవి కేవలం కాయితపు సిధ్ధాంతాలు మాత్రమే కాదు. ప్రస్తుత కాలంలో కూడా మనం అడుగడుగునా బాపూజీ మాటలు ఎంట నిజమైనవో చూశ్తున్నాం. మనం బాపూజీ బాటలో నడవాలని సంకల్పించి, ఎంత నడవగలమో అంత నడిస్తే అంతకు మించిన శ్రధ్దాంజలి బాపూజీకి ఏమి ఉంటుంది?

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మీ అందరికీ 2018 కి గానూ శుభాకాంక్షలు తెలుపుతూ, నా మాటలను ఇంతటితో ముగిస్తున్నాను. అనేకానేక ధన్యవాదాలు. నమస్కారం!

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా నమస్కారం! ఈ సంవత్సరానికి ఇది ఆఖరి మనసులో మాట. ఇవాళ ఈ 2017 సంవత్సరానికి ఆఖరి రోజు అవడం అనుకోకుండా కలిసివచ్చింది. ఈ ఏడాది అంతా కూడా మీరూ, నేను ఎన్నో విషయాలను పంచుకున్నాం. మన్ కీ బాత్ (‘మనసులో మాట’) కోసం మీ అందరి అనేకమైన ఉత్తరాలు, అభిప్రాయాలు, మనం పంచుకున్న ఆలోచనలు నాకు ఎప్పుడూ కొత్త శక్తిని ఇస్తూ ఉంటాయి. మరికొన్ని గంటలలో సంవత్సరం మారిపోతుంది కానీ, మన మాటల పరంపర కొనసాగుతూనే ఉంటుంది. రాబోయే సంవత్సరంలో మనం మరిన్ని కొత్త విషయాలను చెప్పుకుందాం, కొత్త అనుభవాలను పంచుకుందాం. మీ అందరికీ 2018 సంవత్సరానికి గానూ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. కొద్ది రోజుల క్రితమే డిసెంబరు 25 నాడు ప్రపంచవ్యాప్తంగా క్రిస్మస్ పండుగను వైభవంగా జరుపుకున్నారు. భారతదేశంలో కూడా ప్రజలంతా ఎంతో ఉత్సాహంతో ఈ పండుగను జరుపుకున్నారు. క్రిస్మస్ సందర్భంగా మనమంతా ఏసు క్రీస్తు చేసిన గొప్ప బోధనలను గుర్తుచేసుకుందాము. ఏసు క్రీస్తు అన్నింటి కన్నా ఎక్కువగా సేవాభావాన్ని గురించి చెప్పే వారు. సేవాభావం సారాన్ని మనం బైబిల్ లో కూడా చూస్తాము.

“The Son of Man has come, not to be served,
But to serve,
And to give his life, as blessing
To all humankind.”

అంటే- ‘‘దేవుని కుమారుడు సేవింపబడటానికి రాలేదు. సేవ చేయటానికి జన్మించాడు. తన జీవితాన్ని మానవజాతికి ఒక వరంలా అందివ్వడానికి వచ్చాడు’’ అని దీని భావం.

సేవా మహత్మ్యాన్ని ఈ వాక్యాలు తెలియజేస్తాయి. ప్రపంచంలో ఏ జాతి అయినా, ఏ ధర్మం అయినా, ఏ సంప్రదాయం అయినా, వివిధ వర్ణాల వారు అయినా.. అందరికీ మానవత విలువలను తెలిపే ఒక అపురూపమైన గుర్తింపుగా సేవాభావం ఉంది. మన దేశంలో నిష్కామ కర్మను గురించి చెప్తారు. నిష్కామ కర్మ అంటే ఏమీ ఆశించకుండా సేవ చెయ్యడం. సేవా పరమో ధర్మ: అని మన పెద్దలు అన్నారు. మానవ సేవే మాధవ సేవ. శివ భావంతో మానవ సేవ చెయ్యాలి. అంటే ప్రపంచం అంతటా ఇవే మానవతా విలువలు అని రామకృష్ణ పరమహంస గారు అనే వారు. రండి, ఆ మహా పురుషులను స్మరించుకుంటూ, పవిత్రమైన తిథులను తలుచుకుంటూ, మన ఈ గొప్ప విలువల పరంపరకు కొత్త ఉత్సాహాన్ని, కొత్త శక్తిని అందిద్దాం. స్వయంగా కూడా ఆ విలువల ప్రకారం జీవించడానికి ప్రయత్నిద్దాం.

ప్రియమైన నా దేశవాసులారా, ఈ సంవత్సరంలో పదో సిక్కు గురువు గురు గోవింద్ సింగ్ గారి 350వ జయంతి వార్షికోత్సవం జరిగింది. త్యాగం మరియు సాహసాలతో నిండిన గురు గోవింద్ సింగ్ గారి జీవితం మనందరికీ ఎంతో స్ఫూర్తిని ఇచ్చే చక్కని ఉదాహరణ. గురు గోవింద్ సింగ్ గారు గొప్ప జీవిత విలువలను ఉపదేశించారు. వాటిని పాటిస్తూనే ఆయన తన జీవితాన్ని గడిపారు. ఒక గురువు, దార్శనికుడు, మహా యోధుడు అయిన గురు గోవింద్ సింగ్ గారు ఈ పాత్రలన్నింటిలో జీవిస్తూ ప్రజలకు ఎంతో స్ఫూర్తిదాయకంగా నిలిచారు. వేధింపులకు, అన్యాయాలకు వ్యతిరేకంగా ఆయన పోరాడారు. కులం, ధర్మాల బంధనాలను తెంచుకొనే మార్గాన్ని ఆయన బోధించారు. ఈ ప్రయత్నాలలో ఆయన వ్యక్తిగతంగా ఎంతో పొగొట్టుకోవలసి వచ్చింది. కానీ ఆయన ఎప్పుడూ ద్వేష భావాన్ని దరి చేరనివ్వలేదు. జీవితంలో ప్రతి క్షణంలో ప్రేమ, త్యాగం, శాంతి సందేశాలను నింపే ఎన్నో గొప్ప ప్రత్యేకతలతో నిండిన వ్యక్తిత్వం ఆయనది. ఈ సంవత్సరం జనవరిలో, పట్నా సాహిబ్ లో గురు గోవింద్ గారి 350వ జన్మదిన వార్షికోత్సవ ఉత్సవాలలో పాలుపంచుకొనే అవకాశం నాకు లభించడం నా అదృష్టం . రండి, మనమంతా గురు గోవింద్ సింగ్ గారి స్ఫూర్తిదాయకమైన జీవితం నుండి, వారి గొప్ప బోధనల ప్రకారం మన జీవితాలను మలచుకుందాం.

2018 జనవరి ఒకటో తేదీ, అంటే.. రేపటి రోజు నా దృష్టిలో ఒక ప్రత్యేకమైన రోజు. ప్రతి ఏడూ కొత్త సంవత్సరం వస్తుంది. జనవరి ఒకటో తేదీ వస్తుంది. ఇందులో ప్రత్యేకత ఏముందీ అని మీరు అనుకోవచ్చు. కానీ ఈ జనవరి ఒకటో తేదీ నిజంగానే ప్రత్యేకమైనటువంటిది. ఎవరైతే 2000 సంవత్సరం లేదా తరువాత పుట్టారో, అంటే 21వ శతాబ్దంలో జన్మించిన వారందరికీ 2018, జనవరి నుండీ వోటు వేసే అర్హత వస్తుంది. భారత రాజ్యాంగం 21వ శతాబ్దపు వోటరులకు, ‘‘న్యూ ఇండియా వోటర్లకు’’ స్వాగతం పలుకుతోంది. నేను మన యువతకు అభినందనలు తెలియజేస్తూ, మీ అందరూ కూడా మిమ్మల్ని మీరు వోటర్లు గా నమోదు చేసుకోవాలని మనవి చేసుకుంటున్నాను. యావత్ భారత దేశం మీ అందరికీ 21వ శతాబ్దపు వోటర్లుగా స్వాగతం చెప్పడానికి ఉవ్విళ్ళూరుతోంది. మీరంతా కూడా 21వ శతాబ్దపు వోటర్లుగా గౌరవ భావాన్ని అనుభూతి చెందుతూ ఉండి ఉండవచ్చు. మీ అందరి వోట్లూ ’న్యూ ఇండియా’ కు ఆధారం. ప్రజాస్వామ్యంలో వోటు శక్తి ఎంతో శక్తివంతమైనటువంటిది. లక్షల మంది జీవితాలలో అనుకూలమైన మార్పులను తేవడానికి ‘‘వోటు’’ అనేది ఎంతో ప్రభావశీల సాధనం. వోటు వేయడం ద్వారా మీరు మీ అభిప్రాయాన్ని తెలియజేసేవారు మాత్రమే కాదు, 21వ శతాబ్దపు భారతదేశం ఎలా ఉంటుంది?, 21వ శతాబ్దపు భారతదేశం మీ కలల్లో ఎలా ఉందో తెలియజేస్తుంది. మీరు కూడా 21వ శతాబ్దపు భారతదేశ నిర్మాతలు కావచ్చు. దీనంతటికీ ఈ జనవరి ఒకటో తేదీ నాంది కాబోతోంది. ఇవాళ ఈ ‘మనసులో మాట’లో నేను 18 ఏళ్ల నుండీ 25 ఏళ్ళ లోపూ శక్తి, సంకల్పాలతో నిండిన మన ప్రముఖులైన యువతతో మాట్లాడాలనుకొంటున్నాను.
నేను వీరందరినీ ‘‘న్యూ ఇండియా యువత’’ గా భావిస్తున్నాను. ‘‘న్యూ ఇండియా యువత’’ అంటే ఆశ, ఉత్సాహం, శక్తి. మన ఈ శక్తివంతమైన యువత నైపుణ్యంతో, బలంతో మన ‘న్యూ ఇండియా’ కల నెరవేరుతుందని నా నమ్మకం.

‘న్యూ ఇండియా’ జాత్యహంకారం, సాంఘిక దురభిమానం, తీవ్రవాదం, అవినీతి మొదలైన విషాల నుండి విముక్త నవ భారతం, మురికి, పేదరిక రహితమైన నవ భారతం అవ్వాలి. నవ భారతం లో అందరికీ సమానమైన అవకాశాలు లభించి అందరి ఆశలు, ఆకాంక్షలు తీరాలి. శాంతి, ఏకత్వం, సద్భావనలు మనకు మార్గదర్శకాలు కావాలి. నా ఈ నవ భారత యువతరం ముందుకు వచ్చి నవ భారతాన్ని ఎలా నిర్మించాలో మేథోమధనం చెయ్యాలనేది నా కోరిక. వారు వారి కోసం మార్గాన్ని నిర్ణయించుకుంటూ, తమ మార్గంతో ముడిపడి ఉన్న వారందరినీ తమ లక్ష్యంతో కలుపుకుంటూ ముందుకు సాగాలి. మీరు నడుస్తూ, దేశాన్ని కూడా ముందుకు నడిపించండి. మీతో మాట్లాడుతూంటే నాకు ఆలోచన వచ్చింది. మనం భారతదేశం లోని ప్రతి జిల్లాలో ఒక mock parliament ను ప్రారంభిద్దామా ? అందులో 18 ఏళ్ల నుండీ 25 ఏళ్ళ లోపూ యువత కలిసి నవ భారతాన్ని గురించి మేథోమధనం చేస్తూ, మార్గాలు అన్వేషిస్తూ, ప్రణాళికలు తయారు చేసి, మన సంకల్పాలను 2022 కన్నా ముందే ఎలా పూర్తి చెయ్యాలో ఆలోచించి, మన స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు కలలు కన్న భారతదేశ నిర్మాణాన్ని ఎలా చెయ్యాలా అని ఆలోచిస్తే బావుంటుంది కదా. స్వాతంత్ర పోరాటాన్ని మహాత్మా గాంధీ ప్రజా ఉద్యమంగా మార్చేసారు. నా యువ మిత్రులారా, 21వ శతాబ్దంలో భవ్యమైన,దివ్యమైన భారతదేశం కోసం మనందరమూ కూడా ప్రజా ఉద్యమాన్ని చేపట్టాల్సిన సమయం వచ్చింది. అభివృధ్ధి కోసం ప్రజా ఉద్యమం. ప్రగతి కోసం ప్రజా ఉద్యమం. సమర్థవంతమైన, శక్తివంతమైన భారతదేశం కోసం ప్రజా ఉద్యమం! ఆగష్టు పదిహేనుకి దగ్గర దగ్గర ఢిల్లీ లో ఒక mock parliament ఏర్పాటు చేయాలని నేను అనుకుంటున్నాను. అందులో ప్రతీ జిలా నుండీ ఎన్నుకోబడిన యువత పాల్గొని, రాబోయే ఐదు సంవత్సరాలలో నవ భారత నిర్మాణం ఎలా చేయాలి, సంకల్పాలను సాకారం చేసుకోవడానికి ఏమేమి చెయ్యాలి అన్న అంశాలపై చర్చించాలని నా కోరిక. ఈనాటి యువతీయువకుల ఎదుట ఎన్నో అవకాశాలు ఉన్నాయి. నైపుణ్యాన్ని అభివృధ్ధి చేసుకోవడం నుండీ సృజనాత్మకత, పారిశ్రామికీకరణ లో మన యువత ముందుండి, విజయవంతమౌతోంది. ఈ అవకాశాల ప్రణాళికల గురించిన సమాచారం మన నవ భారత యువతకు ఒకే చోటులో లభ్యమయ్యేలా చేయాలి. పద్దెనిమిదేళ్ళు వస్తూనే యువతకు ప్రపంచం గురించీ, ఈ విషయాలన్నింటి గురించీ స్వాభావికంగా తెలియచేసి, వారు దానిని అవసరమైన విధంగా ఉపయోగించుకొనే విధంగా ఒక వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేస్తే బావుంటుంది.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, గత ‘మనసులో మాట’ లో నేను మీతో సకారాత్మక ఆలోచనల ప్రాముఖ్యాన్ని గురించి మాట్లాడాను. ఈ సందర్భంలో ఒక సంస్కృత శ్లోకం నాకు గుర్తుకువస్తోంది –

ఉత్సాహో బలవానార్య, నాస్త్యుత్సాహాత్పరమ్ బలమ్

సోత్సాహాస్య చ లోకేశు, న కించిదపి దుర్లభమ్

దీనికి.. ఉత్సాహంతో నిండిన ఒక వ్యక్తి అత్యంత శక్తివంతుడు. ఎందుకంటే ఉత్సాహాన్ని మించింది ఏదీ లేదు. సానుకూలత, ఉత్సాహాలతో నిండిన వ్యక్తికి ఏదీ అసంభవం కాదు.. అని భావం. ఆంగ్లం లో ఒక సామెత ఉంది – ‘‘ pessimism leads to weakness, optimism to power ’’ అని. గత ‘మనసులో మాట’ లో నేను దేశ ప్రజలను 2017లో వారి వారి యొక్క మంచి అనుభవాలను పంచుకోవలసిలందని, ఆ సద్భావనలు నిండిన వాతావరణంలో 2018 ని స్వాగతించవలసిందని కోరాను.

సామాజిక మాధ్యమాల ద్వారా, MyGov మరియు the Narendra Modi App ల ద్వారా పెద్ద సంఖ్యలో ప్రజలు వారి సానుకూల స్పందనను అందించి, వారి వారి అనుభవాలను పంచుకోవడం నాకు చాలా సంతోషాన్ని ఇచ్చింది. Positive India hashtag (#) తో వచ్చిన లక్షల ట్వీట్లు దాదాపు 150 కోట్ల కన్నా ఎక్కువ మందికి చేరాయి. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే, ఈ అనుకూల ప్రచారం భారతదేశం నుండి మొదలై ప్రపంచవ్యాప్తంగా వ్యాపించింది. వచ్చిన ట్వీట్లు, స్పందనలు చాలా స్ఫూర్తిదాయకంగా ఉన్నాయి. అది చాలా ఆనందకరమైన విషయం. కొందరు దేశ ప్రజలు ఈ సంవత్సరంలో తమ మనసులపై ప్రత్యేకమైన , అనుకూల ప్రభావాన్నీ చూపిన కొన్ని వరుస సంఘటనలను పంచుకున్నారు. కొందరు తమ వ్యక్తిగత విజయాలను కూడా పంచుకున్నారు.

(ఒకటో ఫోన్ కాల్)

‘‘నా పేరు మీనూ భాటియా. నేను మయూర్ విహార్, పాకెట్- 1, ఫేజ్-1, ఢిల్లీ లో నివసిస్తున్నాను. నా కుమార్తె ఎం.బి.ఎ. చేయాలనుకుంటే, దాని కోసం బ్యాంక్ నుండి లోన్ కావలసి వచ్చింది. అది చాలా సులువుగా లభించింది కూడా. నా కుమార్తె చదువు ముందుకు సాగింది.’’

(రెండో ఫోన్ కాల్)

‘‘నా పేరు జ్యోతి రాజేంద్ర వాడే. నేను బోడల్ నుండి మాట్లాడుతున్నాను. నెలకు ఒక్క రూపాయి బీమా పథకంలో నా భర్త చేరారు. ప్రమాదంలో ఆయన మరణించారు. ఆ సమయంలో మా పరిస్థితి మాకు మాత్రమే తెలుసు. ప్రభుత్వం ద్వారా మాకు ఎంతో సహాయం లభించింది. దాని వల్ల నేను కాస్త తట్టుకోగలిగాను.’’

(మూడో ఫోన్ కాల్)

‘‘నా పేరు సంతోష్ జాదవ్. మా భిన్నర్ గ్రామం గుండా 2017 లో జాతీయ రహదారిని వేశారు. దాని వల్ల మా రోడ్లు చాలా మెరుగై, మా వ్యాపారం కూడా పెరగనుంది.’’

(నాలుగో ఫోన్ కాల్)

‘‘నా పేరు దీపాన్శు అహూజా. ఉత్తర్ ప్రదేశ్ లోని సాదత్ గంజ్ తాలూకా, సహారన్ పుర్ జిల్లా మాది. భారతీయ సైనికుల ద్వారా జరిగిన రెండు సంఘటనలను గురించి చెప్పాలి. మొదటిది పాకిస్తాన్ లో వారు జరిపిన సర్జికల్ స్ట్రైక్. దాని వల్ల తీవ్రవాదుల స్థావరాలను నాశనం చేశారు. రెండోది డోక్ లామ్ లో మనం చూసిన భారతీయ సైనికుల పరాక్రమం సాటిలేనిది.’’

(అయిదో ఫోన్ కాల్)

‘‘నా పేరు సతీశ్ బేవానీ. మా ప్రాంతంలో నీటి సమస్య ఉండేది. గత నలభై ఏళ్ళుగా మేము భారత సైన్యాల పైప్ లైన్ పైనే ఆధారపడి ఉన్నాం. ఇప్పుడు మాకు విడిగా గొట్టపుమార్గం ఏర్పాటైంది. 2017లో మాకు జరిగిన గొప్ప సదుపాయం ఇది.’’

ఇలా ఎందరో వ్యక్తులు వారి వారి స్థాయిల నుండి చేస్తున్న పనులు ఎన్నో జీవితాలలో సానుకూల మార్పులను తెస్తున్నాయి. వాస్తవంగా చెప్పాలంటే, మనందరం కలిసి నిర్మిస్తున్న నవ భారతం ఇదే. రండి, ఇటువంటి చిన్న చిన్న ఆనందాలతో మనం కొత్త సంవత్సరంలోకి ప్రవేశిద్దాం. కొత్త సంవత్సరాన్ని ప్రారంభిద్దాం. అనుకూల భారతదేశం నుండి పురోగమిస్తున్న భారతదేశం దిశగా బలమైన అడుగులు వేద్దాం. సానుకూల దృక్పథం గురించి చెప్పుకుంటూ ఉంటే నాకు కూడా ఒక విషయాన్ని పంచుకోవాలని ఉంది. ఈమధ్య నాకు కశ్మీర్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ సర్వీస్ ఎగ్జామినేషన్ లో అగ్రగామిగా నిలచిన శ్రీ అంజుమ్ బశీర్ ఖాన్ ఖట్టక్ తాలూకూ ప్రేరణాత్మక గాథ తెలిసింది. ఆయన తీవ్రవాదం, ద్వేషం సంకెళ్ల నుండి బయటపడి, కశ్మీర్ ఎడ్మినిస్ట్రేటివ్ సెర్విస్ పరీక్ష లో టాపర్ గా నిలిచాడు. 1990లో తీవ్రవాదులు వారి పూర్వీకుల ఇంటిని కాల్చివేశారు.

అక్కడ తీవ్రవాదం, హింస ఎంత ఎక్కువగా ఉందంటే వారి కుటుంబానికి తమ పూర్వీకుల భూమిని వదలిపెట్టవలసి వచ్చింది. నలువైపులా ఇంతటి హింసాత్మక వాతావరణం చాలు ఒక చిన్న పిల్లాడి మనస్సులో అంధకారమైన, క్రూరమైన ఆలోచనలను నింపడానికి. కానీ అంజుమ్ అలా జరగనివ్వలేదు. అతను ఆశను ఎప్పుడూ వీడలేదు. తన కోసం అతడు ఒక కొత్త మార్గాన్ని ఎన్నుకున్నాడు. ప్రజలకు సేవ చేసే మార్గం. వ్యతిరేక వాతావరణం నుండి అతడు బయట పడి తన విజయ గాథను తానే రాసుకున్నాడు. ఇవాళ అతడు కేవలం జమ్ము & కశ్మీర్ ప్రాంతంలోనే కాక యావత్ దేశంలోని యువతకూ ప్రేరణాత్మక ఉదాహరణగా నిలచాడు. పరిస్థితులు ఎంత బాగాలేకపోయినా కూడా అనుకూలమైన పనుల ద్వారా నిరాశా మేఘాలను ఛేదించవచ్చు అని అంజుమ్ నిరూపించాడు.

గత వారమే జమ్ము & కశ్మీర్ లోని కొందరు ఆడ బిడ్డలను కలిసే అవకాశం నాకు దక్కింది. వారి పట్టుదలను, ఉత్సాహాన్ని, కలలను గురించి నేను వింటున్నప్పుడు, వారు జీవితంలో ఏ యే రంగాలలో ప్రగతిని సాధించాలనుకుంటున్నారో విన్నప్పుడు వారు ఎంతటి ఆశావాదులో తెలిసింది. వారితో నేను మాట్లాడినప్పుడూ వారిలో ఎక్కడా నిరాశ అనేదే కనిపించలేదు. వారిలో ఉత్సాహం ఉంది, శక్తి ఉంది, కలలు ఉన్నాయి, సంకల్పం ఉంది. వారితో గడిపిన సమయంలో నాకు కూడా ప్రేరణ లభించింది. ఇదే దేశానికి శక్తి. ఇదే నా యువత. ఇదే నా దేశ భవిష్యత్తు.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, మన దేశంలోనే కాక ప్రపంచంలోని ప్రసిద్ధ ధార్మిక క్షేత్రాలను గురించిన ప్రస్తావన వచ్చినప్పుడు కేరళలోని శబరిమల లోని గుడి గురించి ప్రస్తావన సహజమే. విశ్వ ప్రసిధ్ధమైన ఈ ఆలయంలో అయ్యప్ప స్వామి ఆశీర్వాదం కోసం ప్రతి సంవత్సరం ఎందరో భక్తులు- కోట్ల సంఖ్యలో- ఇక్కడకు వస్తారు. ఎంతో మహాత్మ్యం ఉన్న ఇంతటి భక్త సందోహం వచ్చే చోటు, పరిశుభ్రతను పాటించడమనేది ఎంతో సవాలుతో కూడకున్న సంగతి. ప్రత్యేకంగా అది కొండ ప్రాంతం, అడవుల మధ్య ఉన్న ప్రాంతం కూడా కావడంతో పరిశుభ్రత పాటించడం ఇంకా కష్టం. కానీ ఈ సమస్య ను పరిష్కరించడానికీ, సమస్యను సంస్కారంగా మార్చడానికీ, సమస్య నుండి బయట పడే మార్గాన్ని ఎలా వెతకాలో తెలిపేందుకు, ఇందుకు ప్రజల సహకారం ఎంత ఉందో తెలపడానికి శబరిమల ఆలయం ఎంతో గొప్ప ఉదాహరణగా నిలుస్తుంది. శ్రీ పి.విజయన్ అనే ఒక పోలీస్ ఆఫీసర్ పుణ్యం పూంగవనమ్ అనే ఒక కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించాడు. ఆ కార్యక్రమంలో భాగంగా పరిశుభ్రత పట్ల అప్రమత్తంగా ఉండాలనే ఒక స్వయం ప్రచారాన్ని మొదలుపెట్టాడు. అక్కడికి వచ్చే యాత్రికులు పరిశుభ్రత కోసం ఎదో ఒక శారీరిక శ్రమ చస్తే గానీ వారి యాత్ర పూర్తవ్వని విధంగా ఒక సాంప్రదాయాన్ని అతను ప్రారంభించాడు. ఈ ఉద్యమంలో చిన్న, పెద్ద అంటూ తేడా లేదు. ప్రతి యాత్రికుడు భగవంతుడి పూజలో భాగంగానే ఎంతో కొంత సమయాన్ని పరిశుభ్రత కోసం కేటాయిస్తారు. చెత్తను శుభ్రపరచటానికి పనిచేస్తారు. ప్రతి ఉదయం ఇక్కడ యాత్రికులంతా పరిసరాలను శుభ్రపరచే దృశ్యం ఎంతో అద్భుతంగా ఉంటుంది. ఎంతటి ప్రముఖులైనా, ఎంత పెద్ద అధికారి అయినా, ఎంతటి ధనికుడైనా, ప్రతి ఒక్కరూ ఒక సామాన్య యాత్రికుడిలా ఈ పుణ్యం పూంగవనమ్ అనే కార్యక్రమంలో భాగమై పరిశుభ్రత కార్యక్రమంలో పాల్గొన్న తరువాతే ముందుకు వెళ్తారు. ఇటువంటి ఎన్నో ఉదాహరణలు మన దేశ ప్రజల కోసం ఉన్నాయి.

శబరిమల లో ఇంత అభివృధ్ధి చెందిన ఈ పరిశుభ్రత ఉద్యమం, అందులోనూ పుణ్యం పూంగవనమ్ కార్యక్రమం ప్రతి యాత్రికుడి యాత్రలో భాగమైపోతుంది. అక్కడ కఠోరమైన నియమాలతో పాటూ, పరిశుభ్రత అనే కఠోర సంకల్పం కూడా వారితో నడుస్తుంది.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, 2014 అక్టోబర్ 2వ తేదీ నాటి పూజ్య బాపూజీ జయంతి నాడు, పూజ్య బాపూజీ అసంపూర్ణ కల అయిన ‘స్వచ్ఛ భారతదేశం’ మరియు ‘మురికి కి తావు ఉండని భారతదేశం’ గా మన దేశాన్ని మారుస్తామని మనమంతా సంకల్పం చెప్పుకొన్నాం. పూజ్య బాపూజీ ఇదే పని కోసం జీవితమంతా పాటుపడ్డారు. ప్రయత్నం చేస్తూనే ఉన్నారు. బాపూ జీ 150వ జయంతి నాటికి మనం ఆయన కలా అయిన స్వచ్ఛ భారతదేశాన్ని ఆయనకు అందించే ప్రయత్నంలో ఏదో ఒకటి చేద్దాం. పారిశుధ్యాన్ని పాటించడానికి దేశవ్యాప్తంగా ఎన్నో ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో, పట్టణ ప్రాంతాలలో విస్తృతమైన ప్రజా భాగస్వామ్యంతో జరుగుతున్న మార్పులు కనబడుతున్నాయి. పట్టణ ప్రాంతాలలో పరిశుభ్రత స్థాయిని సాధించిన స్థాయిని అంచనా వేయడానికి, ప్రపంచం లోని అతి పెద్ద సర్వేక్షణను జనవరి 4 నుండి మార్చి 10, 2018 వరకు ‘క్లీన్ సర్వే 2018’ నిర్వహిస్తుంది. ఈ సర్వేక్షణలు సుమారు 40 కోట్ల జనాభాలో నాలుగు వేలకు పైగా నగరాలలో జరుగుతాయి.

నగరాలను బహిరంగ మల మూత్రాదుల విసర్జన రహితంగా చెయ్యడానికి, వ్యర్థాలను సేకరించడానికి, చెత్తను సేకరించి తీసుకువెళ్ళడానికి జరిగే రవాణా ఏర్పాట్లు, శాస్త్రీయంగా చెత్తను శుద్ధి చేయడం, అలవాట్లలో మార్పుల కోసం జరుగుతున్న ప్రయత్నాలు, సామర్థ్య నిర్మాణానికి మరియు పరిశుభ్రత కోసం జరుగుతున్న నూతన ప్రయత్నాలూ, ఈ పని కోసం ప్రజల భాగస్వామ్యం మొదలైనవన్నీ కూడా ఈ సర్వేక్షణలో అంచనా వేయవలసిన సంగతులు. ఈ సర్వే సందర్భంగా, వివిధ జట్లు వెళ్లి నగరాలను తనిఖీ చేస్తాయి. పౌరులతో మాట్లాడి మరియు వారి అభిప్రాయాన్ని తీసుకుంటాయి. the Cleanliness App ఉపయోగం, ఇంకా విభిన్న రకాల సేవా స్థలాలలో మార్పును అంచనా వేస్తారు. ఈ సర్వేక్షణ ద్వారా నగరాలలో ఏర్పాటైన శుభ్రత వ్యవస్థ నగర పరిశుభ్రతలో భాగమైందా లేక ప్రజల జీవన విధానంలో భాగమైందా అన్నది అంచనా వేస్తారు. పరిశుభ్రత కేవలం ప్రభుత్వమే చెయ్యాలని లేదు. ఇది ప్రతి పౌరుడికి, ప్రతి ప్రజా సంఘానికి కూడా పెద్ద బాధ్యత. రాబోయే రోజుల్లో జరగబోయే ఈ సర్వేక్షణలో ప్రతి పౌరుడు ఉత్సాహంతో పాల్గొనాలన్నది ప్రతి పౌరుడికీ నా విన్నపం. ఈ సర్వేక్షణ లో మీ నగరం, మీ ప్రాంతం, మీ వీధులు వెనుకబడకుండా మీరు గట్టి ప్రయత్నం చెయ్యాలి. మీ ఇంట్లోని తడి చెత్తని , పొడి చెత్తని వేరు చేసి పారవేయడానికి నీలం రంగు, ఆకుపచ్చ రంగు చెత్త డబ్బాలను ఉపయోగించడం మీకందరికీ ఇప్పటికే బాగా అలవాటు అయి ఉంటుందని నా నమ్మకం.

చెత్తను తగ్గించడం, తిరిగి ఉపయోగించడం, పునరుపయోగించడం అనే సిద్ధాంతాలు చాలా ప్రయోజనకరమైనవి. ఈ సర్వేక్షణ ఆధారంగా నగరాలకు శ్రేణీకరణ (రేంకింగ్) ఇచ్చేటప్పుడు – మీ పట్టణంలో ఒక లక్ష కన్నా తక్కువ జనాభా గనుక ఉంటే ప్రాంతీయ శ్రేణీకరణ లో అత్యధిక స్థానాన్ని సంపాదించవచ్చు. అలా జారగాలనేది మీ కల కావాలి. మీ ప్రయత్నం ఆ దిశగా సాగాలి. జనవరి 4 నుండీ మార్చి 10, 2018 మధ్య జరిగే పరిశుభ్రతా సర్వేలో, స్వచ్ఛత కు సంబంధించిన ఈ ఆరోగ్యకరమైన పోటీలో మీరు వెనుకబడకుండా ప్రతి నగరంలోనూ కూడా ఇది ఒక ప్రజా చర్చా విషయం కావాలి. మా నగరం – మా ప్రయత్నం, మా అభివృధ్ధి – దేశానికి ప్రగతి అనే నినాదాలు మీ అందరి కలా కావాలి. రండి, ఇదే సంకల్పంతో మనందరమూ మరోసారి పూజ్య బాపూజీ ని స్మరించుకుంటూ స్వచ్ఛ భారతదేశం అనే సంకల్పాన్ని సంపూర్ణం చెయ్యడానికి ప్రయత్నాలు చేద్దాం.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, కొన్ని విషయాలు చూడటానికి చాలా చిన్నగా కనిపిస్తాయి కానీ సమాజపరంగా మన గుర్తింపు పై చాలావరకూ ప్రభావాన్ని చూపిస్తాయి. ఇటువంటి ఒక విషయాన్ని ఇవాళ ‘మనసులో మాట’ ద్వారా మీతో నేను పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. ఎవరైనా ఒక ముస్లిమ్ మహిళ హజ్ యాత్రను చెయ్యాలనుకుంటే, ఆమె ఒక ‘మెహ్ రమ్’ లేదా ఒక సంరక్షకుడు లేకుండా ఆమె ఆ యాత్రను చెయ్యడానికి వీలు లేదు.

మొదటి సారి ఈ సంగతి విన్నప్పుడు నేను ఆశ్చర్యపోయాను. అలా కూడా ఉంటుందా ? ఇటువంటి నియమాన్ని ఎవరు రూపొందించారు ? ఎందుకీ వివక్ష ? అని నేను ఈ విషయం లోతుల్లోకి వెళ్ళినప్పుడు- స్వాతంత్రం వచ్చి డెభ్భై ఏళ్ళు అవుతున్నా ఇటువంటి నిషేధాన్ని విధించింది మనమే అని తెలిసి ఆందోళన పడ్డాను. దశాబ్దాలుగా ముస్లిమ్ మహిళలకు అన్యాయం జరిగుతోంది కానీ ఏ చర్చలూ జరగట్లేదు. ఎన్నో మహమ్మదీయ దేశాలలో ఈ నియమం లేదు కూడా. కానీ భారతదేశం లోని ముస్లిమ్ మహిళలకు ఈ అధికారం లేదు. మన ప్రభుత్వం ఈ విషయంపై దృష్టిని పెట్టడం నాకు చాలా సంతోషాన్ని కలిగించింది.

మన అల్పసంఖ్యాక వర్గాల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ అవసరమైన చర్యలను తీసుకుంది. డెభ్భై ఏళ్ల నుండీ వస్తున్న సాంప్రదాయాన్ని మారుస్తూ ఈ నిషేధాన్ని ఎత్తివేసింది. ఇవాళ ముస్లిమ్ మహిళలు ఏ సంరక్షకుడి తోడూ లేకుండా హజ్ యాత్ర చేయవచ్చు. ఒంటరిగా హజ్ యాత్ర చేయాలనుకుని ధరఖాస్తు చేసుకున్న మహిళలందరికీ ప్రయాణించడానికి అనుమతిని ఇవ్వవలసిందిగా అల్పసంఖ్యాక వర్గాల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ కు నేను సూచించాను. సాధారణంగా హజ్ యాత్రికులకు లాటరీ పద్ధతి ద్వారా అనుమతిని ఇస్తారు. కానీ ఒంటరి మహిళలను ఈ లాటరీ పద్ధతి నుండి దూరంగా ఉంచాలన్నది నా అభిప్రాయం. ఒక ప్రత్యేక పర్గంగా వారికి అవకాశాన్ని ఇవ్వాలి. భారతదేశ అభివృద్ధి ప్రయాణం మన నారీ శక్తి ద్వారా, వారి ప్రతిభ కారణంగా ముందుకు నడిచిందని, వారి ప్రతిభపై ఆధారపడి ఇంకా ముందుకు నడుస్తుందని నా ధృఢ విశ్వాసం, నా నమ్మకం. మన మహిళలకూ కూడా పురుషులతో సమానంగా అధికారం లభించాలి. ప్రగతి పథంలో వారు కూడా పురుషులతో సమానంగా నడిచేందుకు వారికి సమానావకాశాలు కల్పించాలనేది మన నిరంతర ప్రయత్నం కావాలి.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, జనవరి 26 వ తేదీ మనకు ఒక చరిత్రాత్మకమైన పండుగ. కానీ ఈసారి 2018లో జనవరి 26 వ తేదీ విశేషంగా గుర్తుండిపోతుంది. ఈసారి గణతంత్ర దినోత్సవానికి మొత్తం పది ఆసియాన్ (ASEAN) సభ్యత్వ దేశాల నేతలూ ముఖ్య అతిథులుగా భారతదేశం వస్తున్నారు.

ఈసారి గణతంత్ర దినోత్సవానికి ఒక్కరు కాదు పది మంది ముఖ్య అతిథులు ఉంటారు. ఇలా భారతదేశ చరిత్రలో మునుపు ఎన్నడు జరగలేదు. భారతదేశానికి, ఆసియాన్ దేశాలకు 2017 చాలా ముఖ్యమైందిగా నిలిచింది. ఆసియాన్ దేశాలు 2017 లో తమ 50 ఏళ్ళు పూర్తి చేసుకుంటే, 2017 లో ఆసియాన్ దేశాలతో భారతదేశం తమ పాతికేళ్ల భాగస్వామ్యాన్ని పూర్తిచేసుకొంది. జనవరి 26 కి ఈ పది ఆసియాన్ దేశాల మహా నేతలు ఒక చోటులో మన దేశంలో ఏకమవడం మన భారతీయులందరికీ గర్వించదగిన విషయం.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, ఇది పండుగల కాలం. ఒక రకంగా మనది పండుగల దేశం. ఏదో ఒక పండుగా లేకుండా ఉండే రోజులు మనకు చాలా తక్కువగా ఉంటాయి. ఇప్పుడే మనందరమూ క్రిస్మస్ జరుపుకొన్నాం. కొత్త సంవత్సరం రాబోతోంది. రాబోయే కొత్త సంవత్సరం మీ అందరికీ బోలెడు సుఖసంతోషాలను, ఆనందాన్ని, సమృద్ధిని తేవాలని కోరుకొంటున్నాను. మనందరం కొత్త ఉత్సాహంతో, కొత్త ఆశతో, కొత్త సంకల్పంతో ముందుకు సాగుదాం. జనవరి లో సూర్యుడు ఉత్తరాయణంలోకి ప్రవేశిస్తాడు. ఇదే నెలలో మకర సంక్రాంతి జరుపుకుంటారు. ఇది ప్రకృతితో ముడిపడిన పండుగ. మన ప్రతి పండుగ ప్రకృతితో ముడిపడిందే కానీ విభిన్నమైన మన సంస్కృతిలో ప్రకృతి తాలూకూ ఈ అద్భుత ఘటనను రకరకాలుగా విడివిడిగా జరుపుకునే ఆచారం ఉంది. పంజాబ్ లేదా ఉత్తర భారత దేశంలో ఈ పండుగను లోహ్ డీ రూపంలో ఆనందిస్తే, యు.పి., బిహార్ లో ఖిచ్డీ లేదా తిల్ సంక్రాంతి గా స్వాగతిస్తారు. రాజస్థాన్ లో సంక్రాంత్ అంటారు, అసమ్ లో మాఘ బిహు అంటే, తమిళ నాడు లో పొంగల్ అంటారు. ఈ పండుగలన్నీ వేటికవే ప్రత్యేకమైనవి. దేని ప్రాముఖ్యం దానికే ఉంది. ఈ పండుగలన్నీ 13వ తేదీ నుండి 17వ తేదీల మధ్య జరుపుకొంటాం. ఈ పండుగల పేర్లన్నీ వేరు వేరు కానీ వీటి మూల తత్త్వం ఒకటే. ప్రకృతి, వ్యవసాయాల తో ముడిపడి ఉన్నాయి.

దేశ ప్రజలందరికీ ఈ పండుగల సందర్భంగా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. మరో సారి మీ అందరికీ 2018 నూతన సంవత్సరానికి ఎన్నో శుభాకాంక్షలు.

ప్రియమైన దేశ వాసులారా, మీకు అనేకానేక ధన్యవాదాలు. 2018 లో మరోసారి మాట్లాడుకుందాం.

మీకు ఇవే నా ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా,  నమస్కారం! కొద్ది కాలం క్రితం నాకు కర్ణాటక కు చెందిన బాల మిత్రులతో పరోక్షంగా సంభాషించే అవకశం లభించింది. టైమ్స్ గ్రూప్ వారి “విజయ కర్ణాటక” అనే వార్తాపత్రిక వారు బాలల దినోత్సవం సందర్భంగా ఒక అభిప్రాయ సేకరణ జరిపారు. అందులో భాగంగా ప్రధానమంత్రికి ఉత్తరం రాయవలసిందిగా వారు బాలలను కోరారు. వాటిలో ఎన్నిక చేసిన కొన్ని ఉత్తరాలను వారు ప్రచురించారు. ఆ ఉత్తరాలు నాకు బాగా నచ్చాయి. ఈ చిన్న చిన్న పిల్లలకు కూడా మన దేశ సమస్యల పట్ల, దేశంలో జరుగుతున్న చర్చల పట్ల అవగాహన ఉంది. ఆ పిల్లలలు చాలా విషయాల గురించి ప్రస్తావించారు. ఉత్తర కర్నాటకు చెందిన కీర్తీ హెగ్డే, డిజిటల్ ఇండియా, స్మార్ట్ సిటీ పథకాలను మెచ్చుకుంటూ, మన శిక్షా వ్యవస్థలో మార్పులను తేవాల్సిన అవసరం మనకి ఉందని సలహా ఇచ్చింది. ఈ కాలంలో పిల్లలు క్లాస్ రూమ్ రీడింగ్ పట్ల అయిష్టత కనబరుస్తున్నారనీ, వారికి ప్రకృతి గురించి తెలుసుకోవడమే ఇష్టంగా ఉందనీ తెలిపింది ఆమె. మనం మన పిల్లలకు ప్రకృతి గురించిన పరిజ్ఞానాన్ని అందిస్తే, బహుశా ముందు ముందు కాలంలో పర్యావరణాన్ని రక్షించేందుకు వారికా సమాచారం ఉపయోగపడే అవకాశం ఉంది.

లక్ష్మేశ్వర్ నుండి రీడా నాడాఫ్ అనే బాలిక తాను ఒక సైనికుడి కూతురునైనందుకు గర్విస్తున్నానని రాసింది. మన వీర సైనికులను తల్చుకుని గర్వపడని భారతీయుడు ఉండదు కదా! అందులోనూ ఒక సైనికుడి కుమార్తెగా మీరు గర్వపడడం సర్వసాధారణం. కల్బుర్జీ నుండి ఇర్ఫాన్ బేగమ్ ఏం రాసారంటే తన పాఠశాల తమ గ్రామం నుండి ఐదు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉందనీ, అందువల్ల పాఠశాలకు చాలా త్వరగా బయలుదేరాల్సి వస్తోందనీ, తిరిగి ఇంటికి రావడానికి కూడా రాత్రి బాగా ఆలస్యం అవుతోందట. దానితో తన స్నేహితురాళ్లతో ఎక్కువ సమయాన్ని గడపలేకపోతున్నానని బాధని ఆమె వ్యక్తపరిచింది. కాబట్టి తమ గ్రామానికి దగ్గరలో పాఠశాల ఉంటే బావుంటుందనే సలహాను ఆమె ఇచ్చారు.

కానీ దేశ ప్రజలారా, నా వరకూ ఈ ఉత్తరాలన్నీ చదివే అవకాశాన్ని ఆ వార్తా పత్రికవారు నాకు కలిగించినందుకు ఆనందం కలిగింది. నాకు ఇదొక మంచి అనుభవం.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, ఇవాళ  నవంబరు 26. ఇవాళ మన రాజ్యాంగ దినోత్సవం. 1949లో ఇవాళ్టి రోజున భారత పార్లమెంట్ భారత రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించింది. 1950, జనవరి 26న రాజ్యాంగం అమలులోకి వచ్చిన కారణంగా మనం ఆ రోజుని గణతంత్ర దినోత్సవంగా జరుపుకుంటాము. భారత రాజ్యాంగం మన ప్రజాస్వామ్యానికి ఆత్మ. ఇవాళ మన రాజ్యాంగ సభలోని సభ్యులను స్మరించుకోవాల్సిన రోజు . వారు మన భారత రాజ్యాంగాన్ని తయారు చెయ్యడానికి దాదాపు మూడేళ్ళ  పాటు పరిశ్రమించారు. దేశానికి జీవితాలను అంకితం చేసినవారి ఆలోచనా విధానం ఎలా ఉంటుందో ఆ చర్చను చదివితే తెలుస్తుంది. గర్వంగా ఉంటుంది. ఎన్నో వైవిధ్యాలతో నిండిన మన దేశ రాజ్యాంగాన్ని నిర్మించడానికి వారెంత కఠోరమైన పరిశ్రమ చేసారో మోరు ఊహించగలరా? దేశం బానిసత్వపు సంకెళ్ల నుండి విముక్తి చెందుతున్న ఆ సమయంలో ఎంతటి వివేకం, అవగాహన, దూరదృష్టి తో వారు ఊహించి ఉంటారో కదా. ఈ రాజ్యాంగం విషయంలో రాజ్యాంగ నిర్మాతలు, వారు చేసిన ఆలోచనలకు అనుగుణంగా నవ భారతాన్ని నిర్మించాల్సిన బాధ్యత మనందరిదీ. మన రాజ్యాంగం చాలా విస్తృతమైనది. జీవితంలో ఏ రంగమూ , ప్రకృతిలో ఏ విషయమూ మన రాజ్యాంగం స్పృశించనిది లేదు. అందరికీ సమానత్వం, అందరి పట్లా సమభావనే మన రాజ్యాంగ పరిచయానికి గుర్తింపు. బీదవారైనా, దళితులైనా, వంచితులైనా, వెనుకబడినవారైనా, ఆదివాసులైనా, మహిళలైనా, ప్రతి పౌరుడి ప్రాధమిక హక్కులను కాపాడటమే కాకుండా, వారి శ్రేయస్సుని మన రాజ్యాంగం అభిలషిస్తుంది. మనం మన రాజ్యాంగాన్ని తూచా తప్పకుండా పాటించడం మన కర్తవ్యం. పౌరుడైనా, పాలకుడైనా రాజ్యాంగ భావాలకు అనుగుణంగా ముందుకి నడవాలి. ఎవరికీ ఎటువంటి నష్టమూ జరగకూడదు. ఇదే మన రాజ్యాంగ సందేశం. ఇవాళ మన రాజ్యాంగ దినోత్సవం సందర్భంగా డా. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ గుర్తుకు రావడం సాధారణమే. ఈ రాజ్యాంగ సభలో ముఖ్యమైన విషయాలపై పదిహేడు సమితిలు ఏర్పడ్డాయి. వీటిలో అన్నింటికన్నా ముఖ్యమైనది ముసాయిదా సమితి. డా. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ ఆ ముసాయిదా సమితికి అధ్యక్యులు. ఒక  ముఖ్యమైన అతి పెద్ద పాత్రను వారు పోషించారు. మనం ఇవాళ ఏ భారత రాజ్యాంగాన్ని చూసుకుని గర్వపడుతున్నామో ,  ఆ భారత రాజ్యాంగాన్ని నిర్మించడంలో డా. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ గారి సమర్థవంతమైన నేతృత్వం, చెరిగిపోని ముద్ర కనిపిస్తాయి. సమాజంలో ప్రతి వర్గానికీ మేలు జరగేలా వారు రాజ్యాంగాన్ని తయారుచేసారు. డిసెంబర్ ఆరవ తేదీన వారి నిర్యాణం సందర్భంగా  మనం ఎప్పటిలాగే వారిని స్మరించుకుంటూ నమస్కరిద్దాం. దేశాన్ని సంపన్నంగా, శక్తివంతంగా తయారుచేయడంలో డా. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ గారి కృషి అవిస్మరణీయం. డిసెంబర్ 15 సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేళ్ గారి వర్థంతి. రైతు బిడ్డ నుండీ దేశపు ఉక్కు మనిషిగా మారిన సర్దార్ పటేల్ గారు దేశాన్ని ఏకత్రాటిపై నిలపడానికి  అసాధారణమైన ప్రతిభ చూపారు. సర్దార్ పటేల్ కూడా రాజ్యాంగ సభలో సభ్యులుగా ఉన్నారు. వారు ప్రాధమిక హక్కులు, మైనారిటీలు(అల్ప సంఖ్యాక వర్గాలు), ఇంకా ఆదివాసీలపై ఏర్పరిచిన సలహా సంఘానికి కూడా అధ్యకులుగా ఉన్నారు.

నవంబరు 26 మన రాజ్యాంగ దినోత్సవం. కానీ తొమ్మిదేళ్ళ క్రితం ఆదే రోజున తీవ్రవాదులు బొంబాయిపై దాడి జరిపిన సంఘటనని ఎలా మర్చిపోగలం? ఆనాడు ప్రాణాలు కోల్పోయిన వీర పౌరులను, రక్షక భటులను, భద్రతా సిబ్బందినీ స్మరించుకుని, దేశం వారందరికీ నమస్కరిస్తోంది. వారి బలిదానాన్ని దేశం ఎప్పటికీ మర్చిపోదు. తీవ్రవాదం ఇవాళ ప్రపంచంలోని ప్రతి ప్రాంతంలోనూ నిత్యం జరిగే దుర్ఘటనల కారణంగా భయంకర రూపాన్ని దాల్చింది. తీవ్రవాదం కారణంగా మనం గత నలభై ఏళ్ళుగా దేశంలో ఎన్నో సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నాం. వేల కొద్దీ నిర్దోషులు తమ ప్రాణాలను కోల్పోయారు. కానీ కొన్నేళ్ల క్రితం భారత దేశం ప్రపంచంలో తీవ్రవాదాన్ని గురించి , తీవ్రవాదం తాలూకూ పెను ప్రమాదాలను గురించి చర్చించినప్పుడు ప్రపంచంలో చాలామంది దీనిని గంభీరంగా తీసుకోలేదు. కానీ ఇవాళ తీవ్రవాదం వారి తలుపులను తడుతున్నప్పుడు ప్రపంచంలోని ప్రతి ప్రభుత్వమూ, మానవతావాదాన్ని నమ్ముతున్నవారూ, ప్రజాస్వామ్యంపై నమ్మకమున్న ప్రభుత్వాలన్నీ కూడా తీవ్రవాదాన్ని ఒక పెద్ద సవాలుగా భావిస్తున్నాయి. తీవ్రవాదం ప్రపంచ మానవత్వాన్ని ఎదిరించి, దానికి సవాలుగా మారింది. మానవ శక్తులను నష్టపరచడానికి తీవ్రవాదం నడుం కట్టింది. దానితో కేవలం భారతదేశమే కాకుండా ప్రపంచంలోని అన్ని మానవతావాద శక్తులూ కలిసికట్టుగా నిలబడి తీవ్రవాదాన్ని ఓడించి తీరాలి. బుధ్ధభగవానుడు, మహావీరుడు, గురునానక్, మహాత్మా గాంధీ మొదలైన వారు అహింస, ప్రేమల సందేశాలను ప్రపంచానికి అందించిన భూమి మనది. తీవ్రవాదం, ఉగ్రవాదమూ మన సామాజిక వ్యవస్థని బలహీనపరిచి, దానిని చిన్నాభిన్నం చేయాలని విఫల ప్రయత్నాలు చేస్తాయి. అందువల్ల మానవతావాద శక్తులన్నీ అప్రమత్తంగా ఉండాల్సిన సమయం ఇది.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, డిసెంబర్ 4వ తేదీన మనందరమూ నావికా దళ దినోత్సవం జరుపుకుంటాము. భారతీయ నావికా దళం మన సముద్రతీరాలను రక్షిస్తూ, మనకు భద్రతను అందిస్తుంది. నేను మన నావికా దళానికి సంభందించిన వారందరినీ అభినందిస్తున్నాను. సింధూ నదైనా, గంగ, యమునా, సరస్వతీ నదులు ఏవైనా మన నాగరికత అబివృధ్ధి చెందినది నదీతీరాలలోనే. మన నదులూ, మన సముద్రతీరాలూ మన ఆర్థిక వ్యవస్థకూ, వ్యూహాత్మకతకూ  ఎంతో ముఖ్యమైనవి. యావత్ ప్రపంచానికీ మనకీ మధ్యన ప్రవేశ ద్వారాలు. ఈ దేశానికీ, ఈ భూమికీ మహా సముద్రాలతో విడదీయలేని బంధం ఉంది. చరిత్రలోకి చూస్తే ఎనిమిది,తొమ్మిది వందల సంవత్సరాల క్రితం, అప్పటి  నావికా దళాలన్నింటిలోకీ చోళుల నావికా దళం అత్యంత శక్తివంతమైన నావికా దళంగా గుర్తింపు పొందింది. చోళ సామ్రాజ్యపు విస్తారణలో, చోళులను సమకాలీన రాజ్యాలలో కెల్లా అగ్ర ఆర్థిక శక్తిగా నిలబెట్టడంలో చోళనావికా దళం పెద్ద పాత్రే పోషించింది. చోళుల నావికా దళాల సాహస యాత్రల ఉదాహరణలు సంగమ సాహిత్యంలో ఇవాళ్టికీ అందుబాటులో ఉన్నాయి. ప్రపంచంలోని చాలావరకూ నావికా దళాలు, చాలా ఏళ్ల తరువాతే యుధ్ధ నౌకల పై మహిళలను అనుమతించారని చాలకొద్దిమందికే తెలిసి ఉంటుంది. కానీ చోళ నావికా దళంలో ఎనిమిది, తొమ్మిది వందల ఏళ్ల క్రితమే పెద్ద సంఖ్యలో మహిళలు ముఖ్య పాత్రలను పోషించారు. మహిళలు యుధ్ధాల్లో కూడా పాల్గొనేవారు. చోళ పాలకుల వద్ద నౌకా నిర్మాణానికి సంబంధించిన విజ్ఞానం సమృధ్ధిగా ఉండేది. నౌకా దళాన్ని గురించి మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడు, చత్రపతి శివాజీ మహారాజునీ ,వారి నావికా దళ సామర్ధ్యాన్నీ ఎవరు మర్చిపోగలరు?! సముద్రానికి ముఖ్యమైన పాత్ర ఉన్న  కొంకణ తీర ప్రాంతం మహారాజు శివాజీ గారి రాజ్యంలో భాగంగా ఉండేది. మహారాజు శివాజీ గారి ఆధీనంలోని సింధూ దుర్గ్, మురూడ్ జంజీరా, స్వర్ణ దుర్గ్ మొదలైన ఎన్నో కోటలు సముద్ర తీరాల్లోనో లేదా సముద్రంతో చుట్టుముట్టబడో ఉండేవి. ఈ కోటలన్నింటినీ భద్రతా బాధ్యతనూ మరాఠుల నౌకా దళం చేపట్టేది. మరాఠుల నౌకా దళం లో పెద్ద పెద్ద నౌకలూ, చిన్న చిన్న పడవలూ కలిసి ఉండేవి. వారి నావికా దళం ఎటువంటి శత్రువునైనా ఎదిరించడంలోనూ, వారి నుండి తప్పించుకోవడంలోనూ అత్యంత నైపుణ్యం కలిగి ఉండేవి. మరాఠుల నావికా దళ్లలను గురించి చెర్చించుకుంటున్నప్పుడు, కాన్హోజీ ఆంగ్రే ను గుర్తుచేసుకోకుండా ఉండలేము. వారు మరాఠుల నావికాదళాన్ని  ఒక ఉన్నత స్థాయికి తీశుకువెళ్ళారు. ఎన్నో స్థానాల్లో ఆయన మరాఠా నావికదళాల స్థావరాలను ఏర్పరిచారు. గోవా లో విముక్తి పోరాటంలో, 1971 లోని భారత-పాకిస్థాన్ యుధ్ధం లో, స్వతంత్రం వచ్చిన తరువాత ఎన్నో సందర్భాల్లో మన నావికాదళం తన పరాక్రమాన్ని చూపెట్టింది.  నావికా దళం గురించి చెప్తున్నప్పుడు మనకు యుధ్ధాలు మాత్రమే గుర్తుకు వస్తాయి. కానీ భారతదేశ నావికా దళం మానవతా కార్యక్రమాల్లో కూడా ఎంతో ముండు ఉంటుంది. ఈ ఏడాది జూన్ నెలలో బంగ్లాదేశ, మయన్మార్ లో మోరా తుఫాన్ వచ్చినప్పుడు మన నావికా దళపు నౌక ఐ.ఎన్.ఎస్.సుమిత్ర తక్షణం రక్షణను అందించింది. ఎందరో మత్స్యకారులను నీటిలో నుండి కాపాడి, వారిని బాంగ్లాదేశ్ కు అప్పగించారు. ఈ సంవత్సరం మే,జూన్ నెలలలో శ్రీలంక లో భయంకరమైన వరదలు వచ్చినప్పుడు మన నావికా దళంలోని మూడు నౌకలు తక్షణం అక్కడికి చేరుకుని, అక్కడి ప్రభుత్వానికీ, ప్రజలకూ తమ సహాయాన్ని అందించాయి. బంగ్లాదేశ్ లో సెప్టెంబర్ నెలలో రోహింగ్యాల విషయంలో మన నావ్బికా దళ నౌక ఐ.ఎన్.ఎస్ . ఘడియాల్ 

మానవతావాద సహాయాన్ని అందించింది. జూన్ నెలలో పపువా న్యూ గునియా ప్రభుత్వం మనకు ఎస్.ఓ.ఎస్ సందేశాన్ని అందించినప్పుడు, వారి చేపలు పట్టే పడవల మత్స్యకారులను రక్షించడంలో మన నావికా దళం వారికి సహాయాన్ని అందించింది. నవంబర్ 21న పశ్చిమ గల్ఫ్ లో ఒక వ్యాపార నౌక లో జరిగిన సముద్రపు దోపిడీ సంఘటనలో కూడా, మన నౌకాదళపు నౌక ఐ.ఎన్.ఎస్.త్రిఖండ్ వారి సహాయార్థం వెళ్ళింది. ఫిజీ వరకూ ఆరోగ్య సేవలను అందించాల్సి వచ్చినా, తక్షణ ఉపశమనం అందించాలన్నా, ఆపద సమయంలో పొరుగు దేశానికి సహాయాన్ని అందించాలన్నా కూడా మన నావికా దళం ఎప్పుడూ గౌరవప్రదమైన పనులు చేస్తూనే ఉంది. మన భారతీయులు మన భద్రతా దళాలను ఎప్పుడూ గౌరవంతోనూ, ఆదరణతోనూ చూస్తాము. నావికా దళమైనా, సైన్యమైనా, వైమానిక దళమైనా సరే మన సైనికుల సాహసానికీ, వీరత్వానికీ, శౌర్యానికీ, పరాక్రమానికీ, బలిదానాలకీ ప్రతి భారతీయుడూ వారికి వందనాలు సమస్పిస్తాడు. 125 కోట్ల దేశ ప్రజలు సుఖ సంతోషాలతో జీవించడం కోసం, మన వీర సైనికులు తమ యౌవనాన్నీ, జీవితాలను దేశం కోసం అర్పిస్తారు. ప్రతి సంవత్సరం డిసెంబర్ ఏడవ తేదీన సాయుధ సైనికులు “ఫ్లాగ్ డే” ను జరుపుకుంటారు. ఇది మన దేశపు సాయుధ సైనికుల పట్ల గర్వాన్నీ, గౌరవాదరణలనూ ప్రకటించే రోజు. ఈసారి రక్షా మంత్రిత్వ శాఖ డిసెంబర్ ఒకటి నుండి ఏడవ తేదీ వరకూ ఒక ప్రచారాన్ని జరపాలని నిర్ణయించుకున్నారు. దేశ పౌరుల వద్దకు వెళ్ళి సాయుధ సైనికుల గురించిన సమాచారాన్ని ఇవ్వాలనీ, ప్రజలను అప్రమత్తులను చెయ్యాలని, ఆ వారం మొత్తం పిల్లా, పెద్దా, ప్రతి ఒక్కరూ జాతీయ పతాకాన్ని ధరించాలని వారు నిర్ణయించారు. దేశంలో సైన్యం పట్ల ఒక గౌరవభావ ఉద్యమం ఏర్పడాలి. ఈ సందర్భంగా మనం సాయుధ సైనికుల పతాకాలను పంచుకోవచ్చు. మన చుట్టుపక్కల తెలిసినవారిలో సాయుధ సైనికులతో సంబంధం ఉన్నవారు వారి అనుభవాలను, వారి ధైర్యసాహసాలనూ, వాటితో ముడిపడి ఉన్న వీడియోలనూ, చిత్రాలనూ #armed forces flag day పై పోస్ట్ చేయవచ్చు. పాఠశాలలోనూ, కళాశాలలోనూ సైనికులను ఆహ్వానించి వారి వద్ద నుండి సైన్యానికి సంబంధించిన సమాచారాన్ని అడిగి తెలుసుకోవచ్చు. సైన్యానికి సంబంధించిన సమాచారాన్ని తెలుసుకునేందుకు మన యువతరానికిదొక మంచి అవకాశం ఇది. మన సాయుధ దళాలలోని సైనికులందరి సంక్షేమం కోసం నిధులను సమకూర్చడానికి ఇదొక సదవకాశం. ఈ మొత్తం సైనిక సంక్షేమ బోర్డ్ ద్వారా యుధ్ధంలో అమరులైన సైనికుల కుటుంబాలకు సహాయానికీ, గాయపడిన సైనికుల సహాయానికీ వారి పునరావాసానికీ ఖర్చు చేయబడుతుంది. ఆర్థిక సహాయం చెయ్యడానికి వివిధ చెల్లింపు మార్గాల వివరాలను ksb.gov.in నుండి పొందవచ్చు. మీరు కేష్ లెస్ పేమెంట్ కూడా చేయవచ్చు. ఈ సందర్భంగా మనందరమూ కూడా మన సాయుధ దళాల మనోబలాన్ని పెంచే పని చేద్దాం. రండి..మనం కూడా వారికి మేలు జరిగే పనులు చేద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, డిసెంబర్ ఐదవ తేదీ world soil day. ఈ సందర్భంగా నేను నా రైతు సోదర,సోదరీమణులతో కొన్ని మాటలు చెప్పాలనుకుంటున్నాను. పృధ్విలో అత్యంత ముఖ్యమైన భాగం మట్టి . మనం తినే ప్రతీ పదార్థమూ ఈ మట్టితో జతపడి ఉంటుంది. ఒకరకంగా మొత్తం food chain అంతా మట్టితో ముడిపడి ఉంది. ప్రపంచంలో ఎక్కడా కూడా సారవంతమైన మట్టి లేకపోతే ఏమై ఉండేదో ఆలోచిస్తేనే భయం వేస్తుంది. మట్టీ ఉండదు, చెట్లూ చేమలూ పెరగవు. మానవ జీవితం ఎక్కడ సాధ్యపడుతుంది? జీవ జంతువులు జీవించడం ఎలా సాధ్యపడుతుంది? చాలా ముందుగానే మన సంస్కృతిలో ఈ విషయమై చర్చ జరిగింది. ఇదే కారణం వల్ల మనం మట్టి ప్రాముఖ్యత పట్ల ప్రాచీన కాలం నుండీ అప్రమత్తంగా ఉన్నాం. మన సంస్కృతిలో ఒక వైపు పంటల పట్ల, మట్టి పట్ల ప్రజల్లో భక్తి భావమూ, ఋణ భావమూ కూడా ఉండేలా సహజ ప్రయత్నాలు జరిగాయి. మరో వైపు ఈ మట్టికి పోషణ అందే విధంగా కొన్ని వైజ్ఞానిక పధ్ధతులు మన జీవితాలలో భాగాలుగా మారాయి.

మన మట్టి పట్ల భక్తిభావం, వైజ్ఞానికంగా మట్టిని రక్షించడం, సంరక్షించడం రెండూ కూడా ఈ దేశపు రైతుల జీవితాలలో ముఖ్యమైనవిగా ఉన్నాయి. మన దేశంలో రైతులు సాంప్రదాయంతో ముడిపడి ఉంటూనే, ఆధునిక విజ్ఞానం పట్ల ఆసక్తి చూపడం, ప్రయత్నం చెయ్యడం, సంకల్పించడం మనందరం గర్వించదగ్గ విషయం. హిమాచల్ ప్రదేశ్ లోని హమీర్ పూర్ జిల్లాలోని, టోహూ గ్రామంలో, భోరంజ్ బ్లాక్ కు చెందిన రైతుల గురించి నేను విన్నాను. ఇదివరలో అక్కడి రైతులు అసమతుల్య పధ్ధతిలో రసాయనిక ఎరువులను ఉపయోగించిన కారణంగా అక్కడి నేల పూర్తిగా పాడయిపోయింది. దిగుబడి తగ్గిపోయింది. దాని వల్ల ఆదాయమూ తగ్గిపోయింది. ఆ మట్టి ఉత్పాదక శక్తి కూడా నెమ్మది నెమ్మదిగా తగ్గిపోయింది. గ్రామంలోని కొందరు రైతుల అప్రమత్తతతో విషమిస్తున్న పరిస్థితిని గమనించి సకాలంలో తమ మట్టికి పరీక్షలు చేయించి,  ఏ రకమైన ఎరువులు, సూక్ష్మ పోషకాలు, సేంద్రీయ ఎరువులు వాడమని చెప్పారో, ఆ సలహాను పాటించారు. ఆ తర్వాత పరిణామాలను విని మీరు ఆశ్చర్యపోతారు. soil health వారి ద్వారా రైతులకు లభించిన సమచారం, దిశా నిర్దేశం వల్లా 2016-17 లో రబీ పంటలో వారి ఉత్పాదనల్లో ఎకరానికి మూడు నుండీ నాలుగు రెట్ల వృధ్ధి కనబడింది. ఆదాయంలో కూడా ఎకరానికి నాలుగు నుండీ ఆరువేల రూపాయిల దాకా సంపాదన పెరిగింది. దానితో పాటుగా మట్టి నాణ్యతలో కూడా మెరుగుపడింది. ఎరువుల వాడకం తగ్గడం వల్ల ఆర్థిక లాభం కూడా చేకూరింది. మన రైతు సోదరులు soil health card పై ఇచ్చిన సలహాలను పాటించడానికి ముందుకు రావడం నాకు చాలా ఆనందాన్ని కలిగించింది. అందువల్ల లభిస్తున్న శుభ పరిణామాల వల్ల వారి ఉత్సాహం కూడా రెట్టింపౌతోంది. పంట గురించి ఆలోచించాలంటే ముందర భూమాతను జాగ్రత్తగా కాపాడుకోవాలి. భూమాతను మనం కాపాడుకుంటే, భూమాత మనందరినీ కాపాడుతుంది అని ఇప్పుడు మన రైతులకు కూడా తెలిసివచ్చింది.

దేశమంతటా మన రైతుసోదరులందరూ తమ మట్టిని మరింత బాగా అర్థం చేసుకుని, దానికి అనుగుణంగా పంటలను సాగుచెయ్యడం కోసమై పదికోట్లకు పైగా soil health card లు తీసుకున్నారు. మనం భూమాతని పూజిస్తాము. కానీ ఎరువులతో భూమాత ఆరోగ్యం ఎంతగా పాడవుతుందో ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా? అవసరమైనదాని కంటే ఎక్కువ ఎరువుల వాడకం వల్ల భూమాతకి గంభీరమైన నష్టం వాటిల్లుతుందని అన్నిరకాల వైజ్ఞానిక పరీక్షల ద్వారా ఇది నిరూపించబడింది. రైతు భూమాత బిడ్డ. అతడు భూమాతని అనారోగ్యంగా ఎలా చూడగలడు? ఈ తల్లీ బిడ్డల సంబంధాన్ని మరోసారి పునరుజ్జీవన చెయ్యాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది. మన రైతులు, మన భూమిపుత్రులు, మన భూమాత సంతానం 2022 నాటికి, స్వాతంత్రం వచ్చి 75 ఏళ్ళు పూర్తయ్యేనాటికి, ఇవాళ వారంతా పొలాల్లో ఎంతెంత ఎరువులను వాడుతున్నారో, వాటిలో ఏభై శాతమే వాడకం ఆపేస్తామని సంకల్పించగలరా? ఒక్కసారి మన భూమి పుత్రులు, నా రైతు సోదరులూ ఇటువంటి సంకల్పాన్ని కనుక చేసుకుంటే భూమాత ఆరోగ్యం మెరుగుపడుతుంది. ఉత్పాదన పెరుగుతుంది. రైతు జీవితంలో మార్పు రావడం మొదలౌతుంది. గ్లోబల్ వార్మింగ్, వాతావరణంలో మార్పులు, మనందరమూ అనుభవిస్తున్నాం. ఒకప్పుడు దీపావళికి ముందరే చలికాలం వచ్చేసేది. ఇప్పుడు డిసెంబర్ వచ్చేస్తున్నా చలి నెమ్మదిగా నెమ్మదిగానే అడుగులు వేస్తోంది. కానీ చలికాలం మొదలవగానే మనందరికీ రగ్గుల్లోనుండి బయటకు రావాలనిపించదు. మనందరికీ ఇది అనుభవమే. కానీ ఇలాంటి  వాతావరణంలో కూడా సదా అప్రమత్తంగా ఉండేవారు ఎలాంటి పరిణామాలను తేగలరో, అలాంటి ఉదాహరణలు మనకు ఎంతో ప్రేరణను అందిస్తాయి. మీక్కూడా వింటే ఆశ్చర్యం కలుగుతుంది – మధ్యప్రదేశ్ కు చెందిన ఎనిమిదేళ్ల తుషార్ అనే దివ్యాంగ బాలుడు, బహిరంగ మలమూత్ర విసర్జన నుండి తన గ్రామాన్ని విముక్తి చెయ్యడానికి కంకణం కట్టుకున్నాడు. అంతటి విస్తృతస్థాయిలోని పెద్ద పనిని ఇంత చిన్న పిల్లాడు చేపట్టడం ఆశ్చర్యకరం!! కానీ అతడి పట్టుదల, సంకల్పం ఆ పని కంటే ఎన్నో రెట్లు పెద్దవి, స్థూలమైనవి, శక్తివంతమైనవి. ఎనిమిదేళ్ల మాట్లాడలేని బాలుడు, ఒక వీల ని తన ఆయుధంగా చేసుకుని , పొద్దున్నే ఐదింటికి లేచి ఊళ్ళోని ఇంటింటికీ వెళ్ళి, ఈల వేసి ప్రజలని నిద్రలేపి, చేతి సైగలతో బహిరంగ మలమూత్ర విసర్జన చేయవద్దని చెప్పేవాడు. ప్రతి రోజూ 30,40 ఇళ్ళకు వెళ్ళి పరిశుభ్రత గురించి పాఠాన్ని చెప్పే ఈ పిల్లవాడి కారణంగా కుమ్హారీ గ్రామం బహిరంగ మలమూత్ర విసర్జన నుండి విముక్తి పొందింది. పరిశుభ్రతను పెంపొందించే దిశగా ఆ చిన్న పిల్లాడు ఎంతో ప్రేరణాత్మకమైన పని చేసాడు. పరిశుభ్రతను పాటించడానికి వయసుతో నిమిత్తం లేదు, హద్దులూ లేవు. పిల్లలైనా, పెద్దలైనా, మహిళలైనా, పురుషులైనా పరిశుభ్రత అందరికీ అవసరం. పరిశుభ్రత కోసం ప్రతి ఒక్కరూ ఎంతో కొంత చెయ్యడం అవసరం. మన దివ్యాంగ సోదర,సోదరీమణులు ధృఢనిశ్చయం కలిగినవారు. సమర్థవంతులు, సాహసికులు. ఏదైనా సంకల్పించగలరు. వారి నుండి ప్రతి క్షణం ఏదో ఒకటి నేర్చుకోవచ్చు. ఇవాళ వారు ప్రతి రంగంలోనూ రాణిస్తున్నారు. క్రీడారంగంలోనైనా, ఏదైనా సామాజిక సమస్యలలోనైనా మన దివ్యాంగ సోదరులు ఎవరికీ తీసిపోరు. మీకు గుర్తుండే ఉంటుంది, రియో ఒలెంపిక్స్ లో మన దివ్యాంగ క్రీడాకారులు, మెరుగైన ఆటను ప్రదర్శించి నాలుగు పతకాలను గెలిచారు. అంధుల T-20 ప్రపంచ కప్ లో  చాంపియన్లుగా నిలిచారు. దేశవ్యాప్తంగా వివిధ రకాల పోటీలు జరుగుతూ ఉంటాయి. కొద్ది రోజుల క్రితం ఉదయ్ పూర్ లో  17వ జాతీయ పారా స్విమ్మింగ్ పోటీలు జరిగాయి. దేశవ్యాప్తంగా విభిన్న ప్రాంతాల నుండి వచ్చిన మన యువ దివ్యాంగ సోదర ,సోదరీ మణులు ఆ పోటీలో పాల్గొని తమ ప్రతిభను కనబరిచారు. అందులో పాల్గొన్న ఒక దివ్యాంగ యువకుడు గుజరాత్ కి చెందిన 19ఏళ్ల జిగర్ టక్కర్. అతడి శరీరంలో ఎనభై శాతం కండకూడా లేదు. కానీ అతడి సాహసమూ, సంకల్పమూ, శ్రమ చూడండి.. శరీరంలో ఎనభై శాతం కండ లేకుండానే అతడు జాతీయ పారా స్విమ్మింగ్ పోటీలలో పదకండు పతకాలు గెల్చుకున్నాడు. 70వ జాతీయ పారా స్విమ్మింగ్ పోటీలలో కూడా అతడు బంగారు పతకాన్ని గెలిచాడు.  ఈ ప్రతిభ కారణంగానే అతడు భారత క్రీడా సమాఖ్య ద్వారా 20-20 పారాలింపిక్స్ కోసం ఎన్నుకోబడ్డాడు. 32 పారా ఈతగాళ్లలోంచి ఎంచబడిన ఇతడికి గుజరాత్ లో గాంధీ నగర్ లోని, సెంటర్ ఫర్ ఎక్సెలెంసెస్ లో శిక్షణ ఇవ్వబడుతుంది. జిగర్ టక్కర్ మనోబలానికి నేను ప్రణామం చేస్తూ, అతనికి నా అభినందనలు అందిస్తున్నాను. ఇవాళ దివ్యాంగులకు అవకాశాలు అందించడానికి, ప్రత్యేకమైన శ్రధ్ధ ఇవ్వబడుతోంది. దేశ లోని ప్రతి వ్యక్తీ స్వశక్తుడు కావాలన్నదే మా ప్రయత్నం. సంఘటిత సమాజం నిర్మితమవ్వాలి. సమ, మమ భావాలతో సమాజంలో సామరస్యత పెరగాలి. అందరూ కలిసికట్టుగా ముందుకి నడవాలి.

కొద్ది రోజుల తర్వాత ఈదే-మిలాదున్నబీ పండుగ జరుపుకుంటారు. ఈ రోజున పైగంబర్ హజరత్ మొహమ్మద్ సాహెబ్ జన్మించారు. దేశవాసులందరికీ నేను హృదయపూర్వక అభినందనలు తెలుపుకుంటున్నాను. ఈ ఈద్ సమాజంలో శాంతి, సద్భావనలను పెంచడానికి మనందరికీ కొత్త ఉత్సాహాన్ని ఇస్తుందని, కొత్త శక్తిని ఇస్తుందని, కొత్త సంకల్పాలని చేసుకునే సామర్థ్యాన్ని ఇస్తుందని ఆశిస్తున్నాను.

(ఫోన్ కాల్)

కాన్పూర్ నుండి నేను నీరజా సింహ్ ను మాట్లాడుతున్నాను. “నాదొక విన్నపం.. ఈ సంవత్సరం మొత్తం లో మీరు చెప్పిన మనసులో మాటలు అన్నింటిలోనూ పది ఉత్తమమైన మాటలని మీరు మా అందరితో మరోసారి పంచుకోవాల్సింది. ఆ మాటల పున:స్మరణ వల్ల, మా ఆందరికీ ఏదైనా నేర్చుకునే అవకాశం లభిస్తుంది.”

మీ మాట నిజమే. 2017 పూర్తవుతోంది. 2018 తలుపు తడుతోంది. కానీ మీరు చక్కని సూచన చేసారు. నాకు మీ మాటలకు మరింత జోడించి, మార్పు చేసే ఆలోచన కలిగింది. ’దు:ఖాన్ని మరవండి, సుఖాన్ని మర్చిపోకండి ’ అని మన గ్రామాలలో ఉండే గ్రామపెద్దలు, వయసుమళ్ళినవారు చెప్పినట్లు దు:ఖాన్ని మర్చిపోదాం. సుఖాన్ని మర్చిపోకండి. ఈ మాటలను ప్రచారం చెయ్యాలని నాకు అనిపిస్తోంది. మనం కూడా శుభాన్ని సంకల్పిస్తూ 2018 లోకి ప్రవేశిద్దాం. మన దగ్గర. బహుశా ప్రపంచమంతటా కూడా సంవత్సరానంతంలో పద్దులు రాస్తారు, ఆలోచనలు చేస్తారు, రాబోయే కొత్త సంవత్సరం కోసం ప్రణాళికలు తయారుచేస్తారని మనకు తెలుసు. మన దేశంలో కూడా మీడియాలో గడిచిన సంవత్సరం తాలూకూ ఆసక్తికరమైన సంఘటనలను మరోసారి గుర్తుకు తెచ్చే ప్రయత్నం జరుగుతుంది. దాంట్లో మంఛి-చెడులు రెండూ ఉంటాయి. కానీ 2018 లోకి మనం మంచి విషయాలను తలుచుకుంటూ ప్రవేశించాలని, మంచిని చేస్తూ ప్రవేశించాలనీ మీకు అనిపించడం లేదూ? మీ అందరికీ ఒక సూచనను చేస్తున్నాను,  ఐదో, పదో మంచి విషయాలను; మీరు విన్నవైనా, చూసినవైనా, అనుభవించినవైనా, వాటి గురించి ఇంకొందరు తెలుసుకుంటే వారికి కూడా మంచి ఆలోచనలు వచ్చేలా మీరు పంచగలరా? మనం ఈ సంవత్సరం లో మన జీవితంలో గడిచిన ఐదు మంచి అనుభవాలను ప్రజలతో పంచుకోగలమా? అవి చిత్రాల ద్వారా కానీ, కథల ద్వారా కానీ, వీడియోల రూపంలో కానీ పంచుకోవలసిందని మిమ్మల్ని ఆహ్వానిస్తున్నాను. 2018 ని మనం ఒక శుభ వాతావరణంలో స్వాగతించాలి. మంచి జ్ఞాపకాలతో స్వాగతిద్దాం. శుభమైన ఆలోచనతో, శుభకరమైన విషయాలను గుర్తుచేసుకుంటూ స్వాగతిద్దాం.

రండి, నరేంద్ర మోదీ యాప్ లో, మై గౌ లో లేదా సోషల్ మీడియా లో #positiveindia తో పాటుగా శుభకరమైన మాటలతో పంచుకోండి. ఇతరులకు ప్రేరణను అందించే విషయాలను పంచుకోండి. మంచి విషయాలను పంచుకుంటే, మంచి పనులు చెయ్యాలని మనసుకి తోస్తుంది. మంచి విషయాలు మంచిని చేసేందుకు శక్తిని ఇస్తాయి. శుభకరమైన ఆలోచనలు, శుభ సంకల్పానికి కారణమౌతాయి. శుభ సంకల్పం, శుభ పరిణామం కోసం ముందుకు తీసు కువెళ్తాయి.

రండి, ఈసారి #positiveindia కోసం ప్రయత్నిద్దాం. చూడండి, మనందరమూ కలిసి ఎంతో శక్తివంతమైన అనుకూల స్పందనలను ప్రేరేపిస్తూ, రాబోయే సంవత్సరానికి స్వాగతం పలికుదాం. ఈ సమిష్టి చోదక శక్తినీ, దాని ప్రభావాన్నీ మనందరమూ కలిసి చూద్దాం. రాబోయే మనసులో మాటలో నేను తప్పకుండా ఈ #positiveindia లో వచ్చిన విషయాలను దేశప్రజలందరికీ అందించే ప్రయత్నం చేస్తాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, వచ్చే నెల, రాబోయే మనసులో మాట తో మీ మధ్యకు వస్తాను. మరోసారి చాలా కబుర్లు చెప్పే అవకాశం లభిస్తుంది. అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, నమస్కారం! దీపావళి అయిన ఆరు రోజుల తర్వాత వచ్చే ఛాత్ పండుగ మన దేశంలో అత్యంత నియమ నిష్ఠలతో జరుపుకునే పండుగలలో ఒకటి. ఆ రోజున ఆహార వ్యవహారాలు, వేషభాషలు, మొదలైన అన్ని రకాల సాంప్రదాయపరమైన నియమాలను పాటిస్తారు. ప్రత్యేక పండుగ అయిన ఈ ఛాత్ పూజ ప్రకృతి తోనూ, ప్రకృతి ఆరాధనతోనూ పూర్తిగా జతకూడింది ఈ పండుగ. సూర్యుడినీ, నీటినీ ఈ పూజా సమయంలో పూజిస్తారు.కందమూలాలు, మట్టి పాత్రలు, వెదురు మొదలైనవి ఈ పూజా విధులతో ముడిపడిన విభిన్న సామగ్రీలు.

విశ్వాసాలతో నిండిన ఈ పండుగలో ఉదయిస్తున్న సూర్యుడినీ, అస్తమిస్తున్న సూర్యుడునీ ఆరాధించే సందేశం ఒక ప్రత్యేకమైన సంస్కారంతో నిండి ఉంది. ప్రపంచం ఎదిగే వారిని పూజిస్తే, ఈ చాత్ పూజలో అస్తమించడం అనివార్యమని తెలిసినవారిని కూడా పుజించడం ఛాత్ పూజ మనకి తెలుపుతుంది. మన జీవితంలో పారిశుధ్యానికి ఎంతటి ప్రాముఖ్యత నివ్వాలో కూడా ఈ పండుగ చెప్తుంది. ఈ పండుగ ముందర ఇంటి మొత్తాన్ని దులిపి, శుభ్రపరిచడంతో పాటూ, నది, చెరువు, పూజ చేసే నది ఒడ్డులను కూడా ప్రజలు చాలా ఉత్సాహంతో కలిసిమెలసి శుభ్రపరుస్తారు. ఈ సూర్య నమస్కారాలు లేదా ఛాత్ పూజ పర్యావరణ సంరక్షణ, రోగ నివారణ, క్రమశిక్షణల పండుగ.

సాధారణంగా ఏదైనా అడిగి తీశుకోవడాన్ని ప్రజలు హీనంగా భావిస్తారు. కాని ఈ ఛాత్ పూజలో పొద్దున్నే అర్ఘ్యం పూర్తయిన తర్వాత ప్రసాదాన్ని అడిగి తీసుకోవడం అనేది ఒక ప్రత్యేకమైన సాంప్రదాయం. ఇలా ప్రసాదాన్ని అడిగి తీసుకునే సాంప్రదాయం వెనకాల అహంకారం నశిస్తుందన్న ఉద్దేశం ఉంది. అహంకార భావన వ్యక్తి అభివృధ్ధికి అవరోధం కలిగిస్తుంది. భారతదేశంలోని ఈ గొప్ప సాంప్రదాయం పట్ల ప్రతి ఒక్కరూ గర్వంగా భావించడం స్వాభావికమే.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, మనసులో మాట ను అభినందించే వారూ ఉన్నారు, విమర్శించేవారూ ఉన్నారు. కానీ ’మనసులో మాట’ ప్రభావాన్ని నేను ప్రజల్లో గమనించినప్పుడు, దేశప్రజలతో ’మనసులో మాట ’ నూటికి నూరు శాతం బలమైన బంధంగా జతపడిపోయిందన్న నా నమ్మకం ధృఢపడుతుంది. ఖాదీ, చేనేతల ఉదాహరణనే తీసుకోండి.. గాంధీ జయంతి సమయంలో నేను ఖాదీ, చేనేతల వకాల్తా పుచ్చుకున్నందుకు పరిణామం ఏం జరిగిందో తెలిస్తే మీరు కూడా ఎంతో సంతోషిస్తారు. ఈ అక్టోబర్ పదిహేడవ తేదీ అంటే ధన్ తెరస్ రోజున ఢిల్లీ లోని ఖాదీ, గ్రామీణ పరిశ్రమల భవనంలోని ఖాదీ దుకాణం లో రికార్డ్ స్థాయిలో, దాదాపు ఒక కోటి ఇరవై లక్షల రూపాయిల అమ్మకాలు నమోదయ్యాయిట. ఖాదీ, చేనేత, రెండిటి అమ్మకాలూ ఇంత పెద్ద ఎత్తున జరగడమనేది మీకు కూడా ఆనందకరమైన విషయమే కదా. దీపావళి సమయంలో ఖాదీ గిఫ్ట్ కూపన్ల అమ్మకాలలో దాదాపు 680 శాతం వృధ్ధి నమోదైంది. ఖాదీ, హస్తకళల మొత్తం అమ్మకాలలో కూడా క్రిందటి ఏడాది కన్నా ఈ సంవత్సరం దాదాపు తొంభై శాతం వృధ్ధి నమోదైంది. ఈమధ్యన యువత, పెద్దలు, పిల్లలు, వయసుమళ్ళినవారు, స్త్రీలు, అన్ని వయస్కులవారూ కూడా ఖాదీ, చేనేతలను ఇష్టపడుతున్నారు. దీనివల్ల ఎన్నో నేత పనిచేసే కుటుంబాలకూ, చేనేత కుటుంబాలకూ, ఎన్నో పేద కుటుంబాలకు ఎంత లాభం చేకూరుతుందో నేను ఊహించగలను. ఇంతకు ముందు ఖాదీని “ఖాదీ ఫర్ నేషన్” అనేవారు. నేను “ఖాదీ ఫర్ ఫ్యాషన్” అన్నాను. ఇప్పుడు , “Khadi for nation”, “Khadi for fashion” రెండిటి స్థానాన్నీ Khadi for transformation తీసుకుంటోందని నేను గమనించాను. నిరుపేద కార్మికుల జీవితాలలో మార్పుని తేవడమే కాకుండా, వారిని శ్వశక్తితో పైకి తీసుకువచ్చే శక్తివంత సాధనాలుగా ఖాదీ , చేనేత రెండూ కూడా మారుతున్నాయి. గ్రామీణ పరిశ్రమలలో ఇవి అతి పెద్ద పాత్రను పోషిస్తున్నాయి.

రాజన్ భట్ గారు నరేంద్ర మోదీ యాప్ లో భద్రతా దళాలతో జరుపుకున్న నా దీపావళి సంబరాల గురించి తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నానని రాశారు. అంతేకాక మన భద్రతా దళాలు దీపావళిని ఎలా జరుపుకుంటారో తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నానని కూడా రాశారు. తేజస్ గైక్వాడ్ గారు కూడా న్ నరేండ్ర మోదీ యాప్ లో మన ఇంటి మిఠాయిలు భద్రతా దళాలవారికి అందించడం ఎలా? పండుగ సమయంలో మాకు కూడా మన వీర జవానులు గుర్తుకు వస్తారని రాశారు. మన ఇంటి మిఠాయిలను భద్రతా దళాలవారికి అందిస్తే బావుంటుందని నాకు కూడా అనిపించింది. మీరంతా దీపావళి పండుగను ఆనందోల్లాసాలతో జరుపుకుని ఉంటారని భావిస్తున్నాను. నాకు ఈసారి దీపావళి కూడా ప్రత్యేకమైన అనుభూతులని ఇచ్చింది. మరోశారి సరిహద్దుల్లో పరాహాకాస్తున్న మన వీర భద్రతా దళాలతో దీపావళీ పండుగ జరుపుకునే సదవకాశం లభించింది. ఈసారి దీపావళిని నేను జమ్మూ కాశ్మీర్ లోని గురేజ్ సెక్టార్ లోని భద్రతాదళాలతో జరుపుకోవడం మరచిపోలేని అనుభూతి. దేశ సరిహద్దుల్లో ఎంత కఠినమైన, విషమ మరిస్థితులను వారు ఎదుర్కొంటూ మన భద్రతా దళాలు దేశాన్ని రక్షిస్తూ ఉంటాయో, ఆ సంఘర్షణకూ, సమర్పణా భావానికీ, త్యాగానికి నేను దేశ ప్రజలందరి తరఫునా మన భద్రతా దళాలలోని ప్రతి సైనికుడినీ నేను గౌరవిస్తాను. మనకి అవకాశం దొరికినప్పుడల్లా, అవసరం లభించినప్పుడల్లా, మన సైనికుల అనుభవాలను తెలుసుకోవాలి. వారి గౌరవపూర్వకమైన కథలను వినాలి. మన భద్రతా దళాలలోని సైనికులు కేవలం సరిహద్దుల్లోనే కాక ప్రపంచమంతటా శాంతి స్థాపన చెయ్యడమనే ముఖ్యమైన పాత్రని నిర్వర్తిస్తున్నారన్న సంగతి మనలో చాలామందికి తెలీదు. UN Peacekeeper ఐక్యరాజ్యసమితిలో శాంతి పరిపక్షకులుగా వారు భారతదేశం పేరుని ప్రపంచమంతటా మారుమ్రోగిస్తున్నారు. కొన్ని రోజుల క్రితం అక్టోబర్ 24 న ప్రపంచమంతటా UN Day, అంటే ఐక్యరాజ్యసమితి దినోత్సవం జరిగింది. ప్రపంచంలో శాంతి స్థాపన కోసం ఐక్యరాజ్యసమితి చేసే ప్రయత్నాలు, వారి సఫల పాత్రనూ ప్రతి ఒక్కరూ గుర్తు చేసుకుంటారు. మనం “వసుదైక కుటుంబం” అనే సిధ్ధాంతాన్ని నమ్మేవారిమి. అంటే ప్రపంచమంతా మన కుటుంబమే. ఇదే విశ్వాసంతో భారతదేశం మొదటినుండీ ఐక్యరాజ్య సమితి తాలూకూ వివిధ ముఖ్యమైన ప్రయత్నాలలో క్రియాశీల భాగస్వామ్యాన్ని నిర్వర్తిస్తూ వస్తోంది. మీకు తెలిసే ఉంటుంది, భారతదేశ సంవిధానంలోని ప్రస్థావన, ఐక్యరాజ్య సమితి చార్టర్ లోని ప్రస్థావన, రెండూ కూడా ‘we the people’ అనే పదాలతోనే మొదలవుతాయి. భారతదేశం స్త్రీ సమానత్వాన్ని ఎల్లప్పుడూ సమర్థించింది. UN Declaration of Human Rights దీనికి ప్రత్యక్ష్య ఉదాహరణ . ఇందులోని మొదటి వాక్యంలో ప్రస్థావించిన ‘all men are born free and equal’ పదాలు భారతదేశ ప్రతినిధి హంసా మెహతా ప్రయత్నాల వల్ల మార్చబడ్డాయి. తర్వాత అవి ‘all humans beings are born, free and equal’ గా స్వీకరించబడ్డాయి. ఇది చాలా చిన్న మార్పులా అనిపిస్తుంది కానీ ఇందులో ఒక ధృఢమైన ఆలోచన కనబడుతుంది. UN Umbrella లో భాగంగా ఐక్యరాజ్యసమితి శాంతి పరిరక్షక కార్యకలాపాలలో భారతదేశం అందరి కంటే ముఖ్యమైన పాత్ర వహించింది. ఐక్యరాజ్యసమితి తాలూకూ శాంతి రక్షణ మిషన్ లో భారతదేశం ఎప్పుడూ కూడా పెద్ద క్రియాశీల పాత్రను నిర్వర్తిస్తూ వస్తోంది. 18 వేల కంటే ఎక్కువ భారతీయ భద్రతా దళాలు UN peacekeeping operations లో తమ సేవలను అందించాయన్న సంగతి మీలో చాలామందికి ఈ సమాచారం మొదటిసారిగా ఇప్పుడే తెలుస్తోంది. ప్రస్తుతం భారతదేశానికి చెందిన ఏడువేల సైనికులు UN Peacekeeping initiatives తో ముడిపడి ఉన్నారు. ఇది యావత్ ప్రపంచంలోనే మూడవ అత్యధికసంఖ్య . ఆగస్ట్ 2017 వరకూ భారతీయ సైనికులు ఐక్యరాజ్య సమితి ప్రపంచవ్యాప్తంగా నిర్వహించిన 71 శాంతి పరిరక్షక కార్యకలాపాల లో దాదాపుగా 50 operations లో మన సైనికిలు సేవలను అందించారు. ఈ operations, Korea, Cambodia, Laos, Vietnam, Congo, Cyprus, Liberia, Lebanon, Sudan, మొదలైన ప్రపంచంలోని ఎన్నో దేశాలలో జరిగాయి. Congo, దక్షిణ సుడాన్ లో భారతీయ సైన్యం ఏర్పాటు చేసిన ఆసుపత్రిలో ఇరవై వేలకు పైగా రోగుల కు వైద్యం అందించారు. ఇంకా ఎంతోమందిని కాపాడారు.

భారతదేశ భద్రతా దళాలు ఎన్నో దేశాలలో అక్కడి ప్రజలను రక్షించడమే కాకుండా, అక్కడ people friendly operations జరిపి ఎన్నో హృదయాలను గెలుచుకున్నారు. భారతీయ మహిళలు శాంతి స్థాపన కార్యక్రమాల్లో ముఖ్యమైన పాత్రను వహించారు. Liberia లో జరిపిన ఐక్యరాజ్యసమితి వారి శాంతి ఉద్యమం సేవాదళం లో భాగంగా మహిళా పోలీస్ యూనిట్ ని పంపడమ్ జరిగిందని చాలా కొద్ది మందికే తెలిసి ఉంటుంది. భారతదేశం వేసిన ఈ అడుగులు ప్రపంచంలోని తక్కిన దేశాలన్నింటికీ ప్రేరణాపూర్వకంగా నిలిచాయి. ఆ తర్వాత, మిగిలిన దేశాలన్నీ కూడా తమ తమ మహిళా పోలీస్ యూనిట్ లను పంపించడం మొదలుపెట్టారు. భారతదేశ పాత్ర కేవలం శాంతి పరిరక్షక కార్యకలాపాల
వరకే పరిమితం కాదు. దాదాపు ఎనభై ఐదు దేశాల Peacekeepers కి భారతదేశం శిక్షణను అందిస్తోందన్న విషయం విని మీరు గర్వ పడతారు. మహాత్మా గాంధీ, గౌతమ బుధ్ధుడు నడయాడిన ఈ భూమి నుండి వెళ్ళిన మన వీర శాంతి రక్షకులు యావత్ ప్రపంచానికీ శాంతి, సద్భావాల సందేశాలను అందించారు. శాంతి పరిరక్షక కార్యకలాపాలు అంత సులువైనవేమీ కావు. మన భద్రతాదళంలోని సైనికులకు ప్రమాదకరమైన ప్రాంతాల్లోకి కూడా వెళ్ళి పని చేయాల్సివస్తుంది.

రకరకాల మనుషుల మధ్యన ఉందాల్సి వస్తుంది. విభిన్న పరిస్థితులనూ, రకరకాల సాంప్రదాయాలను గురించీ తెలుసుకోవాల్సి వస్తుంది. వారికి ఆ యా ప్రాంతాల్లోని స్థానిక అవసరాలకూ, పరిస్థితులకు అనుగుణంగా తమను తాము మలుచుకోవాల్సి వస్తుంది. ఇవాళ మన వీర ఐక్యరాజ్యసమితి శాంతి పరిరక్షకులను గుర్తు చేసుకుంటున్నాం కాబట్టి, కేప్టెన్ గుర్బచన్ సింగ్ సలారియా గారిని తలుద్దాం. ఆఫ్రికా లోని కాంగోలో శాంతి కోసం పోరాడుతూ తమ సర్వస్వాన్నీ త్యాగం చేసిన ఆయనను మర్చిపోగలమా? వారిని తల్చుకుంటేనే ప్రతి భారతీయుడి హృదయం గర్వంతో పొంగుతుంది. పరమవీర చక్ర బిరుదుతో సన్మానితులైన ఏకైన ఐక్యరాజ్యసమితి శాంతి పరిరక్షకుడు, వీర పురుషుడు ఆయన. సైప్రస్ లో ప్రత్యేకమైన గుర్తింపుని తెచ్చుకున్న మరో భారతీయ శాంతి పరిరక్షకుడు లెఫ్టెనెంట్ జనరల్ ప్రేమ్ చంద్ గారు. 1989 లో, 72 ఏళ్ల వయసులో ఆయనను నమీబియా ఆపరేషన్స్ కోసం ఫోర్స్ కమాండర్ అయి, ఆ దేశ స్వాతంత్రాన్ని సునిశ్చితం చెయ్యడానికి తన సేవలను అందించారు. భారతీయ సేన లో ప్రముఖులుగా ఉన్న జనరల్ థిమయ్యా కూడా సైప్రస్ లో ఐక్యరాజ్యసమితి శాంతి పరిరక్షక దళానికి నేతృత్వం వహించారు. శాంతిస్థాపన కోసం తన సర్వస్వాన్నీ అర్పించారు. శాంతిదూత రూపంలో భారతదేశం ఎప్పుడూ కూడా ప్రపంచ శాంతి, ఏకత్వం, సద్భావనల సందేశాన్ని అందిస్తూ వచ్చింది. ప్రతి ఒక్కరూ కూడా శాంతి సద్భావనలతో జీవిస్తూ, ఒక మెరుగైన శాంతియుతమైన భవిష్య నిర్మాణం దిశగా ముందుకు నడుస్తారని నా నమ్మకం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మన పుణ్య భూమి నిస్వార్థంతో మానవసేవ చేసిన మహానుభావులతో నిండి ఉంది. మనం సోదరి నివేదిత అని పిలిచే సిస్టర్ నివేదిత కూడా అటువంటి అసాధారణ వ్యక్తులలో ఒకరు. ఆవిడ ఐర్ల్యాండ్ లో మార్గరెట్ ఎలిజబెత్ నోబుల్ పేరుతో జన్మించింది. స్వామి వివేకానందులు ఆవిడకు నివేదిత అనే పేరుని ఇచ్చారు. నివేదిత అంటే పూర్ణ రూపంతో సమర్పణ చేయడం అని అర్థం. తర్వాత ఆవిడ ఆ పేరుని సార్థకం చేసుకున్నారు. నిన్న సిస్టర్ నివేదిత నూట ఏభైయ్యవ జయంతి. ఆవిడ స్వామి వివేకానందుల వల్ల ఎంతగా ప్రభావితురాలైందంటే, తన సుఖవంతమైన జీవితాన్ని త్యాగం చేసి, పేదల సేవ కోసం సమర్పించేసింది. బ్రిటిష్ రాజ్యంలో జరిగుతున్న అత్యాచారాలు అమెకు బాగా తెలుసు. ఆంగ్లేయులు మన దేశాన్ని బానిసను చేసుకోవడమే కాక మనల్ని మానసిక రూపంలో కూడా బానిసలుగా చెయ్యడానికి ప్రయత్నం చేసారు. మన సంస్కృతిని తక్కువగా చూపించి, మనలో హీనభావాన్ని పుట్టించడమే వాళ్ల నిరంతర ప్రయత్నం. సోదరి నివేదిత భారతీయ సంస్కృతి గౌరవాన్ని పున:స్థాపితం చేసారు. జాతీయ స్పృహ ని జాగృతం చేసి ప్రజలను ఏకం చేయడానికి పనిచేశారు. ప్రపంచంలోని వివిధ దేశాలకు వెళ్లి సనాతన ధర్మం, తత్వశాస్త్రం గురించి జరుగుతున్న చెడు ప్రచారాలకు వ్యతిరేకంగా తన గళమెత్తారు. ప్రఖ్యాత జాతీయవాది, తమిళ కవి సుబ్రహ్మణ్య భారతి తన విప్లవ కవిత ‘పుధుమై పొన్న్’ , నవతరం మహిళ, ఇంకా మహిళా సాధికారత ద్వారా ప్రసిద్ధి గాంచారు. దానికి ప్రేరణ సోదరి నివేదిత అని అంటారు. సోదరి నివేదిత గారు గొప్ప శాస్త్రవేత్త అయిన జగదీష్ చంద్ర బోస్ కు కూడా మద్దతు ఇచ్చారు. ఆవిడ తన వ్యాసాలు మరియు సమావేశాలు ద్వారా బోస్ గారి పరిశోధన యొక్క ప్రచురణ మరియు ప్రచారం లో సహాయపడింది. మన భారతీయ ప్రత్యేక సౌందర్యం మన సంస్కృతిలో ఆధ్యాత్మికత మరియు విజ్ఞాన శాస్త్రం పరస్పరం ఒకదానికి మరొకటి పరిపూర్ణతను అందించడం లోనే ఉంది. సిస్టర్ నివేదిత , శాస్త్రవేత్త జగదిశ్ చంద్ర బోస్ దీనికి ప్రత్యక్ష్య ఉదాహరణ. 1899లో కలకత్తాలో భయంకరమైన ప్లేగు వ్యాధి వ్యాపించింది. చూస్తుండగానే ఎన్నో లక్షల మంది చనిపోయారు. సోదరి నివేదిత తన ఆరోగ్యాన్ని గురించి ఆలోచించకుండా కాలవలు, రోడ్లు శుభ్రపరిచే పని ప్రారంభించారు. విలాసవంతమైన జీవితాన్ని గడపగలిగీ కూడా పేదవారి సేవలో నిమగ్నమైంది. ఆవిడ త్యాగంతో ప్రేరణ పొందిన ప్రజలు సేవా కార్యక్రమాల్లో ఆవిడకు సహాయం అందించడం మొదలుపెట్టారు. ఆవిడ తన పనులతో ప్రజలకు పరిశుభ్రత, సేవల ప్రాముహ్యాన్ని తెలిపింది. ఆవిడ సమాధిపై “‘Here reposes Sister Nivedita who gave her all to India’ – అని రాసి ఉంటుంది .అంటే – తన సర్వస్వాన్నీ భారతదేశానికి అర్పించిన సోదరి నివేదిత ఇక్కడ విశ్రాంతిని పొందుతోంది అని అర్థం. నిస్సందేహంగా ఆవిడ అలానే చేసారు. ప్రతి ఒక భారతీయుడూ వారి జీవితం నుండి శిక్షణ పొంది, స్వయంగా సేవాపథంలో నడిచే ప్రయత్నం చెయ్యడం కన్నా మించిన శ్రధ్ధాంజలి ఆ గొప్ప వ్యక్తిత్వానికి మరొకటి ఉండదు.

(ఫోన్ ) గౌరవనీయులైన ప్రధానమంత్రిగారూ, నా పేరు డాక్టర్ పార్థ్ షా. నవంబర్ పధ్నాలుగు ను మనం బాలల దినోత్సవంగా జరుపుకుంటాం. వారు మన మొట్టమొదటి ప్రధానమంత్రి జవహర్ లాల్ నెహ్రూ గారి జన్మదినం కాబట్టి. ఆ రోజు ప్రపంచ డయాబెటిస్ దినోత్సవం. డయాబెటీస్ కేవలం పెద్దల వ్యాధి కాదు. అది ఎందరో పిల్లలలో కూడా కనిపిస్తోంది. ఈ సమస్యను మనం ఎలా ఎదుర్కోగలం?

మీ ఫోన్ కాల్ కు ధన్యవాదాలు. అన్నిటికన్నా ముందర మన మొట్టమొదటి ప్రధానమంత్రి జవహర్లాల్ నెహ్రూ గారి జయంతి సందర్భంగా బాలలందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. పిల్లలే నవభారత నిర్మాణానికి నాయకులు, హీరోలు. మీ ఆందోళన సరైనది. ఇదివరకూ వృద్ధాప్యంలో వచ్చే వ్యాధులు జీవితం చివరలో వచ్చేవి – అవి ఇప్పుడు పిల్లల్లో కూడా కనబడుతున్నాయి. పిలల్లకు కూడా డయాబెటిస్ వస్తోందని వింటూంటే చాలా ఆశ్చర్యం వేస్తుంది. ఇదివరకూ ఇలాంటి వ్యాధులని రాచరోగాలనేవారు. అంటే గతంలో ఇలాంటి వ్యాధులు కేవలం ధనవంతులకూ, విలాసవంతమైన జీవితాలని జీవించేవారికి మాత్రమే వస్తూండేవి. యువతలో ఇలాంటి వ్యాధులు అరుదుగా ఉండేది. కానీ ఇవాళ మన జీవన విధానం మారిపోయింది. ఇలాంటి వ్యాధులను ఇవాళ జీవన విధాన పొరపాటు పేరుతో పిలవబడుతున్నాయి. మన ఆహారవ్యవహార పధ్ధతుల్లో మార్పులు, జీవితంలో తగినంత శారీరిక శ్రమ లేకపోవడమే ప్రజలు పిన్న వయసులోనే ఇలాంటి వ్యాధుల బారిన పడడానికి ముఖ్యమైన కారణం. సమాజానికీ, కుటుంబానికీ ఈ విషయం పట్ల శ్రధ్ధ వహించాల్సిన అవసరం ఉంది. దీని గురింఛి ఆలోచిస్తే చాలు. మరెలాంటి అధిక జాగ్రత్తలూ పాటించనక్కర్లేదు. చిన్న చిన్న పనులని సరైన పధ్ధతిలో నియమిత రూపంలో పాటించడం, తమ అలవాట్లను మార్చుకోవడం, వాటిని స్వభావంగా మార్చుకోవడమే చెయ్యాల్సినది.

కుటుంబసభ్యులు అప్రమత్తతతో తమ పిల్లలను మైదానాలలో ఆడుకునే అలవాటుని చేసుకునే ప్రయత్నం చెయ్యాలి. వీలైతే పెద్దలు కూడా పిల్లలతో పాటూ మైదానంలోకి వెళ్ళి ఆడే ప్రయత్నం చెయ్యాలి. పిల్లలను లిఫ్ట్ ఉపయోగించకుండా, మెట్ల దారిలో పైకి క్రిందకీ తిరిగే అలవాటి చెయ్యాలి. డిన్నర్ తరువాత కుటుంబంలో అందరూ, పిల్లలను తీసుకుని నడకకు వెళ్ళే ప్రయత్నం చెయ్యాలి.

Yoga for Young India – ముఖ్యంగా మా యువ స్నేహితులు ఒక ఆరోగ్యకరమైన జీవనశైలిని పాటించడానికి, జీవనశైలి రుగ్మత నుండి వారిని రక్షించడంలో యోగా ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది. పాఠశాల ప్రారంభానికి ముందుగా ముఫ్ఫై నిమిషాల యోగా ఎంత లాభదాయకమో చూడండి.ఇంట్లోనూ యోగా చేయచ్చు. సహజమైనది, సులువైనది, సర్వసులభమైనది. ఇదే యోగా ప్రత్యేకత. సహజం అని ఎందుకు అంటున్నానంటే, ఏ వయసువారైనా సులువుగా యోగా చేసేసేయగలరు. సులువైనది ఎందుకంటే ఎవరైనా సులువుగా నేర్చుకోవచ్చు. సర్వసులభమైనది ఎందుకంటే యోగా ఎక్కడైనా చేయవచ్చు. ఏ ప్రత్యేకమైన పరికరాలూ, మైదానాలు అవసరం లేదు. డయాబెటిస్ కంట్రోల్ చెయ్యడానికి యోగా ఎంత ఉపయోగపడుతుందో కనుక్కోవడానికి ఎన్నో పరిశోధనలు జరుగుతున్నాయి. AIIMS లో కూడా దీనిపై ప్రయోగాలు జరుగుతున్నాయి. ఇప్పటిదాకా లభించిన పరిణామాలు చాలా ప్రోత్సాహకరంగా ఉన్నాయి. ఆయుర్వేదాన్నీ, యోగానీ మనం కేవలం వ్యాధినివారక మాధ్యమాలుగా మాత్రమే చూడకూడదు. వాటిని మనం మన జీవితాలలో భాగం చేసుకోవాలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ముఖ్యంగా నా యువమిత్రులారా, గత కొద్దిరోజుల్లో క్రీడారంగంలో మంచి వార్తలు వచ్చాయి. వేరు వేరు ఆటల్లో మన దేశ ఆటగాళ్ళు దేశానికి పేరు తెచ్చారు. హాకీలో భారతదేశం అద్భుతమైన ఆటలు చూపెట్టి ఆసియా కప్ బిరుదుని సంపాదించారు. మన క్రీడాకారులు అత్యుత్తమైన ఆటను ప్రదర్శించడమ్ వల్ల మన హాకీజట్టు పదేళ్ల తరువాత ఆసియా కప్ చాంపియన్ అయ్యారు. ఇంతకు ముండు భారతదేశం 2003, ఇంకా 2007 లో ఆసియా కప్ ఛాంపియన్ అయ్యింది. జట్టు మొత్తానికీ , సహాకార సభ్యులందరికీ కూడా నా తరఫున , దేశప్రజల తరఫునా, అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

హాకీ తరువాత బ్యాడ్మెంటన్ లో కూడా భారతదేశానికి మంచి కబురు వచ్చింది. బ్యాడ్మెంటన్ స్టార్ కిదాంబి శ్రీకాంత్ ఉత్తమమైన ఆటను ప్రదర్శించి డెన్మార్క్ ఓపెన్ సిరీస్ ను గెలుచుకుని ప్రతి భారతీయుడినీ గౌరవంతో నింపేసాడు. Indonesia open , ఇంకా Australia open తర్వాత ఇది అతని మూడవ super series premiere బిరుదు. నేను మన యువ మిత్రునికి, తన ఈ గెలుపుకి , భారతదేశ గౌరవాన్ని పెంచినందుకూ అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

మిత్రులారా, ఈ నెలలోనే FIFA Under-17 World Cup ప్రారంభం జరిగింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న జట్టులన్నీ భారతదేశం వచ్చాయి. అందరూ ఫుట్ బాల్ మైదానంలో తమ ప్రతిభను చూపించారు. నాకు కూడా ఒక ఆట ను చూసే అవకాశం లభించింది. ఆటగాళ్ళలోనూ, ప్రేక్షకుల్లోనూ అమితమైన ఉత్సాహం కనబడింది. ప్రపంచ కప్ తాలూకూ ఇంత పెద్ద ఈవెంట్, ప్రపంచమంతా మిమ్మల్ని చూస్తుండగా ఇంత పెద్ద ఆట, యువ క్రీడాకారుల శక్తి, ఉత్సాహం, సాధించి చూపెట్టాలన్న తపననూ చూసి నేను నిశ్చేష్టుడనయ్యాను. ప్రపంచ కప్ నిర్వాహణ విజయవంతంగా జరిగింది. అన్ని జట్టులూ తమ ఉత్తమమైన ఆటను ప్రదర్శించాయి. భారత జట్టు ప్రపంచ కప్ ను గెలవలేకపోయినా అందరి మనసులనీ గెలుచుకున్నారు. భారతదేశం తో పాటూ ప్రపంచమంతా ఈ ఉత్సవాన్నీ, ఆటను ఆస్వాదించారు.ఈ మొత్తం టోర్నమెంట్ ఫుట్ బాల్ ప్రేమికులకు ఆసక్తికరంఘానూ, ఆనందదాయకంగానూ నిలిచింది. ఫుట్ బాల్ భవిష్యత్తు ఉజ్వలంగా ఉంది. ఆ సంకేతాలు కనిపిస్తున్నాయి. నేను మరొకసారి క్రీడాకారులనూ, వారి సహచరులనూ, క్రీడాభిమానులకూ నా అభినందనలూ, శుభాకాంక్షలూ తెలుపుకుంటున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, స్వచ్ఛ భారత్ విషయంలో నాకు ఎంతమంది రాస్తున్నారంటే, వారందరి అభిప్రాయాలకూ నేను న్యాయం చెయ్యాలనుకుంటే రోజూ మనసులో మాట కార్యక్రమం చెయ్యాల్సి ఉంటుంది. ప్రతి రోజూ పారిశుధ్యానికి మాత్రమే మనసులో మాటను కేటాయించాల్సి ఉంటుంది. ఒకరు చిన్న చిన్న పిల్లల ప్రయత్నాల ఫోటోలను పంపిస్తే, మరొక చోట యువ జట్టు ప్రయత్నాల కథలు ఉంటాయి. ఒక చోట స్వచ్ఛతకు సంబంధించి ఏదో సృజనాత్మక ఆవిష్కరణ ఉంటే, మరో చోట ఏదో ఒక అధికారి పట్టుదలతో వచ్చిన మార్పు గురించిన వార్త ఉంటుంది. కొద్ది రోజుల క్రితం నాకొక విస్తృతమైన రిపోర్ట్ అందింది. అందులో మహారాష్ట్రలో చంద్రపూర్ కోట పునరుధ్ధరణ తాలూకూ కథ ఉంది.అక్కడ Ecological Protection Organisation అనే ఒక NGO బృందం చంద్రపూర్ కోటలో పరిశుభ్రత కార్యక్రమం చేపట్టింది. రెండువందల రోజుల వరకూ నడిచిన ఈ కార్యక్రమంలో ప్రజలు ఆగకుండా, అలసిపోకుండా, ఒక జట్టుగా నిలిచి పరిశుభ్రత కార్యక్రమాన్ని నడిపారు. వరుసగా రెండువందల రోజులు. కార్యక్రమానికి ముందూ, ఆ తర్వాత ఫోటోలు వారు నాకు పంపించారు. ఫోటో చూసి నేను నిశ్చేష్టుడనయ్యాను. తమ పరిసరాలలోని అపరిశుభ్రతను చూసి నిరాశపడినవారూ, పారిశుధ్యం అనే స్వప్నం ఎలా పూర్తవుతుంది అనుకునేవారూ ఆ ఫోటోలను చూడండి, వాటిల్లో Ecological Protection Organisation యువతనీ, వారి చెమటనూ, వారి ధైర్యాన్నీ, వారి సంకల్పాన్నీ, ఆ జీవకళ ఉట్టిపడే ఫోటోల్లో చూడవచ్చు. వాటిని చూశ్తూనే మీ నిరాశ నమ్మకంగా మారిపోతుంది. పరిశుభ్రత కోసం జరిగిన ఈ భగీరథ ప్రయత్నం సౌందర్యానికీ, సామూహికతకూ, నిరంతరతకీ ఒక అద్భుత ఉదాహరణ. కోటలు మన వారసత్వ ప్రతీకలు. చారిత్రక కట్టడాలను సురక్షితంగా, స్వచ్ఛంగా ఉంచవలసిన బాధ్యత దేశప్రజలందరిదీ. నేను Ecological Protection Organisation నీ, వారి మొత్తం బృందాన్నీ, చంద్రపూర్ ప్రజలందరికీ అనేకానేక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, రాబోయే నవంబర్ నాలుగవ తేదీన మనందరమూ గురునానక్ జయంతిని జరుపుకుంటాము. గురునానక్ గారు సిక్కుల ప్రధమ గురువే కాకుండా, జగత్ గురువులు కూడా. వారి సంపూర్ణ మానవ కల్యాణం కోసం పాటుపడ్డారు.

జాతులన్నింటినీ ఒకటిగా చూశారు. మహిళా సశక్తీకరణనూ, మహిళా గౌరవానికీ ప్రాముఖ్యతనిచ్చారు. గురునానక్ గారు కాలినడకన ఇరవై ఎనిమిది వేల కిలోమీటర్ల యాత్ర చేసారు. ఈ యాత్రలో భాగంగా వారు నిజమైన మానవత్వం గురించి సందేశాన్ని ఇచ్చారు. వారు ప్రజలతో మాట్లాడారు. సత్యం, త్యాగం, కర్మ నిష్ఠల మార్గాన్ని వారు చూపెట్టారు. సమాజంలో సమానతల గురించి సందేశానిచ్చారు. కేవలం మాటల ద్వారానే కాక తన పనుల ద్వారా ఆ సందేశాలని చేసి చూపెట్టారు. ప్రజల్లో సేవా భావం పెంపొందేలా లంగరు వేసారు. కలసికట్టుగా కూర్చుని లంగరు స్వీకరించడం వల్ల ప్రజల్లో ఏకత్వం , సమానత్వాల భావాలు జాగృతమైంది. గురునానక్ గారు జీవితాన్ని సార్థకం చేసుకోవడానికి మూడు సందేశాలు ఇచ్చారు. పరమాత్మ నామాన్ని జపించడం, కష్టపడి పని చెయ్యి, అవసరం ఉన్నవారికి సహాయపడడం. గురునానక్ గారు తన మాటలను చెప్పడానికి “గురుబాణీ”ని రచించారు కూడా. రాబోయే 2019వ సంవత్సరంలో మనం గురునానక్ గారి 550వ కాంతి సంవత్సరాన్ని జరుపుకోబోతున్నాం. రండి, మనం వారి సందేశాల బోధనా మార్గంలో ముందుకి నడవడానికి ప్రయత్నిద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, రెండు రోజుల తరువాత మనం అక్టోబర్ 31న సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ గారి జయంతి జరుపుకోబోతున్నాం. ఆధునిక అఖండ భారతదేశానికి పునాది వీరే వేసారని మనందరికీ తెలుసు. భారత మాత అందించిన గొప్పబిడ్డ అసాధారణ యాత్రతో ఇవాళ మనం ఎంతో నేర్చుకోవచ్చు. అక్టోబర్ 31 శ్రీమతి ఇందిరా గాంధీ ఈ ప్రపంఛాన్ని వదిలి వెళ్ళిపోయిన రోజు. సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ ప్రత్యేకత ఏమిటంటే, వారి కేవలం పరివర్తన తాలూకూ ఆలోచనలే కాకుండా వాటిని చేసి చూపించడానికి జటిలమైన సమస్యలకు కూడా వ్యవహారిక పరిష్కారాలను వెతికే సామర్థ్యం ఉన్నవారు. ఆలోచనను సాకారం చెయ్యడంలో ఆయనకు ఆయనే సాటి. భారతదేశాన్ని ఏకతాటిపై నిలపే పగ్గాలను సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ అదుపుచేసారు. కోట్లాది భారతవాసులను ఒక దేశం , ఒక రాజ్యాంగం క్రిందకు భారతదేశాన్ని తీసుకువచ్చే ప్రయత్నాన్ని నిశ్చితపరిచారు. వారి నిర్ణయసామర్థ్యం వారికి అన్ని అడ్డంకులనూ ఎదుర్కొనే శక్తిని ఇచ్చింది. ఎక్కడ మనోబలం అవసరమో అక్కడ మనోబలంతో పనిచేసారు. ఎక్కడ బలప్రయోగం అవసరమో అక్కడ అది చేసారు. వారు ఒక ఉద్దేశాన్ని నిశ్చయించుకుని అదే నిశ్చయం వైపుకి పూర్తి కృషితో ముందుకు నడుస్తూ వెళ్ళారు. దేశాన్ని ఏకం చేసే ఈ కార్యక్రమాన్ని వారొక్కరే చెయ్యగలరు. అందరూ సమానత్వాన్ని అందుకునేలాంటి దేశాన్ని ఆయన ఊహించారు. వారి ఈ మాటలు మనందరికీ ప్రేరణాత్మకంగా ఉండాలని నేను కోరుకుంటున్నాను –

– “కులమతాలకి మధ్య విభేదం మనల్ని ఆపకూడదు. అందరూ భారతదేశానికి పుత్రులూ, పుత్రికలే. మనమందరమూ మన దేశాన్ని ప్రేమించాలి. పరస్పర ప్రేమ, సద్భావనల సహాయంతో మన విధిని నిర్మించడానికి ప్రయత్నం చెయ్యాలి.”

సర్దార్ గారి ఈ కథనం ఇవాళ కూడా మన న్యూ ఇండియా స్వప్నం కోసం ప్రేరణాత్మకం, సంబంధితమైనదే. ఈ కారణంగా వారి జయంతి “దేశ ఐకమత్య దినోత్సవంగా” జరుపుకుంటాము. దేశానికి ఒక అఖండ స్వరూపాన్ని ఇవ్వడంలో వారి సహకారం వెలకట్టలేనిది. సర్దార్ గారి జయంతి సందర్భంగా అక్టోబర్ 31 ని దేశమంతటా “రన్ ఫర్ యూనిటీ” ఏర్పాటు చెయ్యబడింది. దేశంలోని అందరూ పిల్లలు, యువత, మహిళలు, అన్ని వయస్కుల వారూ అందులో పాల్గొంటారు. మీ అందరికీ నా విన్నపం ఏమిటంటే మీరు కూడా “రన్ ఫర్ యూనిటీ” లో పరస్పర సద్భావన ఉత్సవంలో పాల్గొనండి.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, దీపావళి శెలవుల తరువాత కొత్త సంకల్పంతో, కొత్త నిశ్చయంతో, మీరంతా మీ రోజువారీ జీవితాలలో మరోసారి ప్రారంభించి ఉంటారు. నా తరఫున దేశవాసులందరికీ వారి కలలన్నీ సాకారం కావాలని కోరుకుంటూ, శుభాకాంక్షలు. అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మీ అందరికీ నమస్కారం! ఆకాశవాణి ద్వారా మీ అందరితో మనసులో మాటలు చెప్తూ చెప్తూండగా మూడేళ్ళు గడిచిపోయాయి. ఇవాళ్టి మనసులో మాట 36వ అంకం. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే, భారతదేశం నలుమూలల్లోనూ నిండి ఉన్నఆలోచనలు, ఆశలు, ఆకాంక్షల రూపం , ఒక అనుకూలమైన శక్తి ఈ ’మనసులో మాట’ . కొన్ని చోట్ల నుండి ఫిర్యాదులు కూడా ఉన్నాయి కానీ ప్రజల మనసుల్లో పొంగిపొరలే ఆలోచనలన్నింటితో నేను ముడిపడే ఒక పెద్ద అద్భుతమైన అవకాశాన్ని నాకు ఈ మనసులో మాట ఇచ్చింది. ఇవి నా మనసులో మాటలని నేనెప్పుడూ చెప్పలేదు. ఈ మనసులో మాట దేశప్రజలందరి మనసులతో ముడిపడి ఉంది. వారి భావాలతో, వారి ఆశలూ-ఆకాంక్షలతో జతపడి ఉంది. ఈ మనసులో మాటలో నేను చెప్పే కబుర్లు దేశం నలుమూలల నుండీ నాకు ప్రజలు పంపిన మాటలే. ఇంకా అవన్నీ చాలా తక్కువగానే చెప్తాను నేనింకా మీతో కొన్ని మాటలే పంచుకోగలుగుతాను కానీ నాకు మాత్రం ఒక మాటల భాండాగారమే లభిస్తోంది. ఈ -మెయిల్ ద్వారా, టెలీఫోన్ ద్వారా , mygov ద్వారా , NarendraModiApp ద్వారా ఇన్ని మాటలు నాకు చేరతాయి. వీటిలో చాలవరకూ నాకు ప్రేరణను కలిగించేవే. చాలావరకూ ప్రభుత్వంలో మార్పుల్ని తెచ్చేలాంటివే ఉంటాయి. కొన్ని వ్యక్తిగత ఫిర్యాదులు ఉమ్టే, కొన్ని సామూహిక సమస్యల పట్ల దృష్టిని నిలిపేలాంటివి ఉంటాయి. నెలలో ఒకసారి, ఒక అరగంట మీ సమయాన్నే నేను తీసుకుంటున్నాను కానీ ప్రజలు మాత్రం నెలలో ముఫ్ఫై రోజులూ ’మనసులో మాట’ కోసం తమ మాటలు చేరవేస్తూ ఉంటారు. ఇందుకు పరిణామంగా ఏమి జరిగిందంటే ప్రభుత్వంలో కూడా సున్నితత్వం ఏర్పడింది. సమాజంలో దూరప్రాంతాల్లో ఎలాంటి శక్తులు ఉన్నాయో, వారి పట్ల దృష్టి వెళ్ళే ప్రయత్నం జరిగింది. అందువల్ల మూడేళ్ళ ఈ మనసులో మాట ప్రయాణం దేశవాసులందరి మనోభావాల, అనుభూతుల తాలూకూ ప్రయాణం. ఇంత తక్కువ సమయంలో భారతదేశంలోని సామాన్యపౌరుడి భావాలను తెలుసుకుని అర్థం చేసుకునే అవకాశాన్ని నాకు ఇచ్చినందుకు దేశప్రజలందరికీ నేను కృతజ్ఞతలు తెలుపుకుంటున్నాను. మనసులో మాట చెప్పే ప్రతిసారీ నేను ఆచార్య వినోభా భావే చెప్పిన మాటలను గుర్తుంచుకున్నాను. ఆచార్య వినోభా భావే ఎప్పుడూ అనేవారు ‘अ-सरकारी, असरकारी ’ అని. అంటే ప్రభుత్వేతరంగా ఉంటేనే లాభకారి అవుతారు అని. నేను కూడా మనసులో మాటలో ఎప్పుడూ ప్రజలనే ప్రధానాంశంగా ఉంచుకునే ప్రయత్నం చేసాను. రాజకీయపు రంగు దీనికి అంటకుండానే చూశాను. ఎప్పటికప్పుడు, పరిస్థితుల్లో ఎంతటి తీవ్రత ఉన్నా, ఆక్రోశాలున్నా, వాటితో పాటూ నేనూ కదిలిపోకుండా, ఒక స్థిరమైన మనసుతో, మీతో కలిసి ఉండే ప్రయత్నమే చేశాను.
ఇప్పుడు మూడేళ్ళు పూర్తయ్యాయి కాబట్టి సామాజిక శాస్త్రవేత్తలూ, విశ్వవిద్యాలయాలూ, పరిశోధనా పండితులు, మీడియా నిపుణులూ తప్పకుండా దీని విశ్లేషణ చేస్తారు. మంచి,చెడు రెంటినీ ఎత్తిచూపుతారు. కానీ ఇటువంటి విశ్లేషణాత్మక చర్చలే భవిష్యత్తులో మనసులో మాటకు ఎంతో ఎక్కువగా ఉపయోగపడతాయి. ఒక సరికొత్త స్పృహను, కొత్త ఉత్సాహాన్నీ అందిస్తాయి. భోజనం చేసేప్పుడు – మనకి ఎంత అవసరం అని ఆలోచించి, సరిపడినంతే తినాలి. పదార్థాలను వృధా చెయ్యకూడదు అని నేనిదివరకూ ’మనసులో మాట’లో ఒకసారి చెప్పాను. ఆ తర్వాత దేశం నలుమూలల నుండీ, అనేక సామాజిక సంస్థలు, అనేకమంది యువకులు ముందునుంచే ఇటువంటి పనులు చేస్తున్నారని చెప్తూ నాకు ఎన్నో ఉత్తరాలు వచ్చాయి. కంచంలో వదిలేసిన అన్నాన్ని ఒక చోట చేర్చి, దానిని ఎలా సద్వినియోగపరచాలని ఆలోచించేవాళ్ళు ఎంతో మంది ఉన్నారన్న సంగతి నా దృష్టికి వచ్చాకా, నాకు చాలా ఆనందమూ, ఎంతో సంతోషమూ కలిగాయి.
మరోసారి మనసులో మాటలో నేను మహరాష్ట్రలో పదవీ విరమణ చేసిన ఒక ఉపాధ్యాయుడు శ్రీ చంద్రకంత్ కులకర్ణీ గురించి చెప్పాను. ఆయనకు వచ్చే పదహారు వేల పెన్షన్ లోంచి ఐదు వేల రూపాయిలు తీసి, 51 పోస్ట్ డేటెడ్ చెక్ ల రూపంలో పారిశుధ్యం కోసం దానమిచ్చేసారు. ఆ తరువాత పరిశుభ్రత నిమిత్తమై ఇటువంటి పనులు చెయ్యడానికి ఎందరో ముందుకు వచ్చారు.
మరోసారి నేను హర్యానా లో ఒక సర్పంచ్ తీసుకున్న ’సెల్ఫీ విత్ డాటర్’ ఫోటో చూసి, దాని గురించి మనసులో మాటలో అందరితో చెప్పాను. చూస్తూండగానే ఒక్క భారతదేశంలోనే కాక, యావత్ ప్రపంచం లోనే ’సెల్ఫీ విత్ డాటర్’ అనే ఒక పెద్ద ఉద్యమం మొదలైంది. ఇది కేవలం సామాజిక మాధ్యమం తాలూకూ విషయం మాత్రమే కాదు. ప్రతి అమ్మాయిలోనూ ఒక కొత్త ఆత్మవిశ్వాసాన్నీ, నూతన గర్వాన్నీ ఉత్పన్నం చేసే సంఘటన ఇది. అందరు తల్లిదండ్రులకీ తమ కుమార్తెలతో సెల్ఫీ తీసుకోవాలి అని అనిపించింది. ప్రతి అమ్మాయికీ తనలో ఏదో గొప్పతనం ఉందనీ, తనకు ప్రాముఖ్యత ఉందనీ నమ్మకం కలిగింది.
కొద్ది రోజుల క్రితం నేను భారత ప్రభుత్వం వారి పర్యాటక శాఖా విభాగంలో కూర్చుని ఉన్నాను. అక్కడ ప్రయాణానికి వెళ్తున్న వారితో incredible India (అద్భుతమైన భారతదేశం) లో ఎక్కడికి వెళ్తే అక్కడ ఫోటోలు తీసి పంపించమని చెప్పాను. అప్పుడు భారతదేశం మారుమూల ప్రాంతాల నుండీ కూడా వచ్చిన లక్షల కొద్దీ చిత్రాలు, ఒక రకంగా పర్యాటక రంగంలో పనిచేసేవారందరికీ చాలా పెద్ద సంపదగా నిలిచాయి. ఒక చిన్న సంఘటన ఎంత పెద్ద ఉద్యమాన్ని లేవదీయగలదో మనసులో మాట ద్వారా నాకు అనుభవమైంది. మూడేళ్లు పూర్తయ్యాయన్న ఆలోచన రాగానే నా మనసు వాకిట్లో ఎన్నో సంఘటనలు మెదిలాయి. సరైన దిశలో నడవటానికి దేశం ఎప్పుడూ ముందే ఉంటుంది. దేశంలో ప్రతి పౌరుడూ, తోటి పౌరుడి హితం కోసం, సమాజానికి మంచి జరగడం కోసం, దేశ ప్రగతి కోసం, ఏదో ఒకటి చెయ్యాలనే అనుకుంటున్నాడు. ఇది నా మూడేళ్ళ ’మనసులో మాట ’ ప్రచారంలో భాగంగా దేశప్రజల నుండి విన్న, తెలుసుకున్న, నేర్చుకున్న సంగతి. ఏ దేశానికైనా సరే, అన్నింటికన్నా పెద్ద పెట్టుబడి, అతి పెద్ద శక్తి ఇదే. దేశప్రజలందరికీ హృదయపూర్వకంగా నమస్కరిస్తున్నాను.
ఒకసారి మనసులో మాటలో నేను ఖాదీ గురించి మాట్లాడాను. ఖాది అనేది ఒక వస్త్రం కాదు, ఒక ఆలోచన అని చెప్పాను. ఈ మధ్య కాలంలో ప్రజల్లో ఖాదీ పట్ల ఆసక్తి పెరగటం గమనించాను. నేను మిమ్మల్ని స్వభావరీత్యా ఖాదీధారణ అలవరచుకోమని చెప్పలేదు కానీ మీరు వాడే రకరాకల వస్త్రాల్లో ఒక ఖాదీ వస్త్రాన్ని కూడా ఎందుకు కలుపుకోకూడదూ అని అడిగాను. కర్టెన్ గానో, దుప్పటి గానో, కనీసం రుమాలుగానైనా సరే. ఆ తర్వాత యువతలో ఖాదీ పట్ల ఆసక్తి పెరగడాన్ని నేను గమనించాను. ఖాదీ అమ్మకాలు పెరిగాయి. ఆ కారణంగా పేదల ఇళ్ళల్లో వారికి అవసరమైన ఉపాధి లభించింది. అక్టోబర్ రెండు గురించి ఖాదీ అమ్మకాల్లో డిస్కౌంట్ లు ఇవ్వబడతాయి. చాలావరకూ తగ్గింపు లభిస్తుంది. ఈ ఖాదీ ప్రచారాన్ని ఇలానే ముందుకు నడిపించి, పెంచాలని నేను మరోసారి కోరుతున్నాను. ఖాదీ వస్త్రాలని కొని పేదవారి ఇళ్లల్లో దీపావళి దీపాలను వెలిగించండి. ఈ భావనతో మనం పనిచేద్దాం. మన దేశంలోని పేదలకు ఈ పని వల్ల ఒక బలం చేకూరుతుంది. మనం అలా చెయ్యాలి కూడా. ఖాదీ పట్ల ఆసక్తి పెరిగిన కారణంగా, ఖాదీ రంగంలో పనిచేసేవారిలోనూ, భారత ప్రభుత్వం లో ఖాదీతో సంబంధం ఉన్న వారిలోనూ ఒక కొత్త కోణంలో ఆలోచించే ఉత్సాహం కూడా పెరిగింది. కొత్త సాంకేతికత ని ఎలా తేవాలి, ఉత్పాదన శక్తిని ఎలా పెంచాలి , సౌరశక్తితో పనిచేసే చేతి మగ్గాలు ఎలా తేవాలి, 20-20, 25-25, 30-30 ఏళ్ల నుండీ మూసుకుపోయి ఉన్న ప్రాచీన సాంప్రదాయాన్ని ఎలా పునరుధ్ధరించాలి – మొదలైన ఆలోచనలు పెరిగాయి.
ఉత్తర్ ప్రదేశ్ వారణాసి జిల్లాలోని సేవాపురి లో 26 ఏళ్ల నుండీ మూసుకుపోయిన ఖాదీ ఆశ్రమం పునరుధ్ధరించబడింది. అనేకమైన ప్రవృత్తులను జోడించారు. అనేకమందికి ఉపాధి అవకాశాలు ఉత్పన్నమయ్యాయి. కాశ్మీరు లోని పంపోర్ లో మూసుకుపోయిన ఖాదీ మరియు గ్రామీణ పరిశ్రమల శిక్షణా కేంద్రాన్ని తిరిగి మొదలుపెట్టారు. ఈ రంగానికి ఇవ్వడానికి కాశ్మీరులో చాలా పని ఉంది. ఇప్పుడీ శిక్షణా కేంద్రం తిరిగి ప్రారంభమైన సందర్భంగా కొత్త తరాల వారికి నిర్మాణంలో, నేయడంలో, కొత్త వస్తువులు చెయ్యటంలో సహాయం లభిస్తుంది. ఈ మధ్యన పెద్ద పెద్ద కార్పొరేట్ సంస్థలు దీపావళి బహుమతులుగా ఇవ్వడానికి ఖాదీ వస్తువులని ఎన్నుకోవడం నాకు చాలా సంతోషాన్ని కలిగిస్తోంది. ప్రజలు కూడా ఒకరికొకరు బహుమతులు ఇచ్చుకునేప్పుడు ఖాదీ వస్తువులను ఎన్నుకోవడం మొదలుపెట్టారు. కొన్ని వస్తువులు సహజంగా ఎలా ముందుకు వెళ్తాయో మనందరికీ అనుభవంలోకి వచ్చింది.
నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, క్రితం నెలలోని మనసులో మాటలో మనందరమూ ఒక సంకల్పాన్ని చేసుకున్నాం. గాంధీ జయంతికి పదిహేను రోజుల ముందు నుండీ దేశమంతటా పరిశుభ్రతా ఉత్సవాన్ని జరుపుకోవాలని మనం నిర్ణయించుకున్నాం. ప్రజలందరినీ పరిశుభ్రతతో కలుపుకుందామనుకున్నాం. మన గౌరవనీయులైన రాష్ట్రపతి గారు ఈ కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించారు. యావత్ దేశం ఏకమైంది. పిల్లలు-పెద్దలూ, పురుషులు, స్త్రీలు , నగరాల్లో, పల్లెల్లో, ప్రతిఒక్కరూ ఇవాళ పారిశుధ్య ప్రచారంలో భాగస్థులయ్యారు. “సంకల్పంతో సాధించగలం” అని నేను చెప్పినట్లుగా, ఈ పారిశుధ్య ప్రచారం ఏ రకంగా ముందుకు నడుస్తోందో మనం కళ్ల ముందరే చూస్తున్నాం. ప్రతి ఒక్కరూ ఈ ప్రచారాన్ని స్వీకరించి, దీనికి సహకరించి, సఫల పరచడానికి తన వంతు సహకారాన్ని అందిస్తున్నారు. ఇందువల్ల ఆదరణీయులైన రాష్ట్రపతి గారికి కృతజ్ఞతలు తెలుపుతున్నాను. వారితో పాటుగా దేశంలోని ప్రతి వర్గం వారు కూడా దీనిని సొంత పనిలా భావిస్తున్నారు. ప్రతి ఒక్కరు ఈ ప్రచారంతో జతపడ్డారు. క్రీడారంగంలో వారు, సినీ రంగంలో వారు, విద్యావేత్తలు, పాఠశాలలు, కళాశాలలు, విశ్వవిద్యాలయాలు, రైతులు, కూలీలు, అధికారులు, పోలీసులు, పిల్లలు, జవానులు – ప్రతి ఒక్కరూ దీనితో కలిసిపోయారు. సార్వజనీన ప్రదేశాల్లో ఒక వత్తిడి కనబడుతోంది.. ఈ ప్రదేశాలు చెత్తగా ఉంటే ప్రజలు ఊరుకోరు అన్న అవగాహన కనబడుతోంది. అక్కడ పనిచేసేవారిలో కూడా ఈ వత్తిడి కనబడుతోంది. ఇది చాలా మంచిది. ’పరిశుభ్రతే సేవ’ అనే ప్రచారం మొదలుపెట్టిన నాలుగురోజుల్లోనే డెభ్భై ఐదు లక్షల కంటే అధికంగా ప్రజలు, నలభై వేల కన్నా అధికంగా ప్రజలు చొరవ తీసుకుని ఈ కార్యక్రమాల్లో భాగమైపోయారు. కొందరైతే పరిణామాలు తప్పక చూపెడతామన్న లక్ష్యంతో నిరంతరం పని చేస్తున్నారు. ఈసారి మరో కొత్త సంగతి కూడా గమనించాం – ఒక పక్క పారిశుధ్య కార్యక్రమాలు చేస్తూ, మరో పక్క చెత్త పారేయకుండా జాగ్రత్త పడుతూండడం. పరిశుభ్రతను ఒక స్వభావంగా మార్చుకోవాలంటే, భావోద్వేగ ఉద్యమం కూడా అవసరమే. ఈసారి “పరిశుభ్రతే సేవ” ద్వారా ఎన్నో పోటీలు జరిగాయి. రెండున్నర వేల కంటే ఎక్కువమంది పిల్లలు ఈ పరిశుభ్రత తాలుకు వ్యాస రచన పోటీల్లో పాల్గొన్నారు. వేల మంది పిల్లలు చిత్రాలు తయారుచేశారు. తమ తమ ఊహలతోనే పరిశుభ్రత గురించిన చిత్రాలు వేసారు. చాలా మంది కవితలు రాసారు. చిన్న చిన్న పిల్లలు నాకు వేసి పంపించిన బొమ్మలను నేను సామాజిక మాధ్యమం ద్వారా పంచుకుంటున్నాను. వారిని మెచ్చుకుంటున్నాను. పారిశుధ్యం మాట వచ్చినప్పుడల్లా మీడియా వారికి ధన్యవాదాలు తెలపడం నేనెప్పుడూ మర్చిపోను. ఈ ప్రచారాన్ని వారు ఎంతో పవిత్రపూర్వకంగా ముందుకు నడిపించారు. వారి వారి పధ్ధతులలో ఈ ప్రచారంతో ముడిపడి, ఒక అనుకూలమైన వాతావరణం తయారుచెయ్యడానికి వారెంతో సహకరించారు. ఇప్పుడు కూడా వారు తమ పధ్ధతులలో పారిశుధ్య ప్రచారానికి నాయకత్వం వహిస్తున్నారు. మన దేశం లోని ఎలక్ట్రానిక్ మీడియా, ప్రింట్ మీడియా, దేశానికి ఎంత సేవ చేస్తున్నారో “పరిశుభ్రతే సేవ” ఉద్యమంలో మనం చూస్తున్నాం. ఈమధ్యన శ్రీనగర్ కు చెందిన బిలాల్ డార్ అనే పధ్ధెనిమిదేళ్ల యువకుడు గురించి ఎవరో నాకు చెప్పారు. శ్రీనగర్ పురపాలక సంఘం “పారిశుధ్యం” కోసం ఈ బిలాల్ డార్ ను తమ బ్రాండ్ అంబాసిడర్ గా నియమించిందని తెలిస్తే మీరు సంతోషపడతారు. బ్రాండ్ అంబాసిడర్ అనగానే అతడు సినీ రంగానికి చెందినవాడేమో, క్రీడా రంగానికి చెందిన హీరో ఏమో అని మీరు అనుకోవచ్చు. కానే కాదు. బిలాల్ డార్ తన పన్నెండు-పదమూడేళ్ళ వయసు నుంచీ, గత ఐదారేళ్ళుగా పరిశుభ్రతపైనే దృష్టి పెట్టాడు. ఆసియాలోనే అతిపెద్దదైన సరస్సు శ్రీనగర్ లో ఉంది కదా. అక్కడ ప్లాస్టిక్, పాలిథీన్, వాడేసిన బాటిల్స్, చెత్తా చెదారం, అన్నింటినీ శుభ్రపరుస్తూ వస్తున్నాడు ఈ కుర్రాడు. వాటితో కాస్తంత ఆదాయం కూడా అతడికి లభిస్తోంది. అతడి తండ్రి చిన్నతనంలోనే కేన్సర్ తో చనిపోతే, తన జీవనానికి సరిపడే జీవనోపాధికి పారిశుధ్యాన్ని కూడా జతపరిచాడీ యువకుడు. బిలాల్ ఏడాదికి పన్నెండు వేల కిలోల కంటే ఎక్కువ చెత్తను శుభ్రపరిచాడని ఒక అంచనా. పారిశుధ్యం పట్ల ఇంతటి శ్రధ్ధ చూపిస్తున్నందుకు, బ్రాండ్ అంబాసిడర్ ఆలోచన చేసినందుకు గానూ శ్రీనగర్ నగరపాలక సంఘాన్ని నేను అభినందిస్తున్నాను. ఎందుకంటే శ్రీనగర్ ఒక ప్రముఖ పర్యాటక ప్రాంతమే కాక భారతదేశంలో ప్రతి ఒక్కరూ వెళ్లాలని కోరుకునే నగరమైన శ్రీనగర్ లో ఇలాంటి పరిశుభ్రత కార్యక్రమాలు జరగడం చాలా పెద్ద విషయం. బిలాల్ ను బ్రాండ్ అంబాసిడర్ గా ఎన్నుకోవడమే కాక అతడికి పురపాలక సంస్థ వాహనాన్ని ఇచ్చి, యూనిఫారమ్ ని ఇచ్చింది. బిలాల్ ఇతర ప్రాంతాలకు వెళ్ళి ప్రజలు పరిశుభ్రతను పాటించేందుకు తగిన శిక్షణను ఇస్తాడు. ప్రేరణను అందిస్తూ, ప్రజలు కార్యరంగంలోకి దిగే దాకా వారి వెంటనే ఉంటాడు. వయసులో చిన్నవాడైనా పరిశుభ్రత పట్ల ఆసక్తి ఉన్న వారందరికీ ఇతడు ప్రేరణకర్త. బిలాల్ దార్ కి అనేకానేక అభినందనలు అందిస్తున్నాను.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, భవిష్యత్ చరిత్ర, గత చరిత్రలోంచే జన్మిస్తుందని మనం ఒప్పుకోవాలి. చరిత్ర సంగతి వస్తే, మహాపురుషులు గుర్తుకురావడం స్వాభావికమే. ఈ అక్టోబర్ నెల ఎందరో మహాపురుషులను స్మరించుకోవాల్సిన నెల. మహాత్మా గాంధీ మొదలుకొని సర్దార్ పటేల్ వరకూ ఎందరో మహాపురుషులు మన ముందర ఉన్నారు. వారంతా కూడా ఇరవైయ్యవ, ఇరవై ఒకటవ శతాబ్దాల కోసం మనందరికీ దారి చూపారు. నాయకత్వం వహించారు. మార్గదర్శకంగా నిలిచారు. దేశం కోసం వారంతా ఎన్నో కష్టాలను ఎదుర్కొన్నారు. అక్టోబర్ రెండవ తేదీన మహాత్మా గాంధీ, లాల బహదూర్ శాస్త్రి గార్ల జయంతి అయితే అక్టోబర్ పదకొండు జయప్రకాశ్ నారాయణ్, నానాజీ దేశ్ ముఖ్ గార్ల జయంతి. సెప్టెంబర్ 25 పండిట్ దీన్ దయాళ్ ఉపాధ్యాయ్ గారి జయంతి. ఈసారి నానాజీ గారిదీ, పండిట్ దీన్ దయాళ్ గారిదీ శతాబ్ది సంవత్సరం కూడా. ఈ మహాపురుషులందరి కేంద్ర బిందువు ఏమిటో తెలుసా? అందరిలో ఉన్న ఒక సాధారణ విషయం ఏమిటంటే దేశం కోసం బ్రతకడం, దేశం కోసం ఏదైనా చెయ్యడం. కేవలo ఉపదేశాలివ్వడమే కాక తమ జీవితాల ద్వారా నిరూపించి చూపెట్టిన మహానుభావులు వాళ్ళు. గాంధీ గారు, జయప్రకాశ్ గారు, దీన్ దయాళ్ గారూ ఎటువంటి మహాపురుషులంటే వారు జనసందోహాల నుండి మైళ్ల దూరంలో ఉండి కూడా ప్రజాజీవితాలతో పాటుగా క్షణం క్షణం జీవించారు. ’బహుజన హితాయ-బహుజన సుఖాయ’ అన్నట్లుగా ప్రజాహితం కోసం ఏదో ఒకటి చేస్తూనే ఉన్నారు. నానాజీ దేశ్ ముఖ్ గారు రాజకీయ జీవితాన్ని వదిలేసి, గ్రామోదయం పనిలో నిమగ్నమయ్యారు. ఇవాళ వారి శతజయంతి జరుపుకుంటూంటే వారి గ్రామోదయ కార్యక్రమం పట్ల గౌరవభావం కలగడం స్వాభావికమే.
భారతదేశ మాజీ రాష్ట్రపతి శ్రీ అబ్దుల్ కలాం గారు యువకులతో మాట్లాడిన ప్రతిసారీ నానాజీ దేశ్ ముఖ్ గారి గ్రామీణ అభివృధ్ధికి సంబంధించిన విషయాలే చెప్పేవారు. ఎంతో గౌరవంతో ఉదహరిస్తూ ఉండేవారు. వారు స్వయంగా నానాజీ చేపట్టిన కార్యక్రమాలను చూసేందుకు గ్రామాలకు వెళ్ళారు.
మహాత్మా గాంధీ గారి లాగనే దీన్ దయాళ్ ఉపాధ్యాయ్ గారు కూడా సమాజంలో చివరి వరుసలో కూర్చున్న వ్యక్తి గురించి మట్లాడేవారు. దీన్ దయాళ్ ఉపాధ్యాయ్ గారు కూడా సమాజంలో చివరి వరుసలో కూచున్న పేద, పీడిత,వంచిత, దోపిడీకి గురైనవారి జీవితాలలో విద్య ద్వారా, ఉపాధి ద్వారా ఎలా మార్పుని తీసుకురావచ్చో చెప్తూ ఉండేవారు.
ఈ మహాపురుషులందరినీ స్మరించుకోవడం వారికి ఉపకారం చెయ్యడానికి కాదు. ముందుకి నడవడానికి మనకి దారి దొరుకుతుందని. మనం సరైన దిశలో పయనించాలని.
రాబోయే మన్ కీ బాత్ లో నేను తప్పకుండా సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ గురించి చెప్తాను. అక్టోబర్ 31 నాడు దేశం మొత్తం రన్ ఫర్ యూనిటీ – ’ఒక శ్రేష్ఠ భారత దేశం’ కార్యక్రమాన్ని చేపట్టాలి. దేశం లోని ప్రతి నగరంలోనూ, పెద్ద ఎత్తున రన్ ఫర్ యూనిటీ కార్యక్రమం జరగాలి. వాతావరణం కూడా పరిగెత్తాలనిపిచేంత ఆహ్లాదకరంగా ఉంది. సర్దార్ గారంతటి ఉక్కు శక్తిని పొందాలంటే ఇది అవసరం. ఆయన దేశాన్ని ఏకం చేసారు. మనం కూడా ఏకత్వం కోసం పరిగెత్తి, ఏకత్వ మంత్రాన్ని ముందుకు నడిపించాలి.
భిన్నత్వంలో ఏకత్వం మన భారతదేశ ప్రత్యేకత అని సాధారణంగా చెప్తూ ఉంటాము. భిన్నత్వాన్ని మనం గౌరవిస్తాం కానీ మీరెప్పుడైనా ఈ భిన్నత్వాన్ని అనుభూతి చెందే ప్రయత్నం చేసారా? మనం ఒకానొక జాగృతావస్థలో ఉన్నాం అని నేను ప్రతిసారీ చెప్తూ వస్తున్నాను. భారతదేశంలోని వైవిధ్యాలను అనుభూతి చెందండి, వాటిని స్పృశించండి, వాటి పరిమళాన్ని అస్వాదించండి అని ప్రత్యేకంగా మన యువతతో చెప్పాలనుకున్నాను. మీరు చూడండి, మీ వ్యక్తిత్వ వికాసానికి కూడా మన దేశంలోని వైవిధ్యాలు పెద్ద పాఠశాలలుగా మారగలవు. సెలవు రోజులు గడుస్తున్నాయి. దీపావళి దగ్గర పడుతోంది. దేశంలో ఏదో ఒక చోటికి ప్రయాణించి వెళ్ళే ఆలోచనలో అంతా ఉన్నారు. అందరూ పర్యాటకులుగా వెళ్లడం సాధారణమైన విషయమే. కానీ బాధని కలిగించే విషయం ఏమిటంటె, ప్రజలు మన దేశాన్ని చూడరు, దేశం లోని వైవిధ్యాలను చూడరు. తెలుసుకోరు. కానీ తళుకుబెళుకుల మాయలో పడి విదేశీ పర్యటన చేసేందుకు మాత్రం సంసిధ్ధంగా ఉన్నారు. మీరు ప్రపంచాన్ని చూడండి. నాకే అభ్యంతరమూ లేదు. కానీ ఎప్పుడైనా మన ఇంటిని కూడా చూడండి. ఉత్తర భారతదేశంలో వ్యక్తికి దక్షిణ భారత దేశం గురించి ఏం తెలుస్తుంది? పశ్చిమ భారత వ్యక్తికి తూర్పు వైపున ఏముందో ఎలా తెలుస్తుంది? మన దేశం ఎన్నోఈ వైవిధ్యాలతో నిండి ఉంది.
మన మాజీ రాష్ట్రపతి శ్రీ అబ్దుల్ కలాం గారి మాటల్లో చూస్తే ఒక సంగతి తెలుస్తుంది. మహాత్మా గాంధీ, లోకమాన్య తిలక్, స్వామీ వివేకానంద, మొదలైనవారు భారతదేశ పర్యటన చేసినప్పుడు వారికి భారతదేశాన్ని తెలుసుకోవడానికి, అర్థం చేసుకోవడానికీ, దేశం కోసం పోరాడి, ప్రాణాలర్పించడానికి ఒక కొత్త ప్రేరణ లభించింది. ఈ మహానుభావులందరూ కూడా దేశంలో విస్తృతంగా పర్యటించారు. ఈ పని మొదలుపెట్టే ముందు,భారతదేశాన్ని తెలుసుకుని, అర్థం చేసుకునే ప్రయత్నం చేశారు. భారతదేశాన్ని తనలో నింపుకుని జీవించే ప్రయత్నం చేసారు. మనం మన దేశం లోని భిన్న భిన్న రాజ్యాలని, వైవిధ్యమైన సమాజాలనీ, సమూహాలనీ, వారి రీతి-రివాజులనీ, వారి సంప్రదాయాన్నీ, వారి వేషభాషలనూ, భోజన అలవాట్లను, వారి ప్రమాణాలను ఒక విద్యార్థిగా నేర్చుకుని, అర్థం చేసుకుని,జీవించే ప్రయత్నం చెయ్యగలమా?
మనం పరిచయస్థుల్లా కాకుండా, ఒక విద్యార్థిగా ఇతరులను తెలుసుకోవాలనే ప్రయత్నం చేస్తేనే పర్యాటనలో వేల్యూ ఎడిషన్ ఉంటుంది. నా స్వీయ అనుభవం ఏమిటంటే నాకు భారతదేశంలోని సుమారు ఐదువందల కన్న ఎక్కువ జిల్లాలకు వెళ్ళే అవకాశం లభించి ఉంటుంది. నాలుగువందల ఏభై కంటే ఎక్కువ జిల్లాల్లో నాకు రాత్రిపూట గడిపే అవకాశం లభించింది. ఇవాళ్టిరోజున భారతదేశంలో నేనింత పెద్ద బాధ్యత వహిస్తున్నానంటే, ఆ ప్రయాణం తాలూకూ అనుభవాలు నాకు చాలా ఉపయోగపడటం వల్లనే. విషయాలను అర్థం చేసుకోవడానికి నాకు చాలా సౌకర్యాలు లభిస్తాయి. “భిన్నత్వం లో ఏకత్వం” అనే కేవలం నినాదం చెప్పడం కాకుండా, ఈ విశాల భారత దేశాన్ని, మన అపారమైన శక్తి భాండాగారాన్నీ మీరంతా అనుభూతి చెందాలని నేను కోరుకుంటున్నాను. “ఒకే భారతం -శ్రేష్ఠ భారతం” కల ఇందులోనే దాగి ఉంది. మన భోజనాది విషయాల్లో ఎంతో వైవిధ్యం ఉంది. జీవితాంతం ప్రతి రోజూ ఒకో కొత్త రకం పదార్థం తింటూ ఉన్నా కూడా పునరావృత్తo అవ్వనన్ని వైవిధ్యాలు మన భోజనాలలో ఉన్నాయి.
ఇదే మన దేశ పర్యాటనలో ఉన్న పెద్ద శక్తి. నా విన్నపం ఏమిటంటే, మీరీ సెలవులలో ఏదో బయటకు వెళ్ళడం కోసమో , మార్పు కోసమో బయల్దేరామని కాకుండా ఏదన్నా తెలుసుకోవాలి, అర్థం చేసుకోవాలి, నేర్చుకోవాలి అనే ఉద్దేశంతో బయటకు వెళ్లండి. భారతదేశాన్ని మీ లోపల దర్శించుకోండి. ఈ అనుభవాలతో మీ జీవితం సమృధ్ధమవుతుంది. మీ ఆలోచనా పరిథి విశాలమవుతుంది. అనుభవాలకు మించిన పాఠాలేముంటాయి?సాధారణంగా అక్టోబర్ నుండి మార్చి దాకా ఎక్కువగా పర్యాటనకు బావుంటుంది. ప్రజలు అలానే వెళ్తూంటారు. మీరీసారి వెళ్తే గనుక నా ప్రచారాన్ని ఇంకా ముందుకు తీసుకువెళ్తారని నాకు నమ్మకం. మీరెక్కడికి వెళ్ళినా మీ అనుభవాలను పంచుకోండి. చిత్రాలను పంచుకోండి.#incredibleindia ( హ్యాష్ టాగ్ incredibleindia) లో మీ ఫోటోని తప్పక పంపించండి. మీరు వెళ్ళిన చోట కలిసిన మనుషుల చిత్రాలను కూడా పంపించండి. కేవలం నిర్మాణాల గురించే కాకుండా, కేవలం ప్రకృతి సౌందర్యాన్నే కాకుండా అక్కడి జనజీవన విధానాల గురించి కూడా రాయండి. మీ ప్రయాణం గురించిన చక్కని వ్యాసాన్ని రాయండి. Mygov లేదాNarendraModiApp కి పంపించండి. మన పర్యాటక శాఖను ప్రోత్సహించడానికి నాకొక ఆలోచన వచ్చింది. మీ రాష్ట్రం లోని ఏడు ఉత్తమమైన పర్యాటక ప్రదేశాలను గురించి రాయండి. ప్రతి భారతీయుడూ మీ రాష్ట్రం లోని ఆ ఏడు ప్రాంతాల గురించీ తెలుసుకోవాలి. వీలైతే వెళ్లాలి. ఈ విషయంలో మీరేదైనా సమాచారాన్ని అందించగలరా? NarendraModiApp లో ఆ సమాచారాన్ని ఇవ్వగలరా? #incredibleindia లో పెట్టగలరా? మీరు చూడండి, ఒకే రాష్ట్రం నుండి అందరూ అందించిన సమాచారం నుండి పరిశీలించి, వాటిల్లో ఎక్కువగా వచ్చిన ఏడు ప్రదేశాలను గురించి ప్రచార సాహిత్యాన్ని తయారుచెయ్యవలసిందిగా ప్రభుత్వానికి నేను చెప్తాను. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే, ప్రజల అభిప్రాయాల వల్ల పర్యాటక ప్రదేశాల ప్రచారం జరుగుతుందన్నమాట. ఇలానే దేశం మొత్తంలో మీరు చూసిన ప్రదేశాలలోకెల్లా చూసి తీరాల్సిన ఏడు ప్రదేశాల గురించి, మరెవరైనా చూస్తే చాలా బావుంటుంది, తెలుసుకోవాలి అనిపించే ప్రదేశాల గురించిన వివరాలనుMyGov కీ, NarendraModiApp కీ తప్పకుండా పంపించండి. భారత ప్రభుత్వం వాటిపై తప్పక పనిచేస్తుంది. అటువంటి ఉత్తమ ప్రదేశాలపై చిత్రాల తయారీ, వీడియోలు చేయడం, ప్రచార-సాహిత్యాన్ని తయారు చెయ్యడం, వాటిని ప్రోత్సహించడం ద్వారా మీ నుంచి అందిన, ఎన్నిక కాబడ్డ ప్రదేశాల సమాచారాన్ని ప్రభుత్వం స్వీకరిస్తుంది. రండి, నాతో కలిసి నడవండి. ఈ అక్టోబర్ నెల నుండీ మార్చి నెల వరకూ ఉన్న సమయాన్ని దేశ పర్యాటనలో ఉపయోగించుకుందుకు, ప్రోత్సహించేందుకు మీరు కూడా ఒక పెద్ద ఉత్ప్రేరక సాధకులుగా మారచ్చు. మిమ్మల్ని నేను ఆహ్వానిస్తున్నాను.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఒక మనిషిగా ఎన్నో విషయాలు నన్నూ కదుపుతాయి. నా మనసుని ఆందోళనకు గురి చేస్తాయి. నా మనసుపై గాఢమైన ప్రభావాన్ని వదిలివెళ్తాయి. ఎంతైనా నేను కూడా మీలాగే మనిషిని కదా. గత కొద్ది రోజుల్లో జరిగిన ఒక సంఘటన మీ దృష్టికి కూదా వచ్చే ఉంటుంది.. మహిళా శక్తి, దేశ భక్తి ల అనూహ్యమైన ఉదాహరణను మన దేశప్రజలందరమూ చూశాము.
భారత సైన్యానికి లెఫ్టేనెంట్ స్వాతి, నిధి ల రూపాల్లో ఇద్దరు వీర వనితలు లభించారు. వీరు అసామాన్యులు. అసామాన్యులు అని ఎందుకు అంటున్నానంటే భారతమాత కి సేవ చేస్తూ, చేస్తూ వారి భర్తలు స్వర్గస్థులయ్యరు. చిన్న వయసులో సంసారం ఛిన్నాభిన్నమయిపోతే వారి మన:స్థితి ఎలా ఉంటుందో మనం ఊహించగలం. కానీ అమరవీరుడు కర్నల్ సంతోష్ మహాదిక్ భార్య స్వాతి మహాదిక్ ఇటువంటి కఠినమైన పరిస్థితులను ఎదుర్కొంటూనే భారత సైన్యంలో చేరాలని నిశ్చయించుకుంది. భారత సైన్యంలో చేరింది. పదకొండు నెలలపాటు ఆమె కఠినమైన పరిశ్రమతో శిక్షణ పొంది, తన భర్త కలలను సాకారం చెయ్యడానికి తన జీవితాన్ని అంకితం చేసింది. అలానే నిధీ డూబే భర్త ముఖేష్ డూబే కూదా సైన్యంలో పని చేస్తూ, మృత్యుభూమికి మరలిపోయారు. ఆయన భార్య నిధి కూడా సైన్యంలోనే చేరాలని పట్టుబట్టి, చేరింది. ప్రతి భారతీయుడికీ మన ఈ మాతృ శక్తి పట్ల, మన ఈ వీర వనితల పట్ల గౌరవభావం కలగడం స్వాభావికమే. నేను ఈ ఇద్దరు సోదరీమణులకూ హృదయపూర్వకంగా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను. వారు దేశం లోని కోటాదికోట్ల ప్రజలకి కొత్త ప్రేరణనూ, కొత్త ఉత్తేజాన్నీ అందించారు. ఆ ఇద్దరు సోదరీమణులకూ అనేకానేక అభినందనలు.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నవరాత్రి ఉత్సవాలు, దీపావళి పండుగల నడుమ మన దేశ యువతకి ఒక పెద్ద అవకాశం వేచి ఉంది. FIFA under-17 ప్రపంచ కప్ మన దేశంలో జరుగుతోంది. నలువైపులా ఫుట్ బాల్ శబ్దాలు ప్రతిధ్వనిస్తూ ఉంటాయని నా నమ్మకం. ప్రతి తరానికీ ఫుట్ బాల్ పట్ల ఆసక్తి పెరుగుతోంది. భారతదేశం లోని ఏ పాఠశాలలోనూ, కళాశాల లోనూ ఫుట్ బాల్ ఆట ఆడుతూండే యువకులు లేని గ్రౌండ్ ఉండదు. ప్రపంచమంతా భరతభూమిపై ఆడడానికి తరలివస్తోంది. రండి, మనందరమూ ఆటని మన జీవితాలలో భాగం చేసుకుందాం.
నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నవరాత్రి పండుగ జరుగుతోంది. దుర్గాదేవి పూజ జరుగుతోంది. వాతావరణమంతా పవిత్రంగా, సుగంధభరితంగా ఉంది. నలువైపులా ఆధ్యాత్మిక వాతావరణం, ఉత్సవ వాతావరణం, భక్తితో నిండిన వాతావరణం ఉంది. ఇదంతా శక్తి సాధన ఉత్సవంగా పరిగణించబడుతుంది. వీటిని శారద నవరాత్రులని కూడా అంటారు. ఇప్పటి నుండీ శరదృతువు ప్రారంభమవుతుంది. పవిత్రమైన నవరాత్రి సందర్భంగా దేశప్రజలందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. దేశంలోని సామాన్యపౌరుడి జీవితంలోని ఆశలు, ఆకాంక్షలన్నీ తీర్చేందుకు మన దేశం ఉన్నత శిఖరాలను అందుకోవాలని అమ్మవారిని ప్రార్థిస్తున్నాను. అన్నిరకాల సవాళ్లనూ ఎదుర్కొనే సామర్థ్యం దేశానికి రావాలని కోరుకుంటున్నాను. దేశం వేగంగా ముందుకు సాగాలనీ, 2022 లో భారతదేశం స్వాతంత్ర్య వజ్రోత్సవాలు జరుపుకునేనాటికి, స్వాతంత్ర్యసమరయోధుల కలలన్నీ సాకారం చేసే ప్రయత్నం, 125కోట్ల దేశప్రజల సంకల్పం, అవిరామ కృషి, అవిరామ ప్రయత్నాలు, సంకల్ప సిధ్ధికి తయారుచేసుకున్న ఐదేళ్ల రోడ్ మ్యాప్ పై ప్రయాణానికి అమ్మవారు మనల్ని ఆశీర్వదించాలని కోరుకుంటున్నాను. ఉత్సవాలను జరుపుకోవాలి. ఉత్సాహాన్నీ పెంచుకోవాలి.
అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

నా ప్రియమైన దేశవాసులారా, సాదర నమస్కారం! ఒకవైపు దేశం ఉత్సవాలలో మునిగి ఉంది. మరోవైపు భారతదేశంలో ఏదో ఒక మూల నుండి హింసాత్మక వార్తలు వచ్చినప్పుడు దేశం చింతించడం సహజమే. ఇది బుధ్ధ భగవానుడు, గాంధీ పుట్టిన దేశం. దేశ ఐక్యత కోసం ప్రాణాలను సైతం అర్పించిన సర్దార్ పటేల్ పుట్టిన దేశం  ఇది. కొన్ని యుగాలుగా మన పూర్వీకులు ప్రజల జీవన విలువలను, అహింసను , సమానంగా ఆదరించారు. ఇది మన నరనరాల్లో నిండి ఉంది. "అహింసా పరమో ధర్మ: " దీనిని మనం చిన్నప్పటి నుండీ వింటూ వచ్చాం చెప్తూ వచ్చాం. నేను ఎర్ర కోట నుండి కూడా చెప్పాను - విశ్వాసాల పేరుతో హింసను సహించేది లేదు అని చెప్పాను. అది సంప్రదాయపరమైన విశ్వాసం అయినా సరే, రాజకీయ ఆలోచనా ధోరణి తాలూకూ విశ్వాసం అయినా సరే, ఒక వ్యక్తి పట్ల ఉన్న విశ్వాసం అయినా సరే, వారసత్వపరమైన విశ్వాసం అయినా సరే. విశ్వాసాల పేరుతో చట్టాన్ని చేతుల్లోకి తీసుకునే అధికారం ఎవరికీ లేదు. డాక్టర్. బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ మనకు ఇచ్చిన రాజ్యాంగం ప్రకారం, ప్రతి వ్యక్తి కీ న్యాయం పొందేందుకు అన్నిరకాల ఏర్పాట్లూ ఉన్నాయి. చట్టాన్ని చేతుల్లోకి తీసుకునే వారు, హింసామార్గంలో పయనించేవారు ఎవరినైనా సరే, వారు వ్యక్తి అయినా, గుంపు అయినా, ఈ దేశం సహించదు. ఏ ప్రభుత్వమూ సహించదు అని నేను దేశప్రజలకు నమ్మకంగా చెప్తున్నాను. ప్రతి ఒక్కరూ చట్టానికి లోబడి ఉండాల్సిందే. చట్టం జవాబుదారీలను నిర్ణయించి, దోషులకు శిక్షను వేసి తీరుతుంది.

మన దేశం అనేక భిన్నత్వాలతో నిండి ఉంది. ఈ భిన్నత్వాలు ఆహారం, జీవనశైలి, వస్త్రధారణ వరకే పరిమితం కాదు. జీవితంలో ప్రతి విషయంలోనూ ఈ వైవిధ్యాలు మనకు కనిపిస్తాయి. మన పండుగలు కూడా అనేక భిన్నత్వాలతో నిండి ఉన్నాయి. కొన్ని వేల సంవత్సరాల నాటి పురాతాన సంస్కృతి మనకు వారసత్వంగా లభించిన కారణంగా సాంస్కృతిక సంప్రదాయాలు, సామజిక సంప్రదాయాలు, చారిత్రక ఘటనలు, అన్నీ గమనిస్తే, గనుక ఏడాదిలో ఏదో ఒక్కరోజు ఏ పండుగతోనూ ముడిపడని రోజు ఉంటుందేమో. మన పండుగలన్నీ కూడా ప్రకృతిపరంగా కాలానుగుణంగా వస్తుంటాయి. అన్నీ కూడా ప్రకృతితో నేరుగా సంబంధం కలిగి ఉంటాయి. చాలావరకూ మన పండుగలన్నీ కూడా రైతులతో ముడిపడి ఉంటాయి, జాలరులతో జతపడి ఉంటాయి.

ఈవేళ నేను పండుగల గురించి చెప్తున్నాను కాబట్టి అన్నింటికన్నా ముందర మీ అందరికీ ’మిచ్ఛామి దుక్కడం’ - నొప్పించి ఉంటే క్షమించండి అని చెప్పాలనుకుంటున్నాను. జైన సమాజం నిన్న సంవత్సరీ పండుగ జరుపుకుంది. జైన సమాజంవారు భాద్రపద మాసంలో పురుషూయ పండుగ జరుపుకుంటారు. పురుషూయ పండుగ ఆఖరిరోజున సంవత్సరీ పండుగ ఉంటుంది. నిజంగా ఇది ఒక అద్భుతమైన సంప్రదాయం. సంవత్సరీ పండుగ క్షమ, అహింస, స్నేహా భావాలకు ప్రతీక. దీనిని ఒక రకంగా క్షమాపణ పండుగ అని కూడా అంటారు. ఈ రోజున ఒకరికొకరు ’మిచ్ఛామి దుక్కడం ’ అని చెప్పుకునే సంప్రదాయం ఉంది. అలానే మన శాస్త్రాల్లో ’క్షమా వీరస్య భూషణమ్’ అంటే క్షమించడం వీరులకు ఆభరణం వంటిదని అర్ధం. క్షమించేవారే వీరులు. ’క్షమించడం బలవంతుడి ప్రత్యేకత’ అని  మహాత్మా గాంధీ చెప్పిన మాటలు మనం వింటూనే వచ్చాం.

షేక్స్పియర్ తన ’ మర్చెంట్ ఆఫ్ వెనీస్ ’ నాటకంలో క్షమాభావం ఎంత గొప్పదో చెప్తూ - "“Mercy is twice blest, It blesseth him that gives and him that takes” అంటాడు. అంటే క్షమించేవాడు, క్షమించబడేవాడూ, ఇద్దరికీ భగవంతుడి ఆశీర్వాదం లభిస్తుంది" అని అర్థం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ప్రస్తుతం దేశం నలుమూలలా అందరూ వైభవంగా గణేశ చతుర్థి పండుగ జరుపుకుంటున్నారు. గణేశ చతుర్థి సంగతి వచ్చినప్పుడు బహిరంగ-గణేశోత్సవాల విషయం రావడం స్వాభావికమే. బాలగంగాధర తిలక్ గారు 125 ఏళ్ళ క్రితం ఈ సంప్రదాయానికి జన్మనిచ్చారు. గత 125 ఏళ్ళు స్వాతంత్రానికి పూర్వం అవి స్వాతంత్ర్యోద్యమానికి ప్రతీకగా ఉండేవి. స్వాతంత్రం తరువాత అవి సమాజ శిక్షణ, సామాజిక చైతన్యాన్ని మేల్కొలిపడానికి ప్రతీకగా నిలిచాయి. గణేశ చతుర్థి పండుగ పదిరోజుల వరకూ చేస్తారు. ఈ పండుగని ఏకత్వం, సమానత, పరిశుభ్రతలకు ప్రతీకగా చెప్తారు. దేశవాసులందరికీ గణేశ ఉత్సవాల సందర్భంగా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు.

ఇప్పుడు కేరళలో ఓనమ్ పండుగ జరుపుకుంటున్నారు. భారతదేశంలోని రంగురంగుల పండుగలలో కేరళకు చెందిన ఓనమ్ ఒక ప్రముఖమైన పండుగ. ఈ పండుగ సామాజిక, సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యతను తెలుపుతుంది. ఓనమ్ పండుగ కేరళీయుల గొప్ప సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది. ఈ ఉత్సవం సమాజంలో ప్రేమ మరియు సామరస్యం యొక్క సందేశంతో కొత్త ఉత్సాహం, కొత్త ఆశ, ప్రజల మనస్సుల్లో కొత్త విశ్వాసాన్ని జాగృతం చేస్తుంది. ఇప్పుడు మన పండుగలు కూడా పర్యాటక శాఖ వారి ఆకర్షణలుగా మారుతున్నాయి. గుజరాత్ లో నవరాత్రి ఉత్సవాలు, బెంగాలు లో దుర్గా పూజ ఉత్సవాలు ఒకరకంగా పర్యాటక శాఖ వారి ఆకర్షణలుగా మారిపోయాయి. మన ఇతర పండుగలు కూడా విదేశీయులను ఆకర్షించడానికి ఉపయోగపడతాయి. ఆ దిశగా మనం ఏం చెయ్యగలమని ఆలోచించాలి.

ఈ పండుగల పరంపరలో కొన్ని రోజుల్లో ’ఈద్-ఉల్-జుహా’ పండుగ వస్తోంది. దేశవాసులందరికీ ’ఈద్-ఉల్-జుహా’ సందర్భంగా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు, అభినందనలు. పండుగ అంటే నమ్మకానికీ, విశ్వాసానికీ చిహ్నం. నవభారతదేశంలో పండుగలను పరిశుభ్రతకు ప్రతీకలుగా తయారుచెయ్యాలి. పండుగకు తయారవడమంటే - ఇంటిని శుభ్రపరచడం. ఇది మనకు కొత్తేమీ కాదు కానీ దీనిని ఒక సామాజిక అలవాటుగా మార్చడం ముఖ్యం. సార్వత్రికంగా శుభ్రత అంటే కేవలం ఇంట్లో అని మాత్రమే కాదు. మొత్తం గ్రామంలో, నగరంలో, పట్టణంలో, రాష్ట్రంలో, మన దేశంలో శుభ్రత, పరిశుభ్రతని పండుగలలో ఒక ముఖ్యమైన భాగంగా తయారుచెయ్యాలి.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ఆధునికత అర్థాలు మారుతున్నాయి. ఈ రోజుల్లో మీరెంత సంస్కారవంతులైనా, ఎంత ఆధునీకులైనా మీ ఆలోచనా విధానం ఎంత నూతనంగా ఉన్నా సరే, అవన్నీ బేరీజు వెయ్యడానికి ఒక కొత్త కోణం, ఒక కొత్త కొలమానం, ఒక సంతులనం తయారయ్యాయి; అదేమిటంటే పర్యావరణం పట్ల మీరెంత జాగ్రత్తగా ఉన్నారు అన్నది. మీరు మీ చర్యల్లో పర్యావరణానికు అనుకూలమైన పనులు చేస్తున్నారా, వ్యతిరేకంగా చేస్తున్నారా, అని ప్రజలు గమనిస్తున్నారు. అందుకే ఈ పండుగ రోజుల్లో అన్నిచోట్లా పర్యావరణానికి అనుకూలమైన మట్టి గణపతి ఉద్యమం మొదలైంది. మీరు యూట్యూబ్ లో గనుక చూస్తే, ప్రతి ఇంట్లోనూ పిల్లలు మట్టిగణపతిని తయారుచేసి దానికి రంగులు అద్దుతున్నారు. కొందరు కూరగాయల రంగులు అద్దితే, కొందరు రంగురంగుల కాగితం ముక్కలు అంటిస్తున్నారు. దగ్గరదగ్గర ఈ ప్రయోగాన్ని అన్ని కుటుంబాలవారూ చేస్తున్నారు. ఒకరకంగా పర్యావరణాత్మక చేతన తాలూకూ ఇంత పెద్ద విస్తృతమైన శిక్షణ ఈ గణేశోత్సవాల సమయంలో తప్ప ఇంతకు ముందెప్పుడూ బహుశా గమనించి ఉండం. మీడియా హౌస్ వారు కూడా పెద్ద ఎత్తున పర్యావరణానికి అనుకూలమైన మట్టి గణపతి విగ్రహాలను తయారుచేసే శిక్షణను ప్రజలకు అందిస్తూ ప్రేరణని, మార్గనిర్దేశాన్నీ ఇస్తున్నారు. చూడండి ఎంత పెద్ద మార్పు వచ్చిందో! ఆనందకరమైన మార్పు.

అలానే నేను చెప్పినట్లుగా మన దేశం కోట్లాదికోట్ల అద్భుతమైన ఆలోచనాపరులతో నిండి ఉంది. ఎవరైనా కొత్త కొత్త ఆవిష్కారాలు చేస్తే చాలా ఆనందం కలుగుతుంది. ఎవరో ఇంజనీరు స్వయంగా చెప్పారు నాకు, ఆయన కొన్ని ప్రత్యేకమైన రకరకాలైన మట్టిని సంపాదించి, దానిని కలిపి, మట్టిగణేశుడిని తయారుచేసే శిక్షణ ప్రజలకి అందించారుట. పూజ తర్వాత ఒక చిన్న బకెట్ లో ఆ గణేశ నిమజ్జనం చేస్తే, విగ్రహం వెంటనే నీటిలో కరిగిపోతుంది. అక్కడితో ఆగకుండా ఆయన అందులో ఒక తులసిమొక్క వేసి, పెంచారు. మూడేళ్ళ క్రితం నేను పరిశుభ్రత ఉద్యమం మొదలుపెట్టాను. దీనికి వచ్చే అక్టోబర్ రెండు నాటికి మూడేళ్ళు పూర్తవుతాయి. ఈ ఉద్యమం తాలూకూ అనుకూల పరిణామాలు కనబడుతున్నాయి. మరుగుదొడ్ల నిర్మాణాలు 39% నుండి దాదాపు 67% కి చేరాయి. రెండు లక్షల ముఫ్ఫైవేల కన్నా అధికంగా పల్లెలు, బహిరంగ మలమూత్ర విసర్జన నుండి తాము విముక్తులమయ్యామని ప్రకటించారు.

ఆమధ్య గుజరాత్ లో భయంకరమైన వరదలు వచ్చాయి. చాలామంది ప్రజలు తమ ప్రాణాలు పోగొట్టుకున్నారు. కానీ వరద నీరు ఇంకిపోయిన తర్వాత చాలా దుర్గంధం వ్యాపించింది. ఇలాంటి సమయంలో గుజరాత్ లోని బనాస్కాంతా జిల్లా లో ధానేరా లో, జమీయత్ ఉలేమా-ఎ-హింద్ కార్యకర్తలు వరద ప్రభావిత ఇరవై రెండు గుడులను, మూడు మసీదులను దశలవారీగా శుభ్రపరిచారు. తమ చెమటను చిందించి అందరినీ రక్షించారు. పరిశుభ్రత పాటించడానికి ఐక్యత ఎంత అవసరమో జమీయత్ ఉలేమా-ఎ-హింద్ కార్యకర్తలు చూపెట్టారు. ఇలాంటి సంఘటనలు  మనకు ప్రేరణను అందిస్తాయి. పారిశుధ్యం కోసం సమర్పణా భావంతో చేసే ప్రయత్నాలు శాశ్వతమైన స్వభావాలుగా మారితే మన దేశం మరెంతో ఎత్తుకు ఎదగగలదు.

నా ప్రియమైన దేశ ప్రజలారా, అక్టోబర్ రెండున గాంధీ జయంతికి పదిహేను ఇరవై రోజుల ముందు నుండే ’పారిశుధ్య సేవ’ అని ఇంతకు ముందు చెప్పినట్లే ’జన సేవే ప్రభు సేవ’ , ’పరిశుభ్రతే సేవ’ అనే ప్రచారాన్ని నడపవలసిందిగా మీ అందరినీ మరోసారి కోరుతున్నాను. దేశమంతటా పారిశుధ్య వాతావరణం తయారుచెయ్యండి. ఎక్కడ అవకాశం దొరికినా, ఎక్కడ దొరికితే అక్కడ, మనం అవకాశాలని వెతుక్కుందాం. అందరం కలిసికట్టుగా ఉందాం. ఒకరకంగా దీపావళికి, నవరాత్రికి, దుర్గా పూజకు ముందు సన్నాహాలుగా దీనిని భావిద్దాం. శ్రమదానం చేద్దాం. సెలవు రోజున, ఆదివారాల్లో ఒక దగ్గర చేరి, ఒక్కటిగా పనిచేయండి.చుట్టుపక్కల ఉన్న బస్తీల్లోకి వెళ్ళండి, దగ్గరలోని పల్లెకు వెళ్లండి. కానీ ఇదంతా ఒక ఉద్యమంగా భావిస్తూ చేయండి. అందరూ అన్ని ఎన్.జి.ఓ లను, పాఠశాలలు, కళాశాలలు, సామాజిక, సాంస్కృతిక, రాజకీయ నాయకులను, ప్రభుత్వ అధికారులనూ, కలెక్టర్లను, సర్పంచ్ లనూ, ప్రతి ఒక్కరినీ కోరుతున్నాను - అక్టోబర్ రెండున గాంధీ జయంతికి పదిహేనురోజుల ముందర నుండి మనమందరమూ ఒక పారిశుధ్య వాతావరణాన్ని తయారుచేద్దాం. చక్కని పరిశుభ్రతతో అక్టోబర్ రెండు ని నిజంగా గాంధీగారు కలలుకన్న అక్టోబర్ రెండు గా మారుద్దాం. త్రాగునీరు మరియు స్వచ్ఛతా మంత్రిత్వశాఖ, MyGov.in లో ఒక విభాగాన్ని సృష్టించారు. అందులో మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం తరువాత మరు మీ పేరు, మీరు సహాయం చేసిన కుటుంబం పేరు నమోదు చేయవచ్చు. నా సోషల్ మీడియా మిత్రులందరూ కూడా మీ మీ రచనాత్మక ఉద్యమాన్ని చేపట్టవచ్చు. Virtual World Forumపై కూడా పని జరుగుతోంది, ఇది మనకు ప్రేరణను ఇవ్వవచ్చు. పరిశుభ్ర సంకల్పం నుండి పరిశుభ్రతను గురించిన పోటీలలో పాల్గొనవచ్చు. ఈ ప్రచారంలో భాగంగా త్రాగునీరు మరియు స్వచ్ఛతా మంత్రిత్వశాఖ వారు వ్యాస రచన పోటీలు, కథా పోటీలు, లఘు చిత్రాల పోటీలు, పెయింటింగ్ పోటీలు నిర్వహించబోతున్నారు. ఇందులో మీరు వివిధ భాషల్లో వ్యాస రచన చేయవచ్చు. వయసుతో నిమిత్తం లేకుండా ఎవరైనా ఈ పోటీల్లో పాల్గొనవచ్చు. ఒక లఘు చిత్రాన్ని మీరు మీ మొబైల్ తో తీసేయవచ్చు. పారిశుధ్యానికి ప్రేరణను అందించేలాంటి రెండు మూడు నిమిషాల ఫిల్మ్ ను తయారు చేయవచ్చు. ఈ పోటీల్లో పాల్గొనేవారికి జిల్లా స్థాయిలో మూడు, రాష్ట్ర స్థాయిలో కూడా మూడు బహుమతులు ఉంటాయి. పారిశుధ్యానికి సహాయపడే ఇటువంటి ప్రచారానికి కూడా మీ అందరినీ కలవమని, ఈ పోటీల్లో పాల్గొనవలసిందని నేను ఆహ్వానిస్తున్నాను.

అక్టోబర్ రెండు, గాంధీ జయంతిని ’పారిశుధ్య అక్టోబర్ రెండు’ గా జరుపుకోవాలనే సంకల్పాన్ని చేసుకోమని  మరోసారి మీ అందరికీ చెప్పాలనుకుంటున్నాను. అందుకోసం సెప్టెంబర్ పదిహేను నుండీ ’పారిశుధ్య సేవ’ మంత్రాన్ని ఇంటింటికీ చేర్చండి. పరిశుభ్రత కోసం ఏదో ఒక అడుగు వెయ్యండి. స్వయంగా పరిశ్రమించి ఈ ప్రచారంలో ఒక భాగమవ్వండి. ఈ అక్టోబర్ రెండు గాంధీ జయంతి ఎలా ప్రకాశవంతమవుతుందో మీరే చూడండి. పదిహేను రోజుల ప్రచారం తరువాత, ’పారిశుధ్య సేవ’ తరువాత, అక్టోబర్ రెండున గాంధీ జయంతి జరుపుకునేప్పుడు పూజ్య బాపూజీ కి శ్రధ్ధాంజలి ఘటిస్తున్నప్పుడు మీలో ఎంత పవిత్రమైన ఆనందం ఉంటుందో మీరు ఊహించగలరు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, నేనీవేళ విశేషంగా మీ అందరి ఋణాన్నీ స్వీకరించాలనుకుంటున్నాను. హృదయపూర్వకంగా నేను మీ అందరికీ కృతజ్ఞతలు తెలియజేసుకుంటున్నాను.  ఇంతకాలంగా మీరు నా ’మనసులో మాట’ తో కలిసిఉన్నందుకు కాదు, నేను ఋణపడి ఉన్నది, కృతజ్ఞతలు తెలియజేసుకుంటున్న నా ’మనసులో మాట’ కార్యక్రమంతో దేశం నలుమూలల నుండీ లక్షల ప్రజలు నాతో కలుస్తున్నందుకు. వినేవారి సంఖ్య కోట్లలో ఉంది. కానీ లక్షల మంది ప్రజలు ఉత్తరాలు రాస్తున్నారు, సందేశాలు పంపుతున్నారు, ఫోన్ ద్వారా సందేశాలు ఇస్తున్నారు. ఇదంతా నాకు పెద్ద కోశాగారం లాంటిది. దేశప్రజలందరి మనసులోని మాటలూ తెలుసుకోవడానికి నాకు ఇదొక పెద్ద అవకాశం గా మారింది. మీరు ఎంత ఎక్కువగా మనసులో మాట కోసం ఎదురుచూస్తారో, అంతకంటే ఎక్కువగా నేను మీ సందేశాల కోసం ఎదురుచూస్తాను. మీ ప్రతి మాటతో నాకు ఎంతో కొంత నేర్చుకునే అవకాశం లభిస్తుంది. అందుకే అంత ఆశగా ఎదురుచూస్తాను. నేను చేసే పనికి గీటురాయిగా అవి పనికి వస్తాయి. మీ చిన్న చిన్న మాటలు నాలో పెద్ద పెద్ద ఆలోచనలు రేకెత్తించడానికి పనికొస్తాయి. అందువల్ల మీ ఈ సహకారానికి ఋణపడి ఉంటాను. వీలయినంతవరకూ  మీ మాటలను నేను స్వయంగా చూసి, చదివి, విని , అర్థంచేసుకోవాల్సినటువంటి మాటలు వస్తుంటాయి. మీరే చూడండి, ఈ ఫోన్ కాల్ తో మీరు ఎలా మిమ్మల్ని జతపరుచుకుంటారో.. మీక్కూడా అనిపిస్తుంది, అవును, నేను కూడా ఇలాంటి పొరపాటు చేశానని. ఒకోసారి కొన్ని విషయాలు మన అలవాట్లలో ఎంతగా కలిసిపోతాయంటే, మనం పొరపాటు చేస్తున్నామన్న సంగతి మనం గమనించం కూడా.

"ప్రధానమంత్రి గారూ, నేను పూనా నుండి అపర్ణ ని మాట్లాడుతున్నాను. నేను నా స్నేహితురాలి గురించి చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఆమె ఎప్పుడు ప్రజలకి సహాయం చెయ్యాలనే ప్రయత్నంలో ఉంటుంది. కానీ తనకున్న ఒక అలవాటు నన్ను కంగారుపెడుతోంది. నేను తనతో ఒకసారి ఒక షాపింగ్ మాల్ కు వెళ్లాను. ఒక చీరపై తను రెండువేల రూపాయలు సులువుగా ఖర్చు పెట్టింది. పీజా కి 450 రూపాయలు పెట్టింది కానీ షాపింగ్ మాల్ కు వెళ్ళిన ఆటో డ్రైవర్ తో ఐదు రూపాయల కోసం బేరసారాలు చేసింది. దారిలో కూరలు కొనుక్కుంది. ఒక్కో కూరగాయపై బేరమాడి 4,5 రుపాయిలు మిగుల్చుకుంది. నాకు అది నచ్చలేదు. మనం పెద్ద పెద్ద చోట్లలో అడగకుండానే పెద్ద మొత్తాలు చెల్లిస్తాం కానీ కష్టపడే సోదర సోదరీమణులతో కొద్ది రూపాయిల  కోసం గొడవ పడతాం. వారిని నమ్మం. మీరు మీ ’మనసులో మాట’ లో ఈ సంగతిని తప్పకుండా ప్రస్తావించండి"

ఈ ఫోన్ కాల్ విన్న తరువాత మీరు తప్పకుండా ఉలిక్కిపడి ఉంటారు. ఇలాంటి పొరపాటు ఇక చెయ్యకూడదు అని మీరు మనసులో నిశ్చయించుకుని ఉంటారని నా నమ్మకం. మనం మన ఇంటి చుట్టుపక్కల ఎవరైనా సామానులు అమ్మేవారు , తోపుడు బళ్ళ వారు, చిన్న దుకాణదారుడో, కూరగాయలు అమ్మేవారో మన పని కోసం వచ్చినప్పుడు, ఎప్పుడైనా ఆటో డ్రైవర్ తో పని పడినప్పుడు - మరెప్పుడైనా సరే ఎవరైనా కష్టపడి పనిచేసేవారితో పని వచ్చినప్పుడు వారికి ఇవ్వాల్సిన ధర విషయమై బేరసారాలు చేస్తాము. ఇంత కాదు, రెండు రూపాయిలు తక్కువ చేసుకో, ఐదు రూపాయిలు తక్కువ చేసుకో..అని. అదే మనం ఏదైనా రెస్టారెంట్ కు భోజనానికి వెళ్తే బిల్లు కూడా చూడకుండా డబ్బులు తీసి ఇచ్చేస్తాము. ఇంతేకాదు, షోరూమ్ లో చీర కొనడానికి వెళ్తే బేరాలాడం కానీ ఎవరైనా పేదవారితో పని వస్తే మాత్రం బేరాలాడ కుండా అస్సలు ఉండం. పేదవాడు ఏమనుకుంటాడో అని మీరెప్పుడైనా ఆలోచించారా? ప్రశ్న రెండు రూపాయిలదో, ఐదు రూపాయిలదో కాదు. పేదవాడి మనసుకు కలిగిన కష్టానిది. వాళ్ళు పేదవారు కాబట్టి మీరు వారి నిజాయితీని అనుమానించారని వాళ్లు బాధపడతారు.

మీ జీవితంలో రెండు రూపాయిలకి, ఐదు రూపాయిలకి ఏమీ ప్రాముఖ్యత ఉండదు. కానీ మీ ఈ చిన్న అలవాటు వాళ్ల మనసులను ఎంత లోతుగా గాయపరచగలదో ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా? ఇటువంటి హృదయానికి హత్తుకునేటువంటి విషయాన్ని మీ ఫోన్ కాల్ ద్వారా నాకు తెలిపినందుకు, మేడమ్, మీకు నా కృతజ్ఞతలు. నా దేశప్రజలు కూడా, వారికి పేదవారితో ఇలా ప్రవర్తించే అలవాటు ఉంటే, వారు తప్పకుండా మారతారనే నమ్మకం నాకుంది.

నా ప్రియమైన యువమిత్రులారా, ఆగస్టు 29వ తేదీని దేశమంతా జాతీయ క్రీడా దినోత్సవంగా జరుపుకుంటుంది. ఇది గొప్ప హాకీ ఆటగాడు, హాకీ మాంత్రికుడు మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ గారి జన్మదినం. హాకీ ఆటకు ఆయన చేసిన సేవ ఎనలేనిది. ఈ సంగతిని గుర్తు చేసుకోవడానికి కారణమేమిటంటే, మన దేశ భావితరం క్రీడలతో ముడిపడాలని నా కోరిక. ఆటలు మన జీవితాలలో భాగం కావాలి. ప్రపంచంలోకెల్లా మనదే యువ దేశమైనప్పుడు ఆ యౌవ్వనదశ క్రీడామైదానంలో కూడా కనబడాలి. క్రీడలంటే శారీరిక  ధృఢత్వం, మానసిక చురుకుదనం, వ్యక్తిత్వ మెరుగుదల.  అంతకంటే ఏం కావాలి? ఒకరకంగా ఆటలు మనసులు కలిపేందుకు ఉపయోగపడే పెద్ద ఔషధం. మన దేశ యువత క్రీడాప్రపంచంలో ముందుకు రావాలి. ఇవాల్టి కంప్యూటర్ యుగంలో ప్లే-స్టేషన్ కన్నా ప్లేయింగ్ ఫీల్డ్ చాలా మహత్యం కలిగినదని నేను హెచ్చరించదలచుకున్నాను. కంప్యూటర్ లో FIFA ఆడండి కానీ బయట మైదానంలో కూడా ఎప్పుడైనా ఫుట్బాల్ తో ఫీట్లు చేసి చూపించండి. కంప్యూటర్ లో క్రికెట్ ఆడుతూ ఉండి ఉంటారు కానీ ఆరుబయట మైదానంలో ఆకాశం క్రింద క్రికెట్ ఆడే ఆనందమే వేరు. ఒక సమయంలో ఇంట్లోని పిల్లలు బయటకు వెళ్తే, ఎప్పుడొస్తారని అమ్మ అడిగేది. ఇప్పుడు పరిస్థితి ఎలా ఉందంటే ఇంట్లో పిల్లలు ఉన్నా కూడా ఫోనో, కార్టూన్ సినిమానో చూడడంలో మునిగిపోతున్నారు లేదా మొబైల్ గేమ్ కి అతుక్కుపోతున్నారు. ఇప్పుడు అమ్మకి ’ఎప్పుడు బయటకు పోతావురా’ అని గట్టిగా అరవాల్సి వస్తోంది. కాలాన్ని బట్టి మనుషులు మారిపోతున్నారు. ఒక సమయంలో నువ్వెప్పుడొస్తావు అని అడిగే అమ్మ, ఇవాళ నువ్వెప్పుడు బయటికి వెళ్తావు? అని అడుగుతోంది.

యువ మిత్రులారా, క్రీడామంత్రిత్వశాఖ వారు క్రీడా ప్రతిభను వెతికి, మెరుగుపెట్టడం కోసం ఒక స్పోర్ట్స్ టాలెంట్ సెర్చ్ పోర్టల్ ను తయారుచేశారు. దేశం మొత్తం లో క్రీడారంగంలో ప్రతిభ గల పిల్లలు ఎక్కడ ఉన్నా, క్రీడారంగంలో వాళ్ళు సాధించిన విజయాలు ఈ పోర్టల్ లో బయోడేటాతో సహా లేదా విడియో ను అప్లోడ్ చేయవచ్చు. ఎంచుకున్న ఔత్సాహిక క్రీడాకారులకు క్రీడా మంత్రిత్వశాఖ శిక్షణనందిస్తుంది. ఈ పోర్టల్ రేపటి నుండీ ప్రారంభమవబోతోంది. మన క్రీడాకారులకు సంతోషకరమైన వార్త ఏమిటంటే, భారతదేశంలో అక్టోబర్ 6 నుండీ 28 వరకూ, ఫీఫా అండర్ 17 ప్రపంచ కప్ మొదలవబోతోంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఇరవై నాలుగు టీమ్ లు భారతదేశాన్ని తమ నివాసంగా మార్చుకోనున్నాయి.

రండి, ప్రపంచం నలుమూలల నుండి రాబోయే మన యువ అతిథులను, క్రీడా ఉత్సవాలతో స్వాగతిద్దాం. ఆటలను ఆస్వాదిద్దాం. దేశంలో ఒక క్రీడా వాతావరణాన్ని తయారుచేద్దాం. ఆటల విషయం మాట్లాడుతుంటే నాకు గతవారంలో జరిగిన మనసుకు హత్తుకునే సంఘటన ఒకటి గుర్తుకువచ్చింది. ఆ విషయం నేను దేశప్రజలతో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. చాలా చిన్న వయసు ఉన్న ఆడపిల్లలను కలిసే అవకాశం నాకు లభించింది. వారిలో కొందరు హిమాలయ ప్రాంతాల్లో పుట్టినవారు. సముద్రంతో వారికి ఎప్పుడూ అనుబంధం లేదు. నావికాదళం లో పని చేసే అలాంటి ఆరుగురు ఆడపిల్లల ఉత్సాహం, వాళ్ల ధైర్యం మనందరికీ ప్రేరణని ఇచ్చేలాంటిది. ఈ ఆరుగురు ఆడపిల్లలూ INS తారిణి (Tarini) అనే ఒక చిన్న బోటు తీసుకుని సముద్రాన్ని దాటడానికి బయల్దేరుతున్నారు. ఈ ప్రచారం పేరు "నావికా సాగర్ పరిక్రమ’. వారు ప్రపంచాన్ని మొత్తం చుట్టి కొన్ని నెలల తరువాత, లేదా చాలా నెలల తరువాత భారతదేశం తిరిగివస్తారు. ఒకోసారి నలభై రోజుల దాకా నీటిలోనే ప్రయాణించాల్సి వస్తుంది వారికి. ఒకోసారి వారికి ముఫ్ఫైయ్యేసి రోజులు. సముద్రపు అలల మధ్యన మన ఆరుగురు ఆడపిల్లలు ప్రయాణించడం ప్రపంచంలోనే మొదటి సంఘటన అవుతోంది. ఈ ఆడపిల్లలను చూసి గర్వపడని భారతీయుడు ఉంటాడా? నేను ఈ ఆడపిల్లల ఉత్సాహానికి అభివాదం చేస్తున్నాను. దేశప్రజలతో తమ అనుభవాలను పంచుకోవాల్సిందిగా నేను వారిని కోరాను. నేను కూడా నరేంద్ర మోదీ యాప్ లో మీరంతా చదువుకునేందుకు వీలుగా, వారి అనుభవాల కోసం ఒక విభాగాన్ని ఏర్పాటుచేస్తాను. ఎందుకంటే ఒకరకంగా ఇదొక సాహసగాథ, స్వీయ అనుభవాల కథ. ఈ ఆడపిల్లల మాటలను మీదాకా చేర్చడం నాకు సంతోషకరం. ఈ ఆడపిల్లలకి నేను అనేకానేక అభినందనలు, అనేకానేక ఆశీర్వాదాలు తెలుపుతున్నాను.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, సెప్టెంబర్ ఐదవ తేదీని మనమందరమూ ఉపాధ్యాయ దినోత్సవంగా జరుపుకుంటాం. ఆరోజు మన దేశ మాజీ రాష్ట్రపతి డాక్టర్. సర్వేపల్లి  రాధాకృష్ణన్ గారి జన్మదినం. వారు రాష్ట్రపతి అయినా కూడా జీవితాంతం తనను తాను ఒక అధ్యాపకుడిగానే భావించేవారు. వారు ఎప్పటికీ ఒక అధ్యాపకుడిగానే జీవించడానికి ఇష్టపడేవారు. వృత్తి పట్ల అంకితభావం ఉన్న వ్యక్తి ఆయన. ఒక విద్యావంతుడు, పండితుడు, ఒక రాజనీతిజ్ఞుడు, భారతదేశ రాష్ట్రపతి అయినా కూడా ప్రతి క్షణం ఒక అధ్యాపకుడిలానే భావించుకునేవారు. వారికి నా ప్రణామాలు.

" It is the supreme art of the teacher to awaken joy in creative expression and knowledge." అని ఆల్బర్ట్ ఐన్ స్టీన్ అనే గొప్ప శాస్త్రవేత్త అన్నారు. తన విద్యార్థుల్లో సృజనాత్మక భావాన్ని, జ్ఞానం తాలూకూ ఆనందాన్నీ జాగృతం చేయడమే ఒక అధ్యాపకుడిలో్ అన్నింటికన్నా ఎక్కువగా ఉండాల్సిన ముఖ్యమైన గుణం. ఈసారి ఉపాధ్యాయ దినోత్సవం జరుపుకుంటూ మనం ఒక సంకల్పాన్ని చేద్దామా? ఒక మిషన్ గా మారి ఒక ప్రచారాన్ని చేద్దామా? ’Teach to Transform, Educate to Empower, Learn to Lead” అనే సంకల్పం తో ముందుకు నడుద్దామా? ప్రతి ఒక్కరినీ ఐదేళ్ల వరకూ ఏదో ఒక సంకల్పంతో ముడిపెట్టండి. దానికి సాఫల్యం చేసుకునే మార్గాన్ని చూపెట్టండి. జీవితంలో సాఫల్యాన్ని పొందిన ఆనందాన్ని  అందుకోండి. ఇలాంటి వాతావరణాన్ని మన పాఠశాలలు, మన కళాశాలలు, మన విద్యా సంస్థలు ఏర్పరచగలవు. మన దేశంలో మనం మార్పు గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు, కుటుంబం గురించి మాట్లాడితే అమ్మ గుర్తుకు వచ్చినట్లు, సమాజం గురించి మాట్లాడితే ఉపాధ్యాయుడు గుర్తుకువస్తాడు.  మార్పు లో ఉపాధ్యాయుడికి చాలా పెద్ద పాత్ర ఉంటుంది.  ప్రతి ఉపాధ్యాయుడి జీవితంలోనూ తన సహజమైన కృషి కారణంగా మరొకరి జీవితంలో మార్పులు తెచ్చే ప్రయత్నంలో విజయం పొందిన ఘటనలు, ఎప్పుడో ఒకప్పుడు జరిగిన సంఘటనలు ఉండే ఉంటాయి. మనం గనుక కలిసికట్టుగా ప్రయత్నిస్తే, దేశాన్ని మార్చడంలో అతిపెద్ద పాత్ర వహించగలం. రండి.. ’Teach to Transform’ అనే మంత్రం తో ముందుకు నడుద్దాం.

"ప్రణామం ప్రధానమంత్రి గారూ, నా పేరు డా. అన్నయా అవస్థీ. నేను ముంబాయి నగరంలో ఉంటున్నాను. హోవార్డ్ విశ్వవిద్యాలయం వారి భారతీయ పరిశోధక కేంద్రం లో పనిచేస్తాను. ఒక పరిశోధకుడిగా financial inclusion ,  దానికి సంబంధించిన సామాజిక పథకాలు ఉండే ఆర్థిక సమావేశాలపై నాకు ప్రత్యేకమైన ఆసక్తి ఉంది. మిమ్మల్ని నేను అడిగేదేమిటంటే, మీరు 2014లో ప్రవేశపెట్టిన జన ధన యోజన వల్ల మూడేళ్ల తరువాత కూడా భారతదేశాన్ని ఆర్థికంగా సురక్షితం చేసిందా? దేశం ఆర్థికంగా బలోపేతం అయ్యిందా? గణాంకాలు చూసి చెప్పగలరా? ఈ  సాధికారత, సదుపాయాలు మన మహిళలకు, రైతులకు, గ్రామాల్లోని శ్రామికుల వద్దకూ చేరగలిగిందా?చెప్పండి. ధన్యవాదాలు."

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, ’ప్రధానమంత్రి జన ధన యోజన’ , financial inclusion , భారతదేశం లోనే కాక ప్రపంచం మొత్తం లోని ఆర్థిక జగత్తులోని పండితులకు చర్చావిషయమైంది. 2014, ఆగష్టు 28 న నా మనసులోని ఒక కలతో ఈ ప్రచారాన్ని ప్రారంభించాను. రేపు ఆగష్టు 28 న ఈ ’ప్రధానమంత్రి జన ధన యొజన’ మొదలై మూడేళ్ళు పూర్తి అవుతాయి. ముఫ్ఫై కోట్ల కొత్త కుటుంబాలవారిని దీనితో జతపరిచాం, బ్యాంక్ ఖాతాలు తెరిచాం. ఈ సంఖ్య ప్రపంచంలో ఎన్నో దేశాల జనాభా కంటే ఎక్కువ. ఈవేళ నా వద్ద పెద్ద సమాధానమే ఉంది.. మూడేళ్ళ లోపే సమాజంలోని ఆఖరి మెట్టుపై కూచుని ఉన్న నా పేద సోదరుడు కూడా దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ తాలూకూ ముఖ్య ధార లో భాగస్థుడయ్యాడు. అతడి అలవాటు మారింది. అతడు బ్యాంక్ కు వెళ్ళివస్తున్నాడు. డబ్బుని ఆదా చేస్తున్నాడు. డబ్బు ఉండటం వల్ల సురక్షితంగా ఉండగలుగుతున్నాడు. డబ్బు చేతిలో ఉన్నా, జేబులో ఉన్నా, ఇంట్లో ఉన్నా వృధాఖర్చు చెయ్యడానికి మనసవుతుంది. కానీ ఇప్పుడు ఏర్పడిన సంయమన వాతావరణం వల్ల నెమ్మది నెమ్మదిగా అతడికి కూడా డబ్బు పిల్లల అవసరలకు పనికివస్తుందని అర్థమౌతోంది. రాబోయే రోజుల్లో ఏదన్నా మంచి పని చెయ్యాలంటే డబ్బులు పనికివస్తాయని అర్థమైంది. పేదవాడు ఇప్పుడు తన జేబులోని రుపే కార్డ్ ని చూసుకుని, ధనవంతులతో సమానంగా తనను తాను చూసుకుంటున్నాడు. వాళ్ల జేబుల్లో క్రెడిట్ కార్డ్ ఉంటే, నా జేబులో రుపే కార్డ్ ఉంది అని సంతృప్తి పడుతున్నాడు. అది తనకు గౌరవంగా భావిస్తున్నాడు. ప్రధానమంత్రి జన ధన యోజనలో మన పేదవారి ద్వారా దాదాపు 65 వేల కోట్ల రూపాయిలు బ్యాంకుల్లో జమ అయ్యింది. ఒకరకంగా ఇది పేదవారి ఆదా. రాబోయే రోజుల్లో ఇదే వారి శక్తి. ప్రధానమంత్రి జన ధన యోజన ద్వారా ఎవరి ఖాతాలయితే ఏర్పడ్డాయో, వారికి బీమా లాభం కూడా లభించింది.

ప్రధానమంత్రి జీవన జ్యోతి బీమా పథకం, ప్రధానమంత్రి సురక్షా బీమా పథకం - ఒక రూపాయి, ముఫ్ఫై రూపాయల అతి తక్కువ ప్రీమియం ఈవేళ పేదవారికి జీవితంలో కొత్త నమ్మకాన్ని అందిస్తోంది. చాలా కుటుంబాల్లో ఒక రూపాయి బీమా కారణంగా; పేదవాడికి ఆపద వచ్చినప్పుడు, కుటుంబంలో ముఖ్యవ్యక్తి మరణిస్తే, కొద్ది రోజుల్లోనే వారికి రెండు లక్షల రూపాయిలు లభిస్తాయి. దళితులైనా, గిరిజనులైనా, మహిళలైనా, చదువుకున్న యువకుడైనా, తన కాళ్ళపై తాను నిలబడి ఏదన్నా చెయ్యాలనుకునే యువకుడైనా ప్రధానమంత్రి ముద్రా పథకం, స్టార్టప్ పథకం, స్టాండప్ పథకం మొదలైన పథకాల ద్వారా ప్రయోజనం పొందుతున్నారు. కోటాను కోట్ల యువతకు  ప్రధానమంత్రి ముద్రా పథకం ద్వారా బ్యాంకుల నుండి ఏ గ్యారెంటీ లేకుండానే ఋణాలు అందేలా, వారు స్వయంగా తమ కాళ్లపై తాము నిలబడుతున్నారు. ఇంతే కాక, ప్రతి ఒక్కరూ మరొకరికి లేదా ఇద్దరికి ఉద్యోగాన్ని ఇచ్చే సఫలయత్నం చేశారు. గత కొద్ది రోజుల క్రితం బ్యాంకుల వారు నన్ను కలిశారు. జన ధన యోజన వల్లా, ఇన్సురెన్స్ వల్లా, రుపే కార్డ్ వల్లా, ప్రధానమంత్రి ముద్రా పథకం వల్లా, సామాన్య ప్రజలకు ఎలాంటి లాభం చేకూరిందో, వారు సర్వే చేయించారు. వాటి వల్ల ప్రేరణాత్మకమైన సంఘటనలు వెలికివచ్చాయి. ఇవాళ సమయం లేదు కానీ అలాంటి విషయాలను  మై గౌ.ఇన్ లో అప్లోడ్ చెయ్యమని బ్యాంకులవారికి నేను కోరుతున్నాను. ఒక ప్రణాళిక వ్యక్తి జీవితంలో ఎలాంటి మార్పును తీసుకువస్తుందో, ఎలా శక్తిని నింపుతుందో , ఎలా కొత్త విశ్వాసాన్ని నింపుతుందో, దానిని చదివి  ప్రజలు ప్రేరణ పొందుతారు. అలాంటి ఎన్నో ఉదాహరణలు నా వద్దకు వచ్చాయి. వాటిని మీవరకూ చేర్చే పూర్తి ప్రయత్నాన్ని నేను చేస్తాను. ఇలాంటి ప్రేరణాత్మక ఘటనల వల్ల మీడియా వారు కూడా పూర్తి లాభాన్ని పొందవచ్చు. అలాంటివారి ముఖాముఖిని ప్రసారం చేసి కొత్త తరాలవారికి కొత్త ప్రేరణను అందించగలరు.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, మరోసారి మీ అందరికీ ’మిచ్ఛామి దుక్కడం ’ - నొప్పించి ఉంటే క్షమించండి . అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా,

నమస్కారం.

వర్షాకాలంలో మనిషి మనసు చాలా పారవశ్యంగా ఉంటుంది. పశువులు, పక్షులు, మెక్కలు, ప్రకృతి, ప్రతి ఒక్కరు వర్షాగమనం వల్ల ఉల్లాసంగా మారిపోతారు. కానీ ఎప్పుడైనా వర్షం వికృత రూపాన్ని ధరిస్తే మాత్రం వినాశనాన్ని సృష్టించే శక్తి నీటికి ఎంత ఉందో తెలుస్తుంది. ప్రకృతి మనకు జీవితాన్ని ప్రసాదిస్తుంది. మన భాధ్యతలను స్వీకరిస్తుంది. కానీ, అప్పుడప్పుడు భూకంపాలు, వరదల వంటి ప్రకృతి వైపరీత్యాలు వచ్చినప్పుడు తన భయంకరమైన స్వరూపంతో ఎంతో వినాశనాన్ని సృష్టిస్తుంది. మారుతున్న ఋతు చక్రంతో పర్యావరణం లో మార్పులు వస్తున్నాయి. దాని ప్రభావం కూడా చాలా తీవ్రంగా ఉంటోంది. గత కొన్ని రోజుల్లో భారతదేశంలోని అసమ్, ఈశాన్య ప్రాంతాలు, గుజరాత్, రాజస్తాన్, బెంగాల్ లోని కొన్ని ప్రాంతాలలో అతివృష్టి కారణంగా ప్రాకృతిక ఆపదల్ని ఎదుర్కోవాల్సి వచ్చింది. వరద ప్రాంతాలలో ఎంతో పర్యవేక్షణ జరుగుతోంది. సహాయ కార్యక్రమాలు విస్తృత స్థాయిలో జరుగుతున్నాయి. మంత్రివర్గం లోని నా మిత్ర సభ్యులు కూడా ఏ ప్రాంతానికి వీలైతే ఆ ప్రాంతానికి చేరుకొంటున్నారు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు కూడా తమ తమ పధ్ధతులలో వరద బాధితులకు వీలైనంత ఉత్తమ సహాయాన్ని అందిస్తున్నాయి. ఇలాంటి పరిస్థితులలో ప్రజల సహాయార్థం సామాజిక సంస్థలు, సాంస్కృతిక సంస్థలు, సేవాభావంతో పని చేసే పౌరులు వారికి చేతనైనంతగా సహాయం చేస్తున్నారు. భారత ప్రభుత్వం తరఫున మిలిటరీ జవానులైనా, వాయు సేన వారైనా, ఎన్ డిఆర్ఎఫ్ వారైనా, అర్ధసైనిక బలగాలైనా ఇటువంటి సమయాలలో ఆపదలో చిక్కుకొన్న వారిని తమ ప్రాణాలొడ్డి సహాయపడడానికి సంతోషంగా ఏకమౌతారు. వరదల వల్ల జన జీవితం చాలా అస్తవ్యస్తంగా తయారవుతుంది. పంటలు, పశువులు, మౌలిక సదుపాయాలు, రహదారులు, విద్యుత్తు, సమాచార మాధ్యమాలు మొదలైనవన్నీ ప్రభావితం అవుతాయి. ముఖ్యంగా మన రైతు సోదరులకు, పంటలకు నష్టం వాటిల్లినప్పుడు వారు నష్టపోకుండా ఇన్ శ్యూరెన్స్ కంపెనీలకు, ముఖ్యంగా పంటల బీమా సంస్థలు రైతులకు క్లయిమ్ సెటిల్ మెంట్ వెంటనే చేసేటట్టు, వారు ముందస్తుగా అప్రమత్తంగా ఉండేటట్టు ప్రణాళికలు తయారు చేశాము. వరద పరిస్థితులను ఎదుర్కోవడానికి 24 గంటలు కంట్రోల్ రూమ్ హెల్ప్ లైన్ నంబరు 1078 నిరంతరం పనిచేస్తోంది. ప్రజలు వారి కష్టాలు చెప్తున్నారు కూడా. వర్షాకాలానికి ముందరే అత్యధిక ప్రాంతాల్లో ముందస్తు అప్రమత్తత తో ప్రభుత్వ వ్యవస్థలన్నింటినీ సిధ్ధంగా ఉంచాము. ఎన్ డిఆర్ఎఫ్ బృందాలను పనిలో పెట్టాము. వారు, ప్రతి చోటా ఆపదమిత్రులను తయారుచెయ్యటం, వారికి ఏమేమి చెయ్యాలో ఏమేమి చెయ్యకూడదో శిక్షణనివ్వడం, వాలంటీర్లను నిర్ణయించడం, ఒక వైపు ప్రజా సంస్థల్ని నిలబెట్టడం మొదలైన పనులన్నీ చేస్తారు. ఈరోజుల్లో మనకు ముందుగానే వాతావరణ సూచనలు లభిస్తున్నాయి. సాంకేతిక విజ్ఞా నం అబివృధ్ధి చెందడం వల్ల అంతరిక్ష విజ్ఞానం కూడా వాతావరణ అంచనాలు సరిగ్గా వెయ్యడంలో పెద్ద పాత్ర వహిస్తోంది. నెమ్మది నెమ్మదిగా మనం కూడా ఈ వాతావరణ సూచనల ప్రకారంగా మన పనులను చేసుకుంటూ ఉంటే, నష్టాల నుండి మనల్ని మనం రక్షించుకోవచ్చు.

నేను ‘మనసులో మాట’ కార్యక్రమం కోసం తయారయ్యేటప్పుడు, నాకన్నా ఎక్కువగా దేశ ప్రజలు ఎక్కువ తయారవడాన్ని నేను గమనిస్తున్నాను. ఈసారి జిఎస్ టి గురించి ఎన్ని ఉత్తరాలు, ఫోన్ కాల్స్ వచ్చాయంటే ఇప్పటికీ ప్రజలు వారి ఆనందాన్ని, కుతూహలాన్నీ వ్యక్తంచేస్తున్నారన్న మాట. ఒక ఫోన్ కాల్ మీకు వినిపిస్తాను..

‘‘ నమస్కారం ప్రధాన మంత్రి గారూ, నేను.. గుడ్ గావ్ నుండి.. నీతూ గర్గ్ ను మాట్లాడుతున్నాను. నేను మీ చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్స్ డే నాటి ప్రసంగాన్ని విని, చాలా ప్రభావితమయ్యాను. క్రిందటి నెల ఇదే తేదీన మన దేశంలో వస్తువులు మరియు సేవల పన్ను (జిఎస్ టి) అమలులోకి వచ్చింది. దానివల్ల గత నెల రోజులుగా ప్రభుత్వం ఆశించిన ఫలితాలు వస్తున్నాయో లేదో మీరు చెప్పగలరా ? ఈ విషయంలో మీ ఆలోచనలను నేను తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నాను. ధన్యవాదాలు. ’’

జిఎస్ టి అమలు లోకి వచ్చి దాదాపు నెల రోజులు గడిచింది. లాభాలు కూడా కనిపించడం మొదలైంది. జిఎస్ టి కారణంగా వారు అవసరంగా కొనుగోలు చేస్తున్న వస్తువుల్లో ధర ఎలా తగ్గిందో, వస్తువులు ఎలా చవకగా లభిస్తున్నాయో చెప్తూ ఎవరైనా పేదల నుండి నాకు ఉత్తరాలు వచ్చినప్పుడు నాకు చాలా సంతోషం, ఆనందం కలుగుతున్నాయి. మొదట్లో ఎలా ఉంటుందో ఏమో అని భయపడ్డాను. కానీ, ఇప్పుడు నెమ్మదిగా అన్ని విషయాలూ నేర్చుకుంటూ తెలుసుకొంటున్నారు. వ్యాపారం మునుపటి కంటే సులభమైందని ఈశాన్య ప్రదేశాలు, సుదూర కొండ ప్రదేశాల్లో, అడవుల్లో నివసించే వ్యక్తులు నాకు ఉత్తరాలు రాసినప్పుడు ఆనందం కలుగుతుంది. ముఖ్యంగా వినియోగదారుకు వ్యాపారస్థుడి మీద నమ్మకం పెరుగుతోంది. రవాణా మరియు లాజిస్టిక్స్ రంగంలో జిఎస్ టి ప్రభావం ఎంతగా పడిందో, నేనూ గమనిస్తున్నాను. ట్రక్కుల రాకపోకలు పెరిగాయి. దూరాన్ని నిర్ణయించడం ఇప్పుడు సులభమైపోయింది. హైవే లు cluster- free అయిపోయాయి. ట్రక్కుల వేగం పెరగడం వల్ల కాలుష్యం కూడా తగ్గింది. సరుకులు కూడా త్వరగా చేరుతున్నాయి. ఈ సౌలభ్యం వల్ల ఆర్థిక ద్రవ్య వేగానికి కూడా బలం చేకూరుతుంది. ఇంతకు ముందు పన్నులు విడివిడిగా ఉండడం వల్ల రవాణా మరియు లాజిస్టిక్స్ రంగంలో ఎక్కువ వనరులు రాత పని చెయ్యడానికే చాలా సమయం పట్టేది. అందుకోసం ప్రతి రాష్ట్రంలోనూ కొత్త కొత్త గోదాములు కట్టాల్సి వచ్చేది. నేను ‘గుడ్ అండ్ సింపుల్ టాక్స్’ అని పిలిచే జిఎస్ టి నిజంగానే మన ఆర్థిక వ్యవస్థ మీద చాలా తక్కువ సమయంలోనే ఒక అనుకూల ప్రభావాన్ని ఉత్పన్నం చేసింది. ఎంతో వేగంగా వచ్చిన చక్కని మార్పు, వేగంగా జరిగిన మైగ్రేషన్ రిజిస్ట్రేషన్ యావత్ దేశంలో ఒక కొత్త నమ్మకాన్ని పుట్టించాయి. ఆర్థిక వ్యవస్థ లోని పండితులు, సాంకేతిక నిపుణులు భారతదేశంలో జిఎస్ టి ప్రయోగాన్ని గురించి పరిశోధన చేసి ఒక నమూనా వలె ప్రపంచం ముందర ఎప్పుడో ఒకప్పుడు తప్పక నిలబెడతారు. ఇది ప్రపంచంలోని విశ్వవిద్యాలయాలన్నింటికీ ఒక కేస్ స్టడీ అవుతుంది. ఎందుకంటే ఇంత పెద్ద ఎత్తున, ఇంత గొప్ప మార్పు, ఇన్ని కోట్ల ప్రజల ప్రమేయంతో ఈ విశాల దేశంలో దానిని అమలుపరచడం, విజయవంతంగా ముందుకు నడిపించడం అన్నది చాలా పెద్ద కార్యం. ప్రపంచం తప్పకుండా ఈ విషయంపై పరిశోధన చేస్తుంది. ఇప్పుడు జిఎస్ టి అమలులోకి వచ్చింది; అన్ని రాష్ట్రాలకు అందులో భాగం, బాధ్యతా ఉన్నాయి. అన్ని నిర్ణయాలను రాష్ట్ర, కేంద్ర ప్రభుత్వాలు కలిపి ఏకగ్రీవంగా తీసుకొన్నాయి. పేదవాడి కంచంలో ఏ రకమైన బరువు పడకూడదన్నదే ఆ ఏకగ్రీవ నిర్ణయాల పరిణామం. జిఎస్ టి కి ముందర ఏ వస్తువు ధర ఎంత ఉండేది, ఇప్పటి కొత్త పరిస్థితుల్లో ఆ ధర ఎంత ఉంది అన్న సంగతులన్నీ జిఎస్ టి యాప్ లో మీ మొబైల్ ఫోన్ ద్వారానే మీరు చక్కగా తెలుసుకోవచ్చు. ఒక దేశం ఒకే పన్ను అనే పెద్ద కల నిజమైంది. జిఎస్ టి విషయంలో ఏ రకంగా తాలూకా స్థాయి నుండి భారత ప్రభుత్వం వరకూ నిమగ్నమై ఉన్న ప్రభుత్వ ఉద్యోగులందరూ ఎంత కష్టపడి పనిచేశారో నేను గమనించాను. ప్రభుత్వానికి, వ్యాపారస్థులకు మధ్య ఎంతో చక్కని, స్నేహపూర్వకమైన వాతావరణం ఏర్పడింది. వినియోగదారుకు, ప్రభుత్వానికీ మధ్య విశ్వాసం పెంపొందించడానికి ఇది ఎంతో ముఖ్య పాత్ర వహించింది. ఈ కార్యక్రమంలో పాల్గొన్న అన్ని మంత్రిత్వ శాఖలకు, అన్ని విభాగాలకు, కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల అధికారులు అందరికీ నా హృదయ పూర్వక అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. జిఎస్ టి భారత దేశ సమష్టి శక్తికి ఒక గొప్ప ఉదాహరణ. ఇది ఒక చరిత్రాత్మక ఘనకార్యం. ఇది కేవలం పన్నుల సంస్కరణ కాదు, ఇది ఒక కొత్త నిజాయితీతో కూడినటువంటి సంస్కృతికి బలాన్ని ఇచ్చే ఆర్థిక వ్యవస్థ. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే, ఇది ఒక సామాజిక సంస్కరణ ఉద్యమం. ఇంత పెద్ద ప్రయత్నాన్ని సులువుగా విజయవంతం చేసినందుకు మరో సారి నేను కోట్లాది దేశవాసులందరికీ కోటి కోటి ప్రణామాలు చేస్తున్నాను.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, ఆగస్టు నెల అంటేనే విప్లవ నెల. 1920 ఆగస్టు 1 న సహాయనిరాకరణోద్యమం మొదలైందని సహజంగానే మనం చిన్నప్పటి నుండీ వింటూ వస్తున్నాం. 1942 ఆగస్టు 9 న ‘క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం’ మొదలైంది. దీనిని ఆగస్టు విప్లవమని కూడా అంటారు. 1947 ఆగస్టు 15న దేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చింది. ఒక రకంగా చూస్తే, ఆగస్టు నెలలో జరిగిన ఘటనలన్నీ కూడా స్వాతంత్ర పోరాట చరిత్రతో ముఖ్యంగా ముడిపడి ఉన్నాయి. ఈ ఏడాది మనం ‘‘క్విట్ ఇండియా’’ ఉద్యమం తాలూకూ వజ్రోత్సవాన్ని జరుపుకోబోతున్నాం. కానీ ఈ ‘‘క్విట్ ఇండియా’’ అనే నినాదాన్ని డాక్టర్. యూసుఫ్ మెహ్రర్ అలీ అనే ఆయన ఇచ్చారన్న సంగతి చాలా కొద్దిమందికే తెలుసు. ఆగస్టు 9వ తేదీ 1942లో ఏం జరిగిందో మన కొత్త తరం వారు తెలుసుకోవాలి. 1857 నుండి 1942 వరకూ స్వాతంత్రం కోసం ఏ స్వాతంత్ర ఉద్దీపనతో దేశ ప్రజలు ముడిపడి ఉన్నారో, ఏ ఉద్రేకాన్ని పంచుకున్నారో అది మన భావి భారత నిర్మాణానికి ప్రేరణ. మన స్వాతంత్ర సమర యోధులు చేసిన త్యాగం, తపస్సు, ఇచ్చిన బలిదానాలకూ మించిన ప్రేరణ ఏమి ఉంటుంది మనకు ?

భారత స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో ‘క్విట్ ఇండియా’ ఉద్యమం ఒక ముఖ్యమైన నినాదం. బ్రిటిష్ ప్రభుత్వపు సంకెళ్లను విడిపించుకోవడానికి యావత్ దేశానికీ ఈ ఉద్యమమే ప్రేరణను ఇచ్చింది. ఆంగ్లేయులకు విరుధ్ధంగా భారతీయ ప్రజలు ప్రతి మూల నుండీ, పల్లెల నుండీ, పట్టణాల నుండీ, చదువుకున్న వారైనా, నిరక్ష్యరాస్యులైనా, పేదవారైనా, ధనికులైనా, ప్రతి ఒక్కరూ చేయీ చేయీ కలిపి ‘క్విట్ ఇండియా’ ఉద్యమంలో భాగమైన సమయం ఇదే! జనాక్రోశం చిట్టచివరి దశ కు చేరుకున్న తరుణం అది. మహాత్మ గాంధీ గారి ఆహ్వానంపై లక్షల మంది భారతీయులు ‘‘డూ ఆర్ డై’’ అనే మంత్రంతో తమ జీవితాన్ని ఉద్యమ ప్రవాహంలోకి నడిపించారు. లక్షల మంది యువకులు వారి చదువులను సైతం ఆపివేసి, పుస్తకాలను వదలివేశారు. స్వాతంత్ర్యమనే మంత్ర జపంతో ముందుకు నడిచారు. ‘క్విట్ ఇండియా’ ఉద్యమానికి ఆగస్టు 9న మహాత్మ గాంధీ గారు పిలుపునైతే ఇచ్చారు కానీ, పెద్ద పెద్ద నేతలందరినీ బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం జైళ్ళలో బంధించేసింది. అదే సమయంలో రెండవ తరం నేతలైన డాక్టర్. లోహియా, జయ ప్రకాశ్ నారాయణ్ ల వంటి మహా పురుషులు ఉద్యమంలో పెద్ద పాత్రను పోషించారు.

1920 లో సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం, 1942 లో ‘క్విట్ ఇండియా’ ఉద్యమం,.. ఈ రెండూ కూడా మహాత్మ గాంధీ గారి రెండు స్వరూపాలను మనకు చూపెడతాయి. సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమం స్వరూపమే వేరు. 1942 లో ఉద్యమ తీవ్రత ఎంతగా పెరిగిపోయిందంటే, మహాత్మ గాంధీ లాంటి మహా పురుషుడు కూడా ‘‘డూ ఆర్ డై’ అనే మంత్రాన్ని అందుకొన్నారు. దీనంతటికీ వెనుక ప్రజల మద్దతు ఉంది; ప్రజల తోడు ఉంది; ప్రజల సంకల్పం ఉంది; ప్రజల సంఘర్షణ ఉంది; యావత్ దేశం ఒక్కటై పోరాటం చేసింది. ఒక్కసారి గనుక భారతదేశ చరిత్రను తిరగేస్తే, అసలు భారతదేశ మొదటి స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం 1857 లోనే మొదలైందని నేను అప్పుడప్పుడు అనుకుంటాను. అప్పుడు ప్రారంభమైన స్వాతంత్ర్య సంగ్రామం 1942 వరకూ దేశంలో ఏదో ఒక మూల జరుగుతూనే ఉంది. ఈ సుదీర్ఘ కాలం దేశప్రజల మనసుల్లో స్వాతంత్రమనే ఉద్రేకాన్ని పుట్టించింది. ప్రతి ఒక్కరూ ఏదో ఒకటి చెయ్యాలనే నిర్ణయానికి నిబధ్ధులైపోయారు. తరాలు మారుతున్నా ప్రజల సంకల్పంలో మార్పు రాలేదు. ప్రజలు వస్తున్నారు.. ఏకం అవుతున్నారు. వెళ్తున్నారు.. కొత్త వారు వస్తున్నారు. మళ్ళీ వారంతా ఏకం అవుతున్నారు. ఆంగ్ల సామ్రాజ్యాన్ని వేళ్లతో పెకలించి పారేయడానికి దేశం ప్రతి క్షణం ప్రయత్నిస్తూనే ఉంది. 1857 నుండీ 1942 వరకూ జరిగిన ఈ పరిశ్రమ, సంగ్రామాలు కల్పించిన ఒక కొత్త పరిస్థితి, 1942 నాటికి చివరి దశ కి చేరుకుంది. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం ఎంతగా మారుమ్రోగిపోయిందంటే మరో ఐదేళ్ల లోపునే 1947లో ఆంగ్లేయులు దేశం వదలి వెళ్ళాల్సివచ్చింది. 1857 నుండీ 1942 వరకూ ఈ స్వాతంత్ర ఉద్దీపన ప్రజలందరి వద్దకూ చేరింది. ఇక 1942 నుండీ 1947 వరకూ ఐదేళ్ల పాటు ప్రజలందరూ ఒకే మనసుతో, సంకల్పంతో నిర్ణయాత్మకంగా ఉంటూ సఫలపూర్వకంగా దేశానికి స్వాతంత్ర్యాన్ని అందించడానికి ఈ ఐదేళ్ళ కాలం కారణమయ్యింది. ఈ ఐదేళ్ళూ ఒక మలుపు లాంటివి.

ఇప్పుడు మిమ్మల్నొక గణితంతో కలుపుతాను. 1947లో మనకి స్వాతంత్ర్యం వచ్చింది. ఇప్పుడు 2017. దాదాపు డెభ్భై ఏళ్లు గడిచిపోయాయి. ప్రభుత్వాలు వచ్చాయి.. వెళ్ళాయి. వ్యవస్థలు తయారయ్యాయి, మారాయి, పెంపొందాయి, పెరిగాయి. దేశాన్ని సమస్యల్లోంచి బయట పడెయ్యటానికి ప్రతి ఒక్కరూ తమ తమ పధ్ధతుల్లో ప్రయత్నించారు. దేశంలో ఉపాధి అవకాశాలు పెంచడానికీ, పేదరికాన్ని నిర్మూలించడానికీ, అభివృధ్ధిని పెంచడానికీ ప్రయత్నాలు జరిగాయి. వారి వారి పధ్ధతుల్లో శ్రమించారు. విజయం లభించింది కూడా. అపేక్షలు పుట్టాయి. 1942 నుండి 1947 వరకూ ఈ ఐదేళ్ళూ కూడా సంకల్పసిధ్ధి కి ఒక మలుపులాంటివి. నేను గమనించినంతవరకూ 2017 నుండీ 2022 వరకూ ఉన్న ఐదేళ్ళు కూడా అప్పటి ఐదేళ్ల లాగ సంకల్పసిధ్ధికి తోడ్పడేలాంటివే. ఈ 2017 ఆగస్టు 15ని మనం ఒక సంకల్ప పర్వంగా జరుపుకుందాం. 2022 లో స్వాతంత్ర్య వజ్రోత్సవాల సమయానికల్లా మనం ఆ సంకల్పాన్ని సాధించి తీరతాం. నూట పాతిక కోట్ల దేశ ప్రజలు గనుక ఆగస్టు 9 నాటి విప్లవ దినాన్ని గుర్తు చేసుకుని, ఈ ఆగస్టు 15న ప్రతి భారతీయుడూ వ్యక్తిగా, పౌరుడిగా దేశానికి ఈ సేవ చేస్తాను, కుటుంబపరంగా ఇది చేస్తాను, సమాజపరంగా ఇది చేస్తాను, పల్లెలు పట్నాల పరంగా ఇది చేస్తాను, ప్రభుత్వ విభాగం రూపంలో ఇది చేస్తాను, ప్రభుత్వపరంగా ఇది చేస్తాను అని సంకల్పించుకోవాలి. కోట్లాది కోట్ల సంకల్పాలు ఏర్పడాలి. అవి సంపూర్ణమవ్వడానికి ప్రయత్నించాలి. ఎలాగైతే 1942 నుండి 1947 వరకూ ఐదేళ్ళు దేశ స్వాతంత్ర్యానికి మైలురాళ్ళయ్యాయో; ఈ ఐదేళ్ళు, అంటే 2017 నుండీ 2022 వరకు.. భారత దేశ భవిష్యత్తు కోసం అలాగే మైలురాళ్లవ్వాలి, అలానే చెయ్యాలి కూడా. ఐదేళ్ల తరువాత దేశ స్వాతంత్ర్య వజ్రోత్సవాలు జరుపుకొంటాము. అందుకని మనందరం ఇవాళ ఒక ధృఢసంకల్పాన్ని చేసుకోవాలి. 2017ను మన సంకల్ప సంవత్సరంగా చేసుకోవాలి. ఈ ఆగస్టు నెలను సంకల్పంతో ముడిపెట్టి ధృఢపరుచుకోవాలి. మురికి - క్విట్ ఇండియా, పేదరికం- క్విట్ ఇండియా, లంచగొండితనం - క్విట్ ఇండియా, ఉగ్రవాదం - క్విట్ ఇండియా, కులతత్వం -క్విట్ ఇండియా, మతతత్వం -క్విట్ ఇండియా!

ఇవాళ్టి ఆవశ్యకత ‘‘డూ ఆర్ డై’’ కాదు సంకల్పంతో ముడిపడడానికి. కలవడానికి. అత్యుత్తమ ఫలితాలను సాధించడానికి సంకల్పించడం అవసరం. సంకల్పం కోసమే జీవించాలి. పోరాడాలి. రండి, ఈ ఆగస్టు నెల 9వ తేదీ నుండి సంకల్ప సిధ్ధి కోసం ఒక మహోద్యమాన్ని నడుపుదాము. ప్రతి భారతీయుడూ, సామాజిక సంస్థ, స్థానిక సంస్థల ప్రాంతీయ విభాగాలు, పాఠశాలలూ, కళాశాలలూ, వివిధ సంస్థలు, ప్రతి ఒక్కరం కూడా ‘నూతన భారత్’ కోసం సంకల్పిద్దాము. రాబోయే ఐదేళ్లలో మనం సాధ్యపరుచుకునే సంకల్పం కావాలది. యువత సంఘాలు, విద్యార్థి సంఘాలు, ఎన్ జి వో మొదలైన వారు సామూహిక చర్చలను జరిపించవచ్చు. కొత్త కొత్త ఆలోచనలను వెలికి తీయవచ్చు. మనం దేశాన్ని ఏ స్థాయికి చేర్చగలం, ఒక వ్యక్తిగా ఆ కార్యక్రమంలో నేను ఎటువంటి సహకారాన్ని అందించగలను అని ఆలోచించాలి. రండి, ఈ సంకల్ప పర్వంలో మనమూ భాగం అవుదాము.

మనం ఎక్కడ ఉన్నా లేకపోయినా, మనం ఆన్ లైన్ లో తప్పకుండా ఉంటాము కాబట్టి, ఇవాళ నేను ముఖ్యంగా ఆన్ లైన్ ప్రపంచంతో, నా యువ మిత్రులను, నా యువ సహచరులను ‘నవ భారత’ నిర్మాణానికి వారు సృజనాత్మక పధ్ధతులతో సహకారాన్ని అందించడానికి ముందుకు రావాలని ఆహ్వానిస్తున్నాను. సాంకేతికతను ఉపయోగిస్తూ వీడియోలు, పోస్ట్ లు, బ్లాగ్ లు, వ్యాసాలు, కొత్త కొత్త ఆలోచనలు తీసుకొని రండి. ఈ ప్రచారాన్ని ఒక జనాందోళనగా మనం మలుద్దాం. NarendraModiApp లో కూడా యువ మిత్రుల కోసం ‘క్విట్ ఇండియా క్విజ్ ’ ను ఆవిష్కరించబోతున్నాం. ఈ క్విజ్ యువతను మన దేశ ఘన చరిత్రతో జోడించి, స్వాతంత్ర్యోద్యమ నాయకులను పరిచయం చెయ్యడానికి ఉపయోగపడుతుంది. మీరు ఈ ప్రయత్నానికి తప్పకుండా విస్తృతమైన ప్రచారం కల్పించి, అన్నిదిశలా వ్యాపింపజేస్తారని నేను నమ్ముతున్నాను.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, ఆగస్టు 15వ తేదీన దేశ ‘ప్రధాన సేవకుడి’గా ఎర్ర కోట నుండి దేశ ప్రజలతో మాట్లాడే అవకాశం లభిస్తుంది. నేనొక నిమిత్త మాత్రుడిని మాత్రమే. అక్కడ మాట్లాడేది ఒక వ్యక్తి కాదు. ఎర్ర కోట నుండి నూట పాతిక కోట్ల ప్రజల స్వరం ప్రతిధ్వనిస్తుంది. వాళ్ల కలలకు మాటల రూపాన్ని ఇచ్చే ప్రయత్నం జరుగుతుంది. గత మూడేళ్లుగా వరుసగా దేశం నలుమూలల నుండీ ఆగస్టు 15 నాడు నేను ఏం మాట్లాడాలి, ఏ విషయాలను గురించి చెప్పాలి అనే సూచనలు, సలహాలు అందుతూనే ఉన్నాయి.

ఈసారి కూడా MyGov లేదా NarendraModiApp లకు మీరు మీ ఆలోచనలను తప్పక పంపవలసిందిగా నేను మిమ్మల్ని ఆహ్వానిస్తున్నాను. నేను స్వయంగా వాటిని చదువుతాను. ఆగస్టు 15వ తేదీన నాకు దొరికినంత సమయంలో వాటిని ప్రస్తావించడానికి కూడా ప్రయత్నిస్తాను. గత మూడేళ్ళ ఆగస్టు 15 ప్రసంగాలలో నాకు వినబడ్డ ఫిర్యాదు ఏమిటంటే, నా ప్రసంగాలు ఎక్కువ సమయాన్ని తీసుకొంటున్నాయని. అందుకని ఈసారి నా ప్రసంగం సమయాన్ని తగ్గిద్దామని నేను నిర్ణయించుకొన్నాను. మొత్తంమీద నలభై ఐదు, ఏభై నిమిషాల్లో పూర్తి చెయ్యడానికి ప్రయత్నిస్తాను. నేను నా కోసం నియమాన్ని పెట్టుకున్నాను కానీ నిలబెట్టుకోగలనో లేదో తెలీదు. కానీ తప్పకుండా నా ప్రసంగ సమయాన్ని తగ్గించాలనే ప్రయత్నంలో ఉన్నాను.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, నేను మరో విషయాన్ని ప్రస్తావించదలుచుకున్నాను. భారత దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఒక సామాజిక అర్థశాస్త్రం ఇమిడి ఉంది. దానిని మనం ఎప్పుడూ తక్కువగా పరిగణించకూడదు. మన పండుగలూ, మన ఉత్సవాలూ కేవలం ఆనందదాయకాలే కాదు. మన పండుగలూ, మన ఉత్సవాలూ సామాజిక సంస్కరణోద్యమాలు కూడా. కానీ దానితో పాటుగా మన ప్రతి పండుగ నిరుపేద పౌరుడి ఆర్థిక జీవనంతో కూడా నేరుగా ముడిపడి ఉంటుంది. కొన్ని రోజుల్లో రక్షాబంధనం, జన్మాష్టమి, వినాయక చవితి, దాని తర్వాత చవితి చంద్రుడు, అనంత చతుర్దశి, దుర్గా పూజ, దీపావళి.. ఇలా వరుసగా పండుగలు వస్తాయి. ఇవన్నీ కూడా పేదవారికి ఆర్థిక సంపాదనకు తోడ్పడతాయి. పండుగలన్నింటిలో ఒక సహజమైన ఆనందం ఇమిడివుంటుంది. పండుగల అనుబంధాలలో తియ్యదనాన్ని, కుటుంబంలో స్నేహాన్ని, సమాజంలో సౌభ్రాతృత్వాన్ని తీసుకు వస్తాయి. వ్యక్తిని, సమాజాన్ని ముడి పెడతాయి. వ్యక్తి నుండి సమష్టి దాకా ఒక సహజ ప్రయాణం జరుగుతుంది. ‘అహం నుండి వయమ్’ వైపునకు వెళ్ళే ఒక అవకాశం ఏర్పడుతుంది. ఆర్థిక వ్యవస్థకు సంబంధించినంత వరకూ రాఖీ కి కొన్ని నెలల ముందు నుండీ లక్షల కుటుంబాల్లో చిన్న చిన్న కుటీర పరిశ్రమలలో రాఖీల తయారీ మొదలైపోతుంది. ఖాదీ మొదలుకొని పట్టు దారాల వారకు ఎన్నో రకాల రాఖీలు తయారు అవుతున్నాయి. ఇటీవల కాలంలో ప్రజలు ఇంటిలో తయారైన రాఖీలనే ఎక్కువ గా ఇష్టపడుతున్నారు. రాఖీలు తయారు చేసే వారు, రాఖీలు అమ్మే వారు, మిఠాయిలు తయారు చేసే వారు, వేల- లక్షల ప్రజల రోజువారీ వ్యాపారం ఒక పండుగతో ముడిపడివుంటుంది. మన పేద సోదర, సోదరీమణుల కుటుంబాలు వీటి వల్లే కదా గడిచేది. మనం దీపావళికి దీపాలను వెలిగిస్తాము. అదొక వెలుగుల పండుగ మాత్రమే కాదు. ఇంటికి శోభను తీసుకు వచ్చే పండుగ మాత్రమే కాదు. దాని సంబంధం నేరుగా చిన్న చిన్న మట్టి ప్రమిదలు తయారు చేసే పేద కుటుంబాలతో ముడిపడివుంది. కానీ ఇవాళ నేను పండుగలను గురించి, ఆ పండుగలతో ముడి పడి ఉన్న పేదవారి ఆర్థిక వ్యవస్థను గురించి మాట్లాడేటప్పుడు, వాటితో పాటూ పర్యావరణాన్ని గురించి కూడా మాట్లాడాలని అనుకొంటున్నాను.

నా కన్నా దేశ ప్రజలు ఎక్కువ అప్రమత్తులూ, చురుకైన వారు అని అప్పుడప్పుడు నాకు అనిపిస్తుంది. గత నెల రోజులుగా పర్యావరణ విషయమై అప్రమత్తమైన ప్రజలు నాకు ఉత్తరాలు రాశారు. వినాయక చవితి కి బాగా ముందుగానే పర్యావరణ హితకరమైన గణేశుడి విషయం చెప్పాలంటూ రాశారు. అందువల్ల వారు ముందుగానే మట్టి విఘ్నేశ్వరుడి విషయమై ఇప్పటి నుండీ ప్రణాళికలు చేసుకోగలుగుతారు. సమయానికి ముందుగానే నేను ఈ విషయాన్ని ప్రస్తావించాలని చెప్పిన ప్రజలకు నేను ఎంతో ఋణపడి ఉంటాను. ఈ సారి సామూహిక గణేశ్ ఉత్సవాలకు ఒక ప్రత్యేకత ఉంది. ఈ గొప్ప సంప్రదాయాన్ని లోకమాన్య తిలక్ గారు ప్రారంభించారు. సామూహిక గణేశ్ ఉత్సవాలు మొదలై ఈ సంవత్సరానికి 125 ఏళ్ళైంది. 125 ఏళ్ళూ, 125 కోట్ల దేశ ప్రజలు. లోకమాన్య తిలక్ గారు సదుద్దేశంతో సమాజంలో ఏకత్వం కోసం, అవగాహన కోసం, సామూహిక ఉత్సవాల కోసం ఈ సామూహిక గణేశ్ ఉత్సవాలను మొదలుపెట్టారు. మళ్ళీ ఈ ఏడాది గణేశోత్సవాలలో ప్రజలంతా కచ్చితంగా ఏకమై, చర్చా కార్యక్రమాలను నిర్వహించి, లోకమాన్య తిలక్ గారి కృషిని మరో సారి గుర్తు చేసుకుని, తిలక్ గారి భావన ఏదైతే ఉందో.. దానిని బలపరుద్దాం. దానితో పాటుగా పర్యావరణ పరిరక్షణ కోసం పర్యావరణ హితకరమైన గణేశ్ ని, అంటే మట్టి గణపతిని పూజిద్దామని మనం సంకల్పం చెప్పుకొందాము. ఈసారి నేను ముందుగానే చెప్పాను కాబట్టి మీరంతా నాతో ఏకీభవిస్తారన్న నమ్మకం నాకు ఉంది. దాని వల్ల విగ్రహాలు తయారు చేసే మన పేద కళాకరులకు, కార్మికులకు రోజువారీ పని దొరుకుతుంది. కడుపు నిండుతుంది. రండి, మన ఉత్సవాలను పేదవారి ఆర్థిక వ్యవస్థతో ముడి పెడదాము. మన పండుగల ఆనందాన్ని పేదవారి ఇంటి ఆర్థిక పండుగ గా మార్చడమే మన ప్రయత్నం కావాలి. దేశవాసులందరికీ రాబోయే వేరు వేరు పండుగల ఉత్సవాలకు గానూ అనేకానేక అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, విద్యా రంగమైనా, ఆర్థిక రంగమైనా, సామాజిక క్షేత్రమైనా, ఆటపాటలైనా, మన ఆడపిల్లలు దేశం పేరును నిలబెడుతుండడం, కొత్త కొత్త లక్ష్యాలను అందుకోవడం మనం నిరంతరం గమనిస్తున్నాం. మన దేశ ప్రజలందరం కూడా మన ఆడపిల్లలను చూసి గర్వపడుతున్నాం. కొద్ది రోజుల క్రితం మన దేశ మహిళా క్రికెట్ జట్టు ప్రపంచ కప్ పోటీలలో అద్భుతమైన ఆటను ప్రదర్శించారు. ఈ వారంలోనే ఆ క్రీడాకారిణులతో భేటీ అయ్యే అవకాశం నాకు లభించింది. వారితో మాట్లాడడం నాకు చాలా ఆనందాన్నిచ్చింది. కానీ, ప్రపంచ కప్ ను గెలవలేకపోవడం వారికి చాలా భారంగా ఉందన్న సంగతిని నేను గమనించాను. వారి మొహాల్లో కూడా ఆ నిరాశ, ఒత్తిడి తొంగిచూశాయి. ఆ ఆడపిల్లలకు నేను నాదైన లెక్క ను వినిపించాను. వారితో నేను ‘‘ ఈమధ్య ప్రసార మాధ్యమాల తీరు ఎలా ఉందంటే, ఆశలను ఎంతగానో పెంచేస్తున్నారు, అంటే సాఫల్యాన్ని పొందకపోతే అది ఆక్రోశంగా మారుతోంది కూడా. భారతదేశ క్రీడాకారులు ఓడిపోతే దేశ ప్రజలు కోపంతో వారిపై విరుచుకుపడడం మనం ఎన్నో ఆటలలో చూశాము. కొందరు కనీస మర్యాద లేకుండా, చాలా బాధ కలిగించేలా మాట్లాడుతారు, రాస్తారు. కానీ, మొదటిసారిగా జరిగిందేమిటంటే, మన క్రీడాకారిణులు ప్రపంచ కప్ లో విజయాన్ని పొందలేకపోయినా, ఆ వైఫల్యాన్ని 125 కోట్ల మంది ప్రజలు తమ భుజాలపైన వేసుకొన్నారు. కాస్త భారం కూడా మన ఆడపిల్లలపై పడనీయలేదు. ఇంతేకాక, ఈ ఆడపిల్లలను మెచ్చుకొని గౌరవించారు. దీనిని ఒక శుభకరమైన మార్పుగా నేను భావిస్తున్నాను. ’’ ఇంకా ఈ ఆడపిల్లలతో నేను "చూడండి.. ఇలాంటి అదృష్టం కేవలం మీకే లభించింది. మీరు గెలవలేకపోయారన్న భావనను మనసులో నుండి తీసివేయండి. మ్యాచ్ గెలిచినా, గెలవకపోయినా మీరు 125 కోట్ల మంది ప్రజల మనసులను గెలుచుకున్నారు " అని. ఆ క్రీడాకారిణులతో నేను చెప్పాను.. నిజంగా మన దేశంలో యువతరం, ముఖ్యంగా మన ఆడపిల్లలు.. దేశం పేరును నిలబెట్టడానికి ఎంతో చేస్తున్నారు అని. మరో సారి దేశ యువతరానికి, ప్రత్యేకంగా మన ఆడపిల్లలకు నా హృదయపూర్వక అభినందనలను, శుభాకాంక్షలను తెలియజేస్తున్నాను.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, మరో సారి మీకు గుర్తు చేస్తున్నాను. ఆగస్టు విప్లవాన్ని, ఆగస్టు 9వ తేదీని మరో మారు గుర్తు చేస్తున్నాను. ఆగస్టు 15వ తేదీని మరో సారి గుర్తు చేస్తున్నాను. 2022 నాటికి, మన స్వాతంత్రానికి 75 వసంతాలు వస్తాయని కూడా గుర్తు చేస్తున్నాను. ప్రతి దేశ పౌరుడూ సంకల్పించి, తన సంకల్ప సిధ్ధి కోసం ఐదేళ్ళ మార్గ సూచీని తయారు చేసుకోవాలి. మనందరమూ దేశాన్ని ఉన్నత శిఖరాలకు చేర్చాలి. చేర్చాలి.. చేర్చాలి. రండి, మనందరమూ కలిసి నడుద్దాం, ఏదో ఒక ప్రయత్నం చేస్తూ నడుద్దాము. దేశ సౌభాగ్యం, భవిష్యత్తు ఉత్తమంగా ఉంటాయన్న నమ్మకంతో ముందుకు సాగుదాము. మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాభినందనలు, ధన్యవాదాలు.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా,

న‌మ‌స్కారం,

వాతావ‌ర‌ణం మారిపోతోంది.. ఈసారి ఎండ‌లు ఎక్కువ‌గా ఉన్నాయి.  అయితే వ‌ర్ష రుతువు రావ‌డంతో వాతావ‌ర‌ణం పూర్తిగా మారిపోయింది.  దేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో కుండ‌పోత‌గా వ‌ర్షం కురిసి, వాతావ‌ర‌ణం ప్ర‌స‌న్నంగా మారింది.  వ‌ర్షాలు కురిశాక చ‌ల్ల‌ని గాలులు వీచ‌డంతో గ‌త కొన్ని రోజులుగా ప్ర‌జ‌ల‌కు ఎంతో ఊర‌ట క‌లిగింది.  మ‌న‌కంతా అనుభ‌వంలోకి వ‌చ్చిన విష‌య‌మే ఇది. మ‌నం ఎంత సంఘ‌ర్ష‌ణ‌లో ఉన్నా, ఒత్తిడితో న‌లిగిపోతున్నా- అది ఒకరి స్వీయ జీవితం కావ‌చ్చు లేదా ప్రజా జీవ‌నం కావ‌చ్చు- వ‌ర్షాల రాకడ ఒకరిలో ఉత్సాహాన్ని నింపి తీరుతుందనేది అనుభవైకవేద్యం.

దేశంలోని అనేక ప్రాంతాలలో జ‌గ‌న్నాథ ర‌థ‌ యాత్ర ను ఎంతో పవిత్ర భావంతో  జ‌రుపుతున్నారు.  ఈ పండుగను ఇప్పుడు ప్రపంచంలోని కొన్ని ప్రాంతాలలో కూడా జరుపుకొంటున్నారు.  దేశంలోని అణగారిన వర్గాల వారు భగవాన్ జగన్నాథుడితో ప్రగాఢమైన అనుభూతులు పెనవేసుకొన్నారు. డాక్ట‌ర్ బాబా సాహెబ్ అంబేడ్క‌ర్ జీవితాన్ని, ఆయన రాసిన పుస్తకాలను చ‌దివిన వారు ఆయన భగవాన్ జ‌గ‌న్నాథుని దేవాల‌యాన్ని, ఆ ఆలయ సంప్రదాయాలను మనస్పూర్తిగా ప్రశంసించారని గ్రహించి ఉంటారు. ఎందుకంటే, సామాజిక న్యాయం, సామాజిక సమానత్వం ఈ రెంటిలోనూ స్వయంసిద్ధంగా ముడిపడివున్నాయి.  జ‌గ‌న్నాథ భ‌గ‌వానుడు నిరుపేద‌ల ఆరాధ్య‌ దైవం.  చాలా మందికి తెలియ‌క‌పోవ‌చ్చు కానీ, ఆంగ్లంలో juggernaut అనే ప‌దం ఉంది. ఎవ‌రూ ఆప‌లేని దివ్య‌మైన ర‌థం అని ఈ మాటకు అర్థం.  నిఘంటువులో juggernaut ప‌దానికి వ్యుత్పత్తి జగన్నాథ ర‌థం నుండే తీసుకోబడినట్లుగా ఉంటుంది.   దేశ‌మంతా జ‌గ‌న్నాథ ర‌థ యాత్ర‌ను త‌మ త‌మ సంప్ర‌దాయాల‌కు అనుగుణంగా జ‌రుపుకోవ‌డం దీనికి కార‌ణం.  జ‌గ‌న్నాథ భ‌గ‌వానుడి ర‌థ యాత్రా మ‌హోత్స‌వ స‌మ‌యంలో దేశ ప్ర‌జ‌లందరికీ నేను శుభాకాంక్ష‌లు అందిస్తున్నాను.  భ‌గ‌వాన్ జ‌గ‌న్నాథుడి చ‌ర‌ణార‌విందాల‌కు ప్ర‌ణామాలు అర్పిస్తున్నాను.

భార‌త‌దేశం విశిష్ట‌త‌ల్లో భిన్న‌త్వంలో ఏక‌త్వం కూడా ఒక‌టి.  ఇదే మ‌న దేశ‌పు శ‌క్తి కూడా.  ప‌విత్ర రంజాన్ మాసం సంద‌ర్భంగా ప్ర‌జ‌లంతా ప్రార్థ‌న‌లు జ‌రుపుకుంటున్నారు.  ఇది ‘ఈద్’ ప‌ర్వ‌దినం. ‘ఈద్ -ఉల్- ఫిత్ర్’ సంద‌ర్భంగా నా త‌ర‌పున మీకంద‌రికీ అనేక శుభాకాంక్ష‌లు అందిస్తున్నాను.  పుణ్యాన్ని అందించే, దానాలు చేసే రంజాన్ మాసం చాలా ప‌విత్రం.  సంతోషాల‌ను పంచుకొనే ప‌విత్ర స‌మ‌యం ఇది.  మ‌నం ఎంత‌గా సంతోషాల‌ను పంచుకుంటామో అవి మ‌రింత‌గా ద్విగుణీకృత‌ం అవుతాయి.  రండి, మ‌న‌మంతా క‌లిసిక‌ట్టుగా ఈ ప‌విత్ర ప‌ర్వదిన సంద‌ర్భాల‌లో ప్రేరితుల‌మై సంతోషాల నిధుల‌ను పంచుకుందాం.  దేశాన్ని ప్ర‌గ‌తి ప‌థంలోకి న‌డిపిద్దాం.

ప‌విత్ర రంజాన్ మాసం సంద‌ర్భంగా ఉత్త‌ర‌ ప్ర‌దేశ్ లోని బిజ‌్ నోర్ కు చెందిన ముబార‌క్ పూర్ గ్రామంలో జ‌రిగిన ఒక అద్భుత ఘ‌ట‌న నా స్మృతి ప‌థంలో మెదులుతోంది.  దాదాపు మూడున్న‌ర వేల మంది ముస్లిం సోద‌ర‌, సోద‌రీమ‌ణుల‌తో కూడిన కుటుంబం ఆ చిన్న గ్రామంలో నివ‌సిస్తోంది.   ఒక ర‌కంగా చెప్పాలంటే, ఆ ఊళ్లో ఎక్కువ జ‌నాభా క‌లిగిన వ్య‌క్తులు ముస్లిం సోద‌ర‌, సోద‌రీమ‌ణులే.  ఈ రంజాన్ సంద‌ర్భంగా గ్రామీణులంతా క‌లిసి మ‌రుగుదొడ్ల నిర్మాణం చేయాల‌ని నిర్ణ‌యించుకున్నారు.  వ్య‌క్తిగ‌త‌మైన మ‌రుగుదొడ్ల నిర్మాణం ప‌థ‌కం కింద ప్ర‌భుత్వం కూడా వీరికి త‌న త‌ర‌పున 17 ల‌క్ష‌ల రూపాయ‌ల ఆర్థిక స‌హాయం అందించింది.  మీకు ఈ విష‌యం తెలిసిన తరువాత ఆశ్చ‌ర్యంతో పాటు ఆనందం కూడా పెల్లుబుకుతుంది.  ఈ ప‌విత్ర రంజాన్ మాసంలో ఇక్క‌డ నివ‌సించే ముస్లిం సోద‌ర‌, సోద‌రీమ‌ణులు 17 ల‌క్ష‌ల ధ‌న స‌హాయాన్ని తిర‌స్క‌రించారు.  ప్రభుత్వానికే తిరిగి ఇచ్చేశారు.  వారంతా ఏక‌మై “మా కోసం నిర్మించుకునే మ‌రుగుదొడ్ల‌ను మేమే క‌ట్టించుకుంటాం. డ‌బ్బులు మావే శ్ర‌మ‌దానం కూడా మాదే” అని చెప్పారు.  ఈ 17 ల‌క్ష‌ల రూపాయ‌ల‌ను కేంద్రం మ‌రో గ్రామం అభివృద్ధికి వినియోగించవ‌చ్చున‌ని వీళ్లు స‌ల‌హా ఇచ్చారు.  ఈ సంద‌ర్భంగా ముబార‌క్ పూర్ లోని గ్రామీణులంద‌రికీ ప‌విత్ర రంజాన్ సంద‌ర్భంగా అద్భుత‌మైన నిర్ణ‌యాన్ని తీసుకున్నందుకు అభినంద‌న‌లు అందిస్తున్నాను.  వాళ్లు చేసే ప్ర‌తి ఒక్క ప‌ని ఇత‌రుల‌కు ప్రేర‌ణ క‌లిగిస్తోంది.  అన్నింటిక‌న్నా ముఖ్య‌మైన విష‌యం ఏమిటంటే, ముబార‌క్ పూర్ ను వీళ్లంతా క‌లిసి బ‌హిరంగ మ‌ల విస‌ర్జ‌న ర‌హిత ప్ర‌దేశంగా మార్చి వేశారు.  మ‌న దేశంలో మూడు ప్ర‌దేశాలు ఉన్నాయి.  సిక్కిం, హిమాచ‌ల్ ప్ర‌దేశ్‌, కేర‌ళ రాష్ట్రాలు ఇది వ‌ర‌కే బ‌హిరంగ మ‌ల విస‌ర్జ‌న లేని ప్ర‌దేశాలుగా ప్ర‌క‌టింప‌బ‌డ్డాయి.  ఈ వారంలో ఉత్త‌రాఖండ్‌, హ‌రియాణా లు కూడా ఈ జాబితాలో చేరిపోయాయి.  ఈ ఐదు రాష్ట్రాల ప్ర‌భుత్వాల‌కు అక్క‌డ ఉన్న అధికారుల‌కు, సామాన్య ప్ర‌జ‌లంద‌రికీ నేను ప్ర‌త్యేక కృత‌జ్ఞ‌త‌లు అందిస్తున్నాను.  వీళ్లు చేసిన కార్యం చాలా అద్భుత‌మైన‌టువంటిది.

వ్య‌క్తిగ‌త జీవితంలో కానివ్వండి.. సామాజిక జీవితంలో కానివ్వండి.. ఏదైనా ఒక మంచి ప‌ని చేయాలి అంటే, దానికి చాలా ప్ర‌య‌త్నం చేయాల్సి ఉంటుంది.  మ‌న చేతి రాత స‌రిగా లేద‌నుకోండి, దానిని స‌రి చేయాలంటే చాలా కాలం పాటు ప్ర‌య‌త్నం చేయాల్సి ఉంటుంది.  అప్పుడు గాని మ‌న అల‌వాటు మారిపోదు.  ప‌రిశుభ్ర‌త విష‌యం కూడా ఇలాంటిదే.  ప‌రిశుభ్ర‌త‌కు భంగం క‌లిగించే దుర‌ల‌వాట్లు మ‌న‌కు జీవితంలో ఒక భాగంగా మారిపోయాయి.  ఇలాంటి దుర‌భ్యాసాల నుండి విముక్తిని పొందేందుకు నిరంత‌రం ప్ర‌య‌త్నించాల్సి ఉంటుంది.  ప్ర‌తి ఒక్క‌రి మ‌న‌స్సులో ఈ విష‌యం ప‌ట్ల అవ‌గాహ‌న పెంపొందించాల్సి ఉంటుంది.  ప్రేర‌ణ‌ను క‌లిగించే ఆద‌ర్శ‌మైన సంఘ‌ట‌న‌ల‌ను మ‌నం మాటిమాటికి నెమ‌రు వేసుకోవ‌డం అవ‌స‌రం.  నేటి ప‌రిస్థితుల్లో ప‌రిశుభ్ర‌త అనే కార్య‌క్ర‌మం ప్ర‌భుత్వానికి మాత్ర‌మే ప‌రిమితం కాలేదు.  ప్ర‌జ‌లంద‌రిలో ఇది ఒక ఉద్య‌మంగా మారిపోయింది.  ఈ విష‌యం నాకు ఎంతో సంతోషాన్ని క‌లిగించింది.   ప్ర‌భుత్వాల్లో ప‌ని చేస్తున్న వ్య‌క్తులు కూడా ప్ర‌జ‌ల భాగ‌స్వామ్యంతో ముందుకు వెళ్తున్నారు.  దీని వ‌ల్ల ప్ర‌భుత్వానికి ఎంతో బ‌లం చేకూరుతుంది.

కొన్ని రోజుల క్రితం జ‌రిగిన ఒక అద్భుత‌ సంఘటన నా మదిలో మెదులుతోంది.  దానిని మీ ముందు ఉంచుతున్నాను.  ఈ సంఘటన ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లోని విజయనగరం జిల్లాలో జరిగింది.  అక్కడి ప్రభుత్వం ప్రజల భాగస్వామ్యంతో ఒక బృహత్ కార్యాన్ని చేపట్టింది.  మార్చి 10వ తేదీ ఉదయం 6 గంటల నుండి మార్చి 14 ఉదయం 10 గంటల దాకా 100 గంటల పాటు నిరంతర ప్రచార కార్యక్రమం చేపట్టారు.  దీని లక్ష్యం ఏమిటీ అంటే, నూరు గంటల సమయంలో 71 గ్రామ పంచాయతీల్లో 10 వేల మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం చేయడం.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, నూరు గంటల సమయంలో ప్రభుత్వం, ప్రజలు కలిసి పది వేల మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం చేయడంలో సఫలీకృతులయ్యారన్న అంశం మీకు అపారమైన సంతోషాన్ని కలిగిస్తుంది.  71 గ్రామాలు బహిరంగ మల విసర్జన లేని గ్రామాలుగా మారిపోయాయి.  ప్రభుత్వాల్లో పని చేస్తున్న వ్యక్తులకు, ప్రభుత్వ అధికారులకు, విజయనగరం జిల్లాకు చెందిన ఆ గ్రామంలోని పౌరులకు నేను అనేక అభినందనలు అందిస్తున్నాను.  వీళ్ళంతా కలిసికట్టుగా భగీరథ ప్రయత్నం చేసి ఇతరులకు ఆదర్శ వ్యక్తులుగా మారిపోయారు.

ఇటీవలి రోజుల్లో ‘మనసులో మాట’ (మన్ కీ బాత్) ప్రసంగాలు చేస్తున్న నాకు ప్రజల నుండి ఎన్నో సలహాలు వస్తున్నాయి.  కొన్ని సూచనలు NarendraModiApp కు వస్తున్నాయి. అలాగే మరికొన్ని సలహాలు MyGov.in కు వస్తున్నాయి.  ఉత్తరాలు అందుతున్నాయి. ఆకాశవాణి ద్వారా కూడా సలహాలు తామరతంపరగా వచ్చిపడుతున్నాయి.

అత్యవసర పరిస్థితిని స్మరిస్తూ శ్రీ ప్రకాశ్ త్రిపాఠి ఒక లేఖ రాశారు.  జూన్ 25వ తేదీ ప్రజాస్వామ్య చరిత్రలో కళంకితమైన కాలంగా పరిగణించారు.  ప్రజాస్వామ్యం పట్ల శ్రీ ప్రకాశ్ త్రిపాఠీకి ఉన్న గౌరవం, జాగరూకత ప్రశంసనీయమైంది.  ప్రజాస్వామ్యం అనేది కేవలం ఒక వ్యవస్థ మాత్రమే కాదు.  ఒక సంస్కారం కూడా.  ప్రజాస్వామ్యం పట్ల నిరంతరం జాగరూకత అవసరం.  అందువల్ల ప్రజాస్వామ్యానికి భంగం కలిగించే విషయాల గురించి మనం పట్టించుకోవాలి.  ప్రజాస్వామ్యానికి సంబంధించిన మంచి అంశాల విషయంలో ముందంజ వేయాలి.  1975 జూన్ 25వ తేదీ ఒక కాళరాత్రిగా మారింది.  ప్రజాస్వామ్యాన్ని ప్రేమించే ఏ వ్యక్తి ఈ కాళరాత్రిని విస్మరించలేడు.  భారతీయులెవరూ దీనిని మరిచిపోలేరు.  ఒక రకంగా మొత్తం దేశాన్ని అప్పటి ప్రభుత్వం జైలుగా మార్చివేసింది.  ఎమర్జెన్సీ సమయంలో అప్పటి న్యాయ వ్యవస్థ కూడా భయంతో గజగజ వణికింది. పత్రికల నోళ్లు మూయించారు.  పత్రికల్లో పని చేసే వ్యక్తులు, విద్యార్థులు, ప్రజాస్వామ్యంలో కార్యం నిర్వహించే వ్యక్తులు ఆ కరాళమైన కాళరాత్రిని మాటిమాటికీ స్మరించుకుంటున్నారు.  ప్రజాస్వామ్య పరిరక్షణ పట్ల నిరంతర జాగరూకత వహించాలని ప్రయత్నిస్తున్నారు.  ఇలాంటి ప్రయత్నాలు ఇలాగే కొనసాగాలి సుమా.  ఆ సమయంలో శ్రీ అటల్ బిహారి వాజ్ పేయి కూడా కారాగారంలో బంధించబడ్డారు.  ఎమర్జెన్సీ తరువాత ఒక సంవత్సరం గడిచింది.  అప్పుడు శ్రీ అటల్ బిహారీ వాజ్ పేయి ఒక కవిత రాశారు.  ఆ కవితలో అలనాటి పరిస్థితిని వారు చక్కగా వర్ణించారు.

జ్యేష్ఠ మాసం బాగా అలిగింది.

శరత్ కాల చంద్రిక ఉదాసీనంగా రగిలింది

రెచ్చగొట్టే జ్యేష్ఠమాసం

చచ్చుబడిన శరత్ కాల కౌముది

శ్రావణ మాసపు భారత కుంభం ఒలికిపోయింది

ఒక ఏడాది గడిచిపోయింది

దుష్టుల కబంధ హస్తాల్లో చిక్కిపోయిన విశ్వం

కకావికలైన పక్షులు

కబంధ హస్తాల్లో చిక్కిన ప్రజలు

కకావికలైన పక్షులు

నేల నుండి నింగి దాకా

నేల నుండి నింగి దాకా

స్వాతంత్య్రం గీతం ప్రతిధ్వనించింది

ఒక ఏడాది గడిచిపోయింది

దారి చూస్తున్న కన్నులు

లెక్కపెడుతున్న రోజులు

ఎదురు చూస్తున్న నయనాలు

లెక్కపెడుతున్న రోజులు

మళ్లీ వస్తుంది ఏమో

మళ్లీ వస్తుంది ఏమో

మనసుకు కలిగిన శోకం వెళ్లిపోయింది

ఒక ఏడాది గడిచిపోయింది.. ఇలాగ సాగిందా కవిత.

ప్రజాస్వామ్యాన్ని ఆరాధించే వ్యక్తులు గట్టిగా పోరాటం చేశారు.  భారతదేశం చాలా విశాలమైంది.  అవకాశం దొరకినప్పుడు భారత ప్రజలందరూ ప్రజాస్వామ్యం పట్ల నరనరాల్లో జీర్ణించుకుపోయిన తమ భక్తిని ప్రకటించుకున్నారు.  ఎన్నికల సమయంలో తమ బలాన్ని ప్రదర్శించారు.  ప్రజల నరనరాల్లో వ్యాపించిన ఈ భావన మనకు సంప్రదాయం.  ఈ సంప్రదాయాన్ని మనం మరింత బలపరచాలి.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా,

నేడు ప్రతి ఒక్క భారతీయుడు ప్రపంచం ముందు తల ఎత్తుకు తిరుగుతున్నాడు.  మన దేశం గర్వకారణమని భావిస్తున్నాడు.  2017 జూన్ 21 వ తేదీ ప్రపంచమంతా యోగమయంగా మారిపోయింది.  జలపాతాల నుండి పర్వతాల దాకా ప్రభాత కాలంలో ప్రజలందరూ సూర్య కిరణాలకు స్వాగతం పలికారు.  ఈ విషయం భారతీయులందరికీ గర్వకారణం.  దీని అర్థం ఇంతకు ముందు ప్రజలకు యోగా గురించి జ్ఞానం లేదని కాదు.  నేటికీ ప్రజలంతా యోగ సూత్రంలో బంధించబడ్డారు.  మొత్తం ప్రపంచాన్ని కలిపే సూత్రంగా యోగం పరిణమించింది.  ప్రపంచవ్యాప్తంగా అన్ని దేశాలు జూన్ 21న యోగాసనాలు వేశాయి.  చైనాలో ‘గ్రేట్ వాల్ ఆఫ్ చైనా’ పైన యోగా చేశారు.  పెరూలో వరల్డ్ హెరిటేజ్ సైట్ మాచూ పిచ్చూ పై సముద్రానికి 2 వేల 400 మీటర్ల ఎత్తున ప్రజలు యోగా చేశారు.  ఫ్రాన్స్ లో ఐఫిల్ టవర్ వద్ద యోగా జరిగింది.  యుఎఇ లో, అబూ ధాబీ లో 4 వేల కన్నా ఎక్కువ మంది ప్రజలు సామూహికంగా యోగాసనాలు వేశారు.  అఫ్గానిస్తాన్ లోని హెరాత్ లో భారత్, అఫ్గాన్ స్నేహ సేతువుగా ప్రసిద్ధి చెందిన సల్మా సేతువు పై యోగా చేశారు.  ఇలా చేయడం వల్ల ఉభయ దేశాల స్నేహం విషయంలో కొత్త అంశాన్ని జోడించినట్లయింది.  సింగపూర్ లాంటి చిన్న ప్రదేశంలో పది ప్రదేశాల్లో కార్యక్రమాలు జరిగాయి.  ఒక వారం పాటు ప్రచార కార్యక్రమం నిర్వహించారు.  అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం సందర్భంగా ఐక్య రాజ్య సమితి  (యుఎన్) పది తపాలా స్టాంపులు విడుదల చేసింది.  యుఎన్ ముఖ్య కేంద్రంలో యోగా గురువులతో చర్చా సమావేశం జరిగింది.  యుఎన్ లోని ప్రభుత్వ సిబ్బంది, దూతల కార్యాలయంలోని వ్యక్తులందరూ ఇందులో పాల్గొన్నారు.

ఈసారి యోగా ప్రపంచవ్యాప్తంగా రికార్డులు బద్దలు చేసింది.  గుజరాత్ లోని అహమదాబాద్ లో సుమారు 55 వేల మంది ప్రజలు ఒక్కసారిగా యోగా చేసి సరికొత్త ప్రపంచ రికార్డు సృష్టించారు.  లఖనవూలో జరిగిన యోగా కార్యక్రమంలో పాల్గొనే అవకాశం నాకు దక్కింది.  అయితే, నాకు తొలిసారిగా వర్షంలో యోగా చేసే అదృష్టం కలిగింది.  మైనస్ 20, 25, 40 డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రతలు ఉండే సియాచిన్ లో కూడా మన సైనికులు యోగా చేశారు.  మన సాయుధ దళాలు కానివ్వండి, సరిహద్దు భద్రతా దళాలు కానివ్వండి, ఐటి బి పి  సైనికులు కానివ్వండి, సిఆర్ పిఎఫ్ దళాలు కానివ్వండి, సిఐఎస్ఎఫ్ సైనికులు కానివ్వండి.. అందరూ యోగా కార్యక్రమంలో పాల్గొన్నారు.  ఈ మూడవ అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం సందర్భంగా ఒక కుటుంబంలోని మూడు తరాల వారు కలిసి యోగ చేసి, దానికి సంబంధించిన ఫొటోలు పంపించండి అని నేను కోరాను.  కొన్ని టీవీ ఛానళ్లలో దీనికి సంబంధించిన వార్తలు వచ్చాయి.  నాకు చాలా ఫొటోలు వచ్చాయి.  వాటిలో కొన్నింటిని ఎన్నుకుని NarendraModiApp లో భద్రపరచడం జరిగింది.  ప్రపంచ వ్యాప్తంగా యోగ చర్చలు జరిగే ఈ వేళలో మనకు ఒక విషయం స్పష్టమైంది.  యోగా చేయడం వల్ల ఆరోగ్యం పట్ల జాగ్రత్త వహించే మన సమాజం ఆరోగ్య స్థితి నుండి సురక్షిత స్థితికి చేరుకుంటోంది.  యోగా వల్ల మనకు ఆరోగ్యం లభిస్తుంది.  దీంతో పాటు భద్రత కోసం యోగం ఒక అద్భుతమైన సాధనం అని మనం గ్రహించాలి.

(సౌండ్ బైట్)

‘‘గౌరవనీయులైన ప్రధాన మంత్రి గారు, గుజరాత్ లోని అహమదాబాద్ నుండి నేను డాక్టర్ అనీల్ సోనారాను మాట్లాడుతున్నాను.  మీకు నేను ఒక ప్రశ్న వేయాలనుకున్నాను.  కేరళలో మీరు ఒక విషయం చెప్పారు.  మనం వివిధ కార్యక్రమాల్లో అతిథులకు పుష్పగుచ్ఛాన్ని కానుకగా అందిస్తాం.  దానికి బదులుగా పుస్తకాలు ఇవ్వాలి.  అది ఒక స్మృతి చిహ్నంగా నిలిచిపోతుంది.  ఈ ప్రక్రియను మీరు గుజరాత్ లో మీ కార్యాలయంలోనే ప్రారంభించారు.  అయితే ఇటీవల ఇలాంటి సంప్రదాయం మనకు ఎక్కడా కనిపించదు.  దీని కోసం మనం ఏమైనా చేయవచ్చా.  దీని కోసం మనం ఏదైనా ప్రయత్నం ఎందుకు చేయకూడదు ?  ఇది దేశవ్యాప్తంగా అమలు అయ్యేటట్టు మనం చేయగలిగింది ఏమీ లేదా ?, సార్’’ అంటూ ఆయన మాట్లాడారు.

కొన్ని రోజుల క్రితం, నేను చాలా ఇష్టమైన ఒక కార్యక్రమంలో పాల్గొన్నాను.  కేరళలో ఎన్నో మంచి కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి.  పి.ఎన్. పనికర్ ఫౌడేషన్ కార్యక్రమం ఏర్పాటు చేసింది.  ప్రజల్లో పుస్తకాలు చదివే ప్రవృత్తి పెరగాలని, పుస్తకాల పట్ల చైతన్యం పెరగాలని ఈ ఫౌండేషన్ రీడింగ్ డే, రీడింగ్ మంత్ సెలబ్రేషన్ జరిపింది.  ఆ కార్యక్రమానికి వెళ్లే అదృష్టం నాకు కలిగింది.  అక్కడ పుష్ప గుచ్ఛానికి బదులుగా పుస్తకాలు ఇస్తారట.  నాకు ఇది ఎంతో నచ్చింది.  కొన్నేళ్ల క్రితం మర్చిపోయిన అంశాన్ని మళ్లీ గుర్తుకు తెచ్చుకునే అవకాశం నాకు కలిగింది.  గుజరాత్ లో నేను ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నప్పుడు పుష్పగుచ్ఛానికి బదులు పుస్తకాలు ఇవ్వాలని నిర్ణయించాను.  లేదా చేతి రుమాలుతో స్వాగతం చేయాలనుకున్నాం.  ఆ చేతి రుమాలు ఖాదీతో తయారైనటువంటిది.  ఖాదీ ఉద్యమానికి కూడా మనం ప్రోత్సాహం ఇవ్వాలి కదా.  గుజరాత్ లో నేను ఉన్నంత కాలం ఈ సంప్రదాయం అలాగే నిలిచింది.  ఇది ఒక అలవాటుగా మారిపోయింది.  ఇక్కడికి వచ్చాక ఈ అలవాటు తప్పిపోయింది.  కేరళకు వెళ్లి వచ్చాక మళ్లీ అలవాటు ఏర్పడింది.  వెంటనే నేను ప్రభుత్వాధికారులకు ఆదేశాలు ఇవ్వడం ప్రారంభించాను.  మెల్లగా ఇది మన స్వభావంలో ఒక భాగంగా మారిపోవాలి.  ఒక పుష్పగుచ్ఛం కొద్దిసేపటికి వాడిపోతుంది.  ఒకసారి చేతిలోకి తీసుకుంటాం, మళ్లీ వదిలి వేస్తాం.  అయితే, పుస్తకం విషయంలో అలా కాదు.  అది మన ఇంట్లో ఒక భాగమైపోతుంది.  కుటుంబంలో ఒక భాగంగా మారిపోతుంది.  ఖాదీ చేతి రుమాలుతో స్వాగతం చెప్తే ఎంతో మంది పేదలకు మనం సహాయం చేసినట్లవుతుంది.  ఖర్చు కూడా తగ్గిపోతుంది.  సరిగ్గా ఇచ్చిన వస్తువు ఉపయోగపడుతుంది.  ఇలాంటి అంశాలు నేను వివరిస్తున్నాను.  వీటికి చారిత్రాత్మకమైన విలువ ఉంది.  గత ఏడాది లండన్ కు వెళ్లినప్పుడు బ్రిటిష్ రాణి ఎలిజిబెత్ నన్ను భోజనానికి పిలిచారు.  అక్కడ మాతృ వాత్సల్య భరితమైన వాతావరణం నెలకొంది.  ఆప్యాయంగా రాణి గారు ఆతిథ్యం అందించారు.  తరువాత ఆమె నాకు ఓ చిన్న చేతి రుమాలును ఇచ్చారు.  నూలుతో తయారైన రుమాలు అది.   నాకు అందించే వేళలో ఆమె కళ్ళలో ఒక మెరుపు మెరిసింది.  తన పెళ్లి రోజున ఈ చేతి రుమాలును మహాత్మ గాంధీ గారు తనకు కానుకగా ఇచ్చారని, వివాహ సందర్భంలో ఆయన ఇచ్చిన శుభాకాంక్షగా ఇది మిగిలిపోయిందని ఆమె వివరించారు.  మహాత్మ గాంధీ అందించిన కానుకను ఎలిజిబెత్ రాణి ఇన్నేళ్లపాటు భద్రపరచడం ఆశ్చర్యకరం.  నేను వెళ్ళినపుడు నాకు ఆ రుమాలును చూపించి, దానిని స్పర్శించవలసిందిగా ఆమె కోరారు.  మహాత్మ గాంధీ గారు ఇచ్చిన చిన్ని కానుక ఆమె జీవితంలో ఒక చరిత్రాత్మకమైన వస్తువుగా మిగిలిపోయింది.  ఇలాంటి మంచి అలవాట్లు రాత్రికి రాత్రే రావని నాకు తెలుసు.  ఇలాంటి మాటలు ప్రస్తావించినప్పుడు మనల్ని విమర్శించే వాళ్లకు కొదువ ఉండదు.  ఎన్ని విమర్శలు వచ్చినా ఇలాంటి మాటలు కొనసాగాలి.  ప్రయత్నాలు కూడా కొనసాగాలి.  ఎక్కడికైనా వెళ్లినప్పుడు నాకు ఎవరైనా పుష్పగుచ్ఛం అందించాలనుకుంటే వాళ్లను వద్దు అని మందలిస్తానని దీని అర్థం కాదు.  ఈ విమర్శలు జరుగుతూనే ఉంటాయి.  మనం మన ప్రయత్నం కొనసాగించాలి.  మెల్లగా పరిస్థితిలో మార్పులు వస్తాయి.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా,  ప్రధాన మంత్రిగా నాకు ఎన్నో కర్తవ్యాలు ఉంటాయి.  ఫైళ్లలో మునిగిపోతాం.  అయితే, నాకు ఒక అలవాటు ఉంది.  ప్రతి రోజూ నాకు వచ్చే ఉత్తరాల్లో కొన్నింటిని చదువుతాను.  సామాన్య ప్రజలతో నాకు సంబంధాన్ని పెంపొందించేవి ఈ ఉత్తరాలే.  రకరకాల ఉత్తరాలు వస్తాయి.  నాకు ఒక ఉత్తరం వచ్చింది.  ఈ ఉత్తరం గురించి మీకు తప్పక చెప్పాలనుకుంటున్నాను.  సుదూర తమిళ నాడులో మదురై నగరంలో నుండి ఒక గృహిణి అరుళ్ మొళి శరవణన్ గారు నాకు ఒక ఉత్తరం రాశారు. నా పిల్లల చదువుసంధ్యలను దృష్టిలో పెట్టుకుని ఏదో ఒక ప్రయత్నంతో ఆర్థికంగా బలపడాలని ఆశించాను.  నా కుటుంబానికి వేడినీళ్ళకు చన్నీళ్ళుగా ఉపయోగపడాలని అనుకున్నా.  బ్యాంకులో నుండి డబ్బులు తీసి కొన్ని వస్తువులను ఖరీదు చేసి అమ్మే విషయం గురించి ఆలోచించారు.  ఇంతలో కేంద్ర ప్రభుత్వం ఏర్పాటుచేసిన Government e-Marketplace అనే అంశం నా మదిలో మెదిలింది.  నేను దాని కోసం ఎందరినో అడిగాను.  అన్వేషణ కొనసాగించాను.  ఆ పథకంలో నేను నా పేరు నమోదు చేయించుకున్నాను.  భారతీయులందరికీ ఒక విషయం చెప్పదలుచుకున్నాను.  మీరు కూడా ఇంటర్ నెట్ పై ఈజీఇఎమ్ అనే సైటుకు వెళ్లండి.  అక్కడ ఒక కొత్త రకమైన వ్యవస్థ ఉంది.  ఎవరైనా ప్రభుత్వానికి చిన్న చిన్న వస్తువులను సరఫరా చేయాలనుకుంటే ఉదాహరణకు బల్బులు, డస్ట్ బిన్ లు, చీపుర్లు, కుర్చీలు, టేబుళ్ళు పంపించాలనుకున్నా, అమ్మాలనుకున్నా ఇందులో తన పేరు రిజిస్టర్ చేసుకోవాలి.  తన వద్ద ఉన్న వస్తువుల క్వాలిటీ గురించి అందులో రాయాలి.  దాని ధర ఎంతో వివరించాలి.  ప్రభుత్వ అధికారులు ఈ సైట్ కు తప్పనిసరిగా వెళ్లాలి.  తక్కువ ధరకు చక్కటి ప్రమాణాలు కలిగిన వస్తువులను అమ్మే వ్యక్తులను మనం గుర్తించాలి.  ఆ వ్యక్తికి సామాగ్రి పంపించమని ఆదేశాలు ఇవ్వాలి.  ఇక లంచగొండితనానికి ఇక్కడ ఆస్కారం లేదు.  సంపూర్ణమైన పారదర్శకత ఉంది.  ఇక్కడ సంఘర్షణకు చోటు లేదు.  సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ఆధారంతో అన్నీ స్పష్టంగా జరుగుతాయి.  ఈజీఇఎమ్ లో రిజిస్టర్ అయిన వ్యక్తుల సరకుల వివరాలను తప్పనిసరిగా ప్రభుత్వాధికారులు పరిశీలిస్తారు.  మధ్యవర్తులు లేని కారణంగా కారుచౌకగా వస్తువులు లభిస్తాయి.  ఈ అరుళ్ మొళి మేడమ్ కూడా ఈ వెబ్ సైట్ పై తాను అమ్మదలిచిన వస్తువుల జాబితాను నమోదు చేసుకున్నారు.  ఆవిడ నాకు రాసిన ఉత్తరం చాలా ఆశ్చర్యకరంగా ఉంది.  ఆమె రాశారు “ముద్రా’’ పథకం ద్వారా నాకు పెట్టుబడి లభించింది.  నా వ్యాపారం ప్రారంభమైంది. ఈజీఇఎమ్ లో నా వద్ద అమ్మకానికి సరుకుల వివరాలన్నీ పొందుపరిచాను.  ప్రధాన మంత్రి కార్యాలయం నుంచి నాకు ఆర్డర్ కూడా లభించింది అని.  ఆమె తన ఉత్తరంలో ప్రధాన మంత్రి కార్యాలయం వారు రెండు ఫ్లాస్క్ లను కొనుక్కున్నారు.  వీటి తాలుకు 1600 రూపాయల పేమెంట్ కూడా నాకు అందింది.  ఇదే నిజమైన సాధికారిత.  సన్నకారు పరిశ్రమలను ప్రోత్సహించాలి మనం.  అరుళ్  మొళి నాకు ఉత్తరం రాయకపోయి ఉంటే ఈజీఇఎమ్ ప్రక్రియ ద్వారా సుదూర ప్రాంతానికి చెందిన ఒక మహిళ వ్యాపారం చేస్తున్న అంశం తెలిసేది కాదు.  ఆమె అందించిన వస్తువులు ప్రధాన మంత్రి కార్యాలయానికి చేరుకోవడం విశేషం.  ఇదే మన దేశంలోని బలం.  ఇందులో పారదర్శకత ఉంది.   సాధికారిత నెలకొంది.  నూతన ఉద్యమం ప్రారంభించే ప్రయత్నం ఉంది.  తమ వద్ద ఉన్న సరుకులను విక్రయించదలచిన వ్యక్తులు ఈజీఇఎమ్ సౌలభ్యాన్ని ఉపయోగించుకోవచ్చు.  ప్రభుత్వం ఉండనే ఉంటుంది.  పాలన మాత్రం పటిష్టంగా సాగుతుంది.  ఇందుకు ఇదే ఉదాహరణ.  చౌక ధరలో చాలా సులభంగా వస్తువులు లభిస్తాయి.  సామర్థ్యం పెరుగుతుంది.  పారదర్శకత పెరుగుతుంది.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా,

ఒకవైపు యోగా గురించి మనం గర్వపడుతున్నాం.  మరో వైపు అంతరిక్షంలోకి విజయవంతంగా ఉపగ్రహాలను పంపిస్తున్నాం.  ఇది కూడా మనకు గర్వకారణం.  ఒకవైపు మన పాదాలు యోగంతో ముడిపడి నేలపై నిలిచాయి.  మన స్వప్నాలు మాత్రం సుదూరమైన ఆకాశంలో క్షితిజాలను దాటి ప్రయాణిస్తున్నాయి.  గత కొన్ని రోజులుగా క్రీడా రంగంలో, శాస్త్ర విజ్ఞ‌ాన రంగంలో మనం ఎన్నో చమత్కారాలు చేశాం.  మన భారతదేశం నేల మీదే కాదు నింగిపై కూడా అభివృద్ధిని సాధించింది.  రెండు రోజుల క్రితం ఇస్రో సంస్థ 30 నానో ఉపగ్రహాలను అంతరిక్షంలోకి పంపించింది.  ఈ ప్రయత్నంలో భారత్ తో పాటు ఫ్రాన్స్, జర్మనీ, ఇటలీ, జపాన్, బ్రిటన్, అమెరికా లాంటి 14 దేశాలు కూడా పాలుపంచుకున్నాయి.  ఈ నానో ఉపగ్రహాల సహాయంతో వ్యవసాయరంగంలో ఎన్నో వింతలు చేయవచ్చు.  ప్రకృతి వైపరీత్యాల గురించి ముందస్తు సమాచారం లభిస్తుంది.  కొన్ని రోజుల క్రితం జరిగిన సంఘటన నా స్మృతిలో మెదులుతోంది.  ఇస్రో జిశాట్ 19ను విజయవంతంగా ప్రయోగించింది.  ఇంతవరకు భారత్ అంతరిక్షంలోకి పంపిన ఉపగ్రహాల్లో చాలా బరువైనది ఇదే.  మన భారతదేశంలోని పత్రికలన్నీ ఈ ఉపగ్రహం బరువు ఏనుగుతో సమానమని అభివర్ణించాయి.  జూన్ 19వ తేదీన మార్స్ మిషన్ జరిగి వెయ్యి రోజులు పూర్తి అయ్యాయి.   మీకంతా తెలిసిన విషయమే మార్స్ మిషన్ కోసం మనం అంతరిక్షంలో విజయవంతంగా ఒక ప్రదేశాన్ని ఎన్నుకున్నాం.  ఈ మిషన్ వ్యవధి 6 నెలలు.  ఆ ఉపగ్రహం జీవన కాలం కూడా ఆరు నెలలు.  ఆరు నెలలు గడిచిపోయినా మన మంగళయాన్ మిషన్ ఇంకా పని చేస్తూనే ఉంది.  ఫొటోలు పంపిస్తోంది.  సమాచారం అందిస్తోంది.  విజ్ఞానానికి సంబంధించిన డేటాను అందిస్తోంది.  అనుకున్న వ్యవధి కన్నా ఎక్కువ కాలం పని చేయగలుగుతోంది.  వెయ్యి రోజులు పూర్తి చేసుకోవడం అంతరిక్ష యాత్రలో ఒక మహత్తరమైన అడుగు.

ఈ రోజుల్లో మనం క్రీడా రంగంలో కూడా ప్రగతిని సాధించాం.  క్రీడారంగం పట్ల మన యువతీయువకుల ఆసక్తి రోజురోజుకు పెరుగుతోంది.  చదువులతో పాటు యువకులు క్రీడా కార్యక్రమాల్లో కూడా పాల్గొంటున్నారు.  ఇవన్నీ వాళ్ల ఉజ్జ్వల భవిష్యత్తుకు తార్కాణాలు.  మన క్రీడాకారులు విజయపరంపరలతో మన దేశం క్రీడా రంగంలో గర్వకారణమైన స్థితికి చేరుకుంది.  మన కీర్తి ప్రతిష్టలు ప్రపంచమంతా వ్యాపించాయి.  ఇటీవల మన దేశానికి చెందిన బ్యాడ్మింటన్ క్రీడాకారుడు శ్రీ కిదాంబి శ్రీకాంత్ ఇండోనేశియా ఓపెన్ లో దిగ్విజయం సాధించాడు.  మన కీర్తి పతాకాన్ని వినువీధిలో ఎగురవేశాడు.  ఈ మహత్తర విజయానికి శ్రీకాంత్ ను, ఆయన కోచ్ ను హృదయ పూర్వకంగా అభినందిస్తున్నాను.  కొన్ని రోజుల క్రితం పరుగుల రాణి పి.టి. ఉష గారు నెలకొల్పిన ఉషా స్కూల్ ఆఫ్ అథ్లెటిక్స్ లో సిన్ థెటిక్ ట్రాక్ ప్రారంభోత్సవ కార్యక్రమంలో పాల్గొనే అవకాశం నాకు దక్కింది.  క్రీడా రంగానికి మనం అందించే ప్రాముఖ్యాన్ని బట్టి క్రీడాకారులు తమ క్రీడా స్ఫూర్తిని పెంపొందించుకోవడం జరుగుతుంది.  వ్యక్తిత్వ వికాసంలో క్రీడలు అద్భుతమైన పాత్రను పోషిస్తాయి.  సమగ్ర వ్యక్తి నిర్మాణంలో క్రీడలు చాలా ముఖ్యమైనవి.  మన దేశంలో ప్రతిభావంతులకు ఏ మాత్రం కొరత లేదు.  మన కుటుంబాల్లో పిల్లలు ఇష్టపడితే క్రీడా రంగంలో వాళ్లకు అవకాశాలు అందించాలి.  ఆట మైదానం నుంచి వాళ్లను తెచ్చి, గదిలో బంధించి పుస్తకాల పురుగులుగా మార్చడం తగదు.  చదువులతో పాటు క్రీడా రంగంలో కూడా వారు ముందంజ వేయాలి.  విద్యార్థులకు క్రీడారంగంలో ఏ మాత్రం ఆసక్తి ఉన్నా పాఠశాలలో, కళాశాలలో, కుటుంబంలో అన్ని చోట్లా వ్యక్తులు ప్రోత్సహించాలి.  రాబోయే ఒలంపిక్స్ సందర్భంగా భారతీయులందరూ కొత్తగా కలలు కనే దిశగా ముందుకు సాగాలి.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, మరొక్కసారి పండుగల వాతావరణంతో ఈ వర్ష రుతువు మనకు ఎంతో ఆనందాన్ని ఇచ్చింది.  ఈ సమయంలో మనకు కలిగిన అనుభూతి నిత్య నవీనమైంది.  మరొక్కసారి మీకందరికీ నా శుభాకాంక్షలు.. రాబోయే ‘మనసులో మాట’ (మన్ కీ బాత్) కార్యక్రమంలో మరికొన్ని మాటలు ముచ్చటిస్తాను.

నమస్కారం.

***

ఈ ఏడాది వేసవిని మనం మర్చిపోలేము.. కానీ వర్షాకాలం కోసమైతే ఎదురు చూస్తున్నాం. మీతో నేను మాట్లాడుతున్న ఈ రోజు నుంచే పవిత్రమైన రంజాన్ నెల మొదలైంది. పవిత్రమైన రంజాన్ నెల మొదలైన సందర్భంగా భారత దేశంలోని, యావత్ ప్రపంచం లోని ప్రజలకూ, ప్రత్యేకంగా ముస్లిమ్ సమాజానికీ నా హృదయపూర్వక శుభాకాంక్షలు. రంజాన్ నెలలో ప్రార్థనకూ, ఆధ్యాత్మికతకూ, దాతృత్వానికీ చాలా ప్రత్యేకత ఇస్తారు. మన భారతీయులందరూ గర్వించదగ్గ సంప్రదాయాన్ని మన పూర్వీకులు మనకు ఏర్పరచడం నిజంగా మన అదృష్టం.

ప్రపంచంలోని అన్ని సంప్రదాయాలూ మన దేశంలో ఉన్నందుకు మన నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశవాసులందరం గర్వపడాలి. మన దేశంలో ఆస్తికులూ ఉన్నారు, నాస్తికులూ ఉన్నారు. విగ్రహారాధనను సమర్ధించేవారూ ఉన్నారు, విగ్రహారాధనని వ్యతిరేకించేవారూ ఉన్నారు. ఇటువంటి సిధ్ధాంతాలూ, ఇటువంటి పూజాపధ్ధతులూ, ఇటువంటి సంప్రదాయమూ, మనందరికీ కలిసికట్టుగా ఉండగలిగే కళను జీర్ణించుకునేలా చేశాయి. ధర్మమైనా, సంప్రదాయమైనా, సిధ్ధాంతమైనా, ఆచారమైనా మనకు ఒకే సందేశాన్ని అందిస్తాయి - అవే శాంతి, ఏకత్వం, సద్భావన. ఈ శాంతి, ఏకత్వం, సద్భావనల మార్గం ముందుకు వెళ్ళడానికి పవిత్రమైన ఈ రంజాన్ నెల సహకరిస్తుంది. నేను మరో సారి అందరికీ అభినందనలు తెలుపుకుంటున్నాను. క్రితంసారి ‘‘మనసులో మాట’’ చెప్తున్నప్పుడు నేను ఒక పదాన్ని వాడాను, ముఖ్యంగా యువతతో అన్నాను.. మీ కంఫర్ట్ జోన్ నుండి బయటకు వచ్చి ఏదైనా కొత్తగా చెయ్యమని; కొత్త అనుభవాలను చవిచూడమని. జీవితంలో కాస్తంత రిస్క్ తీసుకుని, కష్టాలను ఎదుర్కోవడానికి ఇదే సరైన వయసనీ చెప్పాను. దానికి చాలామంది ప్రజలు ప్రతిస్పందించడం ఇవ్వడం నాకు చాలా సంతోషాన్నిచ్చింది. వ్యక్తిగతంగా తమ తమ విషయాలు చెప్పడానికి అందరూ ఉత్సాహాన్ని కనబరిచారు. అన్నింటినీ నేను చదవలేకపోయాను, ప్రతి ఒక్కరి సందేశాన్నీ నేను కనీసం వినలేకపోయాను. అన్ని ఎక్కువ సందేశాలు వచ్చాయి. కానీ నేను సంక్షిప్తంగా చూసినంతవరకూ గమనించిందేమిటంటే, కొందరు సంగీతాన్ని నేర్చుకునే ప్రయత్నం చేశారు, కొందరు కొత్త వాయిద్యాలను నేర్చుకునే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు, కొందరు యూట్యూబ్ సహాయంతో కొత్త విషయాలు నేర్చుకునే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు, కొత్త భాష నేర్చుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తున్నారు. కొందరు వంట నేర్చుకుంటున్నారు, కొందరు నాట్యం నేర్చుకుంటున్నారు, కొందరు నటన నేర్చుకుంటున్నారు, కొందరైతే కవితలు రాయడం మొదలుపెట్టామని కూడా రాశారు. ప్రకృతి గురించి తెలుసుకుని, జీవించి, అర్థం చేసుకొనే దిశగా ప్రయత్నాలు చేస్తున్నారు. నాకు చాలా ఆనందం కలిగింది. ఒక ఫోన్ కాల్ ని మీకు కూడా వినిపించాలనుకుంటున్నాను.. అదేమిటంటే,

‘‘నేను దీక్షా కాత్యాల్ ని మాట్లాడుతున్నాను. నాకున్న చదివే అలవాటు మొత్తం పోయింది. అందుకని ఈ సెలవుల్లో నేను మళ్ళీ చదవాలని నిర్ణయించుకున్నాను. సాతంత్ర్య పోరాటం గురించి నేను చదవడం మొదలుపెట్టినప్పుడు నాకు అర్ధమైంది.. భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యాన్ని అందివ్వడానికి ఎంత పోరాటం చెయ్యాల్సి వచ్చిందో, ఎన్ని బలిదానాలు ఇవ్వాల్సివచ్చిందో, ఎందరు స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు జైళ్ళలో ఏళ్లకు ఏళ్ళు గడిపారో. చిన్న వయస్సులోనే ఎంతో సాధించిన కీర్తిశేషుడు భగత్ సింగ్ వల్ల నేనెంతో ప్రభావితురాలినయ్యాను. అందువల్ల ఈ విషయం గురించి యువతరానికి మీరు సందేశాన్ని ఇవ్వవలసిందని కోరుతున్నాను’’.

మన దేశ చరిత్ర గురించి, మన స్వాతంత్ర సమర యోధుల గురించి , దేశం కోసం తమ ప్రాణాలర్పించిన వీరుల గురించి తెలుసుకోవడానికి మన యువతరం ఆసక్తి చూపడం నాకు చాలా సంతోషాన్ని కలిగించింది. లెక్కకు మించిన మహా పురుషులు వారి యౌవనాన్ని జైళ్ళలో కోల్పోయారు. ఎందరో యువకులు ఉరితీయబడ్డారు. వారంతా ఎన్నో బాధలు పడ్డారు కాబట్టే ఇవాళ మనం స్వాతంత్ర్య భారతావనిలో ఊపిరి పీల్చుకోగలుగుతున్నాము. స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ఏయే మహాపురుషులైతే జైళ్ళలో గడిపారో వారంతా చదవడం, రాయడం మొదలైన చాలా పెద్ద పని చేశారు. వారందరి రచనలూ కూడా భారత దేశస్వాతంత్రానికి చాలా శక్తినిచ్చాయన్న సంగతి మనకు తెలుసు.

చాలా ఏళ్ళ క్రితం నేను అండమాన్- నికోబార్ కు సెల్యులార్ జైల్ చూడ్డానికి వెళ్ళాను. ఇవాళ వీర్ సావర్ కర్ గారి జయంతి. ఆయన జైల్లో ‘మాజీ జన్మఠే’ అనే పుస్తకాన్ని రాశారు. కవితలు రాసే వారు. గోడలపై రాసే వారు. ఆయనను చిన్న చీకటి గదిలో బంధించారు. స్వాతంత్ర్య ప్రేమికులు ఎలాంటి యాతనలు అనుభవించారో ! సావర్కర్ గారి ‘మాజీ జన్మఠే’ పుస్తకాన్ని నేను చదివినప్పుడు, నాకు సెల్యులర్ జైల్ చూడాలనే ఆసక్తి కలిగింది. అక్కడొక light & sound show కూడా జరుగుతుంది. అది చాలా ప్రేరణాత్మకంగా ఉంటుంది. స్వాతంత్ర్యం కోసం అండమాన్ జైల్లోని ఇదే సెల్యూలర్ జైల్ లో కాలాపానీ శిక్షను అనుభవిస్తూ వారి యౌవనాన్ని కోల్పోయిన వారు భారతదేశంలోని ప్రతి రాష్ట్రానికి చెందిన వారు, ప్రతి భాషను మాట్లాడే వారు ఉన్నారు. ప్రతి భాష మాట్లాడే వారూ , ప్రతి ప్రాంతానికి చెందిన వారూ, ప్రతి తరానికీ చెందిన ప్రజలు యాతనలను అనుభవించారు.

ఇవాళ వీర సావర్ కర్ గారి జయంతి. మనకు లభించిన స్వాతంత్ర్యం కోసం ప్రజలు ఎటువంటి యాతనలను అనుభవించారో, ఎన్నెన్ని కష్టాలు పడ్డారో, సెల్యులర్ జైల్ కు వెళ్ళి చూస్తే, కాలాపానీ అని ఎందుకంటారో, అక్కడికి వెళ్ళాకే తెలుస్తుందని నేను దేశ యువతరానికి తప్పకుండా చెప్పదలుచుకున్నాను. మీరు కూడా వీలైతే, ఒక రకంగా మన స్వాతంత్ర్య పోరాటానికి సంబంధించిన ఈ తీర్థ క్షేత్రానికి తప్పకుండా వెళ్లండి.

ప్రియమైన నా దేశ ప్రజలారా, జూన్ 5 నెలలో ఒకటో సోమవారం. మామూలుగా అయితే ఏ ప్రత్యేకతా లేదు. కానీ, జూన్ 5 ఒక విశేషమైన రోజు. ఎందుకంటే ఆ రోజును మనం ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవంగా జరుపుకుంటాము. ఈ ఏడాది ఐక్య రాజ్య సమితి ఈ సంవత్సరానికి పెట్టిన ఇతివృత్తం ఏమిటంటే connecting people to nature. మరొక మాటలో చెప్పాలంటే back to basics. ప్రకృతితో అనుసంధానం అవ్వడమంటే ఏమిటి ? నా దృష్టిలో దీనికి అర్థం మనతో మనం కలవడం. మనతో మనం కనెక్ట్ అవ్వడం. ప్రకృతితో కనక్టవ్వడమంటే, బెటర్ ప్లానెట్ ని పెంపొందించడం. ఈ సంగతిని మహాత్మ గాంధీ గారి కన్నా బాగా ఎవరు చెప్పగలరు ? మహాత్మ గాంధీ గారు చాలా సార్లు చెప్పే వారు "one must care about a world one will not see" అని. అంటే, మనం చూడని ప్రపంచాన్ని గురించి కూడా ఆలోచించాలి, జాగ్రత్త తీసుకోవాలి. మీరూ గమనించే ఉంటారు, ప్రకృతి లోని శక్తి ఏమిటంటే బాగా అలసిపోయి వచ్చినప్పుడు ఒక గ్లాసు నీళ్ళు మొహంపై చల్లుకుంటే ఎంతో తాజాదనం వచ్చేస్తుంది. బాగా అలసిపోయి వచ్చినప్పుడు గది కిటికీలు తెరిచి, తలుపులు తెరిచి, తాజా గాలిని పీల్చుకున్నప్పుడు కొత్త చైతన్యం వస్తుంది. ఏ పంచభూతాలతో ఐతే శరీరం నిర్మితమౌతుందో, ఆ పంచభూతాల స్పర్శ కలిగినప్పుడు మన శరీరంలో ఒక కొత్త ఉత్తేజం ఉత్పన్నమౌతుంది, ఒక కొత్త శక్తి కనబడుతుంది. ఇది మనకందరికీ అనుభవంలోనిదే. కానీ మనం దీనిని పట్టించుకోము. మనం దీనిని ఒక దారానికి కట్టి ఉంచము. ఒక సూత్రంతో బంధించము. మీరు ఇకపై తప్పక గమనించండి, మీకు ప్రకృతి పరమైన స్పర్శ కలిగినప్పుడు మీలో ఒక కొత్త చైతన్యం జాగృతమౌతుంది. అందువల్ల జూన్ 5న ప్రకృతితో ముడిపడాలనే ప్రపంచ ప్రయత్నం మన సొంత ప్రయత్నం కూడా అవ్వాలి. మన పూర్వీకులు పర్యావరణను కాపాడిన ఫలితం మనకు ఇప్పుడు లభిస్తోంది. మనం గనుక ఇప్పుడు కాపాడితే, రాబోయే తరాలకు లాభం చేకూరుతుంది. వేదాలు పృథ్వి, పర్యావరణాలను శక్తి మూలాలుగా కొలిచాయి. మన వేదాల్లో ఈ వర్ణన లభిస్తుంది. ఒకరకంగా చెప్పాలంటే అథర్వణ వేదం మొత్తం పర్యావరణకు చెందిన దిశానిర్దేశ గ్రంథం. ఇది వేల సంవత్సరాలకు పూర్వమే రాయబడింది. ‘‘మాతా భూమి: పుత్రో అహం పృథివ్యా:’’ అని చెప్పబడింది. మనలోని స్వచ్ఛతకు కారణం పృథ్వి అని వేదాలు చెప్పాయి. అవని మన తల్లి, మనం ఆమె బిడ్డలము. బుధ్ధ భగవానుడిని తలుచుకున్నప్పుడు వెలికివచ్చే విషయం ఏమిటంటే, బుద్ధ భగవానుడి జన్మ, ఆయన జ్ఞాన ప్రాప్తి, ఆయన మహాపరినిర్వాణము మూడూ ఒక చెట్టు కింద జరిగాయి. మన దేశంలో కూడా ఎన్నో పండుగలూ, ఎన్నో పూజా పధ్ధతులూ; చదువుకున్నవారైనా, చదువురానివారైనా, పట్టణవాసులైనా, పల్లెవాసులైనా, ఆదివాసీలైనా, అందరికీ ప్రకృతి పూజ, ప్రకృతి పట్ల ప్రేమ సహజంగానే వారి సామాజిక జీవితంలో భాగమే. కానీ మనం ఈ విషయాన్ని ఆధునిక నిర్వచనాలతో, ఆధునిక ఆలోచనలతో జోడించాల్సిన అవసరం ఉంది.

ఈమధ్య నాకు రాష్ట్రాల నుండి కబుర్లు అందుతున్నాయి. ఏమంటే, దాదాపు అన్ని రాష్ట్రాల్లోనూ వర్షాలు మొదలౌతూనే, పెద్ద ఎత్తున మొక్కలు నాటే కార్యక్రమం ఆరంభమవుతుంది. కోట్ల సంఖ్యలో మొక్కలు నాటుతారు. పాఠశాల పిల్లలను కూడా కలుపుకుంటారు. సమాజ సేవా సంఘాలు, ప్రభుత్వేతర సంస్థలు కలుస్తాయి. ప్రభుత్వం స్వయంగా చొరవ తీసుకుంటుంది. మనం కూడా ఈ ఏడాది వర్షాకాలంలో మొక్కలు నాటే పనిని ప్రోత్సహిద్దాం.

సహకరిద్దాం.

నా ప్రియమైన దేశప్రజలారా, జూన్ 21 ఇప్పుడు ప్రపంచవ్యాప్తంగా సుపరిచితమైన రోజు. ప్రపంచ యోగా దినోత్సవం రూపంలో యావత్ ప్రపంచం ఈ రోజును జరుపుకుంటుంది. జూన్ 21 ప్రపంచ యోగా దినోత్సవం గా అచిర కాలంలోనే మూలమూలలకూ వ్యాపించి, ప్రజలను దగ్గరచేస్తోంది. ఒకవైపున ఎన్నో విచ్ఛిన్నకర శక్తులు ప్రపంచంలో తమ వికృత రూపాల్ని ప్రదర్శిస్తున్న సమయంలో, భారతదేశం ప్రపంచానికి ఇచ్చిన ఒక గొప్ప వరం యోగా. యోగా ద్వారా యావత్ ప్రపంచాన్ని ఒక సూత్రంతో ముడిపెట్టగలిగాం. మనసును ,బుధ్ధిని, శరీరాన్నీ, ఆత్మనీ ఎలాగైతే కలుపుతుందో, అలాగే ఈ రోజు యోగా ప్రపంచాన్ని దగ్గరచేస్తొంది. ఇవాళ మన జీవన శైలి వల్ల, హడావుడి వల్ల, పెరుగుతున్న బాధ్యతల వల్లా ఒత్తిడి లేని జీవితాన్ని జీవించడం కష్టతరమైపోతోంది. పిన్న వయస్కుల్లో కూడా ఈ పరిస్థితిని మనం గమనిస్తున్నాం. ఏవో ఒక మందులు వేసుకుని రోజుని గడిపేస్తున్నాం. ఇలాంటి సమయంలో ఒత్తిడి రహిత జీవితం జీవించడానికి యోగా ఎంతో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తుంది. వెల్ నెస్, ఫిట్ నెస్.. రెండిటికీ సంబంధించిన పూచీని యోగా ఇస్తుంది. యోగా వ్యాయామం మాత్రమే కాదు. మనసును ,బుధ్ధిని, శరీరాన్నీ, ఆలోచనల ద్వారా, ఆచారం ద్వారా ఆరోగ్యం కోసం ఒక అంతర్గత ప్రయాణం. ఆ అంతర్గత యాత్రను అనుభూతి చెందాలంటే, అది యోగా ద్వారానే సాధ్యం. రెండు రోజుల క్రితమే యోగా దినోత్సవాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకుని నేను ప్రపంచం లోని అన్ని ప్రభుత్వాలకూ, అందరు నేతలకూ ఉత్తరాలు రాశాను.

క్రితం సంవత్సరమే నేను యోగాకు సంబంధించిన కొన్ని పోటీలను ప్రకటించాను. కొన్ని బహుమతులను ప్రకటించాను. నెమ్మది నెమ్మదిగా ఆ దిశగా పనులు ముందుకు సాగుతాయి. నాకొక సలహా వచ్చింది. ఆ మౌలికమైన సలహాను ఇచ్చిన వారిని నేనెంతో అభినందిస్తున్నాను. చాలా ఆసక్తికరమైన సలహా అది. వారేమన్నారంటే ఇది మూడవ అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం. ఈసారి మూడవ అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం సందర్భంగా ఒకే కుటుంబానికి చెందిన మూడు తరాల వారు, ఒకేసారి యోగాసనాలను చేసేలాగ పిలుపునివ్వవలసిందిగా నన్ను కోరారు. అమ్మమ్మ,తాతయ్య ఆయినా సరే, నానమ్మ, తాతయ్య అయినా సరే, తల్లితండ్రులైనా సరే, కొడుకులు,కూతుళ్ళైనా సరే, ఒక మూడు తరాల వాళ్ళు కలిసి యోగాసనాలు వేస్తూ ఆ ఫోటోలను అప్ లోడ్ చెయ్యండి. నిన్న, నేడు, రేపటి ఈ సుందరమైన సంయోగం యోగాకు ఒక కొత్త కొలమానాన్ని అందిస్తుంది. ఈ సలహాను ఇచ్చిన వారికి నేను ధన్యవాదాలు తెలుపుకుంటున్నాను. మనం ఎలాగైతే ’ సెల్ఫీ విత్ డాటర్ ’ అనే విధానం ద్వారా మంచి ఆసక్తికరమైన అనుభవాన్ని సంపాదించామో అలాగన్న మాట. యోగాసనాలు వేస్తున్న ఈ మూడు తరాల వారి ఫోటోలు తప్పకుండా దేశానికీ, ప్రపంచానికీ కూడా ప్రశంసలను అందిస్తాయి. మూడు తరాల వారు ఎక్కడ యోగా చేసినా సరే, వారు కలిసి యోగాసనాలు చేస్తున్న ఫోటోలను నాకు మీరు తప్పకుండా నరేంద్ర మోదీ యాప్ కూ, my gov కూ పంపించండి. నిన్న,నేడు, రేపటి ఈ చిత్రాలు ఒక ఆహ్లాదకరమైన రేపటి భరోసాను అందిస్తాయి. అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవానికి ఇంకా మన వద్ద మూడు వారాల సమయం ఉంది. నేను మీ అందరినీ ఆహ్వానిస్తున్నాను. ఇవాళ్టి నుండి ఆచరణను మొదలుపెట్టండి. నేను కూడా జూన్ 1 నుండీ ట్విటర్ లో రోజూ యోగా సంబంధమైన విషయాలు పోస్ట్ చేస్తూఉంటాను. వరుసగా జూన్ 21 వరకూ పోస్ట్ చేస్తూ, మీకు షేర్ చేస్తూనే ఉంటాను. మీరు కూడా మూడు వారాల పాటు వరుసగా యోగా గురించిన విషయాలను ప్రచారం చెయ్యండి. ప్రసారం చెయ్యండి. ప్రజలను కలుపుకుంటూ వెళ్ళండి. ఒక రకంగా దీనిని preventive health care ఉద్యమమనే అనాలి. నేను మీ అందరినీ ఈ ఉద్యమంలో పాలుపంచుకోవాల్సిందిగా ఆహ్వానిస్తున్నాను.

మీ అందరూ నాకు ‘ప్రధాన సేవకుడి’ బాధ్యతను అప్పగించినప్పటి నుండీ, తరువాత ఎర్ర కోట నుండి నా మొదటి ప్రసంగం ఆగస్టు 15న, అక్కడి నుండి మొదటిసారి మాట్లాడే అవకాశం లభించినప్పుడూ కూడా నేను స్వచ్ఛత గురించిన విషయాలు మాట్లాడాను. అప్పటి నుండీ ఇప్పటివరకూ భారతదేశంలో రకరకాల ప్ర్రాంతాలలో నేను పర్యటించాను. అలా తిరిగినప్పుడల్లా నేను గమనించిందేమిటంటే, కొందరు చాలా సూక్ష్మంగా మోదీ ఏం చేస్తున్నారు ? మోదీ ఎక్కడికి వెళ్తున్నారు ? మోదీ ఏమేమి చేస్తున్నారు అనే దాన్ని బాగా ఫాలో అవుతున్నారు. ఎందుకంటే నాకు చాలా ఆసక్తికరమైన ఫోన్ కాల్ ఒకటి వచ్చింది. ఒకరకంగా చెప్పాలంటే, నేనసలు ఆ విధంగా ఊహించలేదనే చెప్పాలి. కానీ వారు ఈ విషయాన్ని గమనించినందుకు వారికి నేను ఋణపడిఉంటాను. ఈ ఫోన్ కాల్ వింటే అదేమిటో మీక్కుడా అర్థమౌతుంది..

"మోదీ గారూ, నమస్కారం! నేను ముంబయ్ నుంచి నైనాను మాట్లాడుతున్నాను. మోదీ గారూ, నేను టీవీ లోనూ, సోషల్ మీడియా లోనూ ఈమధ్య తరచూ చూస్తున్నదేమిటంటే మీరు వెళ్ళిన ప్రతి చోటా కూడా ప్రజలు శుచి- శుభ్రతల గురించి ప్రత్యేకమైన శ్రద్ధ తీసుకుంటున్నారు. ముంబయ్ అయినా, సూరత్ అయినా.. మీ ఆహ్వానంపై ప్రజలు గుంపులు గుంపులుగా పరిశుభ్రతను ఒక బృహత్కార్యం గా స్వీకరిస్తున్నారు. పెద్దలలో, పిల్లలలో కూడా పరిశుభ్రత పట్ల అవగాహన వచ్చింది. చాలా సార్లు రహదారుల మీద చెత్త పారేస్తున్న పెద్దవాళ్ళని కూడా వారు ఆపడం నేను గమనించాను. కాశీ ఘాట్ నుండి మీరు మొదలుపెట్టిన పరిశుభ్రత తాలూకూ ప్రచారం, మీ ప్రేరణతో ఒక ఉద్యమంగా మారింది."

మీ మాటలు నిజమే. నేనెక్కడెక్కడికి వెళ్ళినా ప్రభుత్వ యంత్రాంగం పరిశుభ్రతా కార్యక్రమాన్ని చేపడుతుంది. కానీ ఈమధ్య సమాజంలో కూడా పరిశుభ్రత ఒక ఉత్సవంగా మారింది. నేను వెళ్ళడానికి ఐదురోజుల ముందు, ఏడు రోజుల ముందు, పది రోజుల ముందు, చాలా పెద్ద ఎత్తున పరిశుభ్రతా కార్యక్రమాలు జరుగుతాయి. ప్రసార మాధ్యమాలు కూడా దానికి ఎంతో ప్రాధాన్యాన్ని ఇస్తున్నాయి. కొద్ది రోజుల క్రితం నేను గుజరాత్ లోని కచ్ఛ్ ప్రాంతానికి వెళ్ళాను. అక్కడ పరిశుభ్రత ను గురించి చాలా పెద్ద కార్యక్రమమే జరిగింది. నేనది గమనించలేదు కానీ ఇంతకు ముందు చెప్పిన ఫోన్ కాల్ వచ్చిన తరువాత ఆలోచిస్తే, ఆ సంగతి నిజమేననిపించింది. దేశం ఈ విషయాలన్నీ ఎంత శ్రధ్ధగా గమనిస్తోందో తెలుసుకున్నాక, ఈ విషయాన్ని గమనించాక, నాకెంత ఆనందం కలుగుతోందో మీరు ఊహించగలరు. నా ప్రయాణాలకు కూడా పరిశుభ్రత జోడైందన్న విషయం తెలుసుకోవడం కన్నా ఆనందం మరొకటేముంటుంది నాకు ? ప్రధాన మంత్రిని ఆహ్వానించడానికి జరిగే ఇతర సన్నాహాలు ఎలాగూ జరుగుతాయి. కానీ, వాటన్నింటికన్నా పరిశుభ్రత పాటించడమనే సంగతికే ఎక్కువ ప్రాధాన్యం లభిస్తోంది. తనకు తానుగా పరిశుభ్రతను ప్రేమించడమనేది ఎవరికైనా ఆనందదాయకమే. స్ఫూర్తిదాయకమే. ఈ పరిశుభ్రతా కార్యక్రమాన్ని ప్రోత్సహించేవారందరికీ కూడా నేను అభినందనలు తెలుపుకుంటున్నాను. ఎవరో నాకొక సలహా ఇచ్చారు. నిజానికా సలహా చాలా తమాషాగా ఉంది. అది నేను చెయ్యగలనో లేదో కూడా నాకు తెలీదు. మోదీ గారూ, మీరు మీ పర్యటనను నిర్ణయించుకునేప్పుడు ఏ రకమైన పర్యటన కోరినా, వాళ్ళతో "బాబూ, నన్ను పిలవాలంటే మీ పరిశుభ్రత స్థాయి ఎంత ఉంటుంది ? ఎన్ని టన్నుల చెత్తా చెదారాన్ని మీరు నాకు బహుమనంగా ఇవ్వగలరు ? దాని ఆధారంగా నేను నా పర్యటనను నిర్ణయించుకుంటాను అని చెప్పండి.." అన్నారు. ఉపాయం బాగానే ఉంది కానీ నేనూ ఆలోచించుకోవాలి. కానీ ఇలాంటి ఒక ఉద్యమం తయారవ్వాలి. ఏవేవో వస్తువులు బహుమతిగా ఇచ్చే కన్నా ఇన్ని టన్నుల చెత్తచెదారాన్ని శుభ్రపరిచి బహుమానంగా ఇవ్వడమనేది చాలా మంచి విషయం. ఇలా చెయ్యడం ద్వారా ఎంతో మందిని రోగాల బారి నుండి కాపాడినవారమౌతాము. అది మానవత్వాన్ని ఎంతగానో పెంచే పని. ఒక్క విషయం మాత్రం నేను చెప్పదలచుకున్నాను. ఈ చెత్తా చెదారం ఏదైతే ఉందో అది వృథా కాదు. అది సంపద. ఒక వనరు. దీనిని కేవలం పనికిరాని చెత్తగానే మాత్రం చూడకండి. ఒక్కసారి ఈ చెత్తచెదారాన్ని కూడా మనం సంపదలా భావించడం మొదలుపెడితే వ్యర్థాల నిర్వహణ తాలూకూ ఎన్నో కొత్త కొత్త పధ్దతులు మనకు తెలుస్తాయి. స్టార్ట్- అప్ లో చేరిన యువకులు కూడా కొత్త కొత్త పథకాలతో ముందుకు వస్తారు. కొత్త కొత్త పరికరాలను తీసుకుని రండి. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల సహాయంతో, పట్టణాలలోని ప్రజాపతినిధుల సహాయంతో వ్యర్థాల నిర్వహణ గురించిన ఒక గొప్ప కార్యక్రమాన్ని మొదలు పెట్టాలని భారత ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. జూన్ 5న ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం నాడు, దేశంలోని దాదాపు 4వేల పట్టణాలలోని ఘన వ్యర్థాలు, ద్రవ రూప వ్యర్థాలను సమీకరించడానికి ఉపయోగపడే సాధనాలు లభించబోతున్నాయి. రెండు రకాల చెత్త డబ్బాలు లభ్యమౌతాయి. ఒకటి ఆకుపచ్చ రంగు డబ్బా, మరొకటి నీలం రంగు డబ్బా. తడి చెత్త, పొడి చెత్త .. ఇలా రెండు రకాల వ్యర్థాలు బయటకు వస్తాయి. మనం క్రమశిక్షణ ను పాటించి, ఈ 4వేల పట్టణాల్లో పెట్టబోయే రెండు రకాల చెత్త డబ్బాలలో పొడి చెత్తని నీలం డబ్బాలో, తడి చెత్తని ఆకుపచ్చ డబ్బాలో వేద్దాం. వంటింట్లోంచి వచ్చే కూరగాయల తొక్కలు, మిగిలిపోయిన ఆహార పదార్థాలైనా, కోడిగుడ్డు పెంకులైనా, రాలిపోయిన మొక్కల,చెట్ల ఆకులైనా కూడా తడి చెత్త క్రిందకు వస్తాయి. అవన్నీ ఆకుపచ్చ డబ్బాలో వెయ్యండి. ఇవన్నీ పొలాల్లోకి బాగా పనికివస్తాయి. పొలాలు పచ్చగా ఉంటాయని గుర్తు పెట్టుకుంటే, ఆకుపచ్చ చెత్తడబ్బాలో ఏమేమి వెయ్యాలో గుర్తు ఉంటుంది. రెండవ రకం చెత్త డబ్బా చిత్తుకాగితాలు, అట్టపెట్టెలు, ఇనుము, గాజు, బట్టలు, ప్లాస్టిక్, పాలిథీన్, విరిగిపోయిన డబ్బాలు, రబ్బరు, మెటల్ మొదలైన ఎన్నో రకాలు పొడిచెత్త విభాగంలోకి వస్తాయి. వీటిని యంత్రాలలో వేసి రీసైకిల్ చేయాల్సి ఉంటుంది. మనం ఒక సంస్కృతిని ప్రారంభించగలమన్న నమ్మకం నాకు ఉంది. ప్రతి సారీ పరిశుభ్రత వైపునకు కొత్త అడుగులు వేసుకుంటూ వెళ్ళాలి మనం. అప్పుడే పరిశుభ్రత గురించి గాంధీ గారు కన్న కలలను మనం నిజం చెయ్యగలం. ఇవాళ నేను గర్వంగా ఒక విషయం గురించి చెప్పదలుచుకున్నాను. ఒక్క మనిషి అయినా సరే, గట్టిగా నిర్ణయించుకుంటే, ఎంత పెద్ద ప్రజా ఉద్యమాన్ని అయినా నడిపించగలడు. పరిశుభ్రత తాలూకూ పని అలాంటిదే. గత కొద్ది రోజుల్లో మీరు వినే ఉంటారు.. ముంబయ్ లో చెత్త ప్రదేశంగా చెప్పుకునే వర్సోవా బీచ్ ఇవాళ ఒక పరిశుభ్రమైన, సుందరమైన వర్సోవా బీచ్ గా మారిపోయింది. ఇది ఒక్కసారిగా జరగలేదు. దాదాపు వరుసగా ఎనభై- తొంభై వారాల పాటు నగరవాసులు కష్టపడి ఈ వర్సోవా బీచ్ రూపురేఖలను మార్చివేశారు. వేల టన్నుల కొద్దీ చెత్తా చెదారం ఆ ప్రాంతం నుండి తొలగించబడిన తరువాత ఇవాళ వర్సోవా బీచ్ శుభ్రంగా, అందంగా మారింది. దీని పూర్తి బాధ్యతను Versova Residence Volunteer (VRV) తీసుకుంది. శ్రీ అఫ్రోజ్ షా అనే ఒకాయన అక్టోబర్ 2015 నుండీ ఈ పనిలో నిమగ్నమయ్యారు. నెమ్మది నెమ్మదిగా ఆ కార్యక్రమం పెద్దదై, ప్రజా ఉద్యమంగా మారింది. ఈ పని చేసినందుకు గానూ అఫ్రోజ్ షా గారికి United Nations Environment Programme (UNEP) వారు పెద్ద అవార్డ్ ను ఇచ్చారు . Champions of The Earth Award అనే ఆ అవార్డ్ ను పొందిన మొదటి భారతీయుడు ఆయన అయ్యారు. అఫ్రోజ్ షా గారిని నేను అభినందిస్తూ, ఈ ఉద్యమానికి కూడా నా అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను. ఒక లోక సంగ్రహుడిగా ఆయన ఎలాగైతే ఆ మొత్తం ప్రాంతంలోని ప్రజలను జత చేసుకుంటూ, దానిని ఒక ప్రజా ఉద్యమంగా మార్చారో అదెంతో ప్రేరణాత్మకమైన ఉదాహరణ.

సోదర సోదరీమణులారా, ఇవాళ మరో ఆనందాన్ని కూడా మీతో పంచుకోవాలనుకుంటున్నాను. ‘‘స్వచ్ఛ భారత్ ఉద్యమానికి సంబంధించి జమ్ము & కశ్మీర్ లోని రియాసీ బ్లాక్ గురించి. రియాసీ బ్లాక్ ఆరుబయలు ప్రదేశాలలో మల మూత్ర విసర్జన రహితం (open defecation free .. ODF) అయ్యిందని నాతో చెప్పారు. రియాసీ బ్లాక్ లోని ప్రజలందరికీ, అక్కడి పాలకులకూ కూడా జమ్ము & కశ్మీర్ ఒక మంచి ఉదాహరణను అందించింది. అక్కడి ప్రజలకు నేను అభినందనలు తెలుపుతున్నాను. ఈ మొత్తం ఉద్యమాన్ని ఎక్కువ భాగం నడిపించింది జమ్ము & కశ్మీర్ లోని ఆ ప్రాంతానికి చెందిన మహిళలేనట. ఈ విషయంలో అవగాహనను పెంచడానికి వారు స్వయంగా దివిటీ యాత్రలు కూడా చేశారట. ఇంటింటికీ, ప్రతి సందులోకీ వెళ్ళి ప్రజలను ఉత్తేజపరిచారట. ఆ తల్లులకూ, సోదరీమణులందరికీ జమ్ము & కశ్మీర్ గడ్డపై ఒక బ్లాక్ ని open defecation free చేసి ఒక శుభారంభాన్ని చేసినందుకు గానూ నా హృదయపూర్వక అభినందనలు తెలియచేస్తున్నాను.

ప్రియమైన నా దేశప్రజలారా, గత పదిహేను నుంచీ నెల రోజులుగా వరుసగా వార్తాపత్రికలలోనూ, టివీ చానల్స్ లోనూ, సోషల్ మీడియాలోనూ, మూడేళ్ళు పూర్తిచేసుకున్న సందర్భంగా ప్రజలు ప్రభుత్వపు లెక్కాపద్దులు చూస్తున్నారు. మూడేళ్ల క్రితం మీరు నాకు ‘ప్రధాన సేవకుడి’ బాధ్యతను అప్పగించారు. ఎన్నో సర్వేక్షణలూ, అభిప్రాయ సేకరణలు జరిగాయి. ఈ ప్రక్రియలన్నింటినీ నేను ఆరోగ్యకరమైన సూచనలుగా స్వీకరిస్తాను. ప్రతి పరీక్షలోనూ ఈ మూడేళ్ల కాలాన్నీ జోడించి పరీక్షించారు. సమాజంలో ప్రతి విభాగానికి చెందినవారూ దానిని విశ్లేషించారు. ప్రజాస్వామ్యంలో ఒక ఉత్తమమైన ప్రక్రియ ఉంది. ప్రజాస్వామ్యంలో ప్రభుత్వాలు జవాబుదారీగా ఉండాలన్న విషయాన్ని నేను స్పష్టంగా నమ్ముతాను. ప్రజలకు తమ పని గురించిన లెక్కా పద్దులు ప్రభుత్వం చూపెట్టి తీరాలి. కొన్ని చోట్ల అభినందనలను అందించారు, కొన్ని చోట్ల మద్దతునిచ్చారు, కొన్ని చోట్ల లోపాలను ఎత్తి చూపారు. సమయం వెచ్చించి మా పనిని గురించి లోతుగా విశ్లేషించిన వారందరికీ కూడా నేను ధన్యవాదాలు తెలుపుతున్నాను. కీలకమైన, ముఖ్యమైన ఫీడ్ బ్యాక్ అందించిన వారందరికీ కూడా నేను ధన్యవాదాలు తెలుపుకుంటున్నాను. లోటుపాట్లూ, లోపాలూ వెలుగులోకి వస్తేనే వాటిని సరిచేసుకునే అవకాశం లభిస్తుంది. విషయం మంచిదైనా, కొంచెమే మంచిదైనా, చెడ్డదైనా, ఏదైనా దాని నుండే పాఠం నేర్చుకొని, నేర్చుకొన్న దాని సాయంతోనే ముందుకు నడవాలి. నిర్మాణాత్మకమైన విమర్శ ప్రజాస్వామ్యానికి బలాన్నిస్తుంది. ఒక అప్రమత్త దేశానికి , ఒక చైతన్యవంతమైన దేశానికి ఈ మథనం అవసరమే.

ప్రియమైన నా దేశ ప్రజలారా, నేను కూడా మీలాగే ఒక సాధారణ పౌరుడిని. ఒక సాధారణ పౌరుడిగా మంచి, చెడు ప్రతి విషయం ప్రభావం ఒక సాధారణ పౌరుడి మనసుపై ప్రభావం పడినట్లే నా మనసుపై కూడా పడుతుంది. ‘మనసులో మాట’ కార్యక్రమాన్ని కొందరు ఒకవైపు సంభాషణ గానే చూస్తారు. కొందరు రాజకీయదృష్టితో వ్యాఖ్యలు చేస్తారు. కానీ, ఇంత ఎక్కువ అనుభవంతో నాకేమనిపిస్తుందంటే, నేను మనసులో మాట మొదలుపెట్టినప్పుడు ఈ కార్యక్రమం నన్ను భారతదేశంలో ప్రతి కుటుంబంలోనూ ఒక సభ్యుడిగా మార్చేస్తుందని నేనే అనుకోలేదు. ఒక్కొక్క సారి నేను ఇంట్లో కుటుంబ సభ్యుల మధ్య కూర్చుని ఇంటి విషయాలు మాట్లాడుతున్నట్లు నాకనిపిస్తుంది. ఇదే విషయాన్ని ఎన్నో కుటుంబాల వారు నాకు రాశారు. నేను చెప్పినట్లుగానే ఒక సాధారణ పౌరుడిగా నా మనసులో ఏర్పడిన ప్రభావాన్ని రెండురోజుల క్రితమే రాష్ట్రపతి భవన్ లో గౌరవనీయులు రాష్ట్రపతి గారు, ఉపరాష్ట్రపతి గారూ, స్పీకర్ గారూ కలిసి ‘మనసులో మాట’ తాలూకూ ఒక విశ్లేషణా పుస్తకాన్ని ఆవిష్కరించారు. ఒక వ్యక్తిగానూ, ఒక సాధారణ పౌరుడిగానూ ఈ సంఘటన నా ఉత్సాహాన్నెంతో పెంచింది. అంత పెద్ద స్థానంలో కూర్చుని ఉన్నా కూడా సమయం వెచ్చించి ‘మనసులో మాట’కు ఇంతటి ప్రాముఖ్యాన్నిచ్చినందుకు గానూ గౌరవనీయులు రాష్ట్రపతి గారికీ, ఉప రాష్ట్రపతి గారికీ, స్పీకర్ గారికీ నేను ఋణపడి ఉంటాను. ఒక విధంగా ‘మనసులో మాట’ కార్యక్రమానికే ఒక కొత్త కోణాన్ని అందించారు. మా మిత్రులు కొందరు ఈ ‘మనసులో మాట’ పుస్తకంపై పని చేస్తున్నప్పుడు నాతో కూడా అప్పుడప్పుడు చర్చించారు. కొంత కాలం క్రితం ఈ మాట చర్చకు వచ్చినప్పుడు నేను ఆశ్చర్యపడ్డాను. అబు ధాబీ లో నివసించే ఒక ఆర్టిస్ట్ అక్బర్ సాహెబ్ పేరుతో పరిచితుడు. ‘మనసులో మాట’ కార్యక్రమంలో చర్చించిన విషయాలకు ఆయన తన కళ ద్వారా బొమ్మ లు వేసిస్తానని స్వయంగా ప్రస్తావించారు. ఒక్క రూపాయి కూడా తీసుకోకుండా అక్బర్ గారి మనసులో మాటలకు కళారూపాన్ని అందించి తన ప్రేమను తెలిపారు. నేను అక్బర్ గారికి ఋణపడి ఉంటాను.

ప్రియమైన నా దేశప్రజలారా, ఈసారి మనం కలుసుకునే సరికి దేశం నలుమూలలా వర్షాలు పడుతూ ఉంటాయి. వాతావరణం మారి ఉంటుంది. పరీక్షా ఫలితాలు వచ్చేసి ఉంటాయి. కొత్త మలుపులోంచి విద్యాజీవితం మొదలౌతూ ఉంటుంది. వర్షాలు పడుతూనే- ఒక కొత్త ఉత్సాహం, కొత్త సుగంధం, ఒక కొత్త పరిమళం మొదలౌతాయి. రండి, మనందరం ఈ వాతావరణంలో ప్రకృతి ని ప్రేమిస్తూ ముందుకు నడుద్దాం. నా తరఫున మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు, ధన్యవాదాలు.

*****

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, మీ అందరికీ నా నమస్కారం. దేశం నలుమూలలా ఎక్కువ శాతం కుటుంబాలు వారి పిల్లల పరీక్షలలో నిమగ్నమై ఉండి ఉంటారు. పరీక్షలు అయిపోయిన వారి కుటుంబాలలో కాస్త ఉపశమనభరిత వాతావరణం, పరీక్షలు జరిగే కుటుంబాలలో కాస్తంత ఒత్తిడితో కూడిన వాతావరణం ఉండి ఉంటాయి. ఇటువంటి సమయంలో నేనొక్కటే చెప్పగలను , క్రితం సారి ‘మనసులో మాట’ లో నేను విద్యార్థులతో ఏ ఏమాటలైతే చెప్పానో, వాటిని మళ్ళీ వినండి. పరీక్షల సమయంలో మీకవి చాలా పనికి వస్తాయి.
ఇవాళ మార్చి 26. ఈ రోజు బంగ్లాదేశ్ స్వతంత్ర దినోత్సవం. అన్యాయానికి వ్యతిరేకంగా జరిగిన ఒక చరిత్రాత్మక యుధ్ధంలో బంగ-బంధు నాయకత్వంలో బంగ్లాదేశ్ మునుపెన్నడూ లేని విజయాన్ని సాధించింది. ఇలాంటి ప్రత్యేకమైన రోజున స్వతంత్ర బంగ్లాదేశ్ సోదర పౌరులకూ, సోదరీమణులకు స్వతంత్ర దినోత్సవం సందర్భంగా అనేకానేక శుభాకాంక్షలు తెలియజేసుకుంటూ, బంగ్లాదేశ్ ఇంకా అభివృధ్ధి పథంలోకి ముందుకు వెళ్ళాలని కోరుకుంటున్నాను. బంగ్లాదేశ్ కు ఒక బలమైన తోడుగా, ఒక మంచిమిత్రదేశంగా, మీతో చేయీ చేయీ కలిపి ఈ యావత్ ప్రాంతంలో శాంతి భద్రతలను కాపాడి, మీరు అభివృధ్ధి దిశగా అడుగులు వెయ్యడానికి భారతదేశం పూర్తి సహకారాన్ని అందిస్తూనే ఉంటుంది.
మన రవీంద్రనాథ్ టాగూర్ జ్ఞాపకాలు మన రెండుదేశాలకూ భాగస్వామ్య వారసత్వమవ్వడంమనకెంతో గర్వకారణం. ఎందుకంటే బంగ్లాదేశ్జాతీయగీతం మన గురుదేవులు రవీంద్రనాథ్టాగూర్ రచన. రబీంద్రనాథ్ టాగూర్ గురించి ఒక ఆసక్తికరమైన సంగతి ఏమిటంటే, 1913లో నోబెల్ పురస్కారాన్ని అందుకున్న మెట్టమొదటి వ్యక్తి ఆయన. అంతే కాదు, ఆంగ్లేయులు ఆయనకు‘Knighthood’ బిరుదును ఇచ్చారు కూడా. 1919లో జలియన్ వాలా బాగ్ లో ఆంగ్లేయులు మారణహోమాన్ని సృష్టించినప్పుడు వారికి వ్యతిరేకంగా గళమెత్తిన మహామనుషులలో రబీంద్రనాథ్ టాగూర్ కూడా ఒకరు. ఈ సంఘటనే ఒక పన్నెండేళ్ల బాలుడి మనసుపై బలమైన ప్రభావాన్ని చూపిన సమయం. ఆడుతూ పాడుతూ గడపాల్సిన బాల్యంలో ఈ జలియన్ వాలా బాగ్ మారణహోమం ఆ పిల్లవాడి జీవితానికి ఒక ప్రేరణను ఇచ్చింది. 1919లో పన్నెండేళ్ళున్న ఆ చిన్న భగతే మనందరికీ ప్రియమై, ప్రేరణగా నిలచిన అమరవీరుడు భగత్ సింగ్. ఇవాళ్టికి మూడు రోజుల క్రితం మార్చి నెల 23వ తేదీన భగత్ సింగ్ నూ, అతడి మరో ఇద్దరు మిత్రులు సుఖ్ దేవ్, రాజ్ గురూ లనూ ఆంగ్లేయులు ఉరికంబానికి ఎక్కించారు. ఆ సంఘటన భగత్ సింగ్, సుఖ్ దేవ్, రాజ్ గురూ ముగ్గురికీ మృత్యుభయం లేకుండా, భారత మాతకు సేవ చేసుకున్న సంతోషాన్ని మిగిల్చిందన్న సంగతి మనందరికీ తెలుసు. వారు ముగ్గురూ భారత మాతకు స్వతంత్య్రాన్ని అందివ్వడం కోసం జీవితం పట్ల తమకున్న కలలన్నీ అంకితం చేశారు. ఇవాళ్టికి కూడా ఈ ముగ్గురు వీరులూ మనకెంతో ప్రేరణను అందిస్తారు. భగత్ సింగ్, సుఖ్ దేవ్, రాజ్ గురూ ల ప్రాణ సమర్పణల గాథను మనం అక్షరాల్లో పెట్టలేము కూడా. యావత్ బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం ఈ ముగ్గురికీ భయపడేది.
ఉరి శిక్ష పడి వారు జైలులో ఉన్నప్పటికీ, వారితో ఎలా మెలగాలో అనే చింత బ్రిటిష్ వారికి ఉండేది. అందుకే ఎవ్వరూ చెయ్యని విధంగా మార్చి నెల 24వ తేదీన ఉరి శిక్షను అమలుపరచాల్సి ఉండగా, మార్చి నెల 23వ తేదీ నాడే శిక్ష అమలుపరచారు. అంతే కాక వారి మృతదేహాలను దొంగతనంగా ఇవాళ్టి పంజాబ్ ప్రాంతానికి తీసుకువచ్చి దహనం చేయించారు. చాలా ఏళ్ళ క్రితం ఆ ప్రాంతానికి నేను మొదటిసారి వెళ్ళినప్పుడు ఒకరకమైన ప్రకంపనలు నా శరీరంలో కలిగాయి. ఎప్పుడైనా అవకాశం లభిస్తే, పంజాబ్ కు వెళ్ళి భగత్ సింగ్, సుఖ్ దేవ్, రాజ్ గురూ ల మాతృమూర్తులు, ఇంకా బటుకేశ్వర్ దత్ సమాధులను దర్శించవలసిందిగా దేశ యువతకు నేను సూచిస్తున్నాను.
ఆ సమయంలోనే స్వాతంత్ర్యం కోసం పిలుపు, దాని తీవ్రత, దాని పరిమాణం పెరుగుతూ ఉంది. ఒకవైపు భగత్ సింగ్, సుఖ్ దేవ్, రాజ్ గురూ ల వంటి వీరులు సాయుధ విప్లవానికై యువకులను ప్రేరేపించారు. ఇవాళ్టికి సరిగ్గా వందేళ్ల పూర్వం 1917 ఏప్రిల్ 10వ తేదీ నాడు మహాత్మా గాంధీ చంపారణ్ సత్యాగ్రహం చేశారు. ఇది చంపారణ్ సత్యాగ్రహ శతాబ్ది సంవత్సరం. భారత స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో గాంధేయ వాదం, గాంధీ గారి వ్యవహార శైలి మొదటిసారి చంపారణ్ సమయంలోనే తెలిసింది. ముఖ్యంగా పోరాటం తాలూకూ విధి విధానాల పరంగా స్వాతంత్ర్యం కోసం సల్సిన పోరాటం ప్రయాణం మొత్తంలో ఈ సంఘటన ఒక మైలురాయి. ఈ సమయంలోనే జరిగిన చంపారణ్ సత్యాగ్రహం, ఖేడా సత్యాగ్రహం, అహ్మదాబాద్ లోని మిల్లు కార్మికుల సమ్మె.. వీటన్నింటిలో మహాత్మా గాంధీ గారి ఆలోచనలూ, వ్యవహార శైలి తాలూకూ బలమైన ప్రభావం కనబడుతుంది. 1915 లో గాంధీ గారు విదేశాల నుండి తిరిగివచ్చారు. 1917లో బిహార్ లోని ఒక చిన్న గ్రామానికి వెళ్ళి ఆయన దేశానికి ఒక కొత్త ప్రేరణనిచ్చారు. ఇవాళ మన మనసుల్లో ఉన్నమహాత్మా గాంధీ గారి రూపం ఆధారంగా మనం చంపారణ్ సత్యాగ్రహం యొక్క ప్రభావాన్నిఅంచనా వెయ్యలేము. ఊహించండి.. 1915 లో భారతదేశానికి తిరిగివచ్చిన ఒక మనిషి జరిపిన కేవలం రెండేళ్ళ కార్యకలాపాలు. అంతకు ముందు దేశం ఆయనను ఎరుగదు. ఆయన ప్రభావం దేశంపై లేదు. అదే ఆరంభం. ఆ సమయంలో ఆయన ఎన్ని ఇబ్బందులను ఎదుర్కోవాల్సివచ్చిందో, ఎంత కష్టపడాల్సివచ్చిందో మనం ఊహించవచ్చు. జన సమీకరణ కౌశల్యం, భారతీయ సమాజం నాడి తెలుసుకునే శక్తి, తన ప్రవర్తనతో బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యంలోని నిరుపేద వ్యక్తులు, నిరక్షరాస్యులను, పోరాటం కోసం ఒకటి చేయడం, ప్రేరేపించడం, పోరాటం కోసం బరి లోకి దింపడం, మొదలైన మహాత్మా గాంధీ గారి అద్భుత శక్తులను చూపించింది చంపారణ్ సత్యాగ్రహమే. అందువల్లే మనం గాంధీ గారి విశ్వరూపాన్ని దర్శించగలిగాం. ఒక వందేళ్ల క్రితం జరిగిన చంపారణ్ సత్యాగ్రహ సమయంలోని గాంధీ గారి గురించి తెలుసుకుంటే, సాధారణ జీవితాన్ని మొదలుపెట్టే ఏ వ్యక్తికైనా చంపారణ్ సత్యాగ్రహం ఎంతో తెలుసుకోవలసిన అంశమే. సాధారణ జీవితాన్ని ఎలా మొదలుపెట్టాలో, స్వయంగా ఎంత పరిశ్రమించాలో, గాంధీ గారు అదెలా చేశారో ఆయన నుండి నేర్చుకోవచ్చు. రాజేంద్ర బాబు గారు, ఆచార్య కృపలానీ గారి లాంటి మనం విన్న పెద్ద పెద్ద దిగ్గజ నేతలనందరినీ అదే సమయంలో గాంధీ గారు పల్లెపల్లెకూ పంపారు. ప్రజలతో కలసి, ప్రజలు చేసే పనిలో దానికి స్వాతంత్ర్య పోరాటపు రంగునద్దటం ఎలాగో నేర్పించారు. గాంధీ గారి ఈ విధి విధానాలను ఆంగ్లేయులు అర్థం చేసుకోలేకపోయారు. పోరాటాలు , ఆలోచనలూ రెండూ ఒకేసారి నడిచాయి. గాంధీ గారు దీనిని ఒకే నాణానికి రెండు ముఖాలుగా చేశారు. ఒకటి పోరాటమూ, రెండవది ఆలోచన. ఒక వైపున జైళ్ళు నింపుతూ ఉండడం, రెండవ వైపున వ్యూహాత్మక కార్యకలాపాలలో నిమగ్నమవడం. ఒకఅద్భుతమైన సంతులత గాంధి గారి కార్యశైలిలో ఉంది.
సత్యాగ్రహం అనే పదానికి అర్థం ఏమిటో, అసమ్మతి అంటే ఏమిటో, సహాయ నిరాకరణ అంటే ఏమిటో అంత పెద్ద సామ్రాజ్యానికి చూపెట్టారు. ఒక సంపూర్ణమైన అర్థాన్ని గాంధీ గారు మాటల ద్వారా కాక ఒక సఫలపూర్వకమైన ప్రయోగం ద్వారా చూపెట్టారు.
ఇవాళ దేశం చంపారణ్ సత్యాగ్రహం తాలూకు శతాబ్ది ఉత్సవాలు జరుపుకుంటున్న సమయంలో భారతదేశ సామాన్య పౌరుడి శక్తి ఎంత అపారమైందో తెలిపి, ఆ అసామాన్య శక్తిని స్వాతంత్ర్య ఉద్యమం వైపునకు నడిపినట్లే స్వరాజ్యం నుండి సురాజ్య ప్రయాణం, నూట పాతిక కోట్ల మంది ప్రజల సంకల్ప శక్తి వారి పరిశ్రమకు పరాకాష్ట. సర్వజన హితాయ – సర్వ జన సుఖాయ అనే మూల మంత్రాన్ని తీసుకుని, దేశం కోసం, సమాజం కోసం ఎంతో కొంత చెయ్యాలనే అఖండ ప్రయాసే స్వాతంత్ర్యం కోసం ప్రాణాలర్పించిన మహా పురుషుల కలలను సాకారం చేస్తుంది.
ఇవాళ మనం ఇరవైఒకటవ శతాబ్దం వైపునకు అడుగులు వేస్తున్నప్పుడు, ఏ భారతీయుడు దేశం మారాలని అనుకోడు ? ఏ భారతీయుడు దేశంలో మార్పునకు భాగస్వామి అవ్వాలని కోరుకోడు ? మార్పును తేవాలనే నూట పాతిక కోట్ల మంది ప్రజల కోరిక, ప్రయత్నం ఇవే కొత్త భారతావనికి, ఇండియాకు బలమైన పునాది. ‘న్యూ ఇండియా’ ఏ ప్రభుత్వ కార్యక్రమమూ కాదు. ఏ రాజకీయపక్షాల ఎన్నికల వాగ్దాన పత్రం కాదు. ప్రాజెక్టూ కాదు. ‘న్యూ ఇండియా’ నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశ ప్రజల ఆహ్వానం. నూట పాతిక కోట్ల మంది ప్రజలు కలసి ఏ భవ్య భారతాన్ని నిర్మించాలనుకుంటున్నారో ఆ భావమే ‘న్యూ ఇండియా’. నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశ ప్రజల మనసుల్లో ఒక ఆశ ఉంది. ఒక కోరిక, ఒక సంకల్పం, ఒక ఉత్సాహం ఉన్నాయి.
ప్రియమైన నా దేశవాసులారా, మనం కాస్త మనసొంత జీవితాలలో నుండి బయటకు వచ్చి, కాస్త సానుభూతితో సమాజంలో జరుగుతున్న కార్యకలాపాలను చూస్తే, చుట్టుపక్కల ఏం జరుగుతోందో గమనించి, అర్థం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తే లక్ష్యార్థులైన వ్యక్తులు నిస్వార్థ భావంతో, తమ సొంత బాధ్యతలనే కాకుండా సమాజం కోసం, దోపిడీకి గురయ్యే వార్తి కోసం, బాధితులు, వంచితుల కోసం, పేదల కోసం ఏదో ఒకటి చేస్తూ ఉండడం గమనిస్తే నిశ్చేష్టులౌతారు. అది కూడా ఒక తపస్సు లాగ, సాధన లాగ, ఒక మూగ సేవకుడి లాగ వారి పనిని వారు చేసుకుపోతున్నారు. రోజూ ఆసుపత్రికి వెళ్ళి రోగులకు సేవ చేసేవారు చాలా మంది ఉన్నారు. రక్తదానం అంటే వెనువెంటనే పరుగు పెట్టే వారెందరో ఉన్నారు. అన్నార్తులకు భోజన సదుపాయాలను అందించే వారు ఎందరో ఉన్నారు. ఎందరో రత్నాల వంటి పుత్రులు ఉన్న భూమి మనది. ‘మానవ సేవే మాధవ సేవ’ అన్న సూత్రం మన రక్తంలో ఉంది. ఒక్కసారి దానికి సామూహికంగా, సంఘటిత రూపంగా చూస్తే ఇదెంత పెద్ద శక్తో తెలుస్తుంది. ‘న్యూ ఇండియా’ మాట వచ్చినప్పుడు, దాని గురించిన ఆలోచన , దాని గురించిన విమర్శ ఉండడం, విభిన్న దృష్టి కోణాల నుండి దానినిచూడడం స్వాభావికమే. ఇది ప్రజాస్వామ్యంలో అవసరం కూడా. కానీ నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశ ప్రజలు ఒకసారి సంకల్పిస్తే, వారి సంకల్పసిధ్ధి కోసం బాట ఎంచుకున్నట్లయితే, ఒక్కొక్క అడుగు ముందుకు వేసుకుంటూ నడిస్తే, నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశ ప్రజల కల అయిన ‘‘న్యూ ఇండియా’’ మన కళ్ల ముందర సాకారమౌతుంది. ఇవన్నీ బడ్జెట్ సాయంతోనో, ప్రభుత్వ ప్రథకాల వల్లనో, ప్రభుత్వ ధనంతోనో జరగాలని లేదు. ప్రతి పౌరుడూ ట్రాఫిక్ నియమాలను పాటిస్తానని సంకల్పించాలి. తన బాధ్యతలను పూర్తి నిజాయితీతో నిర్వర్తిస్తానని సంకల్పించాలి, ప్రతి పౌరుడూ వారంలో ఒక రోజు తాను పెట్రోల్, డీజిల్ వాడనంటూ సంకల్పం చెప్పుకోవాలి. ఇవన్నీ మామూలు విషయాలే; కానీ మీరు దేశాన్నిఅప్పుడు చూడండి.. నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశ ప్రజల స్వప్నం ‘న్యూ ఇండియా’ మన కళ్ల ముందర సాకారమౌతున్నట్లు కనబడుతుంది. చెప్పేదేమిటంటే, ప్రతి పౌరుడూ పౌర ధర్మాన్ని పాటించాలి. బాధ్యతలను నిర్వర్తించాలి. అప్పుడు దానంతట అదే న్యూఇండియాకు ఒక శుభారంభమౌతుంది.
2022 కల్లా భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చి 75 ఏళ్లవుతాయి. భగత్ సింగ్, సుఖ్ దేవ్, రాజ్ గురూ లను గుర్తు చేసుకుందాం. చంపారణ్ సత్యాగ్రహాన్నిగుర్తు చేసుకుందాం. మనం కూడా మన జీవితాలను క్రమబద్ధం చేసి, సంకల్పబద్ధులమై ‘‘స్వరాజ్యం నుండి సురాజ్యం’’ యాత్రలో భాగమవుదామా ? నేను మిమ్మల్ని ఆహ్వానిస్తున్నాను.. రండి !
ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, నేను మీకు నా ధన్యవాదాలు తెలియజేస్తున్నాను. గత కొద్ది నెలలలో మన దేశంలో ఎలాంటి వాతావరణం నెలకొందంటే, చాలా పెద్ద ఎత్తున ప్రజలు డిజిటల్ చెల్లింపులు, డిజి- ధన్ ఉద్యమంలో భాగస్వాములయ్యారు. నగదు రహిత వ్యవహారాలు ఎలా జరపాలన్న ఉత్సుకత పెరిగింది. నిరుపేదలు కూడా ఆ సంగతులు నేర్చుకునే ప్రయత్నాలు చేస్తున్నారు. ప్రజలు కూడా నెమ్మదినెమ్మదిగా నగదు రహితంగా వ్యాపారాలు ఎలా చెయ్యాలో తెలుసుకుంటూ ముందుకు నడుస్తున్నారు. నోట్ల రద్దు తరువాత రకరకాల డిజిటల్ చెల్లింపుల విధానాలలో చాలా వృద్ధిని చూడగలిగాం. భీమ్ యాప్ ను ప్రారంభించి రెండు- రెండున్నర నెలలు మాత్రమే అవుతున్నా, దగ్గర దగ్గర ఒకటిన్నర కోట్ల మంది ప్రజలు ఈ యాప్ ను డౌన్ లోడ్ చేసుకున్నారు.
నా దేశ ప్రజలారా, నల్ల ధనం, అవినీతి పట్ల జరుపుతున్న పోరాటాన్ని మనం ముందుకు నడిపించాల్సి ఉంది. నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశ ప్రజలు ఈ ఏడాది కాలంలో రెండున్నర వేల కోట్ల డిజిటల్ లావాదేవీలు జరపగలమని సంకల్పించగలరా ? మేము బడ్జెట్ లో ప్రకటించాం. నూట పాతిక కోట్ల మంది దేశ ప్రజల కోసం చేసే ఈ పనిని వారు తలిస్తే ఒక సంవత్సరం వరకు ఆగాల్సిన పని లేదు. ఆరు నెలల్లో పూర్తి చేసెయ్యగలరు. రెండున్నర వేల కోట్ల డిజిటల్ లావాదేవీలకు- బడిలో కట్టే రుసుం నగదు రూపంలో కాక డిజిటల్ గా చెల్లిద్దాం. రైళ్ళలో ప్రయాణించినా, విమానాల్లో ప్రయాణించినా డిజిటల్ చెల్లింపులు జరుపుదాం. మందులు కొనుగోలు చేసినా డిజిటల్ పేమెంట్ చేద్దాం. చవక బియ్యం వ్యాపారం చేసినా డిజిటల్ వ్యవస్థ ద్వారా చేద్దాం. రోజువారీ జీవితంలో ఇవన్నీ మనం చేయచ్చు. దీని వల్ల మీరు దేశానికి ఎంత సేవ చేయగలరో మీరు ఊహించుకోలేరు. నల్ల ధనం, అవినీతి పట్ల జరిగే పోరాటంలో మీరొక వీర సైనికుడిగా మారగలరు. ప్రజలకు ఇవన్నీనేర్పించడం కోసం, ప్రజలను చైతన్యవంతులను చెయ్యడం కోసం గత కొద్ది రోజుల్లో డిజి- ధన్ మేళా తాలూకూ ఎన్నో కార్యక్రమాలు జరిగాయి. యావద్దేశంలో ఇటువంటి వంద కార్యక్రమాలను జరపాలని సంకల్పించాం. 80- 85 కార్యక్రమాలు అయిపోయాయి. వాటిల్లో బహుమతి పథకాలు కూడా ఉన్నాయి. దగ్గర దగ్గర పన్నెండున్నర లక్షల మంది ప్రజలు వినియోగదారుల బహుమతులు అందుకున్నారు. వ్యాపారుల కొరకు ఏర్పాటు చేసిన బహుమతులను డెభ్భై వేల మంది అందుకున్నారు. ప్రతి ఒక్కరూ ఈ పనిని ముందుకు నడిపించాలనే సంకల్పించారు. ఏప్రిల్ 14న డాక్టర్ బాబా సాహెబ్ అంబేడ్కర్ జయంతి. ముందే నిశ్చయమైనట్లు ఏప్రిల్ 14న డాక్టర్ బాబా సాహెబ్ అంబేడ్కర్ జయంతి నాడు ఈ డిజి మేళా సమాప్తమౌతుంది. వంద రోజులు పూర్తి కాగానే ఒక పెద్ద చివరి కార్యక్రమం జరగనుంది. అతి పెద్ద డ్రా ఒకటి అందులో నిర్దేశించబడి ఉంది. డాక్టర్ బాబాసాహెబ్ అంబేడ్కర్ జయంతి వరకూ ఇంకా మన వద్ద ఎంత సమయం మిగిలి ఉందో, అంతదాకా భీమ్ యాప్ ప్రచారం జరుగుతుందని నాకు నమ్మకం ఉంది. నగదు వాడకాన్ని తగ్గించానికీ, నోట్లతో వ్యవహారాలను తగ్గించడానికీ మన వంతు కృషి చేద్దాం.
ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, ‘మనసులో మాట’ కోసం ప్రతిసారి నేను సలహాలు అడిగినప్పుడల్లా అనేక రకాలైన సలహాలు రావడం నాకు ఆనందకరం. కానీ స్వచ్ఛత విషయంలో మాత్రం ప్రతి సారీ విన్నపాలు ఉంటూనే ఉంటున్నాయి. పదకొండవ తరగతి చదువుతున్న గాయత్రి అనే అమ్మాయి దెహ్ రా దూన్ నుండి ఫోన్ చేసి ఒక సందేశాన్ని పంపించింది. “గౌరవనీయులైన ప్రధానాధ్యాపకులు గారూ, ప్రధాన మంత్రి గారూ, మీకు నా గౌరవపూర్వక నమస్కారాలు. అన్నింటికన్నా ముందుగా ఈ ఎన్నికలలో మీరు అత్యధిక ఓట్లతో గెలిచినందుకు అనేకమైన శుభాకాంక్షలు. మీతో నా మనసులో మాట చెప్పాలని అనుకుంటున్నాను. పరిశుభ్రత ఎంత అవసరమో ప్రజలకు తెలియజేయాలని నేను అనుకుంటున్నాను. ప్రజలు చాలా చెత్తాచెదారాన్ని వేస్తూ కలుషితం చేసే ఒక నది మీదుగా నేను రోజూ ప్రయాణిస్తాను. ఆ నది రిస్పనా వంతెన మీదుగా మా ఇంటి దాకా వస్తుంది. ఈ నది కోసం మేము బస్తీలకు వెళ్ళి ఊరేగింపులు చేశాం. ప్రజలతో మాట్లాడాం. కానీ, దానివల్ల ఏమీ ప్రయోజనం కలగలేదు. నేను మీతో చెప్పాలనుకున్నదేమిటంటే, మీరు ఒక బృందాన్ని పంపి, లేదా వార్తాపత్రికల ద్వారా ఈ విషయాన్ని వెలుగులోకి తీసుకురావాలని కోరుకుంటున్నాను. ధన్యవాదాలు” అని ఆ సందేశంలో ఉంది.
చూడండి సోదర సోదరీమణులారా, పదకొండవ తరగతి చదువుతున్న ఒక బిడ్డ ఎంత బాధపడుతోందో. ఆ నది లోని చెత్తాచెదారాన్ని చూసి ఆమెకు ఎంత కోపం వస్తోందో చూడండి. దీన్ని నేను శుభసూచకంగా గుర్తిస్తున్నాను. నూట పాతిక కోట్ల మంది ప్రజల మనసుల్లో అపరిశుభ్రత పట్ల కోపం కలగాలనే నేను కోరుకుంటున్నాను. ఒకసారి కోపం మొదలైతే, అసంతృప్తి మొదలైతే, రోషం కలిగితే మనమే అపరిశుభ్రత పట్ల ఏదో ఒకటి చెయ్యడానికి పూనుకుంటాం. గాయత్రి స్వయంగా తన కోపాన్ని తెలియచెయ్యడం మంచి విషయం. నాకు సలహాను కూడా చెప్తూ, తన ప్రయత్నాలన్నీ విఫలమయ్యాయని చెప్పింది. శుభ్రత ఉద్యమం మొదలైనప్పటి నుండీ ప్రజలందరూ అప్రమత్తమయ్యారు. ప్రతి ఒక్కరూ అందులో వారి ప్రయత్నాలను జోడించుకుంటూ ముందుకువెళ్తున్నారు. అదొక ఉద్యమంగా రూపు దిద్దుకుంది. అపరిశుభ్రత పట్ల ద్వేషం కూడా పెరుగుతోంది. అప్రమత్తంగా ఉన్నా, సక్రియ భాగస్వామిగా ఉన్నా, ఉద్యమంగా ఉన్నా, వాటికి మహత్యం ఎంతైనా ఉంటుంది. కానీ పరిశుభ్రత ఎప్పుడూ ఉద్యమం కన్నా కూడా, ఒక అలవాటుతో ముడిపడి ఉంటుంది. ఈ ఉద్యమం అలవాట్లను మార్చే ఉద్యమం. ఈ ఉద్యమం పరిశుభ్రత అలవాట్లను పెంపొందించే ఉద్యమం. ఉద్యమం సామూహికంగా జరుగుతుంది. కష్టమైనా పనే.. కానీ, చెయ్యాల్సిందే. దేశ నవతరంలో, బాలల్లో, విద్యార్థినీ విద్యార్థులలో, యువతీయువకులలో మేల్కొన్న ఈ భావన దానంతట అదే ఒక మంచి పరిణామాన్నిసూచిస్తోందని నేను నమ్ముతున్నాను. ఈ రోజు ‘మనసులో మాట’లో గాయత్రి చెప్పిన మాటలు వింటున్న వారందరూ, గాయత్రి సందేశం మనందరికీ సందేశంగా మారాలని దేశ ప్రజలందరినీ నేను కోరుకుంటున్నాను.
ప్రియమైన నా దేశవాసులారా, ‘మనసులో మాట’ కార్యక్రమాన్ని మొదలుపెట్టిన దగ్గర నుండి చాలా మంది ఒకే విషయం పై నాకు అనేక సూచనలు అందించారు. అది ఆహారం వ్యర్థమవడం గురించి. మనకు తెలుసు మనం ఇంట్లో భోజనం చేసినా, సామూహిక విందు భోజనాల్లో కూడా అవసరానికి మించి మన కంచంలో ఆహారం వేసేసుకుంటాం. కనబడినవన్నీ కంచంలో వేసేసుకుని తరువాత తినడానికి ఇబ్బంది పడతాం. కంచంలో వేసుకున్న వాటిలో సగం కూడా కడుపులో వేసుకోలేక, అక్కడే వదిలేసి వచ్చేస్తాం. ఈ ఎంగిలి పదార్థాలను వదిలెయ్యడం వల్ల మనం ఎంత నష్టం చేస్తున్నామో మీరు ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా ? ఇలా ఎంగిలి చేసి వదలకుండా ఉంటే, ఎందరు పేదల కడుపులు నిండగలవో ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా ? ఇది అర్థమయ్యేలా తెలపాల్సిన విషయం కాదు. మన ఇళ్ళల్లో చిన్న పిల్లలకు వడ్డించినప్పుడు “ఎంత తినగలవో అంతే తిను నాయనా” అని అమ్మ చెప్తుంది. ఏదో ఒక ప్రయత్నం జరుగుతూనే ఉంటుంది. కానీ ఈ విషయం పట్ల ఉదాసీనంగా ఉండడం సమాజ ద్రోహమే అవుతుంది. పేదల పట్ల అన్యాయమే. మరో సంగతి ఏమిటంటే, ఒకవేళ మిగిలితే కుటుంబానికి కూడా ఆర్థిక లాభమే కదా. సమాజపరంగా మంచి విషయమే. కానీ ఇదెలాంటి విషయమంటే, కుటుంబానికి కూడా మంచిదే. ఈ విషయమై ఎక్కువ చెప్పదలుచుకోలేదు కానీ అప్రమత్తత పెరగాలని మాత్రం కోరుకుంటున్నాను. ఇలాంటి విషయాల్లో ఉద్యమించే కొందరు యువకులను నేను ఎరుగుదును. వారు కొన్ని మొబైల్ యాప్ లను తయారు చేశారు. ఎక్కడెక్కడైతే ఇటువంటి ఆహారం మిగిలిపోయిందని వారిని పిలుస్తారో, అక్కడికి వెళ్ళి ఆ ఆహారాన్ని ఒక చోట చేర్చి దానిని సద్వినియోగపరుస్తూ, కష్టపడతారు. ఇది మన దేశంలోని యువకులే చేస్తారు. మన దేశంలోని ప్రతి రాష్ట్రంలో ఎక్కడో ఒకచోట ఇలాంటి వారు మీకు కనబడతారు. వాళ్ల జీవితాలు కూడా మనకు ఎంగిలి వదలకూడదనీ, ఎంత తినగలమో అంతే తీసుకోవాలని తెలుపుతూ, స్ఫూర్తిని అందిస్తాయి.
చూడండి, మార్పునకు ఇవే దారులుంటాయి. ఎవరైతే శరీరం, ఆరోగ్యం పట్ల జాగ్రత్త వహిస్తారో వారెప్పుడూ చెప్తారు “కడుపులో కొంచెం ఖాళీ ఉంచండి, కంచంలో కొంచెం ఖాళీ ఉంచండి”. ఆరోగ్యం విషయం కాబట్టి ఏప్రిల్ 7వ తారీఖు ప్రపంచ ఆరోగ్య దినోత్సవం. ఐక్యరాజ్యసమితి 2030 వరకూ యూనివర్సల్ హెల్త్ కవరేజ్ అంటే ‘‘అందరికీ ఆరోగ్యం’’ అనే లక్ష్యాన్ని నిర్ణయించారు. ఈసారి ఐక్యరాజ్యసమితి ఏప్రిల్ 7వ తారీఖు ప్రపంచ ఆరోగ్య దినోత్సవం సందర్భంగా డిప్రెషన్ మీద దృష్టి పెట్టాయి. ఈసారి వారి ప్రధానాంశం డిప్రెషన్. మనకి కూడా డిప్రెషన్ అనే పదం తెలుసు. కానీ అర్థం తెలుసుకోవాలంటే కొందరు దాన్ని కుంగుబాటు అంటారు. ఒక అంచనా ప్రకారం ప్రపంచంలో 35 కోట్ల పైబడి ప్రజలు మానసికంగా డిప్రెషన్ తో బాధ పడుతున్నారు. ప్రమాదం ఏమిటంటే, మన చుట్టుపక్కల ఉన్న వారిలో కూడా మనం ఈ సంగతి గమనించం. బాహాటంగా ఈ సంగతి మాట్లాడడానికి కూడా మనం ఇష్టపడం. డిప్రెషన్ కు గురైన వ్యక్తి కూడా దాని గురించి మాట్లాడడు. ఎందుకంటే, ఆ వ్యక్తి కూడా దాని గురించి చర్చించడానికి సిగ్గుపడతాడు. డిప్రెషన్ నుండి విముక్తి లభించదని భావించద్దని నేను దేశ ప్రజలతో చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఒక మానసిక వాతావరణాన్ని ఏర్పరచినప్పుడే విముక్తి లభించడం ప్రారంభమౌతుంది. మొదటి మంత్రం ఏమిటంటే, సప్రెషన్ బదులుగా ఎక్స్ ప్రెషన్ అవసరం. అంటే డిప్రెషన్ ను అణచివేయకుండా దానిని బయటకు తెలియపరచడం. మీ మిత్రుల వద్ద, తల్లితండ్రుల వద్ద, అన్నదమ్ముల మధ్యా, ఉపాధ్యాయులతో మీకు ఏమనిపిస్తోందో మనసు విప్పి చెప్పండి. వసతిగృహ‌ంలో నివసించే పిల్లలకు అప్పుడప్పుడు ఒంటరితనం వల్ల ఎంతో ఇబ్బంది కలుగుతుంది. మన దేశంలో సౌభాగ్యమేమిటంటే, మనం ఉమ్మడి కుటుంబాలలో పెరిగి పెద్దవాళ్లం అయ్యాం. పెద్ద పెద్ద కుటుంబాలలో కలసిమెలసి ఉంటాం కాబట్టి డిప్రెషన్ కు ఆస్కారం ఉండదు. కానీ, నేను కొందరు తల్లితండ్రులకు చెప్పాలనుకుంటున్నాను- మీరు ఎప్పుడైనా గమనిస్తే, ఒకోసారి మీ పిల్లలు లేదా ఇతర కుటుంబ సభ్యులు, ఇంతకు ముందు మీతో కలసి భోజనం చేసే వారు ఇప్పుడు హఠాత్తుగా ‘తరువాత తింటాను’ అని టేబుల్ దగ్గరకు రారు. ఇంట్లో అందరూ బయటకు వెళ్తూంటే, నేను రానని ఒంటరిగానే ఉండడానికి ఇష్టపడుతుంటే, ఎందుకలా చేస్తున్నారో గమనించారా ? అవి డిప్రెషన్ వైపు మొదటి అడుగులు అని మీరు నమ్మండి. ఒకవేళ వారు సమూహం వైపునకు కాక ఒంటరితనం వైపునకు అడుగులు వేస్తూ ఉంటే ప్రయత్నపూర్వకంగా అలా జరగకుండా చూడండి. వారితో మనసు విప్పి ఎవరైతే మాట్లాడతారో వారి మధ్యన ఉండే అవకాశాన్ని వాళ్లకు ఇవ్వండి. నవ్వుతూ, సంతోషంగా ఉండే మాటలు మాట్లాడుతూ మాట్లాడుతూ వాళ్ళను తమ అభిప్రాయాలను వ్యక్తపరచడానికి ప్రేరేపించండి. వాళ్ల మనసులో ఎక్కడ ఏ నిరాశ ఉందో, దానిని బయటకు తియ్యండి. ఇదే ఉత్తమమైన ఉపాయం. ఈ డిప్రెషన్ శారీరిక, మానసిక రోగాలకు కారణమవుతుంది. ఎలాగైతే మధుమేహం అన్నిరకాల రోగాలకూ మూలమౌతుందో, అలానే డిప్రెషన్ కూడా నిలబడడానికీ, పోరాడడానికీ, సాహసించడానికీ, నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికీ ఉన్నమన మొత్తం సామర్థ్యాలనీ ధ్వంసం చేసేస్తుంది. మీ మిత్రులు ,మీ కుటుంబం, మీ పరిసరాలు, మీ వాతావరణం.. అన్నీ కలసి డిప్రెషన్ లోకి వెళ్ళకుండా మిమ్మల్ని ఆపగలవు. ఒకవేళ అందులోకి వెళ్ళి ఉంటే బయటకు కూడా తీసుకురాగలవు. మరో విధానం కూడా ఉంది.. ఒకవేళ మీవాళ్ల మధ్యన మీరు మనసు విప్పి మీ అభిప్రాయాలు వ్యక్తం చేయలేకపోతే, ఒక పని చెయ్యండి.. మీ చుట్టుపక్కల ఎక్కడైనా సేవాభావంతో పని చేస్తున్న వారి వద్దకి వెళ్ళి, వారికి సహాయం చెయ్యండి. మనసు పెట్టి సహాయం చెయ్యండి. వారి కష్ట సుఖాలను పంచుకోండి. అప్పుడు మీరు గమనించండి.. మీలోని బాధంతా అదృశ్యమైపోతుంది. ఎదుటి వారి దు:ఖాన్నిమీరు అర్థం చేసుకునే ప్రయత్నం చేస్తే, సేవాభావంతో చేస్తే, మీలో ఒక కొత్త ఆత్మవిశ్వాసం ఉత్పన్నమౌతుంది. ఇతరులను కలసినప్పుడు, ఎవరికైనా సేవ చేసినప్పుడు, నిస్వార్థంగా సేవ చేసినప్పుడు, మీరు మీ మనసులోని బరువును సులువుగా తేలిక పరచుకోగలరు.
అలాగే, మనసును ఆరోగ్యంగా ఉంచుకోవడానికి యోగా కూడా ఒక చక్కని మార్గం. ఒత్తిడికి దూరంగా, మానసిక శ్రమకు దూరంగా, ప్రసన్న చిత్తంతో జీవన ప్రయాణాన్ని గడపడానికి యోగా చాలా సహాయం చేస్తుంది. జూన్ 21వ తేదీన మూడవ అంతర్జాతీయ యోగా దినం. కొన్ని లక్షల మంది సమక్షం లో సామూహిక యోగా దినాన్ని జరుపుకోవడానికి మీరు కూడా ఇప్పటి నుండే సమాయత్తమవ్వండి. మీ మనసులో ఈ మూడవ అంతర్జాతీయ యోగా దినం గురించి ఏవైనా సలహాలు ఉంటే, మీరు మీ మీ సలహాలను మీ మొబైల్ యాప్ ద్వారా నాకు పంపండి, మార్గాలను సూచించండి. యోగా కు సంబంధించి ఎన్ని గీతాలు, కావ్యాత్మక రచనలు మీరు తయారు చెయ్యగలరో చెయ్యండి. అవి ప్రజలకు సులభంగా అర్థమౌతాయి.
ఆరోగ్యం గురించి ఎలాగూ ఎక్కువ చర్చ వచ్చింది కాబట్టి తల్లులకూ, సోదరీమణులకూ నేను ఈ వేళ ముఖ్యంగా ఒక సంగతిని చెప్పదలుచుకున్నాను. గత కొద్ది రోజులలో భారత ప్రభుత్వం ఒక పెద్దముఖ్యమైన నిర్ణయాన్ని తీసుకుంది. మన దేశంలో ఉన్న ఉద్యోగినుల సంఖ్య రోజు రోజుకూ పెరుగుతోంది. పని చేసే వర్గంలో వారి భాగస్వామ్యం పెరుగుతూండడం స్వాగతించాల్సిన విషయం. దానితో పాటే మహిళలకు ప్రత్యేకమైన బాధ్యతలు కూడా ఉన్నాయి. కుటుంబ బాధ్యతలే కాకుండా ఆర్థికపరమైన బాధ్యతలలో కూడా వారు పాలుపంచుకోవాల్సి ఉంటోంది. దానివల్ల అప్పుడప్పుడు లేదా ఇంకా అప్పుడే పుట్టిన పిల్లలకు అన్యాయం జరుగుతోంది. అందువల్ల భారత ప్రభుత్వం ఒక పెద్ద నిర్ణయం తీసుకుంది. ఈ పని వర్గం మహిళలు ఎవరైతే ఉన్నారో వారందరికీ గర్భిణీలుగా ఉన్న సమయంలో, ప్రసవ సమయంలో, ఇంతకు ముందు ఇచ్చే 12 వారాల ప్రసూతి సెలవును ఇప్పుడు 26 వారాలకు పెంచాము. ఈ విషయంలో ప్రపంచంలో రెండు మూడు దేశాలే మనకంటే ముందున్నాయి. ఈ సోదరీమణులందరి కోసమని భారతదేశం ఎంతో ప్రాముఖ్యమైన నిర్ణయాన్ని తీసుకుంది. దాని ముఖ్యోద్దేశం నవజాత శిశువు సంరక్షణ, భారత భావి పౌరుడికి తాను జన్మనెత్తిన ప్రారంభ సమయంలో సరైన సంరక్షణ అందాలని, తల్లి ప్రేమ నిండుగా పొందాలని, అప్పుడే ఈ పిల్లలు పెరిగి పెద్దయి దేశానికి మంచి శక్తిగా మారతారు. అప్పుడు తల్లుల ఆరోగ్యం కూడా బాగుంటుందని ఇలాంటి ప్రాముఖ్యమైన నిర్ణయం తీసుకున్నాం. ఫార్మల్ సెక్టార్ లో పనిచేసే దాదాపు 18 లక్షల మంది మహిళలకు దీని వల్ల లాభం చేకూరుతుంది.
ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, ఏప్రిల్ 5వ తేదీన శ్రీరామ నవమి పర్వదినం. ఏప్రిల్ 9వ తేదీన మహావీర్ జయంతి. ఏప్రిల్ 14న డాక్టర్ బాబాసాహెబ్ అంబేడ్కర్ జయంతి. ఈ మహాపురుషుల జయంతులన్నీ మనకు ఎంతో ప్రేరణను ఇస్తూ ఉండాలి. ‘న్యూ ఇండియా’ కోసం సంకల్పించే శక్తిని ఇవ్వాలి. రెండు రోజుల తరువాత చైత్ర శుక్ల పాడ్యమి. కొత్త సంవత్సరం మొదటి పాడ్యమి. ఈ కొత్త సంవత్సర సందర్భంగా మీ అందరికీ అనేకానేక శుభాకాంక్షలు. వసంత ఋతువు తరువాత మన రైతులందరి శ్రమకు ఫలితం లభించి, పంటలు చేతికి వచ్చే సమయమిది. మన దేశంలో వివిధ ప్రాంతాలలో ఈ కొత్త సంవత్సరాన్నివేరు వేరు పేర్లతో జరుపుకొంటుంటారు. కొత్త సంవత్సర ప్రవేశ వేళ మహారాష్ట్రలో ‘‘గుడీ పడ్వా’’, ఆంధ్ర, కర్ణాటకల్లో ‘ఉగాది’గా, సింధీల “చేటీ-చాంద్”, కశ్మీరీ “నవ్ రేహ్”, అవధ్ ప్రాంతంలో సంవత్సర పూజ, బిహార్ లోని మిధిల లో “జుడ్ శీతల్”, మగధ లో “సతువానీ” పండుగలు జరుగుతాయి. భారతదేశం ఇన్ని లెక్కపెట్టలేనన్ని వైవిధ్యాలతో కూడుకున్న దేశం. నూతన సంవత్సరం సందర్భంగా మీ అందరికీ కూడా నా తరఫున చాలా అభినందనలు. అనేకానేక ధన్యవాదాలు.

ప్రియమైన నా దేశ వాసులారా, నమస్కారం. చలికాలం ఇక అయిపోతోంది. వసంత ఋతువు మన జీవితాల్లోకి తొంగిచూస్తోంది. శరత్కాలం తరువాత చెట్లకు కొత్త చిగుర్లు వస్తాయి. పూలు వికసిస్తాయి/పూస్తాయి. తోటలు,వనాలు పచ్చదనంతో నిండిపోతాయి.

పక్షుల కిలకిలారావాలు మనసును హత్తుకుంటాయి. పువ్వులే కాకుండా పళ్ళు కూడా చెట్ల కొమ్మల్లో నుండి ఎండలో మెరుస్తూ కనబడతాయి. ఎండాకాలంలో బాగా వచ్చే మామిడి పళ్ళ తాలూకూ మామిడి పూత వసంతంలోనే కనబడడం మొదలవుతుంది. పొలాల్లో పసుపు పచ్చని ఆవ పూలు రైతుల అంచనాలను పెంచుతాయి. ఎర్రని మోదుగ పూలు హోలీ వస్తోందన్న సందేశాన్ని అందిస్తాయి. కవి అమీర్ ఖుస్ రో ఋతువులు మారుతున్న ఈ క్షణాలపై ఎంతో ఇంపైన వర్ణన చేశారు.  ఆయన ఇలా అన్నారు :

"తోటలన్నింటా పూసిన ఆవపూలు,
ఆకాశం కురిపించినట్లున్న మోదుగపూలు,
కొమ్మ కొమ్మకూ కోయిలపాట.."

ప్రకృతి ఆనందకరంగా ఉన్నప్పుడు, వాతావరణం ఆహ్లాదకరంగా ఉన్నప్పుడు మనిషి కూడా ఆ వాతావరణాన్ని ఆస్వాదిస్తాడు. వసంత పంచమి, మహా శివరాత్రి, హోలీ మొదలైన పండుగలు మనిషి జీవితంలో ఆనందాల రంగులను నింపుతాయి. ప్రేమ, సౌభ్రాతృత్వం, మానవత్వం నిండిన వాతావరణంలో మనం మన చివరి మాసమైన ‘ఫాల్గుణాని’కి వీడ్కోలు చెప్పబోతున్నాం. కొత్త నెల ‘చైత్రాన్ని’ స్వాగతించడానికి తయారుగా ఉన్నాం. ఈ రెండు నెలల సంయోగమే కదా వసంత ఋతువు.

‘మనసులో మాట’ కన్నా ముందు నుండే నేను అడిగినప్పుడల్లా NarendraModiApp, ట్విటర్, ఫేస్ బుక్ లలోను, ఉత్తరాల ద్వారాను నాకు బోలెడు సలహాలను అందించిన లక్షల మంది దేశ వాసులకు ముందుగా కృతజ్ఞతలు తెలియజేసుకుంటున్నాను. వారందరికీ నేను ఋణపడి ఉంటాను.

శోభా జాలాన్ అనే ఆవిడ NarendraModiApp లో “చాలా మంది ప్రజలకు ఐఎస్ఆర్ఒ ఉపయోగాలను గురించిన అవగాహన లేదు కాబట్టి, మీరు 104 ఉపగ్రహాల ప్రయోగం గురించీ ఇంటర్ సెప్టర్ మిసైల్ గురించీ కొంత సమాచారాన్ని అందించవలసింది” అని కోరారు.

శోభ గారూ, భారతదేశం గర్వించే ఉదాహరణను గుర్తు చేసినందుకు మీకు బోలెడు ధన్యవాదాలు. పేదరికాన్ని పరిష్కరించాలన్నా, వ్యాధుల నుండి రక్షింపబడాలన్నా, ప్రపంచంతో ముడిపడాలన్నా, జ్ఞానాన్నీ, సమాచారాలనూ చేర్చాలన్నా, సాంకేతికత, విజ్ఞానం ద్వారానే సాధ్యపడేటటువంటి స్థానాన్ని అవి సంపాదించుకున్నాయి. 2017, ఫిబ్రవరి 15వ తేదీ భారతీయుల జీవితాలలో గౌరవప్రదమైన రోజు. మన దేశం ప్రపంచం ముందు గర్వంతో తలెత్తుకునేంత గొప్ప పనిని మన శాస్త్రవేత్తలు చేశారు. వారు గత కొద్ది కాలంగా ఐఎస్ఆర్ఒ (ఇస్రో)లో ఎన్నో అపూర్వమైన ప్రయోగాలను విజయవంతంగా పూర్తి చేశారు. అంగారక గ్రహానికి, ‘మార్స్ మిషన్ ’, ‘మంగళ్ యాన్’ మొదలైన విజయవంతమైన ప్రయోగాల తరువాత కొద్ది రోజుల క్రితమే అంతరిక్ష క్షేత్రంలో ప్రపంచ రికార్డు ను ఐఎస్ఆర్ఒ నెలకొల్పింది. ఒక పెద్ద ప్రయోగం ద్వారా ఒకేసారి భారతదేశంతో పాటు అమెరికా, ఇజ్రాయెల్, కజాక్ స్తాన్, నెదర్లాండ్స్, స్విట్జర్లాండ్, యుఎఇ వంటి  దేశాలకు చెందిన 104 ఉపగ్రహాలను ఐఎస్ఆర్ఒ విజయవంతంగా ప్రయోగించింది. ఒకేసారి 104 ఉపగ్రహాలను అంతరిక్షంలోకి పంపి చరిత్ర సృష్టించిన మొట్టమొదటి దేశంగా భారతదేశం నిలిచింది. ఇది పిఎస్ఎల్ వికి వరుసగా 38వ విజయవంతమైన ప్రయోగం కావడం ఆనందించాల్సిన విషయం. ఇది కేవలం ‘ఇస్రో’ కే కాక భారతదేశానికి కూడా ఒక చరిత్రాత్మక విశిష్ట కార్యం.  ఇస్రో అతి తక్కువ ఖర్చుతో దక్షతతో నిర్వహించిన ఈ అంతరిక్ష కార్యక్రమం యావత్ ప్రపంచంలో ఒక అద్భుతంగా మారింది; భారతదేశ శాస్త్రవేత్తలు సాధించిన ఈ విజయాన్ని మొత్తం ప్రపంచం విశాల హృదయంతో ప్రశంసించింది.

సోదర సోదరీమణులారా, ఈ 104 ఉపగ్రహాలలోనూ ముఖ్యమైంది భారతదేశ ఉపగ్రహం కార్టొశాట్ 2డి. ఈ శాటిలైట్ తీసే చిత్రాలు, వనరుల మ్యాపింగ్, మౌలిక సదుపాయాలు, అభివృధ్ధి అంచనాలు, పట్టణ అభివృధ్ధి ప్రణాళికలూ మొదలైనవాటికి ఎంతో ఉపయోగపడతాయి. ముఖ్యంగా నా రైతు సోదర సోదరీమణులకు దేశంలో నీటి మూలాలు ఎక్కడెక్కడ ఉన్నాయో, వాటిని ఎలా ఉపయోగించుకోవాలి, అలాగే దృష్టిలో పెట్టుకోవలసిన ముఖ్యమైన విషయాలు ఏమిటి, తదితర అంశాలపై కార్టొశాట్ 2డి మనకు సహకరిస్తుంది. మన శాటిలైట్ వెళ్తూనే కొన్ని చిత్రాలను పంపించింది. అది తన పనిని అప్పుడే మొదలుపెట్టేసింది. ఆనందించాల్సిన విషయం ఏమిటంటే, ఈ మొత్తం కార్యక్రమం తాలూకూ పర్యవేక్షణంతా మన యువ శాస్త్రవేత్తలు, మహిళా శాస్త్రవేత్తలూ చేశారు. యువకులు, మహిళల ఈ బలమైన భాగస్వామ్యం ఇస్రో సాధించిన విజయంలోకెల్లా ఒక గౌరవప్రదమైన విషయం. ఇస్రో శాస్త్రవేత్తలకు దేశ ప్రజలందరి పక్షాన నేను అభినందనలు తెలియజేస్తున్నాను. ప్రజల కోసం, దేశ సేవ కోసం, అంతరిక్ష విజ్ఞానం ఉపయోగపడాలనే లక్ష్యాన్ని ఎల్లప్పుడూ ఉంచేందుకు నిత్యం కొత్త కొత్త రికార్డులను కూడా వారు నెలకొల్పుతున్నారు. మన  శాస్త్రవేత్తలకూ, వారి పూర్తి బృందానికీ మనం ఎన్ని అభినందనలు తెలిపినా తక్కువే.

శోభ గారు భారత దేశ భద్రతకు సంబంధించిన మరో ప్రశ్న కూడా వేశారు. ఆ విషయంలో భారతదేశం మరో గొప్ప సాఫల్యాన్ని కూడా సాధించింది. ఈ విషయాన్ని గురించి పెద్దగా చర్చలేమీ జరగలేదు కానీ ఈ ముఖ్యమైన విషయంపై ఆవిడ దృష్టి పడింది. రక్షణ రంగంలో కూడా భారతదేశం బాలిస్టిక్ ఇంటర్ సెప్టర్ మిసైల్ ని విజయవంతంగా పరీక్షించింది. ఇంటర్ సెప్షన్ టెక్నాలజీ వారి ఈ క్షిపణి తన ప్రయోగంలో భాగంగా భూమి నుండి దగ్గర దగ్గరగా 100 కిలోమీటర్ల ఎత్తు నుండి శత్రువుల క్షిపణిని గుర్తించి, కుప్పకూల్చి విజయాన్ని సాధించింది. రక్షణ రంగంలో ఇది చాలా కీలకమైన విజయం. ప్రపంచం మొత్తం మీద ఇటువంటి పట్టు సాధించిన దేశాలు అతికష్టం మీద నాలుగో, లేక ఐదో ఉంటాయన్న సంగతి మీకు ఆనందాన్ని కలిగిస్తుంది. మన భారత శాస్త్రవేత్తలు ఇది చేసి చూపెట్టారు. ఇంకా దీని శక్తి ఎటువంటిదంటే, ఒకవేళ 2000 కిలోమీటర్ల దూరం నుండి కూడా భారతదేశాన్ని ఆక్రమించేందుకు ఏదైనా క్షిపణి వస్తే, అంతరిక్షంలోనే దాన్ని నాశనం చేసే శక్తి మన క్షిపణి కి ఉంది.

కొత్త టెక్నాలజీని చూసినప్పుడు, ఏవైనా విజ్ఞానపరమైన కొత్త విజయాలు లభించినప్పుడూ మనకు ఆనందం కలుగుతుంది. మానవజీవితం తాలూకూ అభివృధ్ధి యాత్రలో జిజ్ఞాస చాలా ముఖ్యమైన పాత్రను పోషించింది. ప్రత్యేకమైన వివేకం, ప్రతిభ గల వారు వారి జిజ్ఞాసను జిజ్ఞాస లాగా ఉండనివ్వరు. వారు దాని లోపల కూడా ప్రశ్నలు పుట్టించి, కొత్త జిజ్ఞాసలను వెతుకుతారు. కొత్త జిజ్ఞాసలను సృష్టిస్తారు. అదే జిజ్ఞాస కొత్త శోధనకు కారణమౌతుంది. వారి ప్రశ్నలకు సమాధానాలు దొరికేవరకూ వివేకవంతులు నిద్రపోరు. మానవజీవితం తాలూకూ వేల సంవత్సరాల అభివృధ్ధి యాత్రను గనుక మనం పరిశీలిస్తే, ఈ మానవజీవితం తాలూకూ అభివృధ్ధి యాత్రకు ఏ అంతమూ లేదన్న విషయాన్ని మనం చెప్పగలం. అంతం అనేది అసంభవం. బ్రహ్మాండాన్నీ, సృష్టి నియమాలనూ, మనిషి మనసునూ తెలుసుకోవడానికి నిరంతర ప్రయత్నం జరుగుతూనే ఉంటుంది. కొత్త విజ్ఞానం, కొత్త సాంకేతిక పరిజ్ఞానం అందులోనుండే పుడతాయి. అలా పుట్టే ప్రతి కొత్త సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, కొత్త విజ్ఞానం ఒక కొత్త యుగానికి జన్మనిస్తాయి.

నా ప్రియమైన యువకులారా, విజ్ఞానం, శాస్త్రవేత్తల కఠిన పరిశ్రమల విషయం మనం మాట్లాడుకుంటున్నప్పుడల్లా నేను ‘మన్ కీ బాత్‘ (మనసులో మాట)లో చాలా సార్లు మన యువతరంలో విజ్ఞానం పట్ల ఆకర్షణను పెంచాలన్న సంగతి చెప్తూ వచ్చాను. దేశానికి చాలా మంది శాస్త్రవేత్తల అవసరం ఉంది. నేటి శాస్త్రవేత్తలు రాబోయే తరాలలోని  జీవన విధానంలో ఒక శాశ్వత మార్పుకు కారణమౌతారు.

మహాత్మా గాంధీ చెప్పే వారు  “No science has dropped from the skies in a perfect form. All sciences develop and are built up through experience” అని.

ఇంకా పూజ్య బాపూజీ “I have nothing but praise for the zeal, industry and sacrifice that have animated the modern scientists in the pursuit after truth” అని కూడా అన్నారు.

విజ్ఞానం ఎప్పుడూ సామాన్య ప్రజల అవసరాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని, తన సిధ్ధాంతాలను సహజంగా ఎలా ఉపయోగించుకోవచ్చో, వాటికి ఏ మాధ్యమం ఉపయోగకరమో, ఏ సాంకేతిక పరిజ్ఞానం అవసరమో గమనించాలి. ఎందుకంటే, సామాన్య మానవుడికి అదే అన్నింటికన్నా ఎంతో ఉపయోగకరమైన వరమౌతుంది. గత కొన్ని రోజుల్లో నీతీ ఆయోగ్, భారత విదేశీ మంత్రిత్వ శాఖ కలిసి 14వ ప్రవాస భారతీయ దినం సందర్భంగా ఒక పెద్ద అద్వితీయమైన పోటీకి ప్రణాళిక ను తయారుచేశాయి. సమాజానికి ఉపయోగపడే  సృజనాత్మకతను ఆహ్వానించడమైంది. ఇటువంటి సృజనాత్మకతలను గుర్తించడం, ప్రదర్శించడం, ప్రజలకు వాటి సమాచారాన్ని అందించడం, ఇలాంటి సృజనాత్మక ఆవిష్కారాలు ప్రజలకు ఎలా ఉపయోగపడతాయి, వాటిని పెద్ద ఎత్తున ఎలా ఉత్పత్తి చెయ్యాలి, వాటిని వాణిజ్యపరంగా ఎలా ఉపయోగించాలి మొదలైనవాటిని చూసినప్పుడు, వారు ఎంత గొప్ప పని చేశారో అని నాకు అనిపించింది. ఇటీవలే నేనొక ఆవిష్కరణని చూశాను. మన పేద జాలర సోదరుల కోసం అది తయారు చెయ్యబడింది. ఒక సామాన్యమైన మొబైల్ యాప్ తయారైంది. ఆ యాప్ లోని గొప్ప సంగతి ఏమిటంటే, జాలరులు చేపలు పట్టేందుకు వెళ్ళేప్పుడు, వారు ఎక్కడికి వెళ్ళాలో, ఎక్కడ చేపలు ఎక్కువ ఉంటాయో, గాలి ఎంత వేగంతో ఎటువైపు వీస్తోందో, అలలు ఎంత ఎత్తు వరకూ ఎగసిపడుతున్నాయో, అంటే ఒక్క యాప్ లోనే ఇంత సమాచారం లభిస్తోంది. దీనివల్ల మన జాలర సోదరులు చాలా తక్కువ సమయంలో ఎక్కడ ఎక్కువ చేపలు ఉన్నాయో అక్కడికి తక్కువ సమయంలో చేరి, తమ సంపాదన పెంచుకోగలుగుతారు.

అప్పుడప్పుడు సమస్య కూడా సమాధానం కోసం విజ్ఞాన మహత్వాన్ని చాటిచెప్తుంది. 2005లో ముంబయి లో ఎక్కువ వర్షాలు కురిశాయి. వరదలు వచ్చాయి. సముద్రం కూడా పొంగడం వల్ల చాలా కష్టాలు వచ్చాయి. ఏదైనా ప్రకృతి వైపరీత్యం వచ్చినప్పుడు అది ముందర పేదవాడికే వస్తుంది. ఇద్దరు వ్యక్తులు పెద్ద మనసుతో ఈ విషయంలో పని చేశారు. ఇటువంటి సమయాల్లో ఇంటిని రక్షించేలా, ఇంట్లోని వారిని రక్షించేలా, ఇంట్లో నీరు నిండకుండా కాపాడేలా, నీటి వల్ల కలిగే వ్యాధుల నుండి కూడా కాపాడేటటువంటి ఒక ప్రత్యేకమైన ఇంటి నమూనాని ఊహించి, అభివృధ్ధి చేశారు. ఇలాంటివి చాలా అవిష్కరణలే ఉన్నాయి. దీని అర్థం ఏమిటంటే, సమాజంలో, దేశంలో, ఈ రకమైన పాత్రను పోషించే మనుషులు చాలా మందే ఉంటారు. మన సమాజం కూడా చాలా వరకూ సాంకేతికత దిశగానే పయనిస్తోంది. వ్యవస్థలన్నీ కూడా సాంకేతికత దిశగానే నడుస్తున్నాయి. ఒక విధంగా సాంకేతికత మన జీవితాలలో ఒక విభిన్నమైన భాగంగా మారుతోంది. గత కొద్ది రోజులుగా డిజి- ధన్ యోజన చాలా బలపడుతున్నట్లు తోస్తోంది. నెమ్మది నెమ్మదిగా ప్రజలు నగదుని వదిలి డిజిటల్ కరెన్సీ వైపుగా ముందుకు సాగుతున్నారు. భారతదేశంలో కూడా డిజిటల్ లావాదేవీలు చాలా వేగంగా అభివృధ్ధి చెందుతున్నాయి. ముఖ్యంగా యువతరం తమ మొబైల్ ఫోన్స్ నుండే తమ డిజిటల్ చెల్లింపులను జరపడానికి అలవాటుపడుతున్నారు. ఇదొక శుభ సంకేతంగా నేను భావిస్తున్నాను. కొద్ది రోజుల క్రితం మన దేశంలో ‘లకీ గ్రాహక్ యోజన’, ‘డిజి-  వ్యాపార్ యోజన’లకు భారీ మద్దతు లభించింది. దగ్గరదగ్గరగా రెండునెలలు గడిచిపోయాయి. ప్రతి దినం పదిహేను వేల మందికి తలో వెయ్యి రూపాయిల బహుమానం గెల్చుకున్నారు. ఈ రెండు పథకాల ద్వారా భారతదేశంలో నగదు చెల్లింపును ఒక ప్రజా ఉద్యమంగా మార్చే ఒక ప్రయత్నం జరిగింది. యావత్ దేశం దీనిని స్వాగతించింది. ఆనందించాల్సిన విషయం ఏమిటంటే, ఇప్పటిదాకా ‘డిజి- ధన్ యోజన’ ద్వారా పది లక్షల మంది ప్రజలకు బహుమతి లభించింది. ఏభై వేల మందికి పైగా వ్యాపారస్తులు బహుమతులు గెలిచారు. ఈ గొప్ప కార్యక్రమాన్ని ముందుకు నడిపించే ప్రజలకు  బహుమతి రూపంలో  ఇంచుమించు నూట ఏభై కోట్ల రూపాయిలకు పైగానే లభించింది. ఈ ప్రణాళికలో భాగంగానే వంద కంటే ఎక్కువ ఖాతాదారులకు ఒక్కొక్కరికీ లక్ష రూపాయల చొప్పున బహుమతి లభించింది. నాలుగువేల కంటే ఎక్కువమంది వ్యాపారస్థులకు ఏభై వేల చొప్పున బహుమతి లభించింది. రైతైనా, వ్యాపారస్థులైనా, చిన్న ఉద్యోగస్తులైనా, కుల వృత్తి చేసేవారైనా, గృహిణులైనా, విద్యార్థులైనా, అందరూ కూడా ఇందులో ఉత్సాహంగా పాల్గొంటున్నారు. వారికి లాభం కూడా చేకూరుతోంది. చూడండి, యువకులే పాల్గొంటున్నారా? లేదా పెద్ద వయసువారు కూడా పాల్గొంటున్నారా అని నేను ఈ విశ్లేషణ వివరాలను అడిగినప్పుడు, బహుమతి పొందినవారిలో పదిహేను సంవత్సరాల యువకులే కాకుండా అరవై ఐదు, డెభ్భై సంవత్సరాల పెద్దలు కూడా ఉన్నారని తెలిసి నాకు ఆనందం కలిగింది.

మైసూర్ నుండి శ్రీ సంతోష్ గారు తన ఆనందాన్ని ప్రకటిస్తూ NarendraModiApp లో వారికి లకీ గ్రాహక్ యోజన లో వెయ్యి రూపాయిల బహుమతి లభించిందని రాశారు. కానీ వారు రాసిన అన్నింటికన్నా గొప్ప సంగతి, నాకు పంచుకోవాలనిపించిన సంగతి ఏమిటంటే, “వెయ్యి రూపాయిల బహుమతి నాకు లభించిన సమయంలో నాకో సంగతి తెలిసింది. ఒక పేద వృద్ధురాలి ఇంటికి నిప్పు అంటుకుని, సామానంతా కాలిపోయిందని తెలిసింది. నాకు లభించిన వెయ్యి రూపాయిల బహుమతికి హక్కుదారు ఆ పేద వృధ్ధురాలు అనిపించి, ఆ వెయ్యి రూపాయిలూ ఆమెకు ఇచ్చేశాను. ఇలా చెయ్యడం నాకెంతో ఆనందం కలిగించింది” అని రాశారు. సంతోష్ గారూ, మీ పేరు, మీ పని రెండూ మా అందరికీ సంతోషాన్ని ఇస్తున్నాయి. మీరెంతో ప్రోత్సాహకరమైన పని చేశారు.

ఢిల్లీ కి చెండిన ఇరవై రెండేళ్ళ కారు డ్రైవరు, సోదరుడు సబీర్ నోట్ల చట్టబద్ధత రద్దు తరువాత తన రోజువారీ కార్యకలాపాల్లో డిజిటల్ వ్యాపారంతో ముడిపడ్డారు. ప్రభుత్వం ప్రకటించిన ‘లకీ గ్రాహక్ యోజన’లో అతడికి ఒక లక్ష రూప�