માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે એપ્રિલ 2022થી એક વર્ષના સમયગાળા માટે RuPay ડેબિટ કાર્ડ્સ અને ઓછા મૂલ્યના BHIM-UPI વ્યવહારો (વ્યક્તિ-થી-વેપારી)ને પ્રોત્સાહન આપવા માટેની પ્રોત્સાહક યોજનાને મંજૂરી આપી છે.
- RuPay ડેબિટ કાર્ડના પ્રચાર માટે મંજૂર પ્રોત્સાહન યોજના અને નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં ઓછા મૂલ્યના BHIM-UPI ટ્રાન્ઝેક્શન્સ (P2M)નો નાણાકીય ખર્ચ ₹2,600 કરોડ છે. ઉપરોક્ત યોજના હેઠળ, વર્તમાન નાણાકીય વર્ષ નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટે રૂપે ડેબિટ કાર્ડ્સ અને ઓછા મૂલ્યના BHIM-UPI ટ્રાન્ઝેક્શન્સ (P2M)નો ઉપયોગ કરીને પોઇન્ટ-ઓફ-સેલ (PoS) અને ઈ-કોમર્સ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, હસ્તગત કરનાર બેંકોને નાણાકીય પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે.
- નાણાં મંત્રીએ, નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટેના બજેટ પરના તેમના ભાષણમાં, આર્થિક અને વપરાશકર્તા-મૈત્રીપૂર્ણ પેમેન્ટ પ્લેટફોર્મના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, અગાઉના બજેટમાં જાહેર કરાયેલ ડિજિટલ ચૂકવણીઓ માટે નાણાકીય સહાય ચાલુ રાખવાના સરકારના ઉદ્દેશ્યની જાહેરાત કરી હતી. આ યોજના ઉપરોક્ત બજેટની જાહેરાતના અનુપાલનમાં ઘડવામાં આવી છે.
- FY2021-22માં, સરકારે ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શનને વધુ પ્રોત્સાહન આપવા માટે FY2021-22ના બજેટની જાહેરાતના અનુપાલનમાં પ્રોત્સાહક યોજનાને મંજૂરી આપી હતી. પરિણામે, કુલ ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારોએ વાર્ષિક ધોરણે 59%ની વૃદ્ધિ નોંધાવી છે, જે FY2020-21માં 5,554 કરોડથી વધીને FY2021-22માં 8,840 કરોડ થઈ છે. BHIM-UPI વ્યવહારોએ વર્ષ-દર-વર્ષે 106% વૃદ્ધિ નોંધાવી છે, જે FY2020-21માં 2,233 કરોડથી વધીને FY2021-22માં 4,597 કરોડ થઈ છે.
- ડિજિટલ પેમેન્ટ સિસ્ટમ્સમાં વિવિધ હિસ્સેદારો અને ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમના વિકાસ પર શૂન્ય MDR શાસનની સંભવિત પ્રતિકૂળ અસર અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. વધુમાં, નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) એ અન્ય બાબતોની સાથે, BHIM-UPI અને RuPay ડેબિટ કાર્ડ ટ્રાન્ઝેક્શનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિનંતી કરી હતી જેથી ઈકોસિસ્ટમના હિસ્સેદારો માટે ખર્ચ-અસરકારક મૂલ્ય દરખાસ્ત બનાવવામાં આવે, વેપારી સ્વીકૃતિ ફૂટપ્રિન્ટમાં વધારો થાય અને રોકડ ચુકવણીમાંથી ડિજિટલ પેમેન્ટ માટે ઝડપી સ્થળાંતર થાય.
- ભારત સરકાર સમગ્ર દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ પહેલ કરી રહી છે. પાછલા વર્ષોમાં, ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારોમાં જબરદસ્ત વૃદ્ધિ જોવા મળી છે. કોવિડ-19 કટોકટી દરમિયાન, ડિજિટલ પેમેન્ટ્સે નાના વેપારીઓ સહિતના વ્યવસાયોના કામકાજને સરળ બનાવ્યું અને સામાજિક અંતર જાળવવામાં મદદ કરી. UPI એ ડિસેમ્બર 2022ના મહિનામાં ₹12.82 લાખ કરોડના મૂલ્ય સાથે 782.9 કરોડ ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારોનો રેકોર્ડ હાંસલ કર્યો છે.
આ પ્રોત્સાહક યોજના એક મજબૂત ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમના નિર્માણમાં અને RuPay ડેબિટ કાર્ડ અને BHIM-UPI ડિજિટલ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન આપશે. 'સબકા સાથ, સબકા વિકાસ'ના ઉદ્દેશ્યને અનુરૂપ, આ યોજના UPI લાઇટ અને UPI 123PAYને આર્થિક અને વપરાશકર્તા-મૈત્રીપૂર્ણ ડિજિટલ પેમેન્ટ સોલ્યુશન્સ તરીકે પ્રોત્સાહિત કરશે અને દેશમાં વસ્તીના તમામ ક્ષેત્રો અને સેગમેન્ટમાં ડિજિટલ ચૂકવણીને વધુ ઊંડી બનાવવા સક્ષમ બનાવશે..
