“ବଜେଟ୍ ରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବାରେ ଏହି ୱେବିନାରଗୁଡିକ ଉତପ୍ରେରକ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି”
“ଆମକୁ ନୂତନ ଚିନ୍ତାଧାରା ସହ ପର୍ଯ୍ୟଟନରେ ନୂତନ ଉଚ୍ଚତା ହାସଲ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରିବାକୁ ପଡିବ”
“ଧନୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଏକ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ଶବ୍ଦ ନୁହେଁ”
“ଚଳିତ ବର୍ଷର ବଜେଟ୍ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଛି”
“ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ, କେଦାର ଧାମ, ପାୱ।ଗଡରେ ଭକ୍ତଙ୍କ ଆଗମନ ବହୁଗୁଣିତ ହୋଇଛି”
“ପ୍ରତ୍ୟେକ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ ନିଜର ରାଜସ୍ୱ ମଡେଲ ବିକାଶ କରିପାରିବ”
“ଆମ ଗାଁର ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ସହିତ ସେଗୁଡିକ ପର୍ଯ୍ୟଟନର କେନ୍ଦ୍ର ପାଲଟିବ”
“ଗତ ବର୍ଷ ଜାନୁଆରୀରେ ମାତ୍ର ୨ ଲକ୍ଷ ତୁଳନାରେ ଚଳିତ ବର୍ଷ ଜାନୁଆରୀରେ ୮ ଲକ୍ଷ ବିଦେଶୀ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭାରତ ଆସିଛନ୍ତି”
“ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଦେବାପାଇଁ ଭାରତ ନିକଟରେ ବହୁତ କିଛି ଅଛି”
“ଦେଶରେ କୃଷି, ରିଅଲ୍ ଇଷ୍ଟେଟ୍ ବିକାଶ, ଭିତ୍ତିଭୂମି ଏବଂ ବୟନଶିଳ୍ପ ପରି ପର୍ଯ୍ୟଟନର ସମାନ ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି”

ନମସ୍କାର!

ଏହି ୱେବିନାରରେ ଉପସ୍ଥିତ ସମସ୍ତ ମହାନୁଭବଙ୍କୁ ସ୍ୱାଗତ। ଆଜିର ନୂତନ ଭାରତ, ନୂତନ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ଆଗକୁ ବଢ଼ୁଛି। ଚଳିତ ଥରର ବଜେଟରେ ମଧ୍ୟ ବେଶ ପ୍ରଶଂସା ହୋଇଛି, ଦେଶର ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ ବହୁତ ସକାରାତ୍ମକ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି। ଯଦି ପୁରୁଣା କାର୍ଯ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ହୋଇଥାନ୍ତା, ତେବେ ଏଭଳି ବଜେଟ ୱେବିନାର ଗୁଡିକ ବିଷୟରେ କେହି ଚିନ୍ତା ହିଁ କରି ନ ଥାନ୍ତେ। କିନ୍ତୁ ଆଜି ଆମ ସରକାର ବଜେଟ ପୂର୍ବରୁ ଏବଂ ବଜେଟ ପରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କ ସହିତ ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରୁଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ନେଇ ଚାଲିବାର ପ୍ରୟାସ କରୁଛନ୍ତି। ବଜେଟର ସର୍ବାଧିକ ସଫଳତା ବା ପରିଣାମ କିପରି ଆସିବ, ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ କିଭଳି ହୋଇପାରିବ, ଯେଉଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବଜେଟରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି, ତାହା ହାସଲ କରିବାରେ ଏହି ୱେବିନାର ଏକ ଉତପ୍ରେରକ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଆପଣମାନେ ମଧ୍ୟ ଜାଣିଛନ୍ତି ଯେ, ସାରକାରର ମୁଖ୍ୟ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାରେ ମୋର 20 ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟର ଅନୁଭବ ରହିଛି । ଏହି ଅନୁଭବର ଏକ ସାରାଂଶ ମଧ୍ୟ ଏହା ହେଉଛି ଯେ, ଯେତେବେଳେ କିଛି ନୀତିଗତ ନିଷ୍ପତିରେ ସମସ୍ତ ସହଯୋଗୀମାନେ ସାମିଲ ହୋଇଥାନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ଆଶାନୁରୂପ ପରିଣାମ ମିଳିଥାଏ, ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ପରିଣାମ ଆସିଥାଏ । ଆମେ ଦେଖିଛୁ ଯେ ବିଗତ କିଛି ଦିନରେ ଯେଉଁ ୱେବିନାର ହୋଇଛି ସେଥିରେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ଆମ ସହିତ ଯୋଡି ହୋଇଛନ୍ତି, ସାରା ଦିନ ସବୁଲୋକମାନେ ମିଳିମିଶି ବହୁତ ମନ୍ଥନ କରି ଚାଲିଥିଲେ ଏବଂ ବହୁତ ହିଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମତାମତ ଆସିଲା ଏବଂ ଆଗକୁ ମଧ୍ୟ ଆସିବ । ଯେଉଁ ବଜେଟ ଅଛି ତାହା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରୀତ କରାଗଲା ଏବଂ ତାହାକୁ ନେଇ କିପରି ଆଗକୁ ବଢି ହେବ ତାହା ଉପରେ ବହୁତ ଉତମ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆସୁ । ଆଜି ଆମେ ଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ରର କାୟାକଳ୍ପ ପାଇଁ ଏହି ବଜେଟ ୱେବିନାର କରୁଛେ ।

ସାଥୀଗଣ,

ଭାରତରେ ଆମକୁ ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ନୂତନ ଶିଖର ଦେବା ପାଇଁ ପୁରୁଣା ମାନସିକତାରୁ ବାହାରି ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ହେବ ଏବଂ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଯୋଜନା କରି ଚାଲିବାକୁ ହେବ । ଯେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳକୁ ବିକଶିତ କରିବାର କଥା ଆସିଥାଏ, ସେତେବେଳେ କିଛି କଥା ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ, ଯେପରିକି ସେହି ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ସବୁ ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି? ଯାତ୍ର ସୁଗମତା ପାଇଁ ସେଠାରେ  କ’ଣ ସବୁ ଭିତିଭୂମିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ତାହାକୁ କିପରି ପୂରଣ କରିବା? ଏହି ସମଗ୍ର ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ପାଇଁ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆଉ କ’ଣ କ’ଣ ନୂତନ ଉପାୟ ଆପଣାଇ ପାରିବା। ଏହି ସମସ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତର ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଭବିଷ୍ୟତର ରୋଡମ୍ୟାପ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାରେ ବହୁତ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ। ଏବେ ଯେପରି ଆମ ଦେଶରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନର ସମ୍ଭାବନା ବହୁତ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ରହିଛି। ଉପକୂଳ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ସମୁଦ୍ରକୂଳ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ହେନ୍ତାଳ ବଣ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ହିମାଳୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ଦୁଃସାହସିକ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ବନ ଜୀବନ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ଇକୋ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ଐତିହ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ବିବାହ ସ୍ଥଳ (ୱେଡିଙ୍ଗ ଡେଷ୍ଟିନେସନ୍‌), କନଫରେନ୍ସ ବା ସମ୍ମିଳନୀ ମାଧ୍ୟମରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ, କ୍ରୀଡ଼ା ମାଧ୍ୟମରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଏଭଳି ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି । ଏବେ ଦେଖନ୍ତୁ ରାମାୟଣ ସର୍କିଟ, ବୁଦ୍ଧ ସର୍କିଟ, କୃଷ୍ଣା ସର୍କିଟ, ଉତର- ପୂର୍ବାଂଚଳ ସର୍କିଟ, ଗାନ୍ଧି ସର୍କିଟ, ସବୁ ଆମର ମହାନ ଗୁରୁ ପରମ୍ପରା ସମେତ ସେମାନଙ୍କର ସବୁ ତୀର୍ଥ କ୍ଷେତ୍ର ସମଗ୍ର ପଞ୍ଜାବରେ ଭରି ରହିଛି । ଆମକୁ ଏ ସମସ୍ତ କଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖି ମିଳିମିଶି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ହିଁ ହେବ। ଚଳିତ ବର୍ଷର ବଜେଟରେ ଦେଶରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ମନୋଭାବ ସହିତ, ଆହ୍ୱାନ ଥିବା ପଥ ସହିତ ଦେଶର କିଛି ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳୀକୁ ବିକଶିତ କରିବା ପାଇଁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା କଥା କୁହା ଯାଇଛି। ଏହି ଆହ୍ୱାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କୁ ଏକସଙ୍ଗେ ମିଳିମିଶି ପ୍ରୟାସ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇବ। ବଜେଟରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ ଏହାର ଏକ ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ବିକାଶ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଇଛି। ଏଥିପାଇଁ ଭିନ୍ନ- ଭିନ୍ନ ଅଂଶୀଦାରଙ୍କୁ ଆମେ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲଗାଇ ପାରିବା ନିୟୋଜିତ କରି ପାରିବା, ଏହା ଉପରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ ଚର୍ଚ୍ଚା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ସାଥୀଗଣ,

ଯେତେବେଳେ ଆମେ ପର୍ଯ୍ୟଟନର କଥା କହୁଛୁ, ସେତେବେଳେ କିଛି ଲୋକଙ୍କୁ ଏହା ଲାଗିଥାଏ ଯେ ଏହା ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଫ୍ୟାନ୍ସି ଶବ୍ଦ ଭଳି, ସମାଜର ଉଚ୍ଚ ଆୟ ବର୍ଗରୁ ଆଉ ସେହି ଲୋକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି । କିନ୍ତୁ ଭାରତର ସନ୍ଦର୍ଭରେ ଦେଖିବା ତେବେ ପର୍ଯ୍ୟଟନର ପରିସର ହେଉଛି ବହୁତ ବଡ଼, ହେଉଛି ବହୁତ ପୁରୁଣା। ଶତାବ୍ଦୀ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ଆମର ଏଠାରେ ଯାତ୍ରାମାନ ହୋଇ ଚାଲିଛି, ଏହା ଆମର ସାଂସ୍କୃତିକ- ସାମାଜିକ ଜୀବନର ହେଉଛି ଅଂଶ । ଆଉ ତାହା ମଧ୍ୟ ଯେତେବେଳେ ସଂସାଧନ ନ ଥିଲା, ଯାତାୟାତର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନ ଥିଲା, ବହୁତ ଅସୁବିଧା ମାନ ରହିଥିଲା। ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ କଷ୍ଟ ଉଠାଇ ଲୋକମାନେ ଯାତ୍ରାରେ ବାହାରି ପଡ଼ୁଥିଲେ । ଚାରିଧାମ ଯାତ୍ରା ହେଉ, ଦ୍ୱାଦଶ ଜ୍ୟୋର୍ତିଲିଙ୍ଗଙ୍କ ଯାତ୍ରା ହେଉ, 51 ଶକ୍ତିପୀଠଙ୍କ ଯାତ୍ରା ହେଉ, ଏହିଭଳି କେତେ ହିଁ ଯାତ୍ରା ଆମର ଆସ୍ଥାର ସ୍ଥଳଗୁଡ଼ିକୁ ଯୋଡ଼ୁଥିଲା । ଆମର ଏଠାରେ ହେଉଥିବା ଯାତ୍ରାଗୁଡ଼ିକ ଦେଶର ଏକତାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛି । ଦେଶର କେତେ ହିଁ ବଡ଼- ବଡ଼ ସହର ଗୁଡ଼ିକର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା, ସେହି ସମଗ୍ର ଜିଲ୍ଲାର ସମଗ୍ର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାତ୍ରାଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ହିଁ ନିର୍ଭର କରୁଥିଲା। ଯାତ୍ରାଗୁଡ଼ିକର ଏହି ପୁରାତନ ପରମ୍ପରା ପରେ ମଧ୍ୟ, ଏହା ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ଯେ ଏହି ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ସମୟ ଅନୁକୂଳ ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଗଲା ନାହିଁ । ପୂର୍ବରୁ ଶହ- ଶହ ବର୍ଷର ପରାଧୀନତା ଆଉ ପୁଣି ସ୍ୱାଧୀନତା ପରର ଦଶକଗୁଡ଼ିକରେ ଏହି ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ରାଜନୈତିକ ଉପେକ୍ଷା ଦେଶର ବହୁତ କ୍ଷତି ସାଧନ କରିଛି ।

ଏବେ ଆଜିକାର ଭାରତ ଏହି ସ୍ଥିତିକୁ ପରିବର୍ତନ କରୁଛି । ଯେତେବେଳେ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସୁବିଧାମାନ ବଢ଼ିଥାଏ, ସେତେବେଳେ କିଭଳି ଭାବେ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ବଢ଼ିଥାଏ, ସେମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟାପକ ମାତ୍ରାରେ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ ଆଉ ତାହା ମଧ୍ୟ ଆମେ ଦେଶରେ ଏବେ ଦେଖୁଛୁ । ଯେତେବେଳେ ବାରଣାସୀରେ କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ଧାମର ପୁନଃନିର୍ମାଣ ହୋଇ ନ ଥିଲା, ସେତେବେଳେ ସେହି ସମୟରେ ବର୍ଷକରେ 70-80 ଲକ୍ଷ ପାଖାପାଖି ଲୋକ ହିଁ ମନ୍ଦିରକୁ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆସୁଥିଲେ। କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ଧାମର ପୁନଃନିର୍ମାଣ ହେବା ପରେ ଗତ ବର୍ଷ ବାରଣାସୀ ଯାଇଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା 7 କୋଟି ଅତିକ୍ରମ କରି ଯାଇଛି । ଏହିଭଳି ଭାବେ ଯେତେବେଳେ କେଦାର ଘାଟୀର ପୁନଃନିର୍ମାଣର କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ନ ଥିଲା, ତେବେ ସେଠାକୁ ମଧ୍ୟ ବାର୍ଷିକ 4-5 ଲକ୍ଷ ଲୋକ ହିଁ ଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଆସୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଗତ ବର୍ଷ 15 ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ବାବା କେଦାରଙ୍କର ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଯାଇଛନ୍ତି । ମୋର ଗୁଜରାଟର ପୁରୁଣା ଅନୁଭବ ରହିଛି, ଯଦି ସେଠାକାର ଅନୁଭବ ମଧ୍ୟ ଆପଣଙ୍କ ସହିତ ବାଂଟୁଛି । ଗୁଜରାଟରେ ପାଭାଗଡ଼଼ ନାମରେ ଗୋଟିଏ କ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି, ବଡ଼ୋଦା ପାଖରେ । ଯେତେବେଳେ ସେଠାକାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ ହୋଇ ନଥିଲା, ପୁରୁଣା ପରିସ୍ଥିତି ରହିଥିଲା, ତେବେ ଅତି କଷ୍ଟରେ 1 ହଜାର, 5 ହଜାର, 5 ହଜାର ଏତିକି ସଂଖ୍ୟାରେ ଲୋକ ସେଠାକୁ ଆସୁଥିଲେ କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ଜୀର୍ଣ୍ଣୋଦ୍ଧାର ହେଲା, କିଛି ଭିତିଭୂମି ନିର୍ମାଣ କରାଗଲା, ସୁବିଧାମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା, ତେବେ ସେହି ପାଭାଗଡ଼଼ ମନ୍ଦିରର ପୁନଃରୁଦ୍ଧାର ପରେ, ନବ ନିର୍ମାଣ ପରେ ପ୍ରାୟତଃ 80 ହଜାର ଲୋକ ସେଠାକୁ ଆସୁଛନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ ସୁବିଧାମାନ ବୃଦ୍ଧି ହେଲା, ତେବେ ତାହାର ସିଧାସଳଖ ପ୍ରଭାବ, ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ପଡ଼ିଲା, ପର୍ଯ୍ୟଟନକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ପାଇଁ ତାହାର ଚତୁଃପାଶ୍ୱର୍ରେ ଯେଉଁ ସବୁ କଥା ମାନ ରହିଥାଏ, ସେସବୁ ମଧ୍ୟ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗି ଯାଇଛି । ଆଉ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ଲୋକ ଆସିବାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ତରରେ ରୋଜଗାରର ଅଧିକ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି, ରୋଜଗାର- ସ୍ୱରୋଜଗାରର ଅଧିକ ସୁଯୋଗ । ଏବେ ରୋଜଗାର- ସ୍ୱରୋଜଗାରର ଅଧିକ ସୁଯୋଗ । ଏବେ ଦେଖନ୍ତୁ ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରତିମୂର୍ତି - ଏକତାର ପ୍ରତିମୂର୍ତି(ଷ୍ଟାଚ୍ୟୁ ଅଫ୍ ୟୁନିଟି)ର ଉଦାହରଣ ମଧ୍ୟ ଦେବି । ଏହି ପ୍ରତିମା ନିର୍ମାଣ ହେବାର ଏକ ବର୍ଷ ଭିତରେ ହିଁ 27ଲକ୍ଷ ଲୋକ ତାହାକୁ ଦେଖିବା ପାଇଁ ପହଂଚିଛନ୍ତି । ଏହା ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳଗୁଡ଼ିକରେ ଯଦି ସାଧାରଣ ମୌଳିକ ସୁବିଧା ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଏ, ସେଠାରେ ଡିଜିଟାଲ ଯୋଗାଯୋଗ ଉତମ ରହିବ, ହୋଟେଲ- ହସ୍ପାତାଳ ଭଲ ରହିବ, ଅପରିଷ୍କାର ବାତାବରଣର ନାଁ ଗନ୍ଧ ନ ଥିବ, ଉନ୍ନତ ଭିତିଭୂମି ରହିବ, ତେବେ ଭାରତର ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବହୁ ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ପାରିବ ।

ସାଥୀଗଣ,

ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କ ସହିତ କଥା ହେଲା ବେଳେ ଅହମ୍ମଦାବାଦ ସହରରେ କାଙ୍କରିୟା ହ୍ରଦ ରହିଛି । ସେହି କାଙ୍କରିୟା ହ୍ରଦ ପ୍ରକଳ୍ପ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ କିଛି କହିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ହେଉଛି । ଦେଖନ୍ତୁ ସେହି କାଙ୍କରିୟା ହ୍ରଦ ପ୍ରକଳ୍ପ ଆରମ୍ଭ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେଠାକୁ ସାଧାରଣ ଭାବେ ଲୋକମାନେ ଯାଉ ନ ଥିଲେ, ଏମିତି ସେଇ ପଟ ଦେଇ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିଲେ ଯାଆନ୍ତି ନହେଲେ ସେଠାକୁ କେହି ଯାଉ ହିଁ ନ ଥିଲେ । ଆମେ ସେଠାରେ ନା କେବଳ ହ୍ରଦର ପୁନଃବିକାଶ କଲୁ ବରଂ ଖାଦ୍ୟ ଷ୍ଟଲରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର କୌଶଳ ବିକାଶ ମଧ୍ୟ କଲୁ । ଆଧୁନିକ ଭିତିଭୂମି ସହିତ ହିଁ ଆମେ ସେଠାରେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଉପରେ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କଲୁ । ଆପଣମାନେ କଳ୍ପନା କରି ପାରୁଥିବେ ଯେ ଆଜି ସେଠାରେ ପ୍ରବେଶ ଶୁଳ୍କ ରହିଥିବା ସତ୍ୱେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଦିନ ହାରାହାରି ୧୦ ହଜାର ଲୋକ ଯାଉଛନ୍ତି । ଏହିଭଳି ଉପାୟରେ ହିଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ, ନିଜର ଏକ ରାଜସ୍ୱ ମଡେଲ ମଧ୍ୟ ବିକଶିତ କରି ପାରିବ ।

ସାଥୀଗଣ,

ଏହା ହେଉଛି ସେହି ସମୟ ଯେତେବେଳେ ଆମ ଗାଁରେ ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନର କେନ୍ଦ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ଉନ୍ନତ ହେଉଥିବା ଭିତିଭୂମି କାରଣରୁ ଆମର ଦୂର- ସୁଦୂରର ଗାଁ, ଏବେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ମାନଚିତ୍ରରେ ଆସୁଅଛି । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସୀମାନ୍ତ ଅଂଚଳରେ ଯେଉଁସବୁ ଗାଁମାନ ରହିଛି ଜୀବନ୍ତ ସୀମାନ୍ତ ଗ୍ରାମ (ଭାଇବ୍ରେଂଟ ବଡର ଭିଲେଜ) ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି । ଏମିତିରେ ହୋମ ଷ୍ଟେ, ଛୋଟ ହୋଟେଲ, ଛୋଟ ରେଷ୍ଟୁରାଂଟ ହେଉ ଏଭଳି ଅନେକ ବ୍ୟବସାୟ ପାଇଁ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ସହାୟତା କରିବାର କାର୍ଯ୍ୟ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମିଳିମିଶି କରିବାକୁ ହେବ ।

ସାଥୀଗଣ,

ଆଜି ଗୋଟିଏ କଥା ଭାରତ ଆସୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କ ସନ୍ଦର୍ଭରେ ମଧ୍ୟ କହିବି । ଆଜି ଯେଉଁଭଳି ଭାବେ ବିଶ୍ୱରେ ଭାରତ ପ୍ରତି ଆକର୍ଷଣ ବୃଦ୍ଧି ହେଉଛି, ଭାରତକୁ ଆଗମନ କରୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହେଉଛି । ଗତ ବର୍ଷ ଜାନୁୟାରୀରେ କେବଳ 2 ଲକ୍ଷ ବିଦେଶୀ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ହିଁ ଆସିଥିଲେ । ବିଦେଶରୁ ଯେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭାରତକୁ ଆସୁଛନ୍ତି, ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୋଫାଇଲ କରି ଆମର ଟାର୍ଗେଟ ଗ୍ରୁପ ସ୍ଥିର କରିବାକୁ ହେବ । ବିଦେଶରେ ରହୁଥିବା ସେହି ଲୋକ ଯେଉଁମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାର କ୍ଷମତା ରହିଥାଏ, ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଭାରତ ଆଣିବା ପାଇଁ ବିଶେଷ ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏଭଳି ପର୍ଯ୍ୟଟକ ହୁଏତ କମ୍ ଦିନ ପାଇଁ ଭାରତରେ ରହିବେ କିନ୍ତୁ ଅଧିକ ରାଶି ଖର୍ଚ୍ଚ କରି ଯିବେ । ଆଜି ଯେଉଁ ବିଦେଶୀ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭାରତ ଆସୁଛନ୍ତି ସେମାନେ ହାରାହାରି 1700 ଡଲାର ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ କି ଆମେରିକାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ହାରାହାରି 2500 ଡଲାର ଆଉ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ପ୍ରାୟ ହାରାହାରି 5 ହଜାର ଡଲାର ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଛନ୍ତି । ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ଖର୍ଚ୍ଚ କରୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କୁ ଅଫର କରିବା ପାଇଁ ବହୁତ କିଛି ରହିଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟକୁ ଏହି ଚିନ୍ତାଧାରା ସହିତ ମଧ୍ୟ ନିଜର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ନୀତିରେ ପରିବର୍ତନ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏବେ ମୁଁ ଯେପରି ଆପଣଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦେବି । ସାଧାରଣ ଭାବେ କୁହାଯାଇଥାଏ ଯେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ରହୁଥିବା ଯେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଥାଆନ୍ତି- ସେ ପକ୍ଷୀ ଦେଖିବା ବାଲା (ବାର୍ଡ ୱାଚର) ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଏଭଳି ଲୋକ ମାସ- ମାସ ଧରି କୌଣସି ଦେଶରେ ଡେରା ପକାଇ ରହି ଥାଆନ୍ତି । ଭାରତରେ ଏତେ ଭିନ୍ନ- ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପକ୍ଷୀ ଅଛନ୍ତି । ଆମକୁ ଏଭଳି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଟାର୍ଗେଟ କରି ଆମର ନୀତିମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ହେବ ।

ସାଥୀଗଣ,

ଏହି ସମସ୍ତ ପ୍ରୟାସଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ, ଆପଣଙ୍କୁ ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ରର ଏକ ମୌଳିକ ଆହ୍ୱାନ ଉପରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହା ହେଉଛି ଆମର ପେସାଦାର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଗାଇଡ଼ମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟାରେ ରହିଥିବା ଅଭାବ । ଗାଇଡ଼ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ କଲେଜରେ ସାର୍ଟିଫିକେଟ କୋର୍ସ ହେଉ, ପ୍ରତିଯୋଗିତା ହେଉ, ବହୁତ ଭଲ ଯୁବକମାନେ ଏହି ବୃତିରେ ଆଗକୁ ଆସିବା ପାଇଁ ପରିଶ୍ରମ କରିବେ ଆଉ ଆମେ ଅନେକ ଭାଷା କହୁଥିବା ଦକ୍ଷ ଭଲ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଗାଇଡ଼ମାନଙ୍କୁ ପାଇ ପାରିବା । ସେହିଭଳି ଭାବେ ଡିଜିଟାଲ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଗାଇଡ ମଧ୍ୟ ଆମ ପାଖରେ ଉପଲବ୍ଧ ରହିଛନ୍ତି, ଟେକ୍ନୋଲୋଜିର ଉପଯୋଗ ମଧ୍ୟ କରି ପାରିବା । କୌଣସି ଏକ ବିଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳରେ ମଧ୍ୟ ଯେଉଁ ଗାଇଡ଼ମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦଷ୍ଟ ପୋଷାକ କିମ୍ବା ୟୁନିଫର୍ମ ମଧ୍ୟ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ଦେଖାରୁ ହିଁ ଜଣାପଡିବ ଯେ, ସାମ୍ନାରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣଙ୍କ ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ଟୁରିଷ୍ଟ ଗାଇଡ ଏବଂ ସେ ଆମର ଏହି କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟତା କରିବେ । ଆମକୁ ଏହା ମଧ୍ୟ ମନେ ରଖିବାକୁ ହେବ ଯେ, ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ପହଂଚିଥାଏ ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରଶ୍ନର ଭଣ୍ଡାର ଭରି ରହିଥାଏ । ସେ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନର ତତ୍କାଳ ସମାଧାନ ଚାହିଂଥାଏ । ସେତେବେଳେ ଗାଇଡ ହିଁ ସେହି ସମସ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତର ଖୋଜିବାର ତାକୁ ସହାୟତା କରିପାରିଥାଏ ।

ସାଥୀଗଣ,

ମୋର ବିଶ୍ୱାସ ଯେ, ଏହି ୱେବିନାର ଅବସରରେ ଆପଣମାନେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସହିତ ଜଡିତ ସମସ୍ତ ଦିଗ ଉପରେ ଗମ୍ଭୀରତାର ସହିତ ଆଲୋଚନା କରିବେ ।

ଆପଣମାନେ ଉନ୍ନତ ସମାଧାନ ସହିତ ଆଗକୁ ଆସିବେ । ମୁଁ ଆଉ ଗୋଟିଏ କଥା କହିବାକୁ ଚାହୁଂଛି ଯେପରି ପର୍ଯ୍ୟଟନ ପାଇଁ ଧରି ନିଅନ୍ତୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଅବା ଦୁଇଟି ବହୁତ ଭଲ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଥାନ୍ତି, ଏକ ଶୁଭାରମ୍ଭ କିପରି କରିପାରିବେ । ଆମେ ସ୍ଥିର କରିବା ଯେ ସ୍କୁଲରୁ ପିଲାମାନେ ଯେତେବେଳେ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭାବେ ବାହାରିଥାଆନ୍ତି, ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍କୁଲ ପର୍ଯ୍ୟଟନରେ ଯାଇଥାନ୍ତି, ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ବାହାରିଥାଆନ୍ତି 2ଦିନ, 3ଦିନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଆପଣମାନେ ସ୍ଥିର କରି ପାରିବେ ଭାଇ, ଅମୁକ ସ୍ଥାନରେ ଆରମ୍ଭରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ 100 ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଆସିବେ, ପୁଣି ପ୍ରତି ଦିନ 200 ଆସିବେ, ପୁଣି ପ୍ରତି ଦିନ 300 ଆସିବେ, ପୁଣି ପ୍ରତି ଦିନ 1000 ଆସିବେ । ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍କୁଲରୁ ଆସିବେ ସେମାନେ ତ’ ଖର୍ଚ୍ଚ ହିଁ କରିଥାନ୍ତି । ଏଠାରେ ଯେଉଁ ଲୋକମାନେ ଅଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଲାଗିବ ଯେ, ଏତେ ବଡ଼ ସଂଖ୍ୟାରେ ଲୋକ ଆସୁଛନ୍ତି ଚାଲ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର, ଏହି ଦୋକାନ ଖୋଲ, ପାଣିର ବ୍ୟବସ୍ଥା କର, ନିଜକୁ ନିଜେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯିବ । ଯଦି ଧରି ନିଅନ୍ତୁ ଆମର ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ ସ୍ଥିର କରିବେ ଯେ ଉତର-ପୂର୍ବାଂଚଳର ଅଷ୍ଟଲକ୍ଷ୍ମୀ ଆମର 8ଟି ରାଜ୍ୟ ଅଛନ୍ତି । ଆମର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ 8 ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟକୁ ଯିବାକୁ ସ୍ଥିର କରିବେ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଉତର-ପୂର୍ବାଂଚଳର ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟକୁ 5 ଦିନ, 7 ଦିନ ଯାତ୍ରାରେ ଯିବେ, ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାଜ୍ୟକୁ ଯାତ୍ରାରେ ଯିବେ, ତୃତୀୟ ବିଶ୍ୱ ବିଦ୍ୟାଳୟ ତୃତୀୟ ରାଜ୍ୟକୁ ଯାତ୍ରାରେ ଯିବେ । ଆପଣମାନେ ଦେଖିବେ ଆପଣଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ 8ଟି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଏଭଳି ଥିବ ଯେଉଁ ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ଆମର ଉତର-ପୂର୍ବାଂଚଳ 8ଟି ରାଜ୍ୟର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଠା- ଠିକଣା ଜଣାଥିବ ।

ସେହିଭଳି ଭାବେ ଆଜିକାଲି ବିବାହ ସ୍ଥଳ ଏକ ବହୁତ ବଡ଼ ବ୍ୟବସାୟ ପାଲଟିଛି, ବହୁତ ବଡ଼ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ ପାଲଟିଛି । ବିଦେଶରୁ ଲୋକ ଯାଆନ୍ତି, କ’ଣ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ବିବାହ ସ୍ଥଳ ଭାବେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ୟାକେଜ ଘୋଷଣା କରାଯାଇ ପାରିବ ଆଉ ମୁଁ କହିବି ଯେ ଆମ ଦେଶରେ ଏକ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ଯେ ଗୁଜରାଟର ଲୋକଙ୍କୁ ଏହା ଜଣା ପଡ଼ିବା ଉଚିତ ଯେ ଭାଇ 2024ରେ ଯଦି ଆମ ଏଠାରେ ବିବାହ ପାଇଁ ବିବାହ ସ୍ଥଳ ହେବ ତେବେ ତାମିଲନାଡ଼ୁରେ ହେବ ଆଉ ତାମିଲ ଶୈଳୀରେ ଆମେ ବିବାହ କରାଇବା । ଘରେ 2ଟି ପିଲା ଅଛନ୍ତି ସେତେବେଳେ କେହି ଚିନ୍ତା କରିବ ଯେ ଆମେ ଜଣଙ୍କର ଅସମୀୟା ଶୈଳୀରେ ବିବାହ କରାଇବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ, ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କର ଆମେ ପଞ୍ଜାବୀ ଶୈଳୀରେ ବିବାହ କରାଇବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ । ବିବାହ ସ୍ଥଳ ସେହିଠାରେ କରିଦେବା । ଆପଣମାନେ କଳ୍ପନା କରି ପାରିବେ, ବିବାହ ସ୍ଥଳରେ ଏତେ ବଡ଼ କାରବାରର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । ଆମ ଦେଶର ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ସ୍ତରରେ ଥିବା ଲୋକମାନେ ବିଦେଶ ଯାଉଥିବେ, କିନ୍ତୁ ମଧ୍ୟମ ବର୍ଗର, ଉଚ୍ଚ ମଧ୍ୟବିତ ବର୍ଗର ଲୋକ ଆଜିକାଲି ବିବାହ ସ୍ଥଳକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ଆଉ ସେଥିରେ ମଧ୍ୟ ଯେତେବେଳେ ନୂତନତ୍ୱ ଆସିଥାଏ, ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ । ଆମେ ଏହି ଦିଗକୁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୋଗ କରି ପାରି ନାହେଁ, କିଛି ହାତଗଣତି ସ୍ଥାନ ନିଜସ୍ୱ ଶୈଳୀରେ କରୁଛନ୍ତି । ସେହିପରି ସମ୍ମିଳନୀ ବା କନଫରେନ୍ସ, ଆଜି ବିଶ୍ୱର ଲୋକମାନେ ସମ୍ମିଳନୀ ପାଇଁ ଆସୁଛନ୍ତି । ଆମେ ଏଭଳି ଭିତିଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଯେ ସରକାରୀ-ଘରୋଇ ଭାଗିଦାରୀରେ କରିବା, ଲୋକମାନଙ୍କୁ କହିବା ଜମିବାଡ଼ିର କିଛି ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାନ କରିବେ ଯେ ସମ୍ମିଳନୀ ପାଇଁ ଲୋକ ଆସିବେ, ଯିବେ, ତେବେ ସେମାନେ ହୋଟେଲରେ ମଧ୍ୟ ରହିବେ, ଆତିଥେୟତା ଉଦ୍ୟୋଗ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ଅର୍ଥାତ ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଇକୋ ସିଷ୍ଟମ ବିକଶିତ ହୋଇଯିବ । ସେହିଭଳି କ୍ରୀଡ଼ା ପର୍ଯ୍ୟଟନର ବହୁତ କ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି, ଆମେ ଆମନ୍ତ୍ରିତ କରିବା । ଏଇ ଦେଖନ୍ତୁ ଏବେ କତରରେ ଫୁଟବଲ ମ୍ୟାଚ ହେଲା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱର କତର ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ଏହାର ବହୁତ ବଡ଼ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିଲା, ସାରା ବିଶ୍ୱର ଲୋକ ଆସିଲେ, ଲକ୍ଷ- ଲକ୍ଷ ଲୋକ ଆସିଲେ । ଆମେ ଛୋଟରୁ ଆରମ୍ଭ କରିବା, ବହୁତ ବଡ଼ ହୋଇ ପାରିବା । ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଏହିସବୁ ପଦ୍ଧତି ଖୋଜିବାକୁ ହେବ, ସେଥିପାଇଁ ଭିତିଭୂମି ଆରମ୍ଭରେ ଲୋକ ଆସନ୍ତୁ, ନ ଆସନ୍ତୁ, ଆମେ ନିଜ ସ୍କୁଲର ପିଲାମାନଙ୍କୁ, କଲେଜର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଆମର ସରକାରୀ ମିଟିଙ୍ଗ ପାଇଁ ସେଠାକୁ ଯିବା । ଯଦି ଆମେ ନିଜର ଗୋଟିଏ ସ୍ଥଳକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବା ଆରମ୍ଭ କରିବା, ତେବେ ନିଜକୁ ନିଜେ ଅନ୍ୟ ଲୋକ ମଧ୍ୟ ଆସିବା ଆରମ୍ଭ କରିବ ସେଠାରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାମାନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ । ମୁଁ ଚାହିଁବି ଯେ ଭାରତରେ ଅତି କମରେ 50ଟି ଯାଏଁ ଏଭଳି ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ ବିକଶିତ କରିବା ଉଚିତ ଯେ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରତି କୋଣ ଅନୁକୋଣରେ ଜଣା ପଡ଼ିବ ଯେ ଯଦି ଆମେ ଭାରତ ଯାଉଛେ ତେବେ ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଯିବା ଉଚିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟକୁ ଗର୍ବ ହେବା ଉଚିତ ଯେ ବିଶ୍ୱର ଏତେ ଦେଶର ଲୋକ ମୋର ଏଠାକୁ ଆସୁଛନ୍ତି । ବିଶ୍ୱର ଏତେ ଦେଶର ଲୋକଙ୍କୁ ଆମେ ଟାର୍ଗେଟ କରିବା । ଆମେ ସେଠାକାର ଦୂତାବାସକୁ ସୂଚନା ତଥା ତଥ୍ୟ ପଠାଇବା, ସେଠାକାର ଦୂତାବାସକୁ ଆମେ କହିବା ଯେ ଦେଖନ୍ତୁ ଆମେ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ପାଇଁ ସହାୟତା ଚାହୁଁଛୁ ତେଣୁ ଆମେ ଏହି ସବୁ ସହାୟତା କରୁଛୁ । ଆମେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଆମର ଯେଉଁ ଟୁର ଅପରେଟର ଅଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ମୋର ଅନୁରୋଧ ଯେ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ନୂତନ ଭାବେ ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ହେବ ଆମକୁ ଆମର ଆପ୍ସ, ଆମର ଡିଜିଟାଲ ଯୋଗାଯୋଗ ଏହି ସବୁକୁ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଆଧୁନିକ କରିବାକୁ ହେବ ଆଉ ଆମର କୌଣସି ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳ ଏପରି ନ ଥିବ, ଯାହାକୁ ଆପ୍ସ ୟୁଏନର ସମସ୍ତ ଭାଷାରେ ନ ହେଉ ପଛେ ଭାରତର ସମସ୍ତ ଭାଷାରେ ନ ହେଉ । ଯଦି ଆମେ କେବଳ ହିନ୍ଦୀ ଏବଂ ଇଂରାଜୀରେ ୱେବସାଇଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଦେବା, ତେବେ କ’ଣ ସମ୍ଭବ ହେବ ନାହିଁ । କେବଳ ଏତିକି ହିଁ ନୁହେଁ ଆମର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳରେ ସମସ୍ତ ସଙ୍କେତଗୁଡ଼ିକ ସବୁ ଭାଷାରେ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଯଦି ତାମିଲର କୌଣସି ସାଧାରଣ ପରିବାର ଆସିଥାଏ, ବସ୍ ନେଇକରି ଆସି ଥାଆନ୍ତି ଆଉ ସେଠାରେ ଆପଣ ତାମିଲରେ ଯଦି କୌଣସି ସାଙ୍କେତିକ ଚିହ୍ନ ମିଳି ଯାଇଥାଏ, ତେବେ ସେ ଖୁବ ସହଜରେ ପହଂଚି ଯାଇଥାଆନ୍ତି । ଛୋଟ- ଛୋଟ ଜିନିଷ ଆଜ୍ଞା, ଆମେ ଯଦି ଥରେ ଏହାର ମହାତ୍ମ୍ୟକୁ ବୁଝିବା, ତେବେ ଆମେ ଅବଶ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇ ପାରିବା ।

ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଆଶା କରୁଛି ଯେ ଆଜିର ଏହି ୱେବିନାରରେ ଅଧିକ ବିସ୍ତାର ଭାବେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରନ୍ତୁ ଏବଂ ରୋଜଗାରର ବହୁତ ଗୁଡ଼ିଏ ସୁଯୋଗ ଯେପରି କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଛି, ଯେପରି କୋଠାବାଡ଼ି ବିକାଶ ଏବଂ ଭିତିଭୂମିରେ ଅଛି, ବୟନଶିଳ୍ପରେ ଅଛି ସେତିକି ହିଁ ମାତ୍ରାରେ ଶକ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟଟନରେ ରୋଜଗାରର ଅଛି, ବହୁତ ସୁଯୋଗ ଅଛି । ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଦେଉଛି ଆଉ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଆଜିର ଏହି ୱେବିନାର ପାଇଁ ବହୁତ- ବହୁତ ଶୁଭେଚ୍ଛା ଜଣାଉଛି । ବହୁତବହୁତ ଧନ୍ୟବାଦ 

 

Explore More
ଶ୍ରୀରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିର ଧ୍ଵଜାରୋହଣ ସମାରୋହରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ

ଲୋକପ୍ରିୟ ଅଭିଭାଷଣ

ଶ୍ରୀରାମ ଜନ୍ମଭୂମି ମନ୍ଦିର ଧ୍ଵଜାରୋହଣ ସମାରୋହରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ
'Will walk shoulder to shoulder': PM Modi pushes 'Make in India, Partner with India' at Russia-India forum

Media Coverage

'Will walk shoulder to shoulder': PM Modi pushes 'Make in India, Partner with India' at Russia-India forum
NM on the go

Nm on the go

Always be the first to hear from the PM. Get the App Now!
...
Text of PM’s address at the Hindustan Times Leadership Summit
December 06, 2025
India is brimming with confidence: PM
In a world of slowdown, mistrust and fragmentation, India brings growth, trust and acts as a bridge-builder: PM
Today, India is becoming the key growth engine of the global economy: PM
India's Nari Shakti is doing wonders, Our daughters are excelling in every field today: PM
Our pace is constant, Our direction is consistent, Our intent is always Nation First: PM
Every sector today is shedding the old colonial mindset and aiming for new achievements with pride: PM

आप सभी को नमस्कार।

यहां हिंदुस्तान टाइम्स समिट में देश-विदेश से अनेक गणमान्य अतिथि उपस्थित हैं। मैं आयोजकों और जितने साथियों ने अपने विचार रखें, आप सभी का अभिनंदन करता हूं। अभी शोभना जी ने दो बातें बताई, जिसको मैंने नोटिस किया, एक तो उन्होंने कहा कि मोदी जी पिछली बार आए थे, तो ये सुझाव दिया था। इस देश में मीडिया हाउस को काम बताने की हिम्मत कोई नहीं कर सकता। लेकिन मैंने की थी, और मेरे लिए खुशी की बात है कि शोभना जी और उनकी टीम ने बड़े चाव से इस काम को किया। और देश को, जब मैं अभी प्रदर्शनी देखके आया, मैं सबसे आग्रह करूंगा कि इसको जरूर देखिए। इन फोटोग्राफर साथियों ने इस, पल को ऐसे पकड़ा है कि पल को अमर बना दिया है। दूसरी बात उन्होंने कही और वो भी जरा मैं शब्दों को जैसे मैं समझ रहा हूं, उन्होंने कहा कि आप आगे भी, एक तो ये कह सकती थी, कि आप आगे भी देश की सेवा करते रहिए, लेकिन हिंदुस्तान टाइम्स ये कहे, आप आगे भी ऐसे ही सेवा करते रहिए, मैं इसके लिए भी विशेष रूप से आभार व्यक्त करता हूं।

साथियों,

इस बार समिट की थीम है- Transforming Tomorrow. मैं समझता हूं जिस हिंदुस्तान अखबार का 101 साल का इतिहास है, जिस अखबार पर महात्मा गांधी जी, मदन मोहन मालवीय जी, घनश्यामदास बिड़ला जी, ऐसे अनगिनत महापुरूषों का आशीर्वाद रहा, वो अखबार जब Transforming Tomorrow की चर्चा करता है, तो देश को ये भरोसा मिलता है कि भारत में हो रहा परिवर्तन केवल संभावनाओं की बात नहीं है, बल्कि ये बदलते हुए जीवन, बदलती हुई सोच और बदलती हुई दिशा की सच्ची गाथा है।

साथियों,

आज हमारे संविधान के मुख्य शिल्पी, डॉक्टर बाबा साहेब आंबेडकर जी का महापरिनिर्वाण दिवस भी है। मैं सभी भारतीयों की तरफ से उन्हें श्रद्धांजलि अर्पित करता हूं।

Friends,

आज हम उस मुकाम पर खड़े हैं, जब 21वीं सदी का एक चौथाई हिस्सा बीत चुका है। इन 25 सालों में दुनिया ने कई उतार-चढ़ाव देखे हैं। फाइनेंशियल क्राइसिस देखी हैं, ग्लोबल पेंडेमिक देखी हैं, टेक्नोलॉजी से जुड़े डिसरप्शन्स देखे हैं, हमने बिखरती हुई दुनिया भी देखी है, Wars भी देख रहे हैं। ये सारी स्थितियां किसी न किसी रूप में दुनिया को चैलेंज कर रही हैं। आज दुनिया अनिश्चितताओं से भरी हुई है। लेकिन अनिश्चितताओं से भरे इस दौर में हमारा भारत एक अलग ही लीग में दिख रहा है, भारत आत्मविश्वास से भरा हुआ है। जब दुनिया में slowdown की बात होती है, तब भारत growth की कहानी लिखता है। जब दुनिया में trust का crisis दिखता है, तब भारत trust का pillar बन रहा है। जब दुनिया fragmentation की तरफ जा रही है, तब भारत bridge-builder बन रहा है।

साथियों,

अभी कुछ दिन पहले भारत में Quarter-2 के जीडीपी फिगर्स आए हैं। Eight परसेंट से ज्यादा की ग्रोथ रेट हमारी प्रगति की नई गति का प्रतिबिंब है।

साथियों,

ये एक सिर्फ नंबर नहीं है, ये strong macro-economic signal है। ये संदेश है कि भारत आज ग्लोबल इकोनॉमी का ग्रोथ ड्राइवर बन रहा है। और हमारे ये आंकड़े तब हैं, जब ग्लोबल ग्रोथ 3 प्रतिशत के आसपास है। G-7 की इकोनमीज औसतन डेढ़ परसेंट के आसपास हैं, 1.5 परसेंट। इन परिस्थितियों में भारत high growth और low inflation का मॉडल बना हुआ है। एक समय था, जब हमारे देश में खास करके इकोनॉमिस्ट high Inflation को लेकर चिंता जताते थे। आज वही Inflation Low होने की बात करते हैं।

साथियों,

भारत की ये उपलब्धियां सामान्य बात नहीं है। ये सिर्फ आंकड़ों की बात नहीं है, ये एक फंडामेंटल चेंज है, जो बीते दशक में भारत लेकर आया है। ये फंडामेंटल चेंज रज़ीलियन्स का है, ये चेंज समस्याओं के समाधान की प्रवृत्ति का है, ये चेंज आशंकाओं के बादलों को हटाकर, आकांक्षाओं के विस्तार का है, और इसी वजह से आज का भारत खुद भी ट्रांसफॉर्म हो रहा है, और आने वाले कल को भी ट्रांसफॉर्म कर रहा है।

साथियों,

आज जब हम यहां transforming tomorrow की चर्चा कर रहे हैं, हमें ये भी समझना होगा कि ट्रांसफॉर्मेशन का जो विश्वास पैदा हुआ है, उसका आधार वर्तमान में हो रहे कार्यों की, आज हो रहे कार्यों की एक मजबूत नींव है। आज के Reform और आज की Performance, हमारे कल के Transformation का रास्ता बना रहे हैं। मैं आपको एक उदाहरण दूंगा कि हम किस सोच के साथ काम कर रहे हैं।

साथियों,

आप भी जानते हैं कि भारत के सामर्थ्य का एक बड़ा हिस्सा एक लंबे समय तक untapped रहा है। जब देश के इस untapped potential को ज्यादा से ज्यादा अवसर मिलेंगे, जब वो पूरी ऊर्जा के साथ, बिना किसी रुकावट के देश के विकास में भागीदार बनेंगे, तो देश का कायाकल्प होना तय है। आप सोचिए, हमारा पूर्वी भारत, हमारा नॉर्थ ईस्ट, हमारे गांव, हमारे टीयर टू और टीय़र थ्री सिटीज, हमारे देश की नारीशक्ति, भारत की इनोवेटिव यूथ पावर, भारत की सामुद्रिक शक्ति, ब्लू इकोनॉमी, भारत का स्पेस सेक्टर, कितना कुछ है, जिसके फुल पोटेंशियल का इस्तेमाल पहले के दशकों में हो ही नहीं पाया। अब आज भारत इन Untapped पोटेंशियल को Tap करने के विजन के साथ आगे बढ़ रहा है। आज पूर्वी भारत में आधुनिक इंफ्रास्ट्रक्चर, कनेक्टिविटी और इंडस्ट्री पर अभूतपूर्व निवेश हो रहा है। आज हमारे गांव, हमारे छोटे शहर भी आधुनिक सुविधाओं से लैस हो रहे हैं। हमारे छोटे शहर, Startups और MSMEs के नए केंद्र बन रहे हैं। हमारे गाँवों में किसान FPO बनाकर सीधे market से जुड़ें, और कुछ तो FPO’s ग्लोबल मार्केट से जुड़ रहे हैं।

साथियों,

भारत की नारीशक्ति तो आज कमाल कर रही हैं। हमारी बेटियां आज हर फील्ड में छा रही हैं। ये ट्रांसफॉर्मेशन अब सिर्फ महिला सशक्तिकरण तक सीमित नहीं है, ये समाज की सोच और सामर्थ्य, दोनों को transform कर रहा है।

साथियों,

जब नए अवसर बनते हैं, जब रुकावटें हटती हैं, तो आसमान में उड़ने के लिए नए पंख भी लग जाते हैं। इसका एक उदाहरण भारत का स्पेस सेक्टर भी है। पहले स्पेस सेक्टर सरकारी नियंत्रण में ही था। लेकिन हमने स्पेस सेक्टर में रिफॉर्म किया, उसे प्राइवेट सेक्टर के लिए Open किया, और इसके नतीजे आज देश देख रहा है। अभी 10-11 दिन पहले मैंने हैदराबाद में Skyroot के Infinity Campus का उद्घाटन किया है। Skyroot भारत की प्राइवेट स्पेस कंपनी है। ये कंपनी हर महीने एक रॉकेट बनाने की क्षमता पर काम कर रही है। ये कंपनी, flight-ready विक्रम-वन बना रही है। सरकार ने प्लेटफॉर्म दिया, और भारत का नौजवान उस पर नया भविष्य बना रहा है, और यही तो असली ट्रांसफॉर्मेशन है।

साथियों,

भारत में आए एक और बदलाव की चर्चा मैं यहां करना ज़रूरी समझता हूं। एक समय था, जब भारत में रिफॉर्म्स, रिएक्शनरी होते थे। यानि बड़े निर्णयों के पीछे या तो कोई राजनीतिक स्वार्थ होता था या फिर किसी क्राइसिस को मैनेज करना होता था। लेकिन आज नेशनल गोल्स को देखते हुए रिफॉर्म्स होते हैं, टारगेट तय है। आप देखिए, देश के हर सेक्टर में कुछ ना कुछ बेहतर हो रहा है, हमारी गति Constant है, हमारी Direction Consistent है, और हमारा intent, Nation First का है। 2025 का तो ये पूरा साल ऐसे ही रिफॉर्म्स का साल रहा है। सबसे बड़ा रिफॉर्म नेक्स्ट जेनरेशन जीएसटी का था। और इन रिफॉर्म्स का असर क्या हुआ, वो सारे देश ने देखा है। इसी साल डायरेक्ट टैक्स सिस्टम में भी बहुत बड़ा रिफॉर्म हुआ है। 12 लाख रुपए तक की इनकम पर ज़ीरो टैक्स, ये एक ऐसा कदम रहा, जिसके बारे में एक दशक पहले तक सोचना भी असंभव था।

साथियों,

Reform के इसी सिलसिले को आगे बढ़ाते हुए, अभी तीन-चार दिन पहले ही Small Company की डेफिनीशन में बदलाव किया गया है। इससे हजारों कंपनियाँ अब आसान नियमों, तेज़ प्रक्रियाओं और बेहतर सुविधाओं के दायरे में आ गई हैं। हमने करीब 200 प्रोडक्ट कैटगरीज़ को mandatory क्वालिटी कंट्रोल ऑर्डर से बाहर भी कर दिया गया है।

साथियों,

आज के भारत की ये यात्रा, सिर्फ विकास की नहीं है। ये सोच में बदलाव की भी यात्रा है, ये मनोवैज्ञानिक पुनर्जागरण, साइकोलॉजिकल रेनसां की भी यात्रा है। आप भी जानते हैं, कोई भी देश बिना आत्मविश्वास के आगे नहीं बढ़ सकता। दुर्भाग्य से लंबी गुलामी ने भारत के इसी आत्मविश्वास को हिला दिया था। और इसकी वजह थी, गुलामी की मानसिकता। गुलामी की ये मानसिकता, विकसित भारत के लक्ष्य की प्राप्ति में एक बहुत बड़ी रुकावट है। और इसलिए, आज का भारत गुलामी की मानसिकता से मुक्ति पाने के लिए काम कर रहा है।

साथियों,

अंग्रेज़ों को अच्छी तरह से पता था कि भारत पर लंबे समय तक राज करना है, तो उन्हें भारतीयों से उनके आत्मविश्वास को छीनना होगा, भारतीयों में हीन भावना का संचार करना होगा। और उस दौर में अंग्रेजों ने यही किया भी। इसलिए, भारतीय पारिवारिक संरचना को दकियानूसी बताया गया, भारतीय पोशाक को Unprofessional करार दिया गया, भारतीय त्योहार-संस्कृति को Irrational कहा गया, योग-आयुर्वेद को Unscientific बता दिया गया, भारतीय अविष्कारों का उपहास उड़ाया गया और ये बातें कई-कई दशकों तक लगातार दोहराई गई, पीढ़ी दर पीढ़ी ये चलता गया, वही पढ़ा, वही पढ़ाया गया। और ऐसे ही भारतीयों का आत्मविश्वास चकनाचूर हो गया।

साथियों,

गुलामी की इस मानसिकता का कितना व्यापक असर हुआ है, मैं इसके कुछ उदाहरण आपको देना चाहता हूं। आज भारत, दुनिया की सबसे तेज़ी से ग्रो करने वाली मेजर इकॉनॉमी है, कोई भारत को ग्लोबल ग्रोथ इंजन बताता है, कोई, Global powerhouse कहता है, एक से बढ़कर एक बातें आज हो रही हैं।

लेकिन साथियों,

आज भारत की जो तेज़ ग्रोथ हो रही है, क्या कहीं पर आपने पढ़ा? क्या कहीं पर आपने सुना? इसको कोई, हिंदू रेट ऑफ ग्रोथ कहता है क्या? दुनिया की तेज इकॉनमी, तेज ग्रोथ, कोई कहता है क्या? हिंदू रेट ऑफ ग्रोथ कब कहा गया? जब भारत, दो-तीन परसेंट की ग्रोथ के लिए तरस गया था। आपको क्या लगता है, किसी देश की इकोनॉमिक ग्रोथ को उसमें रहने वाले लोगों की आस्था से जोड़ना, उनकी पहचान से जोड़ना, क्या ये अनायास ही हुआ होगा क्या? जी नहीं, ये गुलामी की मानसिकता का प्रतिबिंब था। एक पूरे समाज, एक पूरी परंपरा को, अन-प्रोडक्टिविटी का, गरीबी का पर्याय बना दिया गया। यानी ये सिद्ध करने का प्रयास किया गया कि, भारत की धीमी विकास दर का कारण, हमारी हिंदू सभ्यता और हिंदू संस्कृति है। और हद देखिए, आज जो तथाकथित बुद्धिजीवी हर चीज में, हर बात में सांप्रदायिकता खोजते रहते हैं, उनको हिंदू रेट ऑफ ग्रोथ में सांप्रदायिकता नज़र नहीं आई। ये टर्म, उनके दौर में किताबों का, रिसर्च पेपर्स का हिस्सा बना दिया गया।

साथियों,

गुलामी की मानसिकता ने भारत में मैन्युफेक्चरिंग इकोसिस्टम को कैसे तबाह कर दिया, और हम इसको कैसे रिवाइव कर रहे हैं, मैं इसके भी कुछ उदाहरण दूंगा। भारत गुलामी के कालखंड में भी अस्त्र-शस्त्र का एक बड़ा निर्माता था। हमारे यहां ऑर्डिनेंस फैक्ट्रीज़ का एक सशक्त नेटवर्क था। भारत से हथियार निर्यात होते थे। विश्व युद्धों में भी भारत में बने हथियारों का बोल-बाला था। लेकिन आज़ादी के बाद, हमारा डिफेंस मैन्युफेक्चरिंग इकोसिस्टम तबाह कर दिया गया। गुलामी की मानसिकता ऐसी हावी हुई कि सरकार में बैठे लोग भारत में बने हथियारों को कमजोर आंकने लगे, और इस मानसिकता ने भारत को दुनिया के सबसे बड़े डिफेंस importers के रूप में से एक बना दिया।

साथियों,

गुलामी की मानसिकता ने शिप बिल्डिंग इंडस्ट्री के साथ भी यही किया। भारत सदियों तक शिप बिल्डिंग का एक बड़ा सेंटर था। यहां तक कि 5-6 दशक पहले तक, यानी 50-60 साल पहले, भारत का फोर्टी परसेंट ट्रेड, भारतीय जहाजों पर होता था। लेकिन गुलामी की मानसिकता ने विदेशी जहाज़ों को प्राथमिकता देनी शुरु की। नतीजा सबके सामने है, जो देश कभी समुद्री ताकत था, वो अपने Ninety five परसेंट व्यापार के लिए विदेशी जहाज़ों पर निर्भर हो गया है। और इस वजह से आज भारत हर साल करीब 75 बिलियन डॉलर, यानी लगभग 6 लाख करोड़ रुपए विदेशी शिपिंग कंपनियों को दे रहा है।

साथियों,

शिप बिल्डिंग हो, डिफेंस मैन्यूफैक्चरिंग हो, आज हर सेक्टर में गुलामी की मानसिकता को पीछे छोड़कर नए गौरव को हासिल करने का प्रयास किया जा रहा है।

साथियों,

गुलामी की मानसिकता ने एक बहुत बड़ा नुकसान, भारत में गवर्नेंस की अप्रोच को भी किया है। लंबे समय तक सरकारी सिस्टम का अपने नागरिकों पर अविश्वास रहा। आपको याद होगा, पहले अपने ही डॉक्यूमेंट्स को किसी सरकारी अधिकारी से अटेस्ट कराना पड़ता था। जब तक वो ठप्पा नहीं मारता है, सब झूठ माना जाता था। आपका परिश्रम किया हुआ सर्टिफिकेट। हमने ये अविश्वास का भाव तोड़ा और सेल्फ एटेस्टेशन को ही पर्याप्त माना। मेरे देश का नागरिक कहता है कि भई ये मैं कह रहा हूं, मैं उस पर भरोसा करता हूं।

साथियों,

हमारे देश में ऐसे-ऐसे प्रावधान चल रहे थे, जहां ज़रा-जरा सी गलतियों को भी गंभीर अपराध माना जाता था। हम जन-विश्वास कानून लेकर आए, और ऐसे सैकड़ों प्रावधानों को डी-क्रिमिनलाइज किया है।

साथियों,

पहले बैंक से हजार रुपए का भी लोन लेना होता था, तो बैंक गारंटी मांगता था, क्योंकि अविश्वास बहुत अधिक था। हमने मुद्रा योजना से अविश्वास के इस कुचक्र को तोड़ा। इसके तहत अभी तक 37 lakh crore, 37 लाख करोड़ रुपए की गारंटी फ्री लोन हम दे चुके हैं देशवासियों को। इस पैसे से, उन परिवारों के नौजवानों को भी आंत्रप्रन्योर बनने का विश्वास मिला है। आज रेहड़ी-पटरी वालों को भी, ठेले वाले को भी बिना गारंटी बैंक से पैसा दिया जा रहा है।

साथियों,

हमारे देश में हमेशा से ये माना गया कि सरकार को अगर कुछ दे दिया, तो फिर वहां तो वन वे ट्रैफिक है, एक बार दिया तो दिया, फिर वापस नहीं आता है, गया, गया, यही सबका अनुभव है। लेकिन जब सरकार और जनता के बीच विश्वास मजबूत होता है, तो काम कैसे होता है? अगर कल अच्छी करनी है ना, तो मन आज अच्छा करना पड़ता है। अगर मन अच्छा है तो कल भी अच्छा होता है। और इसलिए हम एक और अभियान लेकर आए, आपको सुनकर के ताज्जुब होगा और अभी अखबारों में उसकी, अखबारों वालों की नजर नहीं गई है उस पर, मुझे पता नहीं जाएगी की नहीं जाएगी, आज के बाद हो सकता है चली जाए।

आपको ये जानकर हैरानी होगी कि आज देश के बैंकों में, हमारे ही देश के नागरिकों का 78 thousand crore रुपया, 78 हजार करोड़ रुपए Unclaimed पड़ा है बैंको में, पता नहीं कौन है, किसका है, कहां है। इस पैसे को कोई पूछने वाला नहीं है। इसी तरह इन्श्योरेंश कंपनियों के पास करीब 14 हजार करोड़ रुपए पड़े हैं। म्यूचुअल फंड कंपनियों के पास करीब 3 हजार करोड़ रुपए पड़े हैं। 9 हजार करोड़ रुपए डिविडेंड का पड़ा है। और ये सब Unclaimed पड़ा हुआ है, कोई मालिक नहीं उसका। ये पैसा, गरीब और मध्यम वर्गीय परिवारों का है, और इसलिए, जिसके हैं वो तो भूल चुका है। हमारी सरकार अब उनको ढूंढ रही है देशभर में, अरे भई बताओ, तुम्हारा तो पैसा नहीं था, तुम्हारे मां बाप का तो नहीं था, कोई छोड़कर तो नहीं चला गया, हम जा रहे हैं। हमारी सरकार उसके हकदार तक पहुंचने में जुटी है। और इसके लिए सरकार ने स्पेशल कैंप लगाना शुरू किया है, लोगों को समझा रहे हैं, कि भई देखिए कोई है तो अता पता। आपके पैसे कहीं हैं क्या, गए हैं क्या? अब तक करीब 500 districts में हम ऐसे कैंप लगाकर हजारों करोड़ रुपए असली हकदारों को दे चुके हैं जी। पैसे पड़े थे, कोई पूछने वाला नहीं था, लेकिन ये मोदी है, ढूंढ रहा है, अरे यार तेरा है ले जा।

साथियों,

ये सिर्फ asset की वापसी का मामला नहीं है, ये विश्वास का मामला है। ये जनता के विश्वास को निरंतर हासिल करने की प्रतिबद्धता है और जनता का विश्वास, यही हमारी सबसे बड़ी पूंजी है। अगर गुलामी की मानसिकता होती तो सरकारी मानसी साहबी होता और ऐसे अभियान कभी नहीं चलते हैं।

साथियों,

हमें अपने देश को पूरी तरह से, हर क्षेत्र में गुलामी की मानसिकता से पूर्ण रूप से मुक्त करना है। अभी कुछ दिन पहले मैंने देश से एक अपील की है। मैं आने वाले 10 साल का एक टाइम-फ्रेम लेकर, देशवासियों को मेरे साथ, मेरी बातों को ये कुछ करने के लिए प्यार से आग्रह कर रहा हूं, हाथ जोड़कर विनती कर रहा हूं। 140 करोड़ देशवसियों की मदद के बिना ये मैं कर नहीं पाऊंगा, और इसलिए मैं देशवासियों से बार-बार हाथ जोड़कर कह रहा हूं, और 10 साल के इस टाइम फ्रैम में मैं क्या मांग रहा हूं? मैकाले की जिस नीति ने भारत में मानसिक गुलामी के बीज बोए थे, उसको 2035 में 200 साल पूरे हो रहे हैं, Two hundred year हो रहे हैं। यानी 10 साल बाकी हैं। और इसलिए, इन्हीं दस वर्षों में हम सभी को मिलकर के, अपने देश को गुलामी की मानसिकता से मुक्त करके रहना चाहिए।

साथियों,

मैं अक्सर कहता हूं, हम लीक पकड़कर चलने वाले लोग नहीं हैं। बेहतर कल के लिए, हमें अपनी लकीर बड़ी करनी ही होगी। हमें देश की भविष्य की आवश्यकताओं को समझते हुए, वर्तमान में उसके हल तलाशने होंगे। आजकल आप देखते हैं कि मैं मेक इन इंडिया और आत्मनिर्भर भारत अभियान पर लगातार चर्चा करता हूं। शोभना जी ने भी अपने भाषण में उसका उल्लेख किया। अगर ऐसे अभियान 4-5 दशक पहले शुरू हो गए होते, तो आज भारत की तस्वीर कुछ और होती। लेकिन तब जो सरकारें थीं उनकी प्राथमिकताएं कुछ और थीं। आपको वो सेमीकंडक्टर वाला किस्सा भी पता ही है, करीब 50-60 साल पहले, 5-6 दशक पहले एक कंपनी, भारत में सेमीकंडक्टर प्लांट लगाने के लिए आई थी, लेकिन यहां उसको तवज्जो नहीं दी गई, और देश सेमीकंडक्टर मैन्युफैक्चरिंग में इतना पिछड़ गया।

साथियों,

यही हाल एनर्जी सेक्टर की भी है। आज भारत हर साल करीब-करीब 125 लाख करोड़ रुपए के पेट्रोल-डीजल-गैस का इंपोर्ट करता है, 125 लाख करोड़ रुपया। हमारे देश में सूर्य भगवान की इतनी बड़ी कृपा है, लेकिन फिर भी 2014 तक भारत में सोलर एनर्जी जनरेशन कपैसिटी सिर्फ 3 गीगावॉट थी, 3 गीगावॉट थी। 2014 तक की मैं बात कर रहा हूं, जब तक की आपने मुझे यहां लाकर के बिठाया नहीं। 3 गीगावॉट, पिछले 10 वर्षों में अब ये बढ़कर 130 गीगावॉट के आसपास पहुंच चुकी है। और इसमें भी भारत ने twenty two गीगावॉट कैपेसिटी, सिर्फ और सिर्फ rooftop solar से ही जोड़ी है। 22 गीगावाट एनर्जी रूफटॉप सोलर से।

साथियों,

पीएम सूर्य घर मुफ्त बिजली योजना ने, एनर्जी सिक्योरिटी के इस अभियान में देश के लोगों को सीधी भागीदारी करने का मौका दे दिया है। मैं काशी का सांसद हूं, प्रधानमंत्री के नाते जो काम है, लेकिन सांसद के नाते भी कुछ काम करने होते हैं। मैं जरा काशी के सांसद के नाते आपको कुछ बताना चाहता हूं। और आपके हिंदी अखबार की तो ताकत है, तो उसको तो जरूर काम आएगा। काशी में 26 हजार से ज्यादा घरों में पीएम सूर्य घर मुफ्त बिजली योजना के सोलर प्लांट लगे हैं। इससे हर रोज, डेली तीन लाख यूनिट से अधिक बिजली पैदा हो रही है, और लोगों के करीब पांच करोड़ रुपए हर महीने बच रहे हैं। यानी साल भर के साठ करोड़ रुपये।

साथियों,

इतनी सोलर पावर बनने से, हर साल करीब नब्बे हज़ार, ninety thousand मीट्रिक टन कार्बन एमिशन कम हो रहा है। इतने कार्बन एमिशन को खपाने के लिए, हमें चालीस लाख से ज्यादा पेड़ लगाने पड़ते। और मैं फिर कहूंगा, ये जो मैंने आंकडे दिए हैं ना, ये सिर्फ काशी के हैं, बनारस के हैं, मैं देश की बात नहीं बता रहा हूं आपको। आप कल्पना कर सकते हैं कि, पीएम सूर्य घर मुफ्त बिजली योजना, ये देश को कितना बड़ा फायदा हो रहा है। आज की एक योजना, भविष्य को Transform करने की कितनी ताकत रखती है, ये उसका Example है।

वैसे साथियों,

अभी आपने मोबाइल मैन्यूफैक्चरिंग के भी आंकड़े देखे होंगे। 2014 से पहले तक हम अपनी ज़रूरत के 75 परसेंट मोबाइल फोन इंपोर्ट करते थे, 75 परसेंट। और अब, भारत का मोबाइल फोन इंपोर्ट लगभग ज़ीरो हो गया है। अब हम बहुत बड़े मोबाइल फोन एक्सपोर्टर बन रहे हैं। 2014 के बाद हमने एक reform किया, देश ने Perform किया और उसके Transformative नतीजे आज दुनिया देख रही है।

साथियों,

Transforming tomorrow की ये यात्रा, ऐसी ही अनेक योजनाओं, अनेक नीतियों, अनेक निर्णयों, जनआकांक्षाओं और जनभागीदारी की यात्रा है। ये निरंतरता की यात्रा है। ये सिर्फ एक समिट की चर्चा तक सीमित नहीं है, भारत के लिए तो ये राष्ट्रीय संकल्प है। इस संकल्प में सबका साथ जरूरी है, सबका प्रयास जरूरी है। सामूहिक प्रयास हमें परिवर्तन की इस ऊंचाई को छूने के लिए अवसर देंगे ही देंगे।

साथियों,

एक बार फिर, मैं शोभना जी का, हिन्दुस्तान टाइम्स का बहुत आभारी हूं, कि आपने मुझे अवसर दिया आपके बीच आने का और जो बातें कभी-कभी बताई उसको आपने किया और मैं तो मानता हूं शायद देश के फोटोग्राफरों के लिए एक नई ताकत बनेगा ये। इसी प्रकार से अनेक नए कार्यक्रम भी आप आगे के लिए सोच सकते हैं। मेरी मदद लगे तो जरूर मुझे बताना, आईडिया देने का मैं कोई रॉयल्टी नहीं लेता हूं। मुफ्त का कारोबार है और मारवाड़ी परिवार है, तो मौका छोड़ेगा ही नहीं। बहुत-बहुत धन्यवाद आप सबका, नमस्कार।