પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે સવારે 7 એલકેએમમાં સહકારી ક્ષેત્રની પ્રગતિની સમીક્ષા કરવા માટે એક ઉચ્ચ-સ્તરીય બેઠકની અધ્યક્ષતા કરી હતી. આ ક્ષેત્રમાં ટેકનોલોજીકલ પ્રગતિ મારફતે પરિવર્તન લાવવા માટે "સહકાર સે સમૃદ્ધિ"ને પ્રોત્સાહન આપવા, સહકારી મંડળીઓમાં યુવાનો અને મહિલાઓની ભાગીદારી વધારવાની યોજનાઓ અને સહકાર મંત્રાલયની વિવિધ પહેલો પર ચર્ચા-વિચારણા કરવામાં આવી હતી.
પ્રધાનમંત્રીએ ભારતીય સહકારી ક્ષેત્રને વિસ્તૃત કરવા વૈશ્વિક સહકારી સંસ્થાઓ સાથે ભાગીદારીની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો અને સહકારી સંસ્થાઓ મારફતે જૈવિક ઉત્પાદનોને પ્રોત્સાહન આપવા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે નિકાસ બજારો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા અને કૃષિ પદ્ધતિઓને સુધારવા માટે સહકારી દ્વારા માટી પરીક્ષણ મોડેલ વિકસાવવાનું સૂચન પણ કર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ નાણાકીય વ્યવહારોને સરળ બનાવવા માટે યુપીઆઈને રૂપે કેસીસી કાર્ડ સાથે સંકલિત કરવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને સહકારી સંસ્થાઓ વચ્ચે સ્વસ્થ સ્પર્ધાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.
પ્રધાનમંત્રીએ પારદર્શકતા સુનિશ્ચિત કરવા સહકારી સંસ્થાઓની અસ્કયામતોનાં દસ્તાવેજીકરણનાં મહત્ત્વ પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે સહકારી ખેતીને વધુ ટકાઉ કૃષિ મોડેલ તરીકે પ્રોત્સાહન આપવાનું સૂચન કર્યું. તેમણે સહકારી ક્ષેત્રમાં કૃષિ અને સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓના વિસ્તરણ માટે ડિજિટલ પબ્લિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર (એગ્રિસ્ટેક)ના ઉપયોગની ભલામણ કરી હતી. જેથી ખેડૂતોને સેવાઓની વધુ સારી સુલભતા પ્રદાન થાય. શિક્ષણનાં સંદર્ભમાં પ્રધાનમંત્રીએ શાળાઓ, કોલેજો અને આઇઆઇએમમાં સહકારી અભ્યાસક્રમો શરૂ કરવાની દરખાસ્ત રજૂ કરી હતી તેમજ ભવિષ્યની પેઢીઓને પ્રોત્સાહન આપવા સફળ સહકારી સંસ્થાઓને પ્રોત્સાહન આપવાની દરખાસ્ત રજૂ કરી હતી. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, યુવા સ્નાતકોને ફાળો આપવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ અને સહકારી સંસ્થાઓને તેમની કામગીરીના આધારે ક્રમ આપવો જોઈએ, જેથી સ્પર્ધા અને વૃદ્ધિને એક સાથે પ્રોત્સાહન મળી શકે.
બેઠક દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીને રાષ્ટ્રીય સહકાર નીતિ અને છેલ્લાં સાડા ત્રણ વર્ષમાં સહકાર મંત્રાલયની મુખ્ય સિદ્ધિઓ વિશે ટૂંકમાં જાણકારી આપવામાં આવી હતી. 'સહકાર થી સમૃદ્ધિ'ના વિઝનને સાકાર કરીને મંત્રાલયે વિસ્તૃત ચર્ચા વિચારણા પ્રક્રિયા મારફતે રાષ્ટ્રીય સહકાર નીતિ 2025નો મુસદ્દો તૈયાર કર્યો છે. રાષ્ટ્રીય સહકાર નીતિ 2025 નીતિનો ઉદ્દેશ સહકારી ક્ષેત્રના વ્યવસ્થિત અને સંપૂર્ણ વિકાસને સરળ બનાવવાનો છે, જેમાં ગ્રામીણ આર્થિક વિકાસને વેગ આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે, જ્યારે મહિલાઓ અને યુવાનોને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે. તેનો ઉદ્દેશ સહકારી-આધારિત આર્થિક મોડલને પ્રોત્સાહન આપવાનો તથા મજબૂત કાનૂની અને સંસ્થાકીય માળખું સ્થાપિત કરવાનો છે. તદુપરાંત, નીતિ સહકારી મંડળીઓના તળિયાના પ્રભાવને વધુ ગાઢ બનાવવા અને દેશના સર્વાંગી વિકાસમાં સહકારી ક્ષેત્રના યોગદાનને નોંધપાત્ર રીતે વધારવાનો પ્રયાસ કરે છે.
તેની શરૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં મંત્રાલયે સહકારી આંદોલનને પ્રોત્સાહન આપવા અને તેને મજબૂત કરવા માટે સાત મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં 60 પહેલો હાથ ધરી છે. આ પહેલોમાં રાષ્ટ્રીય સહકારી ડેટાબેઝ અને કમ્પ્યુટરાઇઝેશન પ્રોજેક્ટ્સ મારફતે સહકારી સંસ્થાઓનું ડિજિટાઇઝેશન તેમજ પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ સોસાયટીઓ (પીએસીએસ)ને મજબૂત કરવાની પહેલ સામેલ છે. આ ઉપરાંત મંત્રાલયે સહકારી ખાંડ મિલોની કાર્યક્ષમતા અને ટકાઉપણું વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે.
ભારત સરકારે "સમગ્ર સરકારી અભિગમ" દ્વારા સહકારી મંડળીઓ માટે વિવિધ યોજનાઓ અમલમાં મૂકી છે. જેમાં પીએસીએસ સ્તરે 10થી વધુ મંત્રાલયોની 15થી વધુ યોજનાઓનું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે. પરિણામે સહકારી વ્યવસાયોમાં વૈવિધ્યીકરણ થયું છે. વધારાની આવકનું સર્જન થયું છે, સહકારી મંડળીઓ માટેની તકો વધી છે અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સરકારી યોજનાઓની સુલભતામાં વધારો થયો છે. આ સહકારી મંડળીઓની રચના માટે વાર્ષિક લક્ષ્યો પણ નક્કી કરવામાં આવ્યા છે. સહકારી શિક્ષણ, તાલીમ અને સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપવા તથા કુશળ વ્યાવસાયિકો પ્રદાન કરવા માટે ઇરમા આનંદને "ત્રિભુવન સહકારી યુનિવર્સિટી"માં પરિવર્તિત કરવા અને તેને રાષ્ટ્રીય મહત્ત્વપૂર્ણ સંસ્થા બનાવવા માટેનું બિલ સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું છે.
પ્રધાનમંત્રીને સહકારી મંડળીઓની વૃદ્ધિ અને વિવિધ ક્ષેત્રોમાં તેમની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા વિશે ટૂંકમાં જાણકારી આપવામાં આવી હતી. ભારતના અર્થતંત્રમાં, ખાસ કરીને કૃષિ, ગ્રામીણ વિકાસ અને આર્થિક સર્વસમાવેશકતામાં સહકારી ક્ષેત્રના યોગદાન પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો. બેઠક દરમિયાન એ બાબત પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો કે, અત્યારે દેશની પાંચમાં ભાગની વસતિ સહકારી ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલી છે. જેમાં 30થી વધુ ક્ષેત્રોની 8.2 લાખથી વધુ સહકારી સંસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં 30 કરોડથી વધારે વ્યક્તિઓનું સભ્યપદ છે. સહકારી સંસ્થાઓ અર્થતંત્રના ઘણા ક્ષેત્રોમાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે.
આ બેઠકમાં ગૃહ અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહ, સહકાર મંત્રાલયનાં સચિવ ડૉ. આશિષ કુમાર ભૂતાની, પ્રધાનમંત્રીનાં મુખ્ય સચિવ ડૉ. પી કે મિશ્રા, પ્રધાનમંત્રી શ્રી શક્તિકાંત દાસનાં મુખ્ય સચિવ – 2; પ્રધાનમંત્રીના સલાહકાર શ્રી અમિત ખરે અને અન્ય વરિષ્ઠ અધિકારીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.
