"ભારતનું સેમિકન્ડક્ટર ક્ષેત્ર ક્રાંતિના આરે આવીને ઊભું છે, જે ઉદ્યોગોમાં પરિવર્તન લાવવા માટે પ્રગતિની દિશામાં અગ્રેસર છે"
આજનું ભારત વિશ્વમાં આત્મવિશ્વાસને પ્રેરિત કરે છે.... જ્યારે ચિપ્સ બંધ થઈ જાય, ત્યારે તમે ભારત પર દાવ લગાવી શકો છો"
"ભારતનો સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગ ખાસ ડાયોડ્સથી સજ્જ છે જ્યાં બંને દિશામાં ઊર્જા વહે છે"
"ભારત પાસે ત્રિ-પરિમાણીય શક્તિ છે જેમ કે વર્તમાન સુધારાવાદી સરકાર, દેશનો વધતો જતો ઉત્પાદન આધાર અને દેશનું મહત્વાકાંક્ષી બજાર જે તકનીકી વલણોથી વાકેફ છે"
"આ નાનકડી ચિપ ભારતમાં છેલ્લા માઇલ સુધી ડિલિવરી સુનિશ્ચિત કરવા માટે મોટા કાર્યો કરી રહી છે"
"અમારું સ્વપ્ન એ છે કે વિશ્વના દરેક ઉપકરણમાં ભારતીય બનાવટની ચિપ હોય"
"વૈશ્વિક સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગને આગળ વધારવામાં ભારત મુખ્ય ભૂમિકા નિભાવવા માટે તૈયાર છે"
"અમારું લક્ષ્ય એ છે કે 100% ઇલેક્ટ્રોનિક ઉત્પાદન ભારતમાં થવું જોઈએ"
"ભલે તે મોબાઇલ મેન્યુફેક્ચરિંગ હોય, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ હોય અથવા સેમિકન્ડક્ટર હોય, અમારું લક્ષ્ય સ્પષ્ટ છે

ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનાથજી, મારા કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળના સાથીદારો અશ્વિની વૈષ્ણવ, જિતિન પ્રસાદ, વૈશ્વિક સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલા તમામ દિગ્ગજો, શિક્ષણ, સંશોધન અને નવીનતાની દુનિયા સાથે સંકળાયેલા તમામ મિત્રો, અન્ય મહેમાનો, મહિલાઓ અને સજ્જનો! આપ સૌને નમસ્કાર!

 

હું ખાસ કરીને SEMI સાથે જોડાયેલા તમામ સાથીઓને અભિનંદન આપું છું. ભારત વિશ્વનો આઠમો દેશ છે, જ્યાં વૈશ્વિક સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગ સાથે સંબંધિત આ ભવ્ય કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. અને હું કહી શકું છું કે- ભારતમાં રહેવાનો આ યોગ્ય સમય છે. તમે યોગ્ય સમયે, યોગ્ય જગ્યાએ છો. ટ્વેન્ટી ફર્સ્ટ સેન્ચ્યુરીના ભારતમાં - ચિપ્સ ક્યારેય ડાઉન નથી હોતી! અને એટલું જ નહીં, આજનું ભારત વિશ્વને વિશ્વાસ આપે છે - જ્યારે ચિપ્સ ડાઉન હોય, ત્યારે તમે ભારત પર દાવ લગાવી શકો છો!

 

મિત્રો,

તમારામાંથી જેઓ સેમિકન્ડક્ટર્સની દુનિયા સાથે સંકળાયેલા છે તેઓ ચોક્કસપણે ડાયોડ સાથે જોડાણ ધરાવે છે. અને જેમ તમે જાણો છો, ડાયોડમાં ઊર્જા માત્ર એક જ દિશામાં જાય છે. પરંતુ ભારતના સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગમાં ખાસ ડાયોડનો ઉપયોગ થાય છે. અહીં આપણી ઉર્જા બંને દિશામાં જાય છે. તે તમારા મગજમાં કેવી રીતે આવશે? અને આ પણ ખૂબ જ રસપ્રદ છે, તમે રોકાણ કરો અને મૂલ્ય બનાવો. જ્યારે સરકાર તમને સ્થિર નીતિઓ અને વ્યવસાય કરવાની સરળતા આપે છે. તમારો સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગ 'ઇન્ટિગ્રેટેડ સર્કિટ' સાથે જોડાયેલો છે. ભારત તમને એક 'સંકલિત ઇકોસિસ્ટમ' પણ આપે છે. તમે ભારતીય ડિઝાઇનરોની જબરદસ્ત પ્રતિભા સારી રીતે જાણો છો. ડિઝાઇનિંગની દુનિયામાં ભારત 20 ટકા પ્રતિભાનું યોગદાન આપે છે. અને તે સતત વિસ્તરી રહ્યું છે. અમે પચાસી હજાર ટેકનિશિયન, એન્જિનિયરો અને આર એન્ડ ડી નિષ્ણાતોનું સેમિકન્ડક્ટર વર્કફોર્સ બનાવી રહ્યા છીએ. ભારતનું ધ્યાન તેના વિદ્યાર્થીઓ અને વ્યાવસાયિકોને સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગને તૈયાર કરવા પર છે. ગઈકાલે જ નેશનલ રિસર્ચ ફાઉન્ડેશનની પ્રથમ બેઠક યોજાઈ હતી. આ ફાઉન્ડેશન ભારતના સંશોધન ઇકોસિસ્ટમને નવી દિશા અને નવી ઉર્જા પ્રદાન કરશે. આ સિવાય ભારતે એક ટ્રિલિયન રૂપિયાનું વિશેષ સંશોધન ફંડ પણ બનાવ્યું છે.

 

મિત્રો,

આવી પહેલોથી સેમિકન્ડક્ટર અને વિજ્ઞાન ક્ષેત્રોમાં નવીનતાઓનો વ્યાપ નોંધપાત્ર રીતે વધશે. અમે સેમિકન્ડક્ટર સંબંધિત ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પર પણ ઘણું ધ્યાન આપી રહ્યા છીએ. આ સિવાય તમારી પાસે થ્રી ડાયમેન્શનલ પાવર પણ છે. પ્રથમ-ભારતની અમારી વર્તમાન સુધારાવાદી સરકાર, બીજો ભારતમાં વિકસતો ઉત્પાદન આધાર અને ત્રીજો- ભારતનું મહત્ત્વાકાંક્ષી બજાર. એક બજાર જે ટેક્નોલોજીનો સ્વાદ જાણે છે. તમારા માટે પણ, થ્રી-ડી પાવર સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગનો એવો આધાર છે, જે બીજે ક્યાંય મેળવવો મુશ્કેલ છે.

 

મિત્રો,

ભારતનો મહત્વાકાંક્ષી અને ટેક ઓરિએન્ટેડ સમાજ ખૂબ જ અનોખો છે. ભારત માટે, ચિપનો અર્થ માત્ર એક ટેકનોલોજી નથી. અમારા માટે આ કરોડો લોકોની આકાંક્ષાઓને પૂર્ણ કરવાનું માધ્યમ છે. આજે ભારત ચિપ્સનો મોટો ઉપભોક્તા છે. આ ચિપ પર અમે વિશ્વનું શ્રેષ્ઠ ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવ્યું છે. આજે આ નાની ચિપ ભારતમાં લાસ્ટ માઈલ ડિલિવરી સુનિશ્ચિત કરવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવી રહી છે. કોરોના જેવા મહા સંકટમાં જ્યારે વિશ્વની સૌથી મજબૂત બેંકિંગ સિસ્ટમ પણ પડી ભાંગી ત્યારે ભારતમાં બેંકો કોઈપણ અવરોધ વિના ચાલી રહી હતી. ભારતનું યુપીઆઈ હોય, રુપે કાર્ડ હોય, ડિજી લોકરથી લઈને ડિજી યાત્રા હોય, વિવિધ પ્રકારના ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ ભારતના લોકોના રોજિંદા જીવનનો એક ભાગ બની ગયા છે. આજે ભારત આત્મનિર્ભર બનવા માટે દરેક ક્ષેત્રમાં ઉત્પાદન વધારી રહ્યું છે. આજે ભારત મોટા પાયે હરિત સંક્રમણ કરી રહ્યું છે. આજે ભારતમાં ડેટા સેન્ટર્સની માંગ સતત વધી રહી છે. તેનો અર્થ એ છે કે વૈશ્વિક સેમિકન્ડક્ટર ઉદ્યોગને આગળ વધારવામાં ભારત મોટી ભૂમિકા ભજવવા જઈ રહ્યું છે.

 

મિત્રો,

એક જૂની લોકપ્રિય કહેવત છે - 'ચીપ્સ જ્યાં પડી શકે ત્યાં પડવા દો'. તેનો અર્થ એ છે કે જે પણ ચાલી રહ્યું છે તે જેમ છે તેમ ચાલુ રહેવા દેવું જોઈએ. આજનું યુવા અને મહત્વાકાંક્ષી ભારત આ ભાવનાને અનુસરતું નથી. આજે ભારતનો મંત્ર છે- 'ભારતમાં ઉત્પાદિત ચિપ્સની સંખ્યા વધારવી'. અને તેથી અમે સેમિકન્ડક્ટર મેન્યુફેક્ચરિંગને આગળ વધારવા માટે ઘણાં પગલાં લીધાં છે. ભારત સરકાર ભારતમાં સેમિકન્ડક્ટર મેન્યુફેક્ચરિંગ સુવિધાઓ સ્થાપિત કરવા માટે 50 ટકા સમર્થન આપી રહી છે. આમાં રાજ્ય સરકારો પણ પોતાના સ્તરે મદદ કરી રહી છે. ભારતની આ નીતિઓને કારણે ભારતમાં આ ક્ષેત્રમાં ખૂબ જ ઓછા સમયમાં 1.5 ટ્રિલિયન રૂપિયાથી વધુનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું છે. અને આજે ઘણા પ્રોજેક્ટ પાઇપલાઇનમાં છે. સેમિકોન ઈન્ડિયા પ્રોગ્રામ પણ એક અદ્ભુત યોજના છે. આ હેઠળ, ફ્રન્ટ એન્ડ ફેબ્સ, ડિસ્પ્લે ફેબ્સ, સેમિકન્ડક્ટર પેકેજિંગ, કમ્પાઉન્ડ સેમિકન્ડક્ટર્સ, સેન્સર્સ અને ડિસ્પ્લે મેન્યુફેક્ચરિંગ માટે નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવી રહી છે. એટલે કે ભારતમાં 360 ડિગ્રી અભિગમ સાથે કામ થઈ રહ્યું છે. અમારી સરકાર ભારતમાં સમગ્ર સેમિકન્ડક્ટર સપ્લાય ચેઈન ઈકોસિસ્ટમને આગળ લઈ રહી છે. મેં આ વર્ષે લાલ કિલ્લા પરથી કહ્યું છે - અમારું સપનું છે કે વિશ્વના દરેક ઉપકરણમાં ભારતીય બનાવટની ચિપ હોવી જોઈએ. ભારત સેમિકન્ડક્ટર પાવર હાઉસ બનવા માટે જે પણ જરૂરી છે તે કરવા જઈ રહ્યું છે.

 

મિત્રો,

અમે ક્રિટિકલ મિનરલ્સના સ્થાનિક ઉત્પાદન અને તેના ઓવરસીઝ એક્વિઝિશન માટે થોડા સમય પહેલા ક્રિટિકલ મિનરલ મિશનની જાહેરાત કરી છે. ક્રિટિકલ મિનરલ્સને કસ્ટમ ડ્યૂટીમાંથી મુક્તિ હોય, ક્રિટિકલ મિનરલ્સ બ્લોક્સના માઇનિંગ માટેની હરાજી હોય, આ બધા પર કામ ઝડપી ગતિએ થઈ રહ્યું છે. અને આટલું જ નહીં, અમે ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સ્પેસ સાયન્સમાં સેમિકન્ડક્ટર રિસર્ચ સેન્ટર બનાવવા માટે પણ કામ કરી રહ્યા છીએ. અમે IIT ની સાથે ભાગીદારી કરી રહ્યા છીએ, જેથી અમારા એન્જિનિયરો હમણાં માટે માત્ર ઉચ્ચ તકનીકી ચિપ્સ જ નહીં બનાવે પરંતુ આગામી પેઢીની ચિપ્સ પર સંશોધન પણ કરે. અમે આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને પણ આગળ લઈ રહ્યા છીએ. તમે લોકોએ ઓઈલ ડિપ્લોમસીનું નામ સાંભળ્યું હશે, આજનો યુગ સિલિકોન ડિપ્લોમસીનો યુગ છે. આ વર્ષે ભારતને ઈન્ડો-પેસિફિક ઈકોનોમિક ફ્રેમવર્કની સપ્લાય ચેઈન કાઉન્સિલના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે ચૂંટવામાં આવ્યા છે. અમે QUAD સેમિકન્ડક્ટર સપ્લાય ચેઇન ઇનિશિયેટિવના મુખ્ય ભાગીદાર પણ છીએ અને તાજેતરમાં જાપાન અને સિંગાપોર સહિતના ઘણા દેશો સાથે કરારો કર્યા છે. ભારત પણ આ ક્ષેત્રમાં અમેરિકા સાથે સતત સહયોગ વધારી રહ્યું છે.

 

મિત્રો,

તમે બધા ભારતના સેમિકન્ડક્ટર મિશનને પણ જાણો છો. કેટલાક લોકો એવો પણ સવાલ ઉઠાવે છે કે ભારત આના પર કેમ ધ્યાન આપી રહ્યું છે. આવા લોકોએ આપણા ડિજિટલ ઈન્ડિયા મિશનનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ. ડિજિટલ ઈન્ડિયા મિશનનો ધ્યેય દેશને પારદર્શક, અસરકારક અને લિકેજ મુક્ત શાસન પ્રદાન કરવાનો હતો. અને આજે આપણે તેની ગુણક અસર અનુભવી રહ્યા છીએ. ડિજિટલ ઈન્ડિયાની સફળતા માટે અમને સસ્તું મોબાઈલ હેન્ડસેટ અને ડેટાની જરૂર હતી. આ માટે અમે જરૂરી સુધારા અને જરૂરી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવ્યું છે. એક દાયકા પહેલા, અમે મોબાઇલ ફોનના સૌથી મોટા આયાતકારોમાંના એક હતા. આજે આપણે વિશ્વના નંબર 2 ઉત્પાદક અને નિકાસકાર છીએ. હાલમાં જ એક લેટેસ્ટ રિપોર્ટ આવ્યો છે. આજે ભારત 5G હેન્ડસેટ માટે બીજું સૌથી મોટું બજાર બની ગયું છે. અમે માત્ર 2 વર્ષ પહેલા 5G રોલઆઉટ શરૂ કર્યું હતું. જુઓ આજે આપણે ક્યાં પહોંચ્યા છીએ. આજે ભારતનું ઈલેક્ટ્રોનિક્સ ક્ષેત્ર 150 અબજ ડોલરથી વધુનું છે. અને હવે આપણું લક્ષ્ય વધુ મોટું છે. આ દાયકાના અંત સુધીમાં આપણે આપણા ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ક્ષેત્રને 500 બિલિયન ડોલર સુધી લઈ જવા માંગીએ છીએ. આ સાથે ભારતના યુવાનો માટે લગભગ 60 મિલિયન એટલે કે 60 લાખ નોકરીઓનું સર્જન થશે. ભારતના સેમિકન્ડક્ટર સેક્ટરને પણ આનાથી ઘણો ફાયદો થશે. અમારો ઉદ્દેશ્ય એ છે કે ઇલેક્ટ્રોનિક ઉત્પાદનનું 100 ટકા કામ ભારતમાં જ થવું જોઈએ. તેનો અર્થ એ છે કે ભારત સેમિકન્ડક્ટર ચિપ્સ અને તેમનો તૈયાર માલ પણ બનાવશે.

 

મિત્રો,

ભારતની સેમિકન્ડક્ટર ઇકોસિસ્ટમ માત્ર ભારતના જ નહીં પરંતુ વૈશ્વિક પડકારોનો પણ ઉકેલ પૂરો પાડે છે. તમે ડિઝાઇનિંગને લગતું એક રૂપક પણ સાંભળ્યું હશે. આ રૂપક છે - 'નિષ્ફળતાનું એક બિંદુ'. ડિઝાઇનિંગના વિદ્યાર્થીઓને કહેવામાં આવ્યું છે કે આ ખામીને ટાળવી જરૂરી છે. ઉદ્દેશ્ય એ છે કે સિસ્ટમ કોઈ એક ઘટક પર નિર્ભર ન હોવી જોઈએ. આ પાઠ માત્ર ડિઝાઇનિંગ પૂરતા મર્યાદિત નથી. આ આપણા જીવનમાં સમાનરૂપે લાગુ પડે છે, ખાસ કરીને સપ્લાય ચેઇનના સંદર્ભમાં. કોવિડ હોય, યુદ્ધ હોય, ભૂતકાળમાં એવો કોઈ ઉદ્યોગ નથી કે જેને સપ્લાય ચેઈન વિક્ષેપને કારણે નુકસાન ન થયું હોય. તેથી, સપ્લાય ચેઇનની સ્થિતિસ્થાપકતા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. અને તેથી જ મને ખુશી છે કે ભારત વિવિધ ક્ષેત્રોમાં સ્થિતિસ્થાપકતા બનાવવાના મિશનનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. અને આપણે બીજી એક વાત યાદ રાખવાની છે. જ્યારે લોકતાંત્રિક મૂલ્યો ટેકનોલોજી સાથે સંકળાયેલા હોય છે, ત્યારે ટેકનોલોજીની સકારાત્મક ઉર્જા શક્તિ વધે છે. સાથે જ જો ટેક્નોલોજીમાંથી લોકતાંત્રિક મૂલ્યો દૂર કરવામાં આવે તો એ જ ટેક્નોલોજીને ઘાતક બનતા સમય લાગતો નથી. તેથી, ભલે તે મોબાઇલ ઉત્પાદન હોય, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન હોય કે સેમિકન્ડક્ટર, અમારું ધ્યાન ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે. આપણે એવી દુનિયા બનાવવા માંગીએ છીએ જે સંકટ સમયે પણ અટકે નહીં, ઉભી ન રહે - આગળ વધતી રહે. ભારતના આ પ્રયાસોને તમે પણ મજબૂત બનાવશો એવા વિશ્વાસ સાથે, તમને સૌને શુભેચ્છાઓ. તમારો ખૂબ ખૂબ આભાર!

 

Explore More
શ્રી રામ જન્મભૂમિ મંદિર ધ્વજારોહણ ઉત્સવ દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

શ્રી રામ જન્મભૂમિ મંદિર ધ્વજારોહણ ઉત્સવ દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ
Exclusive: Just two friends in a car, says Putin on viral carpool with PM Modi

Media Coverage

Exclusive: Just two friends in a car, says Putin on viral carpool with PM Modi
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
India–Russia friendship has remained steadfast like the Pole Star: PM Modi during the joint press meet with Russian President Putin
December 05, 2025

Your Excellency, My Friend, राष्ट्रपति पुतिन,
दोनों देशों के delegates,
मीडिया के साथियों,
नमस्कार!
"दोबरी देन"!

आज भारत और रूस के तेईसवें शिखर सम्मेलन में राष्ट्रपति पुतिन का स्वागत करते हुए मुझे बहुत खुशी हो रही है। उनकी यात्रा ऐसे समय हो रही है जब हमारे द्विपक्षीय संबंध कई ऐतिहासिक milestones के दौर से गुजर रहे हैं। ठीक 25 वर्ष पहले राष्ट्रपति पुतिन ने हमारी Strategic Partnership की नींव रखी थी। 15 वर्ष पहले 2010 में हमारी साझेदारी को "Special and Privileged Strategic Partnership” का दर्जा मिला।

पिछले ढाई दशक से उन्होंने अपने नेतृत्व और दूरदृष्टि से इन संबंधों को निरंतर सींचा है। हर परिस्थिति में उनके नेतृत्व ने आपसी संबंधों को नई ऊंचाई दी है। भारत के प्रति इस गहरी मित्रता और अटूट प्रतिबद्धता के लिए मैं राष्ट्रपति पुतिन का, मेरे मित्र का, हृदय से आभार व्यक्त करता हूँ।

Friends,

पिछले आठ दशकों में विश्व में अनेक उतार चढ़ाव आए हैं। मानवता को अनेक चुनौतियों और संकटों से गुज़रना पड़ा है। और इन सबके बीच भी भारत–रूस मित्रता एक ध्रुव तारे की तरह बनी रही है।परस्पर सम्मान और गहरे विश्वास पर टिके ये संबंध समय की हर कसौटी पर हमेशा खरे उतरे हैं। आज हमने इस नींव को और मजबूत करने के लिए सहयोग के सभी पहलुओं पर चर्चा की। आर्थिक सहयोग को नई ऊँचाइयों पर ले जाना हमारी साझा प्राथमिकता है। इसे साकार करने के लिए आज हमने 2030 तक के लिए एक Economic Cooperation प्रोग्राम पर सहमति बनाई है। इससे हमारा व्यापार और निवेश diversified, balanced, और sustainable बनेगा, और सहयोग के क्षेत्रों में नए आयाम भी जुड़ेंगे।

आज राष्ट्रपति पुतिन और मुझे India–Russia Business Forum में शामिल होने का अवसर मिलेगा। मुझे पूरा विश्वास है कि ये मंच हमारे business संबंधों को नई ताकत देगा। इससे export, co-production और co-innovation के नए दरवाजे भी खुलेंगे।

दोनों पक्ष यूरेशियन इकॉनॉमिक यूनियन के साथ FTA के शीघ्र समापन के लिए प्रयास कर रहे हैं। कृषि और Fertilisers के क्षेत्र में हमारा करीबी सहयोग,food सिक्युरिटी और किसान कल्याण के लिए महत्वपूर्ण है। मुझे खुशी है कि इसे आगे बढ़ाते हुए अब दोनों पक्ष साथ मिलकर यूरिया उत्पादन के प्रयास कर रहे हैं।

Friends,

दोनों देशों के बीच connectivity बढ़ाना हमारी मुख्य प्राथमिकता है। हम INSTC, Northern Sea Route, चेन्नई - व्लादिवोस्टोक Corridors पर नई ऊर्जा के साथ आगे बढ़ेंगे। मुजे खुशी है कि अब हम भारत के seafarersकी polar waters में ट्रेनिंग के लिए सहयोग करेंगे। यह आर्कटिक में हमारे सहयोग को नई ताकत तो देगा ही, साथ ही इससे भारत के युवाओं के लिए रोजगार के नए अवसर बनेंगे।

उसी प्रकार से Shipbuilding में हमारा गहरा सहयोग Make in India को सशक्त बनाने का सामर्थ्य रखता है। यह हमारेwin-win सहयोग का एक और उत्तम उदाहरण है, जिससे jobs, skills और regional connectivity – सभी को बल मिलेगा।

ऊर्जा सुरक्षा भारत–रूस साझेदारी का मजबूत और महत्वपूर्ण स्तंभ रहा है। Civil Nuclear Energy के क्षेत्र में हमारा दशकों पुराना सहयोग, Clean Energy की हमारी साझा प्राथमिकताओं को सार्थक बनाने में महत्वपूर्ण रहा है। हम इस win-win सहयोग को जारी रखेंगे।

Critical Minerals में हमारा सहयोग पूरे विश्व में secure और diversified supply chains सुनिश्चित करने के लिए महत्वपूर्ण है। इससे clean energy, high-tech manufacturing और new age industries में हमारी साझेदारी को ठोस समर्थन मिलेगा।

Friends,

भारत और रूस के संबंधों में हमारे सांस्कृतिक सहयोग और people-to-people ties का विशेष महत्व रहा है। दशकों से दोनों देशों के लोगों में एक-दूसरे के प्रति स्नेह, सम्मान, और आत्मीयताका भाव रहा है। इन संबंधों को और मजबूत करने के लिए हमने कई नए कदम उठाए हैं।

हाल ही में रूस में भारत के दो नए Consulates खोले गए हैं। इससे दोनों देशों के नागरिकों के बीच संपर्क और सुगम होगा, और आपसी नज़दीकियाँ बढ़ेंगी। इस वर्ष अक्टूबर में लाखों श्रद्धालुओं को "काल्मिकिया” में International Buddhist Forum मे भगवान बुद्ध के पवित्र अवशेषों का आशीर्वाद मिला।

मुझे खुशी है कि शीघ्र ही हम रूसी नागरिकों के लिए निशुल्क 30 day e-tourist visa और 30-day Group Tourist Visa की शुरुआत करने जा रहे हैं।

Manpower Mobility हमारे लोगों को जोड़ने के साथ-साथ दोनों देशों के लिए नई ताकत और नए अवसर create करेगी। मुझे खुशी है इसे बढ़ावा देने के लिए आज दो समझौतेकिए गए हैं। हम मिलकर vocational education, skilling और training पर भी काम करेंगे। हम दोनों देशों के students, scholars और खिलाड़ियों का आदान-प्रदान भी बढ़ाएंगे।

Friends,

आज हमने क्षेत्रीय और वैश्विक मुद्दों पर भी चर्चा की। यूक्रेन के संबंध में भारत ने शुरुआत से शांति का पक्ष रखा है। हम इस विषय के शांतिपूर्ण और स्थाई समाधान के लिए किए जा रहे सभी प्रयासों का स्वागत करते हैं। भारत सदैव अपना योगदान देने के लिए तैयार रहा है और आगे भी रहेगा।

आतंकवाद के विरुद्ध लड़ाई में भारत और रूस ने लंबे समय से कंधे से कंधा मिलाकर सहयोग किया है। पहलगाम में हुआ आतंकी हमला हो या क्रोकस City Hall पर किया गया कायरतापूर्ण आघात — इन सभी घटनाओं की जड़ एक ही है। भारत का अटल विश्वास है कि आतंकवाद मानवता के मूल्यों पर सीधा प्रहार है और इसके विरुद्ध वैश्विक एकता ही हमारी सबसे बड़ी ताक़त है।

भारत और रूस के बीच UN, G20, BRICS, SCO तथा अन्य मंचों पर करीबी सहयोग रहा है। करीबी तालमेल के साथ आगे बढ़ते हुए, हम इन सभी मंचों पर अपना संवाद और सहयोग जारी रखेंगे।

Excellency,

मुझे पूरा विश्वास है कि आने वाले समय में हमारी मित्रता हमें global challenges का सामना करने की शक्ति देगी — और यही भरोसा हमारे साझा भविष्य को और समृद्ध करेगा।

मैं एक बार फिर आपको और आपके पूरे delegation को भारत यात्रा के लिए बहुत बहुत धन्यवाद देता हूँ।