ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે સદીઓથી ઊંડા આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક સંબંધો રહ્યા છે. તેથી, આ મહત્વપૂર્ણ પ્રસંગે ઉપસ્થિત રહેવાની મારી અને ભારતની પ્રતિબદ્ધતા હતી. પરંતુ આજે હું ખૂબ જ ભારે હૃદય સાથે અહીં આવ્યો છું: પ્રધાનમંત્રી
ગઈકાલે સાંજે દિલ્હીમાં બનેલી ભયાનક ઘટનાએ બધાને આઘાત પહોંચાડ્યો છે. અમારી એજન્સીઓ આ ષડયંત્રના અંત સુધી પહોંચશે. ગુનેગારોને બક્ષવામાં આવશે નહીં. જવાબદાર તમામ લોકોને ન્યાયના કઠેડામાં લાવવામાં આવશે: પ્રધાનમંત્રી
ભારત "વસુધૈવ કુટુંબકમ"ના તેના પ્રાચીન આદર્શથી પ્રેરણા લે છે, સમગ્ર વિશ્વ એક પરિવાર છે અને અમે બધાના સુખ પર ભાર મૂકીએ છીએ: પ્રધાનમંત્રી
ભૂટાનના મહામહિમ રાજા દ્વારા પ્રસ્તાવિત "ગ્રોસ નેશનલ હેપ્પીનેસ"ની વિભાવના, વિશ્વભરમાં વિકાસને વ્યાખ્યાયિત કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ માપદંડ બની ગઈ છે: પ્રધાનમંત્રી
ભારત અને ભૂટાન માત્ર સરહદો દ્વારા જ નહીં પરંતુ સંસ્કૃતિઓ દ્વારા પણ જોડાયેલા છે. આપણો સંબંધ મૂલ્યો, લાગણીઓ, શાંતિ અને પ્રગતિનો છે: પ્રધાનમંત્રી
આજે ભૂટાન વિશ્વનો પ્રથમ કાર્બન-નેગેટિવ દેશ બન્યો છે. આ એક અસાધારણ સિદ્ધિ છે: પ્રધાનમંત્રી
ભૂટાન પ્રતિ વ્યક્તિ નવીનીકરણીય ઉર્જા ઉત્પાદનમાં વિશ્વના અગ્રણી દેશોમાંનો એક છે, જે તેની 100% વીજળી નવીનીકરણીય સ્ત્રોતોમાંથી ઉત્પન્ન કરે છે. આ સંભાવનાને વિસ્તૃત કરવા માટે, આજે બીજું એક મોટું પગલું લેવામાં આવી રહ્યું છે: પ્રધાનમંત્રી
જોડાણ તક બનાવે છે, અને તક સમૃદ્ધિ બનાવે છે. ભારત અને ભૂટાન શાંતિ, સમૃદ્ધિ અને સહિયારી પ્રગતિના માર્ગ પર આગળ વધે: પ્રધાનમંત્રી

મહામહિમ ભૂટાનના રાજા

મહામહિમ ચતુર્થ રાજા

રાજવી પરિવારના આદરણીય સભ્યો

ભૂટાનના પ્રધાનમંત્રી

અન્ય મહાનુભાવો

અને ભૂટાનના મારા ભાઈઓ અને બહેનો!

કુજુઝાંગપો લા!

 

આજનો દિવસ ભૂટાન, ભૂટાનના રાજવી પરિવાર અને વિશ્વ શાંતિમાં માનનારા સૌ લોકો માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

ભારત અને ભૂટાન સદીઓથી ઊંડું ભાવનાત્મક અને સાંસ્કૃતિક બંધન ધરાવે છે. તેથી, આ મહત્વપૂર્ણ પ્રસંગે ભાગ લેવાની મારી અને ભારતની પ્રતિબદ્ધતા હતી.

પરંતુ આજે હું ભારે હૃદય સાથે અહીં આવ્યો છું. ગઈકાલે સાંજે દિલ્હીમાં બનેલી ભયાનક ઘટનાએ દરેકને ખૂબ દુઃખ પહોંચાડ્યું છે. હું અસરગ્રસ્ત પરિવારોનું દુઃખ સમજું છું. આજે, આખો રાષ્ટ્ર તેમની સાથે ઉભો છે.

હું આખી રાત આ ઘટનાની તપાસ કરી રહેલી તમામ એજન્સીઓ, જેમાં સામેલ તમામ મહત્વપૂર્ણ લોકોના સંપર્કમાં રહ્યો. ચર્ચાઓ ચાલુ હતી. માહિતી એકઠી કરવામાં આવી રહી હતી.

અમારી એજન્સીઓ આ ષડયંત્રની પૂરી તપાસ કરશે. તેની પાછળના ગુનેગારોને બક્ષવામાં આવશે નહીં.

 

જવાબદાર તમામ લોકોને ન્યાયના કઠેડામાં લાવવામાં આવશે.

 

મિત્રો,

આજે, એક તરફ, ગુરુ પદ્મસંભવના આશીર્વાદ સાથે અહીં વૈશ્વિક શાંતિ પ્રાર્થના મહોત્સવનું આયોજન થઈ રહ્યું છે, અને બીજી તરફ, પિપ્રહવામાં ભગવાન બુદ્ધના અવશેષો પ્રદર્શિત કરવામાં આવી રહ્યા છે. અને આ દરેક સાથે, આપણે સૌ મહામહિમ ચતુર્થ રાજાના 70મા જન્મદિવસની ઉજવણીના સાક્ષી બની રહ્યા છીએ.

આ કાર્યક્રમ, આટલા બધા લોકોની ગૌરવપૂર્ણ હાજરી, ભારત અને ભૂટાન વચ્ચેના સંબંધની મજબૂતાઈને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

 

મિત્રો,

ભારતમાં, આપણા પૂર્વજોની પ્રેરણા વસુધૈવ કુટુમ્બકમ છે, જેનો અર્થ થાય છે આખું વિશ્વ એક પરિવાર છે.

આપણે કહીએ છીએ, સર્વે ભવન્તુ સુખિનઃ, જેનો અર્થ થાય છે કે આ પૃથ્વી પર દરેક વ્યક્તિ ખુશ રહે...

આપણે કહીએ છીએ:

द्यौः शान्तिः

अन्तरिक्षम् शान्तिः

पृथिवी शान्तिः

आपः शान्तिः

ओषधयः शान्तिः

એટલે કે, સમગ્ર બ્રહ્માંડ, આકાશ, અવકાશ, પૃથ્વી, જળ, ઔષધિઓ, વનસ્પતિઓ અને તમામ જીવિત પ્રાણીઓમાં શાંતિ સ્થાયી થાય. આ ભાવનાઓ સાથે, ભારત પણ આજે ભૂટાનમાં આ વૈશ્વિક શાંતિ પ્રાર્થના મહોત્સવમાં જોડાયું છે.

આજે, વિશ્વભરના સંતો વિશ્વ શાંતિ માટે એકસાથે પ્રાર્થના કરી રહ્યા છે. અને આમાં 140 કરોડ ભારતીયોની પ્રાર્થના પણ સામેલ છે.

અહીં ઘણા લોકો જાણતા નહીં હોય કે વડનગર, જ્યાં મારો જન્મ થયો, તે બૌદ્ધ પરંપરા સાથે જોડાયેલી પવિત્ર ભૂમિ રહી છે. અને મારું કાર્યસ્થળ, વારાણસી પણ બૌદ્ધ ભક્તિનું શિખર છે. તેથી આ સમારોહમાં હાજરી આપવી ખાસ છે. હું પ્રાર્થના કરું છું કે શાંતિનો આ દીવો ભૂટાન અને વિશ્વના દરેક ઘરને પ્રકાશિત કરે.

 

મિત્રો,

ભૂટાનના ચતુર્થ રાજાનું જીવન બુદ્ધિ, સરળતા, હિંમત અને રાષ્ટ્ર પ્રત્યે નિઃસ્વાર્થ સેવાનો સંગમ છે.

તેમણે 16 વર્ષની નાની ઉંમરે જ મોટી જવાબદારી સંભાળી. તેમણે પોતાના દેશને પિતા જેવો સ્નેહ આપ્યો અને તેને એક દ્રષ્ટિકોણથી આગળ ધપાવ્યો. તેમના 34 વર્ષના શાસનકાળ દરમિયાન, તેમણે ભૂટાનના વારસા અને વિકાસ બંનેને આગળ ધપાવ્યા.

ભૂટાનમાં લોકશાહી પ્રણાલીઓની સ્થાપનાથી લઈને સરહદી વિસ્તારોમાં શાંતિ સ્થાપિત કરવા સુધી, મહામહિમે નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી.

તમે રજૂ કરેલો "ગ્રોસ નેશનલ હેપીનેસ"નો ખ્યાલ વિશ્વભરમાં વિકાસને વ્યાખ્યાયિત કરવા માટે એક મુખ્ય પરિમાણ બની ગયો છે. તમે દર્શાવ્યું છે કે રાષ્ટ્ર નિર્માણ ફક્ત GDP પર આધારિત નથી, પરંતુ માનવતાના કલ્યાણ પર આધારિત છે.

 

મિત્રો,

તેમણે ભારત અને ભૂટાન વચ્ચેની મિત્રતાને મજબૂત બનાવવામાં પણ મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે. આપણા બંને દેશો વચ્ચેની મિત્રતા તમે નાખેલા પાયા પર ખીલી રહી છે.

બધા ભારતીયો વતી, હું મહામહિમને મારી શુભકામનાઓ પાઠવું છું અને તેમના સારા સ્વાસ્થ્ય અને લાંબા આયુષ્ય માટે પ્રાર્થના કરું છું.

 

મિત્રો,

ભારત અને ભૂટાન ફક્ત સરહદો દ્વારા જ નહીં પરંતુ સંસ્કૃતિઓ દ્વારા પણ જોડાયેલા છે. આપણો સંબંધ મૂલ્યો, લાગણીઓ, શાંતિ અને પ્રગતિનો છે.

2014માં પ્રધાનમંત્રી તરીકે શપથ લીધા પછી, મને મારી પહેલી વિદેશ યાત્રા પર ભૂટાનની મુલાકાત લેવાની તક મળી. આજે પણ, જ્યારે હું તે યાત્રાને યાદ કરું છું, ત્યારે મારું હૃદય ભાવનાથી ભરાઈ જાય છે. ભારત અને ભૂટાન વચ્ચેનો સંબંધ એટલો મજબૂત અને સમૃદ્ધ છે કે આપણે મુશ્કેલીના સમયમાં સાથે હતા, આપણે સાથે મળીને પડકારોનો સામનો કર્યો, અને આજે, જેમ જેમ આપણે પ્રગતિ અને સમૃદ્ધિ તરફ આગળ વધી રહ્યા છીએ, તેમ તેમ આપણો સંબંધ મજબૂત થતો જાય છે.

મહામહિમ, રાજા, ભૂટાનને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જઈ રહ્યા છે. ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે વિશ્વાસ અને વિકાસની ભાગીદારી સમગ્ર ક્ષેત્ર માટે એક મહાન મોડેલ છે.

 

મિત્રો,

આજે, જેમ જેમ આપણા બંને દેશો ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહ્યા છે, તેમ તેમ આપણી ઉર્જા ભાગીદારી આ વિકાસને વધુ વેગ આપી રહી છે. ભારત-ભૂટાન હાઇડ્રોપાવર ભાગીદારીનો પાયો મહામહિમ ચોથા રાજાના નેતૃત્વમાં નાખવામાં આવ્યો હતો.

મહામહિમ ચતુર્થ રાજા અને મહામહિમ પાંચમા રાજા બંનેએ ભૂટાનમાં ટકાઉ વિકાસ અને પર્યાવરણ પ્રથમના વિઝનને આગળ ધપાવ્યું છે. આ વિઝન પર નિર્માણ કરીને, ભૂટાન વિશ્વનો પ્રથમ કાર્બન-નેગેટિવ દેશ બન્યો છે. આ એક અસાધારણ સિદ્ધિ છે. માથાદીઠ નવીનીકરણીય ઉર્જા ઉત્પાદનમાં ભૂટાન વિશ્વના અગ્રણી દેશોમાં પણ સ્થાન ધરાવે છે.

 

મિત્રો,

આજે, ભૂટાન તેની 100% વીજળી નવીનીકરણીય સ્ત્રોતોમાંથી ઉત્પન્ન કરે છે. આજે, આ ક્ષમતાને વિસ્તૃત કરવા માટે વધુ એક મોટું પગલું લેવામાં આવી રહ્યું છે. આજે, અમે ભૂટાનમાં 1,000 મેગાવોટથી વધુ ક્ષમતા ધરાવતો એક નવો હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ શરૂ કરી રહ્યા છીએ, જેનાથી ભૂટાનની હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક ક્ષમતા 40% વધી રહી છે. એટલું જ નહીં, લાંબા સમયથી અટકેલા અન્ય એક હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ પર પણ કામ ફરી શરૂ થવાનું છે.

અને આપણી ભાગીદારી ફક્ત જળવિદ્યુત સુધી મર્યાદિત નથી.

આપણે હવે સૌર ઉર્જામાં સાથે મળીને મોટા પગલાં લઈ રહ્યા છીએ. આજે આ સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ કરારો પર પણ હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા.

 

મિત્રો,

આજે, ઉર્જા સહયોગની સાથે, અમારું ધ્યાન ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે કનેક્ટિવિટી વધારવા પર પણ છે.

આપણે સૌ જાણીએ છીએ

કનેક્ટિવિટી તકો બનાવે છે

અને તકો સમૃદ્ધિ બનાવે છે.

આ ધ્યેયને ધ્યાનમાં રાખીને, નજીકના ભવિષ્યમાં ગેલેફુ અને સમત્સે શહેરોને ભારતના વિશાળ રેલ નેટવર્ક સાથે જોડવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. આ પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ થવાથી અહીંના ઉદ્યોગો અને ભૂટાનના ખેડૂતોને ભારતના વિશાળ બજારમાં વધુ સારી પહોંચ મળશે.

 

મિત્રો,

રેલ અને રોડ કનેક્ટિવિટીની સાથે, અમે સરહદી માળખાગત સુવિધાઓ પર પણ ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહ્યા છીએ.

ભારત ગેલેફુ માઇન્ડફુલનેસ સિટીના મહામહિમના વિઝનને તમામ શક્ય સમર્થન પણ પૂરું પાડી રહ્યું છે. હું આજે આ પ્લેટફોર્મ પરથી બીજી એક મહત્વપૂર્ણ જાહેરાત કરી રહ્યો છું. નજીકના ભવિષ્યમાં, ભારત મુલાકાતીઓ અને રોકાણકારોને વધુ સુવિધા આપવા માટે ગેલેફુ નજીક એક ઇમિગ્રેશન ચેકપોઇન્ટ પણ બનાવશે.

 

મિત્રો,

ભારત અને ભૂટાનની પ્રગતિ અને સમૃદ્ધિ એકબીજા સાથે જોડાયેલી છે. અને આ ભાવનામાં, ગયા વર્ષે, ભારત સરકારે ભૂટાનની પંચવર્ષીય યોજના માટે દસ હજાર કરોડ રૂપિયાના યોગદાનની જાહેરાત કરી હતી. આ ભંડોળનો ઉપયોગ રસ્તાઓથી લઈને ખેતી સુધી, ધિરાણથી લઈને આરોગ્યસંભાળ સુધીના દરેક ક્ષેત્રમાં થઈ રહ્યો છે, જેનાથી ભૂટાનના નાગરિકો માટે જીવન જીવવાની સરળતામાં વધારો થઈ રહ્યો છે.

ભૂતકાળમાં, ભારતે ભૂટાનના લોકોને આવશ્યક વસ્તુઓનો સતત પુરવઠો સુનિશ્ચિત કરવા માટે અનેક પગલાં લીધાં છે.

અને હવે, UPI ચુકવણીની સુવિધા પણ અહીં વિસ્તરી રહી છે. અમે એ પણ સુનિશ્ચિત કરવા માટે કામ કરી રહ્યા છીએ કે ભૂટાનના નાગરિકો જ્યારે ભારતની મુલાકાત લે ત્યારે તેમને પણ UPIની સુવિધા મળે.

 

મિત્રો,

ભારત અને ભૂટાન વચ્ચેની આ મજબૂત ભાગીદારીનો સૌથી વધુ લાભ આપણા યુવાનો મેળવી રહ્યા છે. મહામહિમ રાષ્ટ્રીય સેવા, સ્વૈચ્છિક સેવા અને નવીનતામાં ઉત્તમ કાર્ય કરી રહ્યા છે. યુવાનોને સશક્ત બનાવવાનું મહામહિમનું વિઝન, તેમને ટેકનોલોજી-સક્ષમ બનાવવાનું તેમનું વિઝન, ભૂટાનના યુવાનોને મોટા પાયે પ્રેરણા આપી રહ્યું છે.

ભારત અને ભૂટાનના યુવાનો વચ્ચે શિક્ષણ, નવીનતા, કૌશલ્ય વિકાસ, રમતગમત, અવકાશ અને સંસ્કૃતિ સહિત અનેક ક્ષેત્રોમાં સહયોગ વધી રહ્યો છે. આજે, આપણા યુવાનો સાથે મળીને ઉપગ્રહ પણ બનાવી રહ્યા છે. આ ભારત અને ભૂટાન બંને માટે એક મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ છે.

 

મિત્રો,

ભારત-ભૂટાન સંબંધોની એક મોટી તાકાત આપણા લોકો વચ્ચે આધ્યાત્મિક જોડાણ છે. બે મહિના પહેલા, ભારતના રાજગીરમાં રોયલ ભૂટાન મંદિરનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું. હવે, આ પહેલ ભારતના અન્ય ભાગોમાં વિસ્તરી રહી છે.

ભૂટાનના લોકો વારાણસીમાં ભૂટાન મંદિર અને ગેસ્ટ હાઉસ ઇચ્છતા હતા. ભારત સરકાર આ માટે જરૂરી જમીન પૂરી પાડી રહી છે. આ મંદિરો દ્વારા, આપણે આપણા કિંમતી અને ઐતિહાસિક સાંસ્કૃતિક સંબંધોને વધુ મજબૂત બનાવી રહ્યા છીએ.

 

મિત્રો,

હું ઈચ્છું છું કે ભારત અને ભૂટાન શાંતિ, સમૃદ્ધિ અને સહિયારી પ્રગતિના માર્ગે આગળ વધે. ભગવાન બુદ્ધ અને ગુરુ રિનપોચેના આશીર્વાદ આપણા બંને દેશો પર રહે.

ફરી એકવાર આપ સૌનો ખૂબ ખૂબ આભાર.

આભાર!!!

 

Explore More
શ્રી રામ જન્મભૂમિ મંદિર ધ્વજારોહણ ઉત્સવ દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ

લોકપ્રિય ભાષણો

શ્રી રામ જન્મભૂમિ મંદિર ધ્વજારોહણ ઉત્સવ દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીના સંબોધનનો મૂળપાઠ
World Exclusive | Almost like a miracle: Putin praises India's economic rise since independence

Media Coverage

World Exclusive | Almost like a miracle: Putin praises India's economic rise since independence
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
India–Russia friendship has remained steadfast like the Pole Star: PM Modi during the joint press meet with Russian President Putin
December 05, 2025

Your Excellency, My Friend, राष्ट्रपति पुतिन,
दोनों देशों के delegates,
मीडिया के साथियों,
नमस्कार!
"दोबरी देन"!

आज भारत और रूस के तेईसवें शिखर सम्मेलन में राष्ट्रपति पुतिन का स्वागत करते हुए मुझे बहुत खुशी हो रही है। उनकी यात्रा ऐसे समय हो रही है जब हमारे द्विपक्षीय संबंध कई ऐतिहासिक milestones के दौर से गुजर रहे हैं। ठीक 25 वर्ष पहले राष्ट्रपति पुतिन ने हमारी Strategic Partnership की नींव रखी थी। 15 वर्ष पहले 2010 में हमारी साझेदारी को "Special and Privileged Strategic Partnership” का दर्जा मिला।

पिछले ढाई दशक से उन्होंने अपने नेतृत्व और दूरदृष्टि से इन संबंधों को निरंतर सींचा है। हर परिस्थिति में उनके नेतृत्व ने आपसी संबंधों को नई ऊंचाई दी है। भारत के प्रति इस गहरी मित्रता और अटूट प्रतिबद्धता के लिए मैं राष्ट्रपति पुतिन का, मेरे मित्र का, हृदय से आभार व्यक्त करता हूँ।

Friends,

पिछले आठ दशकों में विश्व में अनेक उतार चढ़ाव आए हैं। मानवता को अनेक चुनौतियों और संकटों से गुज़रना पड़ा है। और इन सबके बीच भी भारत–रूस मित्रता एक ध्रुव तारे की तरह बनी रही है।परस्पर सम्मान और गहरे विश्वास पर टिके ये संबंध समय की हर कसौटी पर हमेशा खरे उतरे हैं। आज हमने इस नींव को और मजबूत करने के लिए सहयोग के सभी पहलुओं पर चर्चा की। आर्थिक सहयोग को नई ऊँचाइयों पर ले जाना हमारी साझा प्राथमिकता है। इसे साकार करने के लिए आज हमने 2030 तक के लिए एक Economic Cooperation प्रोग्राम पर सहमति बनाई है। इससे हमारा व्यापार और निवेश diversified, balanced, और sustainable बनेगा, और सहयोग के क्षेत्रों में नए आयाम भी जुड़ेंगे।

आज राष्ट्रपति पुतिन और मुझे India–Russia Business Forum में शामिल होने का अवसर मिलेगा। मुझे पूरा विश्वास है कि ये मंच हमारे business संबंधों को नई ताकत देगा। इससे export, co-production और co-innovation के नए दरवाजे भी खुलेंगे।

दोनों पक्ष यूरेशियन इकॉनॉमिक यूनियन के साथ FTA के शीघ्र समापन के लिए प्रयास कर रहे हैं। कृषि और Fertilisers के क्षेत्र में हमारा करीबी सहयोग,food सिक्युरिटी और किसान कल्याण के लिए महत्वपूर्ण है। मुझे खुशी है कि इसे आगे बढ़ाते हुए अब दोनों पक्ष साथ मिलकर यूरिया उत्पादन के प्रयास कर रहे हैं।

Friends,

दोनों देशों के बीच connectivity बढ़ाना हमारी मुख्य प्राथमिकता है। हम INSTC, Northern Sea Route, चेन्नई - व्लादिवोस्टोक Corridors पर नई ऊर्जा के साथ आगे बढ़ेंगे। मुजे खुशी है कि अब हम भारत के seafarersकी polar waters में ट्रेनिंग के लिए सहयोग करेंगे। यह आर्कटिक में हमारे सहयोग को नई ताकत तो देगा ही, साथ ही इससे भारत के युवाओं के लिए रोजगार के नए अवसर बनेंगे।

उसी प्रकार से Shipbuilding में हमारा गहरा सहयोग Make in India को सशक्त बनाने का सामर्थ्य रखता है। यह हमारेwin-win सहयोग का एक और उत्तम उदाहरण है, जिससे jobs, skills और regional connectivity – सभी को बल मिलेगा।

ऊर्जा सुरक्षा भारत–रूस साझेदारी का मजबूत और महत्वपूर्ण स्तंभ रहा है। Civil Nuclear Energy के क्षेत्र में हमारा दशकों पुराना सहयोग, Clean Energy की हमारी साझा प्राथमिकताओं को सार्थक बनाने में महत्वपूर्ण रहा है। हम इस win-win सहयोग को जारी रखेंगे।

Critical Minerals में हमारा सहयोग पूरे विश्व में secure और diversified supply chains सुनिश्चित करने के लिए महत्वपूर्ण है। इससे clean energy, high-tech manufacturing और new age industries में हमारी साझेदारी को ठोस समर्थन मिलेगा।

Friends,

भारत और रूस के संबंधों में हमारे सांस्कृतिक सहयोग और people-to-people ties का विशेष महत्व रहा है। दशकों से दोनों देशों के लोगों में एक-दूसरे के प्रति स्नेह, सम्मान, और आत्मीयताका भाव रहा है। इन संबंधों को और मजबूत करने के लिए हमने कई नए कदम उठाए हैं।

हाल ही में रूस में भारत के दो नए Consulates खोले गए हैं। इससे दोनों देशों के नागरिकों के बीच संपर्क और सुगम होगा, और आपसी नज़दीकियाँ बढ़ेंगी। इस वर्ष अक्टूबर में लाखों श्रद्धालुओं को "काल्मिकिया” में International Buddhist Forum मे भगवान बुद्ध के पवित्र अवशेषों का आशीर्वाद मिला।

मुझे खुशी है कि शीघ्र ही हम रूसी नागरिकों के लिए निशुल्क 30 day e-tourist visa और 30-day Group Tourist Visa की शुरुआत करने जा रहे हैं।

Manpower Mobility हमारे लोगों को जोड़ने के साथ-साथ दोनों देशों के लिए नई ताकत और नए अवसर create करेगी। मुझे खुशी है इसे बढ़ावा देने के लिए आज दो समझौतेकिए गए हैं। हम मिलकर vocational education, skilling और training पर भी काम करेंगे। हम दोनों देशों के students, scholars और खिलाड़ियों का आदान-प्रदान भी बढ़ाएंगे।

Friends,

आज हमने क्षेत्रीय और वैश्विक मुद्दों पर भी चर्चा की। यूक्रेन के संबंध में भारत ने शुरुआत से शांति का पक्ष रखा है। हम इस विषय के शांतिपूर्ण और स्थाई समाधान के लिए किए जा रहे सभी प्रयासों का स्वागत करते हैं। भारत सदैव अपना योगदान देने के लिए तैयार रहा है और आगे भी रहेगा।

आतंकवाद के विरुद्ध लड़ाई में भारत और रूस ने लंबे समय से कंधे से कंधा मिलाकर सहयोग किया है। पहलगाम में हुआ आतंकी हमला हो या क्रोकस City Hall पर किया गया कायरतापूर्ण आघात — इन सभी घटनाओं की जड़ एक ही है। भारत का अटल विश्वास है कि आतंकवाद मानवता के मूल्यों पर सीधा प्रहार है और इसके विरुद्ध वैश्विक एकता ही हमारी सबसे बड़ी ताक़त है।

भारत और रूस के बीच UN, G20, BRICS, SCO तथा अन्य मंचों पर करीबी सहयोग रहा है। करीबी तालमेल के साथ आगे बढ़ते हुए, हम इन सभी मंचों पर अपना संवाद और सहयोग जारी रखेंगे।

Excellency,

मुझे पूरा विश्वास है कि आने वाले समय में हमारी मित्रता हमें global challenges का सामना करने की शक्ति देगी — और यही भरोसा हमारे साझा भविष्य को और समृद्ध करेगा।

मैं एक बार फिर आपको और आपके पूरे delegation को भारत यात्रा के लिए बहुत बहुत धन्यवाद देता हूँ।