భారత ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ ఆహ్వానం మేరకు యునైటెడ్ కింగ్డమ్ ప్రధాన మంత్రి గౌరవనీయులైన బోరిస్ జాన్సన్ 2022 ఏప్రిల్ 21-22 మధ్య అధికారిక పర్యటనలో ఉన్నారు. బ్రిటన్ ప్రధానిగా ఆయన భారత్కు రావడం ఇదే తొలిసారి.
ఏప్రిల్ 22, 2022న రాష్ట్రపతి భవన్లో ప్రధానమంత్రి జాన్సన్కు లాంఛనప్రాయ స్వాగతం లభించింది, అక్కడ ఆయనకు ప్రధాని మోదీ స్వాగతం పలికారు. పిఎం జాన్సన్ తర్వాత రాజ్ ఘాట్ని సందర్శించి మహాత్మా గాంధీకి పుష్పగుచ్ఛం ఉంచి నివాళులర్పించారు.
హైదరాబాద్ హౌస్లో పర్యటించిన ప్రధానితో ప్రధాని మోదీ ద్వైపాక్షిక సంప్రదింపులు జరిపారు. ఆయన గౌరవార్థం విందు కూడా ఏర్పాటు చేశారు. అంతకుముందు, విదేశాంగ మంత్రి, డాక్టర్ ఎస్. జైశంకర్, యూకే ప్రధాన మంత్రిని కలిశారు.
ద్వైపాక్షిక చర్చల్లో, మే 2021లో జరిగిన వర్చువల్ సమ్మిట్లో ప్రారంభించిన రోడ్మ్యాప్ 2030లో సాధించిన పురోగతిని ఇద్దరు ప్రధానులు ప్రశంసించారు. ద్వైపాక్షిక సంబంధాల పూర్తి స్పెక్ట్రమ్లో మరింత పటిష్టమైన మరియు కార్యాచరణ ఆధారిత సహకారాన్ని కొనసాగించేందుకు తమ నిబద్ధతను పునరుద్ఘాటించారు. వారు కొనసాగుతున్న స్వేచ్చా వాణిజ్య ఒప్పందం పై చర్చలు మరియు మెరుగైన వాణిజ్య భాగస్వామ్యం అమలులో పురోగతిని అభినందించారు మరియు అక్టోబర్ 2022 చివరి నాటికి సమగ్ర మరియు సమతుల్య వాణిజ్య ఒప్పందాన్ని ముగించాలని అంగీకరించారు. స్వేచ్చా వాణిజ్య ఒప్పందం 2030 నాటికి ద్వైపాక్షిక వాణిజ్యాన్ని రెట్టింపు చేయడానికి మార్గం సుగమం చేస్తుంది.
భారతదేశం-యుకె సమగ్ర వ్యూహాత్మక భాగస్వామ్యం యొక్క కీలక అంశంగా రక్షణ మరియు భద్రతా సహకారాన్ని మార్చడానికి ఇద్దరు నాయకులు అంగీకరించారు మరియు రెండు దేశాల సాయుధ దళాల అవసరాలను తీర్చడానికి సహ-అభివృద్ధి మరియు సహ-ఉత్పత్తితో సహా రక్షణ సహకారానికి అవకాశాలపై చర్చించారు. ముఖ్యంగా సైబర్ గవర్నెన్స్, సైబర్ డిటరెన్స్ మరియు కీలకమైన జాతీయ మౌలిక సదుపాయాలను పరిరక్షించడం వంటి రంగాల్లో సైబర్ సెక్యూరిటీపై సహకారాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేయడం కోసం ఇరుపక్షాలు సంయుక్త ప్రకటనను విడుదల చేశాయి. తీవ్రవాదం మరియు రాడికల్ తీవ్రవాదం యొక్క నిరంతర ముప్పును ఎదుర్కోవడంలో సన్నిహితంగా సహకరించడానికి కూడా వారు అంగీకరించారు.
ఇండో-పసిఫిక్, ఆఫ్ఘనిస్తాన్, యూ.ఎన్.ఎస్.సి , జి20 మరియు కామన్వెల్త్లలో సహకారంతో సహా పరస్పర ప్రయోజనాలకు సంబంధించిన ప్రాంతీయ మరియు ప్రపంచ సమస్యలపై కూడా ప్రధానమంత్రులిద్దరూ అభిప్రాయాలను పంచుకున్నారు. మారిటైమ్ సెక్యూరిటీ పిల్లర్ కింద ఇండో-పసిఫిక్ ఓషన్స్ ఇనిషియేటివ్ లో యుకె చేరడాన్ని భారతదేశం స్వాగతించింది మరియు ఇండో-పసిఫిక్ ప్రాంతంలో సంబంధాలను పెంపొందించడానికి అంగీకరించింది.
ఉక్రెయిన్-రష్యా మధ్య కొనసాగుతున్న వివాదంపై కూడా ఇరువురు నేతలు చర్చించారు. పెరుగుతున్న మానవతా సంక్షోభంపై ప్రధాని మోదీ తీవ్ర ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు మరియు హింసను తక్షణమే నిలిపివేయాలని మరియు ప్రత్యక్ష చర్చలు మరియు దౌత్యానికి తిరిగి రావడమే ఏకైక మార్గంగా తన పిలుపుని పునరుద్ఘాటించారు.
గత సంవత్సరం COP26 విజయవంతంగా నిర్వహించబడినందుకు ప్రధాన మంత్రి జాన్సన్ను పిఎం మోడీ అభినందించారు. పారిస్ ఒప్పందం యొక్క లక్ష్యాలను సాధించడానికి మరియు గ్లాస్గో వాతావరణ ఒప్పందాన్ని అమలు చేయడంలో ప్రతిష్టాత్మక వాతావరణ చర్యకు వారు నిబద్ధతను పునరుద్ఘాటించారు. ఆఫ్-షోర్ విండ్ ఎనర్జీ మరియు గ్రీన్ హైడ్రోజన్తో సహా క్లీన్ ఎనర్జీ యొక్క వేగవంతమైన విస్తరణపై సహకారాన్ని పెంపొందించడానికి మరియు ISA క్రింద గ్లోబల్ గ్రీన్ గ్రిడ్స్-వన్ సన్ వన్ వరల్డ్ వన్ గ్రిడ్ ఇనిషియేటివ్ (OSOWOG) మరియు CDRI క్రింద IRIS ప్లాట్ఫారమ్ యొక్క ముందస్తు కార్యాచరణ కోసం సన్నిహితంగా పనిచేయడానికి వారు అంగీకరించారు. COP26 వద్ద భారతదేశం మరియు UK సంయుక్తంగా ప్రారంభించబడ్డాయి.
భారత్-యుకె గ్లోబల్ ఇన్నోవేషన్ పార్టనర్షిప్ అమలుపై మరియు గ్లోబల్ సెంటర్ ఫర్ న్యూక్లియర్ ఎనర్జీ పార్ట్నర్షిప్ (జిసిఎన్ఇపి)పై రెండు అవగాహన ఒప్పందాలు ఈ పర్యటనలో మార్పిడి చేయబడ్డాయి. గ్లోబల్ ఇన్నోవేషన్ పార్టనర్షిప్ ద్వారా, క్లైమేట్ స్మార్ట్ సస్టైనబుల్ ఇన్నోవేషన్లను మూడవ దేశాలకు బదిలీ చేయడానికి మరియు స్కేల్ అప్ చేయడానికి మద్దతు ఇవ్వడానికి భారతదేశం మరియు యూకే £ 75 మిలియన్ల వరకు సహ-ఫైనాన్స్ చేయడానికి అంగీకరించాయి. ఈ భాగస్వామ్యం క్రింద సృష్టించబడిన వినూత్న GIP ఫండ్ భారతీయ ఆవిష్కరణలకు మద్దతుగా మార్కెట్ నుండి అదనంగా £100 మిలియన్లను సేకరించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
కింది ప్రకటనలు కూడా చేయబడ్డాయి - (I) స్ట్రాటజిక్ టెక్ డైలాగ్ – 5G, AI మొదలైన కొత్త మరియు అభివృద్ధి చెందుతున్న కమ్యూనికేషన్ టెక్నాలజీలపై మంత్రుల స్థాయి సంభాషణ. (II) ఇంటిగ్రేటెడ్ ఎలక్ట్రిక్ ప్రొపల్షన్పై సహకారం - రెండు నౌకాదళాల మధ్య సాంకేతికత సహ – అభివృద్ధి.
ప్రధాని జాన్సన్ అంతకుముందు ఏప్రిల్ 21న గుజరాత్లోని అహ్మదాబాద్లో తన పర్యటనను ప్రారంభించారు, అక్కడ సబర్మతీ ఆశ్రమం, వడోదరలోని మస్వాద్ ఇండస్ట్రియల్ ఎస్టేట్లోని JCB ప్లాంట్ మరియు గాంధీనగర్లోని GIFT సిటీలోని గుజరాత్ బయోటెక్నాలజీ యూనివర్సిటీని సందర్శించారు.
భారత అధ్యక్షతన G20 సమ్మిట్ కోసం 2023లో ప్రధానమంత్రి జాన్సన్ను ప్రధాని మోదీ భారతదేశానికి ఆహ్వానించారు. యూకేలో పర్యటించాల్సిందిగా ప్రధాని మోదీకి ప్రధాని జాన్సన్ తన ఆహ్వానాన్ని పునరుద్ఘాటించారు. ప్రధాని మోదీ ఆహ్వానాన్ని అంగీకరించారు.
India–Russia friendship has remained steadfast like the Pole Star: PM Modi during the joint press meet with Russian President Putin
December 05, 2025
Share
Your Excellency, My Friend, राष्ट्रपति पुतिन, दोनों देशों के delegates, मीडिया के साथियों, नमस्कार! "दोबरी देन"!
आज भारत और रूस के तेईसवें शिखर सम्मेलन में राष्ट्रपति पुतिन का स्वागत करते हुए मुझे बहुत खुशी हो रही है। उनकी यात्रा ऐसे समय हो रही है जब हमारे द्विपक्षीय संबंध कई ऐतिहासिक milestones के दौर से गुजर रहे हैं। ठीक 25 वर्ष पहले राष्ट्रपति पुतिन ने हमारी Strategic Partnership की नींव रखी थी। 15 वर्ष पहले 2010 में हमारी साझेदारी को "Special and Privileged Strategic Partnership” का दर्जा मिला।
पिछले ढाई दशक से उन्होंने अपने नेतृत्व और दूरदृष्टि से इन संबंधों को निरंतर सींचा है। हर परिस्थिति में उनके नेतृत्व ने आपसी संबंधों को नई ऊंचाई दी है। भारत के प्रति इस गहरी मित्रता और अटूट प्रतिबद्धता के लिए मैं राष्ट्रपति पुतिन का, मेरे मित्र का, हृदय से आभार व्यक्त करता हूँ।
Friends,
पिछले आठ दशकों में विश्व में अनेक उतार चढ़ाव आए हैं। मानवता को अनेक चुनौतियों और संकटों से गुज़रना पड़ा है। और इन सबके बीच भी भारत–रूस मित्रता एक ध्रुव तारे की तरह बनी रही है।परस्पर सम्मान और गहरे विश्वास पर टिके ये संबंध समय की हर कसौटी पर हमेशा खरे उतरे हैं। आज हमने इस नींव को और मजबूत करने के लिए सहयोग के सभी पहलुओं पर चर्चा की। आर्थिक सहयोग को नई ऊँचाइयों पर ले जाना हमारी साझा प्राथमिकता है। इसे साकार करने के लिए आज हमने 2030 तक के लिए एक Economic Cooperation प्रोग्राम पर सहमति बनाई है। इससे हमारा व्यापार और निवेश diversified, balanced, और sustainable बनेगा, और सहयोग के क्षेत्रों में नए आयाम भी जुड़ेंगे।
आज राष्ट्रपति पुतिन और मुझे India–Russia Business Forum में शामिल होने का अवसर मिलेगा। मुझे पूरा विश्वास है कि ये मंच हमारे business संबंधों को नई ताकत देगा। इससे export, co-production और co-innovation के नए दरवाजे भी खुलेंगे।
दोनों पक्ष यूरेशियन इकॉनॉमिक यूनियन के साथ FTA के शीघ्र समापन के लिए प्रयास कर रहे हैं। कृषि और Fertilisers के क्षेत्र में हमारा करीबी सहयोग,food सिक्युरिटी और किसान कल्याण के लिए महत्वपूर्ण है। मुझे खुशी है कि इसे आगे बढ़ाते हुए अब दोनों पक्ष साथ मिलकर यूरिया उत्पादन के प्रयास कर रहे हैं।
Friends,
दोनों देशों के बीच connectivity बढ़ाना हमारी मुख्य प्राथमिकता है। हम INSTC, Northern Sea Route, चेन्नई - व्लादिवोस्टोक Corridors पर नई ऊर्जा के साथ आगे बढ़ेंगे। मुजे खुशी है कि अब हम भारत के seafarersकी polar waters में ट्रेनिंग के लिए सहयोग करेंगे। यह आर्कटिक में हमारे सहयोग को नई ताकत तो देगा ही, साथ ही इससे भारत के युवाओं के लिए रोजगार के नए अवसर बनेंगे।
उसी प्रकार से Shipbuilding में हमारा गहरा सहयोग Make in India को सशक्त बनाने का सामर्थ्य रखता है। यह हमारेwin-win सहयोग का एक और उत्तम उदाहरण है, जिससे jobs, skills और regional connectivity – सभी को बल मिलेगा।
ऊर्जा सुरक्षा भारत–रूस साझेदारी का मजबूत और महत्वपूर्ण स्तंभ रहा है। Civil Nuclear Energy के क्षेत्र में हमारा दशकों पुराना सहयोग, Clean Energy की हमारी साझा प्राथमिकताओं को सार्थक बनाने में महत्वपूर्ण रहा है। हम इस win-win सहयोग को जारी रखेंगे।
Critical Minerals में हमारा सहयोग पूरे विश्व में secure और diversified supply chains सुनिश्चित करने के लिए महत्वपूर्ण है। इससे clean energy, high-tech manufacturing और new age industries में हमारी साझेदारी को ठोस समर्थन मिलेगा।
Friends,
भारत और रूस के संबंधों में हमारे सांस्कृतिक सहयोग और people-to-people ties का विशेष महत्व रहा है। दशकों से दोनों देशों के लोगों में एक-दूसरे के प्रति स्नेह, सम्मान, और आत्मीयताका भाव रहा है। इन संबंधों को और मजबूत करने के लिए हमने कई नए कदम उठाए हैं।
हाल ही में रूस में भारत के दो नए Consulates खोले गए हैं। इससे दोनों देशों के नागरिकों के बीच संपर्क और सुगम होगा, और आपसी नज़दीकियाँ बढ़ेंगी। इस वर्ष अक्टूबर में लाखों श्रद्धालुओं को "काल्मिकिया” में International Buddhist Forum मे भगवान बुद्ध के पवित्र अवशेषों का आशीर्वाद मिला।
मुझे खुशी है कि शीघ्र ही हम रूसी नागरिकों के लिए निशुल्क 30 day e-tourist visa और 30-day Group Tourist Visa की शुरुआत करने जा रहे हैं।
Manpower Mobility हमारे लोगों को जोड़ने के साथ-साथ दोनों देशों के लिए नई ताकत और नए अवसर create करेगी। मुझे खुशी है इसे बढ़ावा देने के लिए आज दो समझौतेकिए गए हैं। हम मिलकर vocational education, skilling और training पर भी काम करेंगे। हम दोनों देशों के students, scholars और खिलाड़ियों का आदान-प्रदान भी बढ़ाएंगे।
Friends,
आज हमने क्षेत्रीय और वैश्विक मुद्दों पर भी चर्चा की। यूक्रेन के संबंध में भारत ने शुरुआत से शांति का पक्ष रखा है। हम इस विषय के शांतिपूर्ण और स्थाई समाधान के लिए किए जा रहे सभी प्रयासों का स्वागत करते हैं। भारत सदैव अपना योगदान देने के लिए तैयार रहा है और आगे भी रहेगा।
आतंकवाद के विरुद्ध लड़ाई में भारत और रूस ने लंबे समय से कंधे से कंधा मिलाकर सहयोग किया है। पहलगाम में हुआ आतंकी हमला हो या क्रोकस City Hall पर किया गया कायरतापूर्ण आघात — इन सभी घटनाओं की जड़ एक ही है। भारत का अटल विश्वास है कि आतंकवाद मानवता के मूल्यों पर सीधा प्रहार है और इसके विरुद्ध वैश्विक एकता ही हमारी सबसे बड़ी ताक़त है।
भारत और रूस के बीच UN, G20, BRICS, SCO तथा अन्य मंचों पर करीबी सहयोग रहा है। करीबी तालमेल के साथ आगे बढ़ते हुए, हम इन सभी मंचों पर अपना संवाद और सहयोग जारी रखेंगे।
Excellency,
मुझे पूरा विश्वास है कि आने वाले समय में हमारी मित्रता हमें global challenges का सामना करने की शक्ति देगी — और यही भरोसा हमारे साझा भविष्य को और समृद्ध करेगा।
मैं एक बार फिर आपको और आपके पूरे delegation को भारत यात्रा के लिए बहुत बहुत धन्यवाद देता हूँ।
