"ਰੋਟੇਰੀਅਨ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੱਚਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹਨ"
"ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਜੀਣਾ ਕੀ ਹੈ"
"ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਸਾਡੇ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ, 1.4 ਬਿਲੀਅਨ ਭਾਰਤੀ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਹਰਿਆਲੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ"

ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਰੋਟੇਰੀਅਨਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ, 

ਪਿਆਰੇ ਮਿੱਤਰੋ, ਨਮਸਤੇ! 

ਮੈਨੂੰ ਰੋਟਰੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦਾ ਹਰ ਰੋਟਰੀ ਇਕੱਠ ਇੱਕ ਮਿੰਨੀ-ਗਲੋਬਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਜੀਵੰਤਤਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਰੋਟੇਰੀਅਨ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ। ਫਿਰ ਵੀ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਕੰਮ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਤੁਹਾਡੀ ਇੱਛਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੱਚਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ।

ਮਿੱਤਰੋ,

ਇਸ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦੇਸ਼ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਹੈ - ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸੇਵਾ। ਦੂਜਾ ਹੈ - ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਰਵੋਤਮ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿਧਾਂਤ ਹਨ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਸਾਧੂਆਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ -

‘ਸਰਵੇ ਭਵੰਤੁ ਸੁਖਿਨ:,

ਸਰਵੇ ਸੰਤੁ ਨਿਰਾਮਯ:’।

( 'सर्वे भवन्तु सुखिनः,

सर्वे सन्तु निरामयः'।)

ਭਾਵ, ਹਰ ਜੀਵ ਸੁਖੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਹਰ ਜੀਵ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰੇ।

ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-

(“ਪਰੋਪਕਾਰਾਯ ਸਤਾਮ੍ ਵਿਭੂਤਯ:”)।

''परोपकाराय सताम् विभूतयः''।

ਭਾਵ, ਮਹਾਨ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਜੀਣਾ ਕੀ ਹੈ।

ਮਿੱਤਰੋ,

ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਅੰਤਰ-ਨਿਰਭਰ, ਅੰਤਰ-ਸਬੰਧਤ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਮੈਂ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ:

"ਇਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਮਾਣੂ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਖਿੱਚੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹਿੱਲ ਸਕਦਾ।" ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ, ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ। ਮੈਨੂੰ ਰੋਟਰੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨੂੰ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ 'ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਿਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਹੀ ਲੈ ਲਓ। ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਸਾਡੇ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ, 1.4 ਬਿਲੀਅਨ ਭਾਰਤੀ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਹਰੀ-ਭਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਖੁੱਟ ਊਰਜਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਿਹਾ ਸੈਕਟਰ ਹੈ। ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੌਰ ਗਠਜੋੜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ - ਇੱਕ ਸੂਰਜ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ, ਇੱਕ ਗਰਿੱਡ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਲਾਸਗੋ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੋਪ-26 ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਲਾਈਫ (LIFE) - ਲਾਈਫ ਸਟਾਈਲ ਫਾਰ ਐਨਵਾਇਰਮੈਂਟ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਤੀ ਚੇਤੰਨ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। 2070 ਤੱਕ ਨੈੱਟ ਜ਼ੀਰੋ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਮਿੱਤਰੋ,

ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਰੋਟਰੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ, ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਸਫਾਈ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ 2014 ਵਿੱਚ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਮਿਸ਼ਨ ਜਾਂ ਕਲੀਨ ਇੰਡੀਆ ਮੂਵਮੈਂਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕੁੱਲ ਸਵੱਛਤਾ ਕਵਰੇਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਭ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਸ ਨੇ ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸਮੂਹਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਆਧੁਨਿਕ ਹੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਸਾਡੇ ਪੁਰਾਣੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ।

ਮਿੱਤਰੋ,

ਤੁਹਾਡੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ, ਕੋਵਿਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹਨ। ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ, ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਆਲਮੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਮਿੱਤਰੋ,

ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਲਮੀ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਭਾਰਤ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਪੈਮਾਨਾ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ। ਮੈਂ ਕੋਵਿਡ-19 ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਆਈ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ, ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਭਾਰਤ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 2 ਬਿਲੀਅਨ ਖੁਰਾਕਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਰਤ 2025 ਤੱਕ ਟੀਬੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ 2030 ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਟੀਚੇ ਤੋਂ 5 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਮੈਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਰੋਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਮਿੱਤਰੋ,

ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਪੂਰੇ ਰੋਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ। ਲਗਭਗ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ, 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਯੋਗ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹੋ, ਮਾਨਸਿਕ, ਸਰੀਰਕ, ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਹੈ। ਕੀ ਰੋਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਰੋਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦੇ ਨਿਯਮਤ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਦੇਖੋਗੇ।

ਇਸ ਸਭਾ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਪੂਰੇ ਰੋਟਰੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ। ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ! ਤੁਹਾਡਾ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ!

Explore More
ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਜਨਮ-ਭੂਮੀ ਮੰਦਿਰ ਧਵਜਾਰੋਹਣ ਉਤਸਵ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ

Popular Speeches

ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਜਨਮ-ਭੂਮੀ ਮੰਦਿਰ ਧਵਜਾਰੋਹਣ ਉਤਸਵ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ
Portraits of PVC recipients replace British officers at Rashtrapati Bhavan

Media Coverage

Portraits of PVC recipients replace British officers at Rashtrapati Bhavan
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਕੌਰਨਰ 17 ਦਸੰਬਰ 2025
December 17, 2025

From Rural Livelihoods to International Laurels: India's Rise Under PM Modi