“ଲତାଜୀଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱରରେ ସାରା ବିଶ୍ୱକୁ ଚମତକୃତ କରିଥିଲେ”
“ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଭବ୍ୟ ମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମ ଅଧିଷ୍ଠିତ ହେବା ବେଳ ଆସିଯାଇଛି”
“ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ କୃପାରୁ ମନ୍ଦିରର ଦୃଢ଼ ନିର୍ମାଣ ଦେଖି ସମଗ୍ର ଦେଶ ଆତ୍ମହରା ହୋଇପଡ଼ିଛି”
“ଏତିହ୍ୟରେ ଗର୍ବ’ର ଏହି ଦୃଢ଼ୋକ୍ତି ମଧ୍ୟ ଦେଶର ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ଅଧ୍ୟାୟ”
“ଭଗବାନ ରାମ ଆମ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରତୀକ ଓ ଆମ ନୈତିକତା, ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଜୀବନ୍ତ ଆଦର୍ଶ”
“ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ସଂଗୀତ ଆମ ବିବେକକୁ ଭଗବାନ ରାମଙ୍କ ଠାରେ ନିମ୍ମଜିତ କରି ରଖିଛି”
“ଲତାଜୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉଚ୍ଚାରିତ ସଂଗୀତ କେବଳ ତାଙ୍କ ସ୍ୱରର ଝଙ୍କାର ନୁହେଁ, ବରଂ ତାଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଓ ପବିତ୍ରତାର ମିଶ୍ରଣ”
“ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି ଲତାଜୀଙ୍କ କଣ୍ଠ ସ୍ୱର ଏହି ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧୂଳିକଣାକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବ”

ନମସ୍କାର!

ଆଜି ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର ଶ୍ରଧେୟ ଏବଂ ସ୍ନେହ ମୂର୍ତ୍ତି ଲତା ଦିଦିଙ୍କର ଜନ୍ମଦିନ ଅଟେ । ଆଜି ସଂଯୋଗବଶତଃ ନବରାତ୍ରୀର ତୃତୀୟ ଦିନ, ମା’ ଚନ୍ଦ୍ରଘଣ୍ଟାଙ୍କର ସାଧନାର ପର୍ବ ମଧ୍ୟ ଅଟେ । କୁହାଯାଇଛି ଯେକୌଣସି ସାଧକ-ସାଧିକା ଯେତେବେଳେ କଠୋର ସାଧନା କରିଥାଏ, ସେତେବେଳେ ମା’ ଚନ୍ଦ୍ରଘଣ୍ଟାଙ୍କର କୃପାରୁ ତାଙ୍କୁ ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱରର ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥାଏ । ଲତା ଜୀ, ମା’ ସରସ୍ୱତୀଙ୍କର ଏକ ଏମିତି ହିଁ ସାଧିକା ଥିଲେ, ଯିଏ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ନିଜର ଦିବ୍ୟ ସ୍ୱର ମାଧ୍ୟମରେ ଅଭିଭୂତ କରି ଦେଇଥିଲେ । ସାଧନା ଲତା ଜୀ କରିଥିଲେ, ବରଦାନ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମିଳିଲା । ଅଯୋଧ୍ୟା ଠାରେ ଲତା ମଙ୍ଗେସକର ଛକରେ ସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିବା ମା’ ସରସ୍ୱତୀଙ୍କର ଏହି ବିଶାଳ ବୀଣା, ସଂଗୀତର ସେହି ସାଧନାର ପ୍ରତୀକ ହେବ । ମୋତେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଛକ ପରିସରରେ ସରୋବରରେ ଜଳରେ ଶଙ୍ଖ ମଲମଲ ନିର୍ମିତ ୯୨ଟି ଶ୍ୱେତ ପଦ୍ମ, ଲତା ଜୀଙ୍କର ଜୀବନ ଅବଧିକୁ ଦର୍ଶାଉଛି । ମୁଁ ଏହି ଅଭିନବ ପ୍ରୟାସ ପାଇଁ ଯୋଗୀ ଜୀଙ୍କ ସରକାରଙ୍କୁ, ଅଯୋଧ୍ୟା ବିକାଶ ପ୍ରାଧିକରଣର ଏବଂ ଅଯୋଧ୍ୟାର ଜନତାଙ୍କୁ ହୃଦୟରୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ଜଣାଉଛି । ଏହି ଅବସରରେ ମୁଁ ସମସ୍ତ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଭାରତ ରତ୍ନ ଲତା ଜୀଙ୍କୁ ଭାବପୂର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଜଣାଉଛି। ମୁଁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ଠାରେ କାମନା କରୁଛି, ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଯେଉଁ ଲାଭ ଆମକୁ ମିଳିଛି, ସେହି ଲାଭ ତାଙ୍କ ସ୍ୱର ମାଧ୍ୟମରେ ଆଗାମୀ ପିଢ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ମିଳୁଥାଉ ।

ସାଥୀମାନେ,

ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଥିବା ମୋର ଅନେକ ସ୍ମୃତି ରହିଛି, ଅନେକ ଭାବନାତ୍ମକ ଏବଂ ସ୍ନେହଭରା ସ୍ମୃତିମାନ ରହିଛି । ଯେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ ମୋର ତାଙ୍କ ସହିତ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇଥାଏ, ତାଙ୍କର ବାଣୀର ଯୁଗ ପରିଚିତ ମଧୁରତା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଥର ମୋତେ ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍ଧ କରି ଦେଉଥିଲା । ଦିଦି ପ୍ରାୟ ମୋତେ କହୁଥିଲେ- “ମନୁଷ୍ୟ ବୟସରେ ନୁହେଁ, କର୍ମରେ ବଡ଼ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଯିଏ ଦେଶ ପାଇଁ ଯେତେ ଅଧିକ କରିବ, ସେ ସେତିକି ହିଁ ବଡ଼ ହେବ ।” ମୁଁ ମାନୁଛି ଯେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଏହି ଲତା ମଙ୍ଗେସକର ଛକ ଏବଂ ତା’ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଏମିତି ସମସ୍ତ ସ୍ମୃତିଗୁଡ଼ିକ ଆମକୁ ଦେଶ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟବୋଧର ମଧ୍ୟ ଅନୁଭବ କରାଇବ ।

ସାଥୀମାନେ,

ମୋର ମନେ ଅଛି, ଯେତେବେଳେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ରାମ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଭୂମିପୂଜନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା, ସେତେବେଳେ ମୋ ନିକଟକୁ ଲତା ଦିଦିଙ୍କର ଫୋନ ଆସିଥିଲା । ସେ ବହୁତ ଭାବବିହ୍ୱଳ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲେ, ବହୁତ ଖୁସି ଥିଲେ, ବହୁତ ଆନନ୍ଦିତ ହେଉଥିଲେ ଏବଂ ବହୁତ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଉଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱାସ ହେଉ ନ ଥିଲା ଯେ ପରିଶେଷରେ ରାମ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ଆରମ୍ଭ ହେଉଛି। ଆଜି ମୋତେ ଲତା ଦିଦି ଗାଇଥିବା ଭଜନ ମଧ୍ୟ ମନେ ପଡୁଛି- “ମନ କି ଆଯୋଧ୍ୟା ତବତକ ସୁନୀ, ଜବତକ ରାମ ନା ଆୟେ” । ଅଯୋଧ୍ୟାର ଭବ୍ୟ ମନ୍ଦିରରେ ଶ୍ରୀରାମ ଆସିବେ ଏବଂ ତା’ ପୂର୍ବରୁ କୋଟି କୋଟି ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାମ ନାମର ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ନାମ, ଅଯୋଧ୍ୟା ସହର ସହିତ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଗଲା । ସେହି ରାମଚରିତ ମାନସରେ କୁହାଯାଇଛି- “ରାମ ତେ ଅଧିକ ରାମ କର ଦାସା” । ଅର୍ଥାତ, ରାମଜୀଙ୍କ ଭକ୍ତ ରାମଜୀଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ମଧ୍ୟ ଆସିଥାନ୍ତି । ସମ୍ଭବତଃ ଏଥିପାଇଁ ରାମ ମନ୍ଦିରର ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ନିର୍ମାଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କର ଆରାଧନା କରୁଥିବା ତାଙ୍କର ଭକ୍ତ ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଏହି ଛକ ମଧ୍ୟ ମନ୍ଦିର ପୂର୍ବରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ।

ସାଥୀମାନେ,

ପ୍ରଭୁ ରାମ ଆମ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରତୀକ ପୁରୁଷ ଅଟନ୍ତି । ରାମ ଆମର ନୈତିକତାର, ଆମର ମୂଲ୍ୟବୋଧର, ଆମର ମର୍ଯ୍ୟାଦା, ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଜୀବନ୍ତ ଆଦର୍ଶ ଅଟନ୍ତି । ଅଯୋଧ୍ୟା ଠାରୁ ନେଇ ରାମେଶ୍ୱରମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ରାମ ଭାରତବର୍ଷର କୋଣ ଅନୁକୋଣରେ ସମାହିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଭଗବାନ ରାମଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦରେ ଆଜି ଯେଉଁ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଭବ୍ୟ ରାମ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣ ହେଉଛି, ତାହାର ଚିତ୍ର ସମଗ୍ର ଦେଶକୁ ରେମାଞ୍ଚôତ କରୁଛି । ଆମର ଏହି ‘ଏତିହ୍ୟ ଉପରେ ଗର୍ବ’ର ପୁନଃପ୍ରତିଷ୍ଠା ମଧ୍ୟ ଅଟେ ଏବଂ ବିକାଶର ନୂତନ ଅଯୋଧ୍ୟା ମଧ୍ୟ ଅଟେ । ମୋତେ ଖୁସି ଲାଗୁଛି ଯେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଲତା ଛକର ବିକଶିତ କରାଯାଇଛି, ସେହି ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ମହତ୍ତ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନକୁ ଯୋଡ଼ିବାର ପ୍ରମୁଖ ସ୍ଥଳ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଏହି ଛକ, ରାମଙ୍କର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଅଟେ ଏବଂ ସରଜୁର ପାବନ ଧାର ମଧ୍ୟ ଏହା ନିକଟରୁ ବେଶୀ ଦୂର ନୁହେଁ । ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ନାମରେ ଛକର ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଏହାଠାରୁ ଉତ୍ତମ ସ୍ଥାନ ଆଉ କ’ଣ ହୋଇଥାନ୍ତା? ଯେମିତି ଅଯୋଧ୍ୟା ଏତେ ଯୁଗ ପରେ ମଧ୍ୟ ରାମକୁ ଆମ ମନ ମଧ୍ୟରେ ସାକାର କରି ରଖିଛନ୍ତି, ସେହିପରି ଲତା ଦିଦିଙ୍କର ଭଜନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଆମର ଅନ୍ତର୍ମନକୁ ରାମମୟ କରି ରଖିଛି । ମାନସର ମନ୍ତ୍ର ‘ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର କୃପାଳ ଭଜମନ, ହରଣ ଭବ ଭୟ ଦାରୁଣମ’ ହେଉ, କିମ୍ବା ‘ପାୟୋ ଜୀ ମୈନେ ରାମ ରତନ ଧନ ପାୟୋ’, ଅଗଣିତ ଏମିତି ଭଜନ ରହିଛି । ବାପୁଙ୍କର ପ୍ରିୟ ଭଜନ ‘ବୈଷ୍ଣୋବ ଜନ’ ହେଉ, କିମ୍ବା ପୁଣି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନତାଙ୍କ ମନ ରହିଥିବା ‘ତୁମ ଆଶା ବିଶ୍ୱାସ ହମାରେ ରାମ’ ଏହିଭଳି ମଧୁର ଗୀତ ହେଉ! ଲତା ଜୀଙ୍କର ସ୍ୱରରେ ତାହାକୁ ଶୁଣି ଅନେକ ଦେଶବାସୀ ଭଗବାନ ରାମଙ୍କର ଦର୍ଶନ କରିଛନ୍ତି । ଆମେ ଲତା ଦିଦିଙ୍କର ସ୍ୱରର ଦିବ୍ୟ ଆକର୍ଷଣର ମଧୁରତାରେ ରାମଙ୍କର ଅଲୌକିକ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟକୁ ଅନୁଭବ କରିଛି ।

ଏବଂ ସାଥୀମାନେ,

ସଂଗୀତରେ ଏହି ପ୍ରଭାବ କେବଳ ଶବ୍ଦରୁ ଏବଂ ସ୍ୱରରୁ ଆସି ନ ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରଭାବ ସେତେବେଳେ ଆସିଥାଏ, ଯେତେବେଳେ ଭଜନ ଗାଇବାରେ ସେହି ଭାବନା ଥିବ, ସେହି ଭକ୍ତି ଥିବ, ରାମଙ୍କ ସହିତ ସେହି ସମ୍ବନ୍ଧ ଥିବ, ରାମଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ସମର୍ପିତ ଥିବ । ଏଥିପାଇଁ, ଲତା ଜୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉଚ୍ଚାରିତ ମନ୍ତ୍ରରେ, ଭଜନଗୁଡ଼ିକରେ କେବଳ ତାଙ୍କର କଣ୍ଠ ନୁହେଁ ବରଂ ତାଙ୍କର ଆସ୍ଥା, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଏବଂ ପବିତ୍ରତା ମଧ୍ୟ ଗୁଞ୍ଜରିତ ହୋଇଥାଏ ।

ସାଥୀମାନେ,

ଲତା ଦିଦିଙ୍କର ସ୍ୱରରେ ଆଜି ମଧ୍ୟ ‘ବନେ୍ଦ ମାତରମ’ର ଆହ୍ୱାନ ଶୁଣି ଆମର ଆଖି ସମ୍ମୁଖରେ ଭାରତ ମାତାଙ୍କର ଏକ ବିରାଟ ସ୍ୱରୂପ ନଜରକୁ ଆସି ଯାଇଥାଏ । ଯେଉଁଭଳି ଭାବରେ ଲତା ଦିଦି ସବୁବେଳେ ନାଗରିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ନେଇ ବହୁତ ସଜାକ ରହିଥିଲେ । ସେହିଭଳି ଭାବରେ ଏହି ଛକ ମଧ୍ୟ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ରହୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କୁ, ଅଯୋଧ୍ୟା ଆସୁଥିବା ଲୋକମାନନଙ୍କୁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରାୟଣତାର ପ୍ରେରଣା ଦେବ । ଏହି ଛକ, ଏହି ବୀଣା, ଆଯୋଧ୍ୟାର ବିକାଶ ଏବଂ ଅଯୋଧ୍ୟାର ପ୍ରେରଣାକୁ ମଧ୍ୟ ଆହୁରି ଅଧିକ ଗୁଞ୍ଜରିତ କରିବ । ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ନାମରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଏହି ଛକ, ଆମ ଦେଶରେ କଳାଜଗତ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେରଣାସ୍ଥଳୀ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ । ଏହା ସୂଚିତ କରିବ ଯେ ଭାରତର ମୂଳଦୁଆ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇ ରହି, ଆଧୁନିକତା ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହେବାକୁ ଯାଇ, ଭାରତର କଳା ଏବଂ ସଂସ୍କୃତିକୁ ବିଶ୍ୱର କୋଣ ଅନୁକୋଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଂଚାଇବା, ଏହା ମଧ୍ୟ ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ । ଭାରତର ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ପୁରାତନ ଐତିହ୍ୟ ଉପରେ ଗର୍ବିତ ହେବା, ଭାରତର ସଂସ୍କୃତିକୁ ନୂତନ ପିଢ଼ଇ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଂଚାଇବା, ଏହା ମଧ୍ୟ ଆମର ଦାୟିତ୍ୱ ଅଟେ । ଏଥିପାଇଁ ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ଭଳି ସମର୍ପଣ ଏବଂ ନିଜର ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରତି ଅଗାଧ ଭଲପାଇବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

ମୋତେ ବିଶ୍ୱାସ ଅଛି, ଭାରତର କଳା ଜଗତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାଧକଙ୍କୁ ଏହି ଛକରୁ ବହୁତ କିଛି ଶିଖିବାକୁ ମିଳିବ । ଲତା ଦିଦିଙ୍କ ସ୍ୱର ଯୁଗ ଯୁଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଶର କୋଣ ଅନୁକୋଣକୁ ଯୋଡ଼ି ରଖିବ, ଏହି ବିଶ୍ୱାସର ସହିତ, ଅଯୋଧ୍ୟାବାସୀଙ୍କ ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ମୋର କିଛି ଆଶା ରହିଛି, ବହୁତ ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତରେ ରାମ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ହେବ, ଦେଶର କୋଟି କୋଟି ଲୋକ ଅଯୋଧ୍ୟା ଆସିବେ, ଆପଣ କଳ୍ପନା କରି ପାରୁଥିବେ ଅଯୋଧ୍ୟାବାସୀଙ୍କୁ ଅଯୋଧ୍ୟାକୁ କେତେ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ କରିବାକୁ ହେବ, କେତେ ସୁନ୍ଦର କରିବାକୁ ହେବ, କେତେ ସ୍ୱଚ୍ଛ କରିବାକୁ ହେବ ଏବଂ ଏହି ପ୍ରସ୍ତୁତି ଆଜିଠାରୁ ହିଁ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ଅଯୋଧ୍ୟାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ କରିବାକୁ ହେବ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଯୋଧ୍ୟାବାସୀଙ୍କୁ କରିବାକୁ ହେବ, ସେତେବେଳେ ଯାଇ ଅଯୋଧ୍ୟାର ଗୌରବ, ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ଯାତ୍ରୀ ଆସିବେ, ସେତେବେଳେ ରାମ ମନ୍ଦିରର ଶ୍ରଦ୍ଧା ସହିତ ଅଯୋଧ୍ୟାର ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ, ଅଯୋଧ୍ୟାର ଭବ୍ୟତାକୁ, ଅଯୋଧ୍ୟାର ଆତିଥ୍ୟକୁ ଅନୁଭବ କରି ଯିବେ । ମୋର ଅଯୋଧ୍ୟାର ଭାଇ ଓ ଭଉଣୀମାନେ ପ୍ରସ୍ତୁତି ବର୍ତ୍ତମାନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରିଦିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ଲତା ଦିଦିଙ୍କର ଜନ୍ମଦିନ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେଉଥାଉ । ଚାଲନ୍ତୁ ବହୁତଗୁଡ଼ିଏ କଥା ହୋଇଗଲା, ଆପଣ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବହୁତ ବହୁତ ଶୁଭକାମନା ।

ଧନ୍ୟବାଦ!

Explore More
ଶ୍ରୀରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିର ଧ୍ଵଜାରୋହଣ ସମାରୋହରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ

ଲୋକପ୍ରିୟ ଅଭିଭାଷଣ

ଶ୍ରୀରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିର ଧ୍ଵଜାରୋହଣ ସମାରୋହରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ
 World Exclusive | Almost like a miracle: Putin praises India's economic rise since independence

Media Coverage

World Exclusive | Almost like a miracle: Putin praises India's economic rise since independence
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
India–Russia friendship has remained steadfast like the Pole Star: PM Modi during the joint press meet with Russian President Putin
December 05, 2025

Your Excellency, My Friend, राष्ट्रपति पुतिन,
दोनों देशों के delegates,
मीडिया के साथियों,
नमस्कार!
"दोबरी देन"!

आज भारत और रूस के तेईसवें शिखर सम्मेलन में राष्ट्रपति पुतिन का स्वागत करते हुए मुझे बहुत खुशी हो रही है। उनकी यात्रा ऐसे समय हो रही है जब हमारे द्विपक्षीय संबंध कई ऐतिहासिक milestones के दौर से गुजर रहे हैं। ठीक 25 वर्ष पहले राष्ट्रपति पुतिन ने हमारी Strategic Partnership की नींव रखी थी। 15 वर्ष पहले 2010 में हमारी साझेदारी को "Special and Privileged Strategic Partnership” का दर्जा मिला।

पिछले ढाई दशक से उन्होंने अपने नेतृत्व और दूरदृष्टि से इन संबंधों को निरंतर सींचा है। हर परिस्थिति में उनके नेतृत्व ने आपसी संबंधों को नई ऊंचाई दी है। भारत के प्रति इस गहरी मित्रता और अटूट प्रतिबद्धता के लिए मैं राष्ट्रपति पुतिन का, मेरे मित्र का, हृदय से आभार व्यक्त करता हूँ।

Friends,

पिछले आठ दशकों में विश्व में अनेक उतार चढ़ाव आए हैं। मानवता को अनेक चुनौतियों और संकटों से गुज़रना पड़ा है। और इन सबके बीच भी भारत–रूस मित्रता एक ध्रुव तारे की तरह बनी रही है।परस्पर सम्मान और गहरे विश्वास पर टिके ये संबंध समय की हर कसौटी पर हमेशा खरे उतरे हैं। आज हमने इस नींव को और मजबूत करने के लिए सहयोग के सभी पहलुओं पर चर्चा की। आर्थिक सहयोग को नई ऊँचाइयों पर ले जाना हमारी साझा प्राथमिकता है। इसे साकार करने के लिए आज हमने 2030 तक के लिए एक Economic Cooperation प्रोग्राम पर सहमति बनाई है। इससे हमारा व्यापार और निवेश diversified, balanced, और sustainable बनेगा, और सहयोग के क्षेत्रों में नए आयाम भी जुड़ेंगे।

आज राष्ट्रपति पुतिन और मुझे India–Russia Business Forum में शामिल होने का अवसर मिलेगा। मुझे पूरा विश्वास है कि ये मंच हमारे business संबंधों को नई ताकत देगा। इससे export, co-production और co-innovation के नए दरवाजे भी खुलेंगे।

दोनों पक्ष यूरेशियन इकॉनॉमिक यूनियन के साथ FTA के शीघ्र समापन के लिए प्रयास कर रहे हैं। कृषि और Fertilisers के क्षेत्र में हमारा करीबी सहयोग,food सिक्युरिटी और किसान कल्याण के लिए महत्वपूर्ण है। मुझे खुशी है कि इसे आगे बढ़ाते हुए अब दोनों पक्ष साथ मिलकर यूरिया उत्पादन के प्रयास कर रहे हैं।

Friends,

दोनों देशों के बीच connectivity बढ़ाना हमारी मुख्य प्राथमिकता है। हम INSTC, Northern Sea Route, चेन्नई - व्लादिवोस्टोक Corridors पर नई ऊर्जा के साथ आगे बढ़ेंगे। मुजे खुशी है कि अब हम भारत के seafarersकी polar waters में ट्रेनिंग के लिए सहयोग करेंगे। यह आर्कटिक में हमारे सहयोग को नई ताकत तो देगा ही, साथ ही इससे भारत के युवाओं के लिए रोजगार के नए अवसर बनेंगे।

उसी प्रकार से Shipbuilding में हमारा गहरा सहयोग Make in India को सशक्त बनाने का सामर्थ्य रखता है। यह हमारेwin-win सहयोग का एक और उत्तम उदाहरण है, जिससे jobs, skills और regional connectivity – सभी को बल मिलेगा।

ऊर्जा सुरक्षा भारत–रूस साझेदारी का मजबूत और महत्वपूर्ण स्तंभ रहा है। Civil Nuclear Energy के क्षेत्र में हमारा दशकों पुराना सहयोग, Clean Energy की हमारी साझा प्राथमिकताओं को सार्थक बनाने में महत्वपूर्ण रहा है। हम इस win-win सहयोग को जारी रखेंगे।

Critical Minerals में हमारा सहयोग पूरे विश्व में secure और diversified supply chains सुनिश्चित करने के लिए महत्वपूर्ण है। इससे clean energy, high-tech manufacturing और new age industries में हमारी साझेदारी को ठोस समर्थन मिलेगा।

Friends,

भारत और रूस के संबंधों में हमारे सांस्कृतिक सहयोग और people-to-people ties का विशेष महत्व रहा है। दशकों से दोनों देशों के लोगों में एक-दूसरे के प्रति स्नेह, सम्मान, और आत्मीयताका भाव रहा है। इन संबंधों को और मजबूत करने के लिए हमने कई नए कदम उठाए हैं।

हाल ही में रूस में भारत के दो नए Consulates खोले गए हैं। इससे दोनों देशों के नागरिकों के बीच संपर्क और सुगम होगा, और आपसी नज़दीकियाँ बढ़ेंगी। इस वर्ष अक्टूबर में लाखों श्रद्धालुओं को "काल्मिकिया” में International Buddhist Forum मे भगवान बुद्ध के पवित्र अवशेषों का आशीर्वाद मिला।

मुझे खुशी है कि शीघ्र ही हम रूसी नागरिकों के लिए निशुल्क 30 day e-tourist visa और 30-day Group Tourist Visa की शुरुआत करने जा रहे हैं।

Manpower Mobility हमारे लोगों को जोड़ने के साथ-साथ दोनों देशों के लिए नई ताकत और नए अवसर create करेगी। मुझे खुशी है इसे बढ़ावा देने के लिए आज दो समझौतेकिए गए हैं। हम मिलकर vocational education, skilling और training पर भी काम करेंगे। हम दोनों देशों के students, scholars और खिलाड़ियों का आदान-प्रदान भी बढ़ाएंगे।

Friends,

आज हमने क्षेत्रीय और वैश्विक मुद्दों पर भी चर्चा की। यूक्रेन के संबंध में भारत ने शुरुआत से शांति का पक्ष रखा है। हम इस विषय के शांतिपूर्ण और स्थाई समाधान के लिए किए जा रहे सभी प्रयासों का स्वागत करते हैं। भारत सदैव अपना योगदान देने के लिए तैयार रहा है और आगे भी रहेगा।

आतंकवाद के विरुद्ध लड़ाई में भारत और रूस ने लंबे समय से कंधे से कंधा मिलाकर सहयोग किया है। पहलगाम में हुआ आतंकी हमला हो या क्रोकस City Hall पर किया गया कायरतापूर्ण आघात — इन सभी घटनाओं की जड़ एक ही है। भारत का अटल विश्वास है कि आतंकवाद मानवता के मूल्यों पर सीधा प्रहार है और इसके विरुद्ध वैश्विक एकता ही हमारी सबसे बड़ी ताक़त है।

भारत और रूस के बीच UN, G20, BRICS, SCO तथा अन्य मंचों पर करीबी सहयोग रहा है। करीबी तालमेल के साथ आगे बढ़ते हुए, हम इन सभी मंचों पर अपना संवाद और सहयोग जारी रखेंगे।

Excellency,

मुझे पूरा विश्वास है कि आने वाले समय में हमारी मित्रता हमें global challenges का सामना करने की शक्ति देगी — और यही भरोसा हमारे साझा भविष्य को और समृद्ध करेगा।

मैं एक बार फिर आपको और आपके पूरे delegation को भारत यात्रा के लिए बहुत बहुत धन्यवाद देता हूँ।